Table Of ContentKUTBİLGE AKADEMİSYENLER DERNEĞİ
BİLGE ULUSLARARASI SOSYAL ARAŞTIRMALAR DERGİSİ
BILGE INTERNATIONAL JOURNAL OF SOCIAL STUDIES
Cilt: 1, Sayı: 2, 2017 Volume: 1, Issue: 2, 2017 e-ISSN: 2602-2303
Sahibi / Owner
Dr. Hamza KANDEMİR
Editör / Editor
Prof. Dr. Kürşat ÖZDAŞLI
Editör Yardımcısı / Co-Editor: Yayın Kurulu / Editorial Board
Dr. Hamza KANDEMİR
Teknik Editörler / Technical Editors: Prof. Dr. Nazmi AVCI
Arş. Gör. Serhat DURANAY Doç. Dr. Özgür Kasım AYDEMİR
Arş. Gör. Fatih SEVAL Doç. Dr. Mustafa LAMBA
Öğr. Gör: Mustafa Özcan TAŞKESEN Doç. Dr. Said TAŞ
Doç. Dr. Hasan Hüseyin ÖZKAN
Doç. Dr. Mustafa ÖZTÜRK
Kapak Tasarımcısı / Cover Designer: Doç. Dr. Kadir PEPE
Öğr. Gör. Mustafa Özcan TAŞKESEN Yrd. Doç. Dr. Yusuf ŞAHİN
Yrd. Doç. Dr. Esme ÖZDAŞLI
Yrd. Doç. Dr. Himmet BÜKE
İletişim / Contact: Yrd. Doç. Dr. Tayfun YILMAZ
Kutbilge Akademisyenler Derneği, 32040, Isparta, TÜRKİYE Yrd. Doç. Dr. Mehmet Ozan CİNEL
Yrd. Doç. Dr. Barbaros Serdar ERDOĞAN
Yrd. Doç. Dr. Musa TÜRKOĞLU
Web: http://dergipark.gov.tr/busad
Yrd. Doç. Dr. Mürşit IŞIK
E-mail: [email protected]
Yrd. Doç. Dr. Serkan DİRLİK
Yrd. Doç. Dr. Oğuzhan AYTAR
Yrd. Doç. Dr. Ahmet ŞAHİN
Dr. Canan GÖNÜLLÜ TAŞKESEN
Dr. Yusuf ESMER
Bilge Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, yılda iki kez yayınlanan hakemli bir dergidir. Türkçe ve İngilizce dillerinde iktisat, işletme, uluslararası ilişkiler, kamu
yönetimi, siyaset bilimi, finans, maliye ve diğer ilgili sosyal bilimler alanlarında makaleler yayınlar. Dergide yayınlanan makalelerin dil, bilim, yasal ve etik sorumluluğu
yazara aittir. Makaleler kaynak gösterilmeden kullanılamaz.
BİLGE ULUSLARARASI SOSYAL ARAŞTIRMALAR DERGİSİ
Yıl: 2017, Cilt: 1, Sayı: 2
İÇİNDEKİLER / CONTENTS
Radikal Selefi Örgütlerin Sosyal Medya Kullanımı: IŞİD Örneği
Media Usage Of Radical Salafi Movements: Sample ISIS
Çiğdem ERDİN…………………………………………………………………………………………..…124 - 130
Türk Mevduat Bankalarının Veri Zarflama Analizi (VZA) İle Göreli Etkinliklerinin Ölçülmesi
The Relative Efficiency Measurement Of Turkish Deposit Banks With Data Envelopment Analysis (DEA)
Serhat DURANAY…………………………………………………………………………………………131 – 143
Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi’nde Öğrenim Gören Turizm Öğrencilerinin Kırsal Turizm Faaliyetlerine
Katılımını Etkileyen Kısıtlayıcılar
Mehmet Akif Ersoy University Restrictors Affecting The Participation Of Tourism Students In Rural Tourism
Activities
Utku ONGUN, Uğur ÇİÇEK, Yusuf ÇUHADAR…………………………………………………………144 – 156
Türk Devlet Geleneğinde Kadının Konumu
Women Effects Of Turkish State Position
Raziye PEKER……………………………………………………………………………………………..157 – 164
Aile Gelir Düzeyi Bağlamında Liselere Erişimde Eğitimsel Eşit-sizlik Alanlarının Araştırılması (Isparta İl
Merkezi Örneği)
Investigation of Educational Inequalities in Access to High School in the Context of Family Income Level (Isparta
City Center Example)
Ömer ÇELİKKOL, Nazmi AVCI…………………………………………………………………………..165 - 183
Çalışan Kadınların En Büyük Sınavı: İş-Aile Yaşamı Dengesi(zliği) ve Kadın Sağlığına Etkisi
The Biggest Challenge For Working Women: Work-Family (im)Balance And Its Effects On Women Health
Hale Nur SEVAL…………………………………………………………………………………………...184 – 193
Akademisyenler Üzerinde Yapılmış Örgütsel Bağlılık Araştırmalarına Yönelik Nitel Analiz
Qualitative Analysis for Organizational Commitment Studies on Academicians
Hamza KANDEMİR………………………………………………………………………………………..194 - 200
BİLGE ULUSLARARASI SOSYAL ARAŞTIRMALAR DERGİSİ
e-ISSN: 2602-2303
A peer reviewed journal, published biannually by
Kutbilge Association of Academicians.
Yılda iki sayı olarak yayınlanan hakemli bir dergidir.
Kutbilge Akademisyenler Derneği tarafından yayınlanmaktadır.
Year/Yıl: 2017, Volume/Cilt: 1, Issue/Sayı: 2
The journal is indexed in Google Scholar.
Dergimiz Google Scholar’ da taranmaktadır.
Bilge Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi
Web : http://dergipark.gov.tr/busad- E-mail : [email protected]
e-ISSN: 2602-2303
1(2), 124-130, 2017
Media Usage Of Radical Salafi Movements: Sample ISIS
Çiğdem ERDİN
Abstract: ISIS, it is the work that continues its actions to this day, is a terrorist organition that acts against
the secrurity forces and the civilian population. This organition that sets out to establish a new state by
choosing a path not follewed by any terrorist organition unil now. It aimed at seizing cities by targeting
countries. Isıd that occupied some cities like El Bab, Raqqa, Palmira, Mosul, Sirte, Derna, Benghazi,
sepeirated from some territories forcing the coalition forces and with great efforts of Turkey but ISIS
continues stil bombarded activities against Europe.
Islamofobi coming back again revived the existing muslim opposition in Europe. Jihadist organization
referring to İslam and Quran. Doesn’t accept other beliefs and opposes western thinking. ISIS won
unintelligiblely the sympathies of some country’s citizens. ISIS that uses social media extremly well and
finds worrier to its group even from between continents. It made a big sound with social networking sites,
torture, and propoganda videos. The aim of this study is to reveal the situation in countries where it is
effective and why and how an organization that uses social media most actively collected worriors.
Keywords: ISIS, Islam, Social Media
Radikal Selefi Örgütlerin Sosyal Medya Kullanımı: IŞİD
Örneği1
Özet: IŞİD, güvenlik güçlerine ve sivil halka karşı eylem yapan bir terör örgütüdür. Yeni bir devlet kurmak
amacıyla yola çıkan örgüt, şimdiye kadar hiçbir terör örgütünün izlemediği bir yol seçmiş ve ülkeleri hedef
alarak şehirleri ele geçirmeye yönelmiştir. El-Bab, Rakka, Palmira, Musul, Sirte, Derne, Bingazi gibi
kentleri işgal eden ve bazı bölgelerden koalisyon güçleri, hatta Türkiye’nin büyük uğraşları sonucunda
çekilen IŞİD, Avrupa kıtasında da bombalı eylemlerini sürdürmektedir.
İslamofobi’nin yeniden gündeme gelmesi, Avrupa’da var olan Müslüman karşıtlığını tekrar
alevlendirmiştir. İslam ve Kuran’ı kaynak gösteren, diğer inançlara ‘kafir’ gözüyle bakan ve Batı’nın
düşüncelerine karşı gelen cihatçı örgüt, anlaşılamayan bir şekilde bazı ülke vatandaşlarının sempatisini de
kazanmıştır. Sosyal medyayı son derece iyi kullanan ve bu sayede kıtalar arasından bile grubuna savaşçı
çeken IŞİD, sosyal paylaşım sitelerinden yayınladığı işkence ve propaganda videoları ile de dünyada büyük
ses getirmiştir. Bu makale çalışmasında, IŞİD’in sosyal medya mecralarında, savaşçı ya da sempatizan
devşirmede izledikleri yolları, sosyal medyayı nasıl kullandıkları incelenmiştir.
Anahtar Kelimeler: IŞİD, İslam, Sosyal Medya
1.GİRİŞ olarak görülmeye başlanmıştır. İslam’ın da bir fobi
haline dönüştürülmesi ile ‘İslam ve terör’ bir arada
Radikal selefi gruplar, Amerika Birleşik anılmaya hapsolmuştur. Radikal grupların
Devletleri’nde 11 Eylül 2001’de gerçekleştirdiği eylemlerinde Kur’an, İslam öğretileri kullanması
saldırılar sonrasında Avrupa ve Amerika’da tehdit tüm tepkilerin Müslümanlara dönmesine neden
1Cihatçı Terör Örgütlerinin Sosyal Medya Kullanımı: DEAŞ Örneği’ Citation (Atıf): Erdin, Ç., (2017). Radikal Selefi Örgütlerin Sosyal
isimli bu makale çalışması, Prof. Celal Nazım İrem danışmanlığında Medya Kullanımı: IŞİD Örneği,. Bilge Uluslararası Sosyal Araştırmalar
İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsünde yürütülen Dergisi, 1 (2): 124-130.
‘Cihatçı Hareketlerin Medya Kullanımlarının Semiyotik İncelemesi:
DEAŞ Örneği’ başlıklı yüksek lisans çalışmasından türetilmiştir.
İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
*Corresponding author (İletişim yazarı):
[email protected]
124
Bilge Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 2017, 1(2): 124-130
olmuştur. El-Kaide’nin varlığının azaltılmasından edilmeyen ülkede Hama katliamı yaşanmış ve
sonra sakinlik dönemine giren süreç, Suriye İç 55.000 kişi hayatını kaybetmiştir. Uluslararası Af
Savaşı’nın başlaması ile hareketlenmiş ve selefi Örgütü araştırmalarına göre Suriye’de kadınlar
radikal örgütler hücrelerinden uyanmıştır. Yeni ayrımcılığa maruz kalırken, Amerika merkezli
oluşumlar, örgütler arasında çıkan çatışmalarla düşünce kuruluşu Freedom House’a göre Suriye
bölünmeler başlamış ve dünyaya kısa sürede korku özgür olmayan baskıcı bir rejim ile yönetilmektedir.
salan bir yapılanmayı meydana getirmiştir. Irak 2008 yılına gelindiğinde ABD Dışişleri
Şam İslam Devleti adı altında kendisini duyuran Bakanlığı’nın hazırladığı İnsan Hakları raporuna
örgüt, diğer terör gruplarının aksine devlet kurmayı göre; rejim, başta muhalifler olmak üzere insanları
amaçlayarak şehirleri ele geçirmiş ve kendi sorgusuzca tutuklayarak temel hak ve özgürlükleri
mahkemelerini kuracak, sınırları içinde yaşayan ihlal etmektedir. 2011 yılında Esad yönetimi
halka kimlik çıkaracak kadar ileri gitmiştir. ‘demokratik reform’ söylemleri ile halkını ayakta
Ekonomik gücün değerinin farkında olan IŞİD, tutmaya çalışsa da Arap Birliği amacı olan seküler
petrol ve suyun daha fazla olduğu yerleri işgal Baas ideolojisi de İsrail ile yaşanan ekonomik
etmiş, bu sayede ciddi gelir sahibi olmuştur. Örgütü sıkıntılar ve diplomatik çekişmeler sonucunda
diğer oluşumlardan ayıran bir başka özellik ise itibarsızlaşmıştır.
çeşitli medya araçlarını güçlü şekilde
kullanmasıdır. İnternet sayesinde sosyal medyaya Bu dönemde Suriye’nin iç dinamiklerinin
dağılan destekçileri yoluyla daha fazla eleman karışacağı ve manipüle edileceği belli olurken,
çeken IŞİD, kıta ötesinde yaşayan bir kişiyi dahi, açılanamayacak biçimde Esad’ın zenginleşmesi ve
ideolojisine inandırıp Suriye’ye savaşmak için halkın fakirleşmesi, rejime karşı nefreti daha da
davet edebilmektedir. İngiltere, Amerika Birleşik artırmıştır. Çoğalan yoksulluk, işsizlik, devlet
Devletleri, Hollanda gibi ülkelerden IŞİD için makamlarında yolsuzluk, adaletsiz kazançlar, çok
savaşmak, İslam devletinde yaşamak isteyen partili hayatın olmamasının verdiği tek güç, özgür
‘homegrown’ teröristler, kıtalar aşıp örgütün olmayan bir basın ve hükümet baskılı bir hayat
konumlandığı bölgelere gitmektedir. Bir diğer sonucunda Suriye’de beklenen isyan Tunus’da
yandan, IŞİD için çalışan ve terör örgütünün sınır ortaya çıkmış ve Ortadoğu’yu sarmıştır. Suriye’de,
ötesi çalışmalarını yürüten hücreler, başta Avrupa 2011 Ocak ayında başlayan gösteriler Şam ve
olmak üzere birçok kıtada bombalı saldırılar, araçla Halep’te sesini duyurmuş, halkın ayaklandığı her
halkın arasına dalma suretiyle ölümlü eylemler ve eylem orantısız sertlik ile rejim güçleri tarafından
silahlı saldırılar ile bulundukları yerlerde ve yakın engellenmiştir. Suriye’de yaşanan olaylara sessiz
bölgelerde tehdit saçmayı sürdürmektedir. İnternet kalmayan Esad ise, Suriye’ye uluslararası bir
sayesinde sanal dünyada Facebook, Twitter, komplo düzenlendiğini belirtmiş ve bazı politik
Youtube gibi sosyal medya mecralarını sıklıkla tutuklular salıverilmiştir. Rejim karşıtı eylemciler,
kullanan örgüt, halka ya da kendisine karşı gelen insan haklarının tanınması, olağanüstü halin
kişilere gösterdiği orantısız güç kullanımını, şiddeti kaldırılması ve yolsuzlukla mücadele çabalarını
ve işkenceyi sosyal medya hesaplarından bırakarak Esad rejimini sonlandırmak istemiştir ve
paylaşarak, şiddeti doğallaştırmaktadır. Günlük bunun sonucunda çıkan çatışmalarda 1000’den
yaşantı içinde kafa kesme, araç arkasına bağlayarak fazla sivil 150’den fazla güvenlik görevlisi hayatını
yerde süründürme, kafes içinde boğma gibi işkence kaybetmiştir. Rejim karşıtı muhalif güçler, Suriye
görüntülerini doğal ve İslam’ın cezalandırma biçimi Ulusal Konsey’ini kurmuş ve Özgür Suriye
olarak gösteren terör örgütü, bu sayede hem kendi Ordusu’nu da beraberine alarak merkezi Türkiye’de
sözde kudretini kanıtlamakta, hem de başta siyasi olan bu organizasyonu etnik gruplar, politik gruplar
aktörler olmak üzere ülkelerin güvenlik ve aktivistler ile güçlendirmiştir. Ancak etkin
politikalarına medyan okumaktadır. varlığını koruyamamıştır. Özgür Suriye
Ordusu’nun Türkiye’den destek görmesiyle
2.SURİYE’DE İÇ SAVAŞ Hatay’a karargah kurulmuş ve askeri komuta
merkezi olarak Suriye kullanılmıştır. Kuzey
Yakın dönem Suriye tarihinde önemli gelişmelerin Suriye’de yerleşim yerlerinde hakimiyet kuran
sebebi olan ve Hafız Esad öldükten sonra görevi ÖSO, 2011 yılı sona erene kadar rejimle savaş
alan Beşar Esad, ülkede ciddi yasaklama politikaları halinde kalmıştır. 2012 yılında rejim ordusu,
izlemiş ve güçlü bir muhaberat sistemi kurmuştur. ÖSO’nun elinde olan bölgeleri geri almış ve Baba
Bu sistem ile beş kişiden fazla insanın bir araya Amr’da da direnişi kırarak Şam’a hakim olmuştur.
gelmesi yasaklanmış ve politik muhalifler göz İdlib’in de rejime geçmesi ile güvenli bölge
hapsinde tutulmuştur. Basın özgürlüğünden söz oluşturma çabası sonucunda 10.000’den fazla insan
125
Bilge Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 2017, 1(2): 124-130
yaşamını yitirmiştir. Birleşmiş Milletler ve Arap rejim güçleri ile çatışan örgütler, rejimin Hizbullah
Birliği Suriye Özel Temsilcisi olan Kofi Annan, ile birlikte çalışmasıyla Şii- Sünni çatışmasını
hükümet ile muhalifler arasında barış anlaşması için yeniden doğurmuştur. 2014 yılında El Nusra ile
harekete geçmiştir. 12 Nisan 2012’de iki taraf gerek amaç gerekse güç bakımından ayrılığa düşen
arasında ilan edilen ateşkes başarılı olamamıştır. IŞİD, bölgede hakimiyet kurmaya çalışmıştır. Başta
Hula’da yaşanan ve 108 kişinin ölümü ile Irak’ta düzenlediği saldırılar ile muhaliflerin elinde
sonuçlanan saldırı sonrasında Birleşmiş Milletler bulunduğu bölgeleri ve askerlerin geride kalan silah
Suriye’de yaşananları ‘İç Savaş’ olarak ve mühimmatları ile güçlenen örgüt, hızla
tanımlamıştır. büyümeye ve can almaya başlamıştır.
2.1. İç Savaş İle Birlikte IŞİD Varlığı Irak ordusundan ele geçirdiği silahlarla petrol
bölgelerine saldırı başlatan IŞİD, 2014 yılında;
Özgür Suriye Ordusu, karargahını Türkiye’den Cerablus, El Bab, Mumbuç, Telabiyad, Rakka,
Suriye’ye taşımış ve muhalifler Şam’ın bazı Deyr ez-zor, Felluce, Ramadi, Tikrit, Musul,
bölgelerine girmişlerdir. Rejim güçlerinin bölgeye Telafer gibi bölgelerin kontrolünü sağlamıştır. Bu
ağır bombalı saldırılar düzenlemesi ile birçok sivil, dönem IŞİD’in dünyada en fazla tanındığı, çeşitli
hayatını kaybetmiştir. 2013 yılında El Nusra ülkelerden savaşçı devşirdiği, sosyal medyaya
eylemleri ile sesini duyurmaya başlamış ve Suriye hakim olduğu ve güç gösterisi ile göz dağı verdiği
iç savaşını fırsat bilerek boş kalmış otoriteden dönem olmuştur. IŞİD terör örgütünün coğrafi
yararlanarak bölgeye hakim olmaya çalışan konumu, gücü bakımından önem taşımaktadır.
köktendinci gruplar ortaya çıkmıştır. ‘Irak Şam Bulunduğu ve çevre bölgeleri kendisine bağlamak
İslam Devleti’ adı altında ortaya çıkan oluşum, hatta mecbur kılmak için özellikle su kenarlarını ele
Suriye ve Irak başta olmak üzere Ortadoğu’da bir geçirmiştir. Elinde bulundurduğu Deir Ez- Zor’un
devlet kurma amacıyla eylemlerine başlamıştır. bir bölümü, Rakka ve diğer kıyı bölgeler sayesinde
İnanç ve ideolojik olarak El-Kaide, IŞİD, El-Nusra su kaynaklarına sahip olan örgüt, suyu silah olarak
gibi örgütlerin tümü mezhepsel ve ideolojik olarak kullanmaktadır. Dicle ve Fırat nehirlerinden
Vehhabi-Selefiliği benimsemişlerdir. Bu örgütlerin kaynakları kesmekte ve halkı susuz bırakmaktadır.
Sünni olarak görülmesini sağlayan şey ise bunların Kuruyan toprak açlığı beraberinde getirmekte ve
daha çok Sünni Müslümanlar arasında taraftar artan nüfus ile Suriye’nin zor durumda kalmasına
bulmasıdır. Sünnilik bir mezhep adı değil, Şiiliğin sebep olmaktadır. İŞİD işgali altında kalan
karşısındaki Müslüman blok için kullanılan genel bölgelerden halka uzun bir zaman yakıt ve su
bir kavramdır. Sünnilik içinde birçok mezhebin ve gönderimi yapılmamıştır. Yerleşim birimlerinde
farklı düşünce sistemlerinin yer aldığı bir çatı bulunan su kuyuları kurumuş, insanlar
gibidir. 19. yüzyılda Vehhabiliğin ortaya çıkışı ile yıkanamamış, beslenememiş ve susuz kalmıştır.
Sünnilik kavramı anlamını yitirmiştir. Bugün dini 2014’te Musul barajının IŞİD’in eline geçmesiyle,
devrimci örgütlerin ve terör örgütlerinin çoğu baraj kapaklarının açılıp Musul’u ve burada
Vehhabi- Selefi networküne bağlı gruplardır. bulunan Amerikan askerlerinin konuşlandığı alanın
Vehhabi- Selefiliğin Sünnilik içinde yer alıp sular altında kalması tehdidi ile karşı karşıya
alamayacağı fazlasıyla tartışılmıştır. Fakat daha kalınmıştır. Ancak Irak güvenlik güçleri ve
sonra özellikle Türkiye'de İran devriminden Amerikan askerleri Musul barajını alarak, bölgenin
etkilenen İslamcı gruplar tarafından Vehhabilik su altında kalmasını engellemiştir.
Suudi Arabistan'la ilişkili olarak reddedilirken,
Afganistan ve Bosna savaşlarından sonra Selefilik IŞİD’in Suriye’de varlığını genişletmesiyle
oldukça rağbet gören bir kavram olmuştur. IŞID dünyada ses getiren ve medyanın da üzerinde
gibi örgütleri Sünni olarak tanımlamanın taktiksel durduğu bir oluşum olması sonucunda, radikal
olarak iki anlamı vardı. Birincisi; Şiilik karşıtlığı selefi örgütlere sempati duyan, İslam’ı ve İslam
üzerinden İslam dünyasında onlara meşruiyet anlayışını devlet yönetmeye entegre etmeye çalışan
kazandırmaktır. İkincisi; Vehhabi-Selefilik sahip kişiler çoğalmıştır. Ortadoğu’da varlık gösteren
olduğu aşırı tekfirci inanç öğretisi ile her zaman örgüt ve ideolojisi, gerek sosyal medya, gerekse bu
Hanefi coğrafyada mesafeli durulan bir yapı görüşe sahip kişilerin sınır ötesine gitmesi ve
olmuştur. Özellikle Türkiye'de gerçekleştirilen algı örgütlenmesiyle büyümüştür. El Kaide
operasyonuyla, bu örgütler Sünni olarak destekçilerinin bir bölümü, IŞİD’in hedef ve
isimlendirilerek onların Ortadoğu'da Hanefi ve inanışlarına olumsuz bakarken, bir bölümü de
Şafii muhitlerde taban tutması ve taraftar kazanması Bağdadi’ye biatlarını bildirmiş ve örgüte
sağlanmaktadır. (Demir, 2014: 20) Muhaliflerle ve katılmıştır. Örgütle bağlantısı olan ve Avrupa’da
126
Bilge Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 2017, 1(2): 124-130
yaşayanlar, örgüt ideolojisini selefi cihatla ilgili kullanımlarından biri, terörist grupları motive eden
olan kişilerle paylaşmış ve biatlar dalga dalga mesajları, imgeleri ve fikirleri aktarmak için
artmıştır. Aşırı dinci grupların Kuran’ı yanlış propaganda yapmaktır. Terörist gruplar,
okuması ve yorumlaması nedeniyle cihatçı destekçilerden gelen bağışları talep ederek ve siber
örgütlere sempati artmakta ve insanlar yanlış suçla (esas olarak sahtekarlık veya kredi kartı
yönlendirilmektedir. Bu sayede IŞİD’e inanan ve numaraları gibi mali verilerin çalınması) para
terör örgütüne katılan gruplar Avrupa’da da toplama amacıyla web sitelerini, e-postaları ve
artmaktadır. (Zelin, 2017:100) Önce tek tek sohbet odalarını kullanabilmektedir. (Lewis, 2005:
aidiyetler başlamış olup, sonunda hücre hücre 112)
Ortadoğu dışına taşınmış ve birçok kıtada IŞİD
destekçileri kendi ülkelerinde varlığını sürdürmeye 3.1. Youtube Videoları
başlamıştır.
IŞİD, görsel unsurları fazlasıyla cesur kullanan bir
Örgütün bölgesel ve ülkesel gelişmesiyle birlikte terör örgütüdür. HD kalite ile çekilen videoları
tanınması artmış ve sempatizanları tarafından internetin birçok mecrasında kullanmaktadır. Bu
sosyal medyada hayran sayfası açılmasına kadar görüntüler çoğunlukla infaz, işkence, ceza, yeni
sanal dünyaya sıçramıştır. Teknoloji sayesinde düzen ve tehdit içerikli propaganda söylemlerinden
sınırların ortadan kaldırılması ve ulaşılabilirlik oluşmaktadır. Twitter, Facebook gibi anlık
kolaylığı, IŞİD’in insan ve propaganda gücünü paylaşım alanları dışında tamamen videolardan
büyütmesine neden olmuştur. Önüne geçilemeyen oluşan Youtube, görüntüleri istenilen uzunlukta
bir yayılma ile Ortadoğu sınırlarını aşmış olan IŞİD, yayınlayabilecek bir alan olmasından dolayı, IŞİD
bu sayede küçük hücrelerini uyandırmış ve tarafından tercih edilmektedir. Videolar El-Hayat
Avrupa’da da eylemlerine başlamıştır. Şimdiye Medya tarafından düzenlenerek video kanallarına
kadar birçok selefi cihatçı grup var olmuş ve kendi yüklenmektedir. Ancak, son birkaç yılda şiddet
bölgelerinde faaliyetlerini sürdürmüştür. Az da olsa içerikli görüntülerden dolayı, video paylaşım
sınır dışı destekçileri yaşasa da bölgelerinden kanalları silinmiş ya da kapatılmıştır. İnternet
çıkamamışlardır. IŞİD’in tutarsız bir ideolojisi, tek yazıları genel olarak insanları fazlasıyla endişeli
başına gerçekleşmeyecek hedefleri olsa da, duruma getirmemektedir. Ancak yazılar bir fotoğraf
insanları inandırması ve Bağdadi’ye biat edecek ya da video ile desteklenirse ya da sadece video
kadar kişilere nüfuz etmesi olağan bir durum olarak kullanılırsa, halkın algıları daha seçici bir duruma
değerlendirilmemektedir. Bu noktada örgütün gelmektedir. Bunu kullanan terör örgütleri de
internet kullanımı son derece önem taşımaktadır. interneti psikolojik savaş aracı olarak seçmektedir.
İnternet ile birlikte sosyal medya hesapları Kullanılan işkence, infaz ya da saldırı görüntüleri
sayesinde IŞİD ve destekçilerinin sınır sorunu tehdit edilen kişi ya da ülkeler için siber korku
ortadan kalkmış ve mesafe kalmamıştır. yaymakta ve halkı ‘bizim de başımıza gelebilir’
düşüncesi ile endişeye sevk etmektedir.
3.IŞİD VE SOSYAL MEDYA Görüntülerde esir alınan askerlerin öldürülmesi, el,
baş, boyun kesilmesi gibi şiddet kesitleri
İnternet, küresel terörizm için çok önemli bir yayınlanırken, IŞİD’in ele geçirdiği kentlerde
araçtır. Teröristler, iletişim, finans ve ulaşım için halkın sosyal yaşamından kareler de görüntülere
bölgesel veya ulusal ölçekten ziyade, küresel yansımaktadır. Örgüt, videolarında hem korkutma
ölçekte hareket etmek için ticari ağlardan hem de bulunduğu bölgede kurduğunu iddia ettiği
yararlanmaktadır. İnternet bu ticari ağlardan biridir. İslam Devleti’ni ve huzurlu yaşam unsurlarını
İnternet kullanımı, köktendinci terörizmin bulundurmaktadır. Mutlu çocuklar, elinde silahla
özelliklerinden biridir. İslamcı gruplar internetle İslam’a karşı gelenleri öldürmek gerektiğine
ilgilenen ilk terörist örgütler değildir, fakat yeni inandırılmış gençler ve IŞİD’in sosyal hayat için
teknolojinin değerini çabucak öğrenen örgütlerdir. ortaya koyduğu kurallar ile sakin bir hayat yaşayan
İnternet, küresel terörizmi çeşitli şekillerde aileler bu videolarda sıklıkla gösterilmektedir. En
etkilemektedir. Bu, örgütsel bir araçtır ve küçük korkunç görüntüler ise kendisine karşı gelen
hiyerarşi veya altyapı ile yaygın gruplar arasında esirlere karşı gösterdiği şiddet içerikli yayınlardır.
planlama, komuta etme, denetim ve iletişim için bir Örgüt; kan, acı, korku ve işkence görüntülerini
temel sağlamaktadır. Basit haritadan havadan sansürlemeden internet ortamında, oluşturduğu
fotoğraflara kadar, potansiyel hedefler hakkında hesaplarından yayınlamaktadır. Saldırıların
geniş bir materyal yelpazesine erişebilen istihbarat görüntüleri genelde bir mesaj içermektedir.
toplamanın bir aracı durumundadır. En değerli Örneğin, Amerika Birleşik Devletleri’nde
127
Bilge Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 2017, 1(2): 124-130
gerçekleşen 11 Eylül saldırısının ikiz kulelere 3.3. Twitter ile Terör Propagandası
yapılması ‘ABD ekonomisine yapılan bir saldırı’
olarak nitelendirilmiştir.(Weimann, 2004: 5) IŞİD’in en yoğun şekilde kullandığı sosyal medya
mecrası Twitter’dır. İngilizce ve Arapça’nın en
3.2. Facebook Paylaşımları fazla kullanılan dil olması sebebiyle hem Avrupa
hem de Ortadoğu ülkelerinde var olan takipçilerine
İnsanların popüler olarak kullandığı internet, cep anlık ulaşmaktadır. Örgütün sosyal ağ kullanımını
telefonu programları ve sosyal medya hesaplarına kapsamlı araştıran çalışmalardan biri de Brookings
sızma ile insan avını sürekli hale getiren IŞİD, Institution tarafından sonuçları yayımlanan ve
Facebook hesaplarını da aktif kullanmaktadır. J.M.Berger, Jonathon Morgan tarafından
Örgütün elinde olan bölgelerde savaşçı ya da gerçekleştirilen “IŞİD Twitter Sayımı”dır. Eylül
destekçiler ile birlikte çekilen fotoğrafların 2014’te açıklanan araştırma sonucuna göre örgütle
Facebook üzerinden yayınlanması, propaganda ilişkili 46.000 Twitter hesabı tespit edilmiş ve
cümleler ile süslenmesi ve Kur’an ayetlerinden takibe alınmıştır. Buna göre IŞİD’i destekleyenlerin
cümleler paylaşılması sosyal medya sayesinde çoğunluğu Suriye, Irak ve Suudi Arabistan
dünyaya sunulmaktadır. Twitter, Youtube ve diğer topraklarındadırlar. IŞİD’i destekleyenlerin beşte
sosyal medya mecralarına göre Facebook daha az biri İngilizce, dörtte üçü ise Arapça
kullanılmaktadır. Çünkü Twitter anlıktır ve birçok konuşmaktadır.(Berger, Morgan, 2015: 3) Ortadoğu
takipçiye anında ulaşmaktadır. Facebook ise belirli Stratejik Araştırmalar Merkezi, Türkçe konuşan
bir kişi sayısı ile sınırlıdır. Bu sebeple Facebook IŞİD destekçilerinin Twitter adreslerini incelemiş
kullanan kişiler daha çok yakın çevresine ve rapor hazırlamıştır. 15 Haziran 2015 ile 16
seslenebilmektedir. Facebook şirketi yöneticileri, Haziran 2015 tarihlerini kapsayan araştırma
bu gibi illegal paylaşımların artmasından sonra sonucunda belirlenen 52 kelime ile tweet atan
birçok hesabı askıya almıştır. Buna karşılık IŞİD, hesaplardan toplam 51.982 tweet toplanmış ve 4 ay
Facebook kurucusu Mark Zuckerberg’i bir video ile incelenmiştir. Ancak zaman içinde incelenen 139
tehdit etmiştir. Ancak bu video da diğer tehdit hesaptan 56’sı askıya alınmış olup, 83’ü aktif halde
videoları gibi internetten kaldırılmıştır. kalmıştır. (ORSAM, 2016: 11-12)
Facebook’un hesapları kapatması ve IŞİD’in
paylaşımlarını engellemesi sebebiyle örgüt yeni bir Özellikle IŞİD’in Twitter’ı yoğun bir şekilde
yol seçmiş ve kendi Facebook sitesini kurmuştur. kullanması ve bu sayede örgüte insan kaynağı
5elafabook.com isimli sitenin varlığı fark devşirmesi dünyada ciddi tepkilere neden olmuştur.
edildiğinden hemen sonra yayın hayatına derhal son Bu sebeple Twitter yöneticileri üzerinde büyük
verilmiştir. baskı oluşturulmuş ve bu hesapların kapatılması
istenmiştir. Twitter şirketi, platformun kullanım
Sosyal medya, istihbarat örgütleri, istihbarat amacını aşan ve terör propagandası yapan hesapları
toplayan kurum, grup ya da yasa dışı örgütlerin askıya almaya başlamıştır. Medya araçları
gerek bilgi gerekse insan avını yapması için geniş sayesinde bir terör örgütü sınır ötesinde yeni
bir alandır. Bu yolla kişiler, kurumlar, ülkeler hücreler meydana getirmiş, uluslararası tehlikeyi
hakkında kolayca bilgiye ulaşılabilmektedir. artırmış, içten içe ülkelere sızmış ve kıtalardan
Özellikle Facebook, site yapısı olarak kişilerin Ortadoğu’ya savaşçı akışını sağlamıştır. Yeni
okudukları okulları ve ilişki durumlarını bile kişinin medya araçları ile tanınırlığı artan örgüt selefi
isteği doğrultusunda deşifre eden bir sosyal cihatçılığı, sınırları kırarak başka bir yöne
mecradır. Terör örgütlerine insan devşirmek isteyen taşımıştır.
gruplar, arkadaş olarak ekledikleri insanların kişisel
bilgilerini, (adı, soyadı, fotoğrafları, çalıştığı yer, SONUÇ VE TARTIŞMA
mezun olduğu okullar, ilgi alanları, desteklediği
şahsiyetler, izlediği filmler, okuduğu kitaplar, dini Sosyal medya günümüzde en çok kullanılan iletişim
ve siyasi düşüncesi) arkadaş listesini, oturduğu ve haberleşme ağı olarak öne çıkmaktadır.
şehri, şu anda nerede olduklarını, o anki ruh İnsanların birbiri ile olan kontaklarını sömürerek
durumlarını, ülke siyaseti ya da gelişmeler kötüye kullanan oluşumların başında da terör
hakkındaki düşüncelerini kolaylıkla ele örgütleri gelmektedir. Kişilerin profillerini takibe
geçirebilmektedir. alarak ilgi alanlarını, zaaflarını öğrenebilen
örgütler, bu sayede profil sahiplerini kendi
taraflarına çekmektedir. IŞİD, sosyal medyanın
nimetlerinden yararlanarak sınır ve kıta ötesi
128
Bilge Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 2017, 1(2): 124-130
savaşçı devşirmeyi gerçekleştirmektedir. Facebook Sosyal medya IŞİD’in son derece önem verdiği ve
yapısal olarak kullanıcıların yakın tanıdıkları hatta bunu görev edinip sadece sorumluluğu sosyal
kişileri ekledikleri ve takip ettikleri bir mecradır. medya mecraları olan sempatizanları ile sürdürdüğü
Kullanıcı istemediği kişileri arkadaş olarak bir alandır. İnternet çağını son derece aktif kullanan,
eklememekte ya da görmemektedir. Hesabın kullanıcıları nasıl yakalaması gerektiğini bilen ve
kişiselleştirilmