Biochemia kliniczna i diagnostyka laboartoryjna chorób układu krążenia

189 Pages·2007·9.253 MB·Polish

by  Sitkiewicz Dariusz

BIBLIOTEKA
DIAGNOSTY LABORATORYJNEGO
Biochemia kiiniczna
i diagnostyka iaboratoryjna
chorób układu krążenia
pod redakcją
Dariusza Sitkiewicza
r--
BIBLIOTEKA
DIAGNOSTY LABORATORYJNEGO
Biochemia kliniczna
i diagnostyka iaboratoryjna
chorób układu krążenia
pod redakcją
Dariusza Sitkiewicza
BIBLIOTEKA DIAGNOSTY LABORATORYJNEGO
Biochemia kliniczna
i diagnostyka laboratoryjna
chorób układu krążenia
pod redakcją
Dariusza Sitkiewicza
Ośrodek Informacji Naukowej ©INPHARMA Sp
Warszawa 2007
Rada Naukowa serii wydawniczej
BIBLiOTEKA DIAGNOSTY LABORATORYJNEGO
Przewodniczący - prof. dr hab. Dariusz Sitkiewicz
Sekretarz - dr Jadwiga Fabijańska-Mitek
prof. dr hab. Maria Chosia, prof. dr hab. Marek Jagielski,
mgr Barbara Kawałko-Myślińska, prof. dr hab. Jan Kanty Kulpa,
dr Henryk Owczarek, dr hab. Mirosława Pietruczuk,
prof. dr hab. Mieczysław Woźniak
Biochemia kliniczna i diagnostyka laboratoryjna
chorób układu krążenia
Redakcja naukowa
prof. dr hab. Dariusz Sitkiewicz
Recenzent
dr hab. Tomasz Hryniewiecki
Redakcja wydania
Elżbieta Krzyżanowska
Projekt graficzny
Kama Jackowska Studio
Wydawca
Ośrodek Informacji Naukowej OINPHARMA Sp. z o.o.
ul. Prosta 69, 00-838 Warszawa
tel. [phone], fax [phone]
[email protected], www.oinpharma.pl
© by Ośrodek Informacji Naukowej OINPHARMA Sp. z o.o., Warszawa 2007
ISBN 978-83-919134-8-2
Wydanie I
Fotoskład
Agencja Pinek 0 502 057 242
Autorzy
Dr n. med. Małgorzata Bednarska-Makaruk
Zakład Genetyki Instytutu Psychiatrii i Neurologii - Warszawa
Dr hab. n. med. Grażyna Broda
Zakład Epidemiologii, Prewencji Chorób Układu Krążenia i Promocji Zdrowia
Instytutu Kardiologii - Warszawa
Mgr farm. Danuta Gaździk
NZOZ „Diagnostyka” - Laboratorium Instytutu Kardiologii - Warszawa
Dr n. biol. Jadwiga Janas
Zakład Biochemii Klinicznej Instytutu Kardiologii - Warszawa
Prof. dr hab. n. med. Marek Naruszewicz
Katedra Farmakognozji Wydziału Farmaceutycznego Akademii Medycznej - War­
szawa
Prof. dr hab. n. med. Grażyna Nowicka
Instytut Żywności i Żywienia, Katedra Zdrowia Publicznego i Żywienia UKSW
oraz Zakład Biochemii Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej - Warszawa
Dr n. med. Paweł Ptaszyński*
Klinika Kardiologii, I Katedra Kardiologii i Kardiochirurgii Uniwesytetu Medycz­
nego - Łódź
* Oświadczenie w sprawie konfliktu interesów: Paweł Ptaszyński otrzymywał honoraria
za referaty na szkoleniach następujących firm: Abbott, Bayer Diagnostics, Dade Behring Dia-
gnostics, Roche Diagnostics. Autor deklaruje, że w trakcie powstawania rozdziału 8. tej książki
nie było konfliktu interesów.
Dr n. med. Tomasz Rywik
Klinika Niewydolności Serca i Transplantologii Instytutu Kardiologii - Warszawa
Prof. dr hab. n. med. Dariusz Sitkiewicz
Zakład Biochemii Klinicznej Instytutu Kardiologii - Warszawa
Dr n. med. Sebastian Stec*
Oddział Kliniczny Kardiologii, Klinika Kardiologii CMKP, Szpital Grochowski
- Warszawa
Dr n. med. Małgorzata Szperl
Samodzielna Pracownia Biologii Molekularnej Instytutu Kardiologii - Warszawa
Dr hab. n. med. Tomasz Zieliński
Klinika Niewydolności Serca i Transplantologii Instytutu Kardiologii - Warszawa
* Oświadczenie w sprawie konfliktu interesów: Sebastian Stec otrzym5wał honoraria za
referaty na szkoleniach następujących firm: Abbott, Bayer Diagnostics, Dade Behring Diagno-
stics, Roche Diagnostics. Autor deklaruje, że w trakcie powstawaiua rozdziału 8. tej książki nie
było konfliktu interesów.
Szanowni Czytelnicy,
Jest to już trzecia książka z serii Biblioteki Diagnosty Laboratoryjnego. Znaj­
dziecie w niej Państwo omówienie wybranych zagadnień z zakresu biochemii kli­
nicznej i diagnostyki laboratoryjnej chorób układu krążenia, najczęstszej przyczyny
umieralności w Polsce.
Ogromny postęp w rozpoznawaniu zdarzeń sercowo-naczyniowych, a w kon­
sekwencji wczesne wdrożenie terapii i jej monitorowanie jest zasługą rozwoju ba­
dań laboratoryjnych. Markery zapalenia, uszkodzenia komórek mięśnia sercowego
i funkcji serca są podstawą dla działania interwencyjnego bądź zachowawczego
we współczesnej kardiologii, podobna jest również rola diagnostyki laboratoryjnej
czynników ryzyka miażdżycy. Zaprezentowane w książce w przystępny i usyste­
matyzowany sposób najnowsze badania pomogą Państwu wykorzystać tą wiedzę
w swojej praktyce zawodowej, w tym także we współpracy z lekarzem, gdyż współ­
cześnie rola diagnostyki laboratoryjnej jest priorytetowa w wyznaczaniu kierunków
postępowania z chorym.
Przedstawienie tak ważnych zagadnień w jednej pozycji Biblioteki Diagnosty
Laboratoryjnego ma również znaczenie edukacyjne, szczególnie dla osób przystę­
pujących do specjalizacji z zakresu laboratoryjnej diagnostyki medycznej.
Życzę Państwu ciekawej lektury.
Prezes Krajowej Rady Diagnostów Laboratoryjnych
Henryk Owczarek
Spis treści
Wprowadzenie 9
11
Wykaz skrótów
1. Epidemiologia chorób układu krążenia w Polsce
Grażyna Broda . . . . ........... ......................... • 14
1.1. Próby rozwiązania problemu pandemii chorób układu krążenia
na forum międzynarodowym i ogólnopolskim.............. 17
1.2. Czynniki ryzyka 19
1.3. Realizacja zasad prewencji chorób układu krążenia przez leka­
rzy podstawowej opieki medycznej na poziomie populacji 30
1.4. Chorobowość.................. ................................ . 31
2. Patogeneza miażdżycy
Grażyna Nowicka, Marek Naruszewicz........... 35
2.1. Dysfunkcja śródbłonka . 36
2.2. Nacieczenie tłuszczowe.................. .................. 38
2.3. Blaszka miażdżycowa . . . . 40
2.4. Stabilność i niestabilność blaszki miażdżycowej 41
2.5. Antyaterogenne działanie HDL............................. 42
Czynniki ryzyka choroby niedokrwiennej serca
Grażyna Nowicka, Marek Naruszewicz 48
3.1. Nadciśnienie tętnicze 49
3.2. Profil lipoprotein osocza.............. 50
3.3. LDL - lipoproteiny o niskiej gęstości . 50
3.4. HDL - lipoproteiny o wysokiej gęstości 51
3.5. Lipoproteiny bogate w triglicerydy.............. 53
3.6. Lipoproteina a . .......... . 54
3.7. Otyłość . . . ............. . 55
3.8. Cukrzyca ................. 58
3.9. Hiperhomocysteinemia . . . . 59
3.10. Aktywne i bierne palenie tytoniu 59
4. Rola śródbłonka w homeostazie naczyniowej
Jadwiga Janas, Dariusz Sitkiewicz . . . . 63
4.1. Prawidłowa funkcja śródbłonka.............. 64
4.2. Dysfunkcja śródbłonka .................................... 68
4.3. Badanie funkcji śródbłonka....................................... 70
5. Mechanizmy niewydolności krążenia - rola układu neuro­
hormonalnego serca
Tomasz Zieliński, Tomasz Rywik . ..................... 74
5.1. Znaczenie układów neurohormonalnych w patogenezie niewy­
dolności serca................................ 74
5.2. Układ renina - angiotensyna - aldosteron 76
5.3. Układ adrenergiczny . 77
5.4. Argininowazopresyna . 79
5.5. Peptytdy natriuretyczne 81
5.6. Endoteliny . 82
5.7. Cytokiny . . . . 83
Podstawy genetyczne chorób układu krążenia
Małgorzata Szperl . . . . . 88
6.1. Kardiomiopatie i zaburzenia rytmu . . 88
6.2. Genetyka nadciśnienia tętniczego 91
6.3. Molekularne podstawy niewydolności serca . ................. 93
7. Biochemiczne markery kardiologiczne
Danuta Gaździk, Dariusz Sitkiewicz.............. 100
101
7.1. Mechanizm uwalniania białek z kardiomiocytów
102
7.2. Markery martwicy kardiomiocytów
7.3. Markery destabilizacji blaszki miażdżycowej 107
7.4. Markery uszkodzenia blaszki miażdżycowej . 108
7.5. Markery niedokrwienia . . . 109
8. Zastosowanie biomarkerów w ostrych stanach kardio­
logicznych - zalety i ograniczenia sercowych troponin,
mózgowego peptydu natriuretycznego i białka C-reak-
tywnego
Sebastian Stec, Paweł Ptaszyński................................ . 114
8.1. Sercowe troponiny I (cTnI) i T (cTnT) 115
8.2. Białko C-reaktywne ............................. 129
8.3. BNP/NT-pro-BNP 130
9. Badania laboratoryjne w ocenie ryzyka choroby nie­
dokrwiennej serca
Grażyna Nowicka ... .............................................137
9.1. Badania podstawowe 139
9.2. Badania dodatkowe....................................................................... .141
9.3. Inne markery ryzyka choroby niedokrwiennej serca.....................143
9.4. Genetyczne markery ryzyka miażdżycy...........................................145
10. Diagnostyka zaburzeń gospodarki lipidowej
Małgorzata Bednarska-Makaruk . . 149
10.1. Lipidy i lipoproteiny osocza .............. 149
10.2. Hiperlipidemie 153
10.3. Diagnostyka laboratoryjna hiperlipidemii. . . . . . . . . . . 158
10.4. Docelowe stężenia lipidów i lipoprotein w czasie leczenia . . . 163
10.5. Badania kontrolne w czasie leczenia lekami hipolipemicznymi , 164
11. Biomarkery niewydolności serca
Dariusz Sitkiewicz . . . . . ...............169
11.1. Peptydy natriuretyczne; struktura, synteza i mechanizm działania 172
11.2. Kliniczne znaczenie peptydów natriuretycznych 175
11.3. Steroidy kardiotoniczne (kardenolidy) . 178
11.4. Cytokiny . . ..................... 179
Indeks 182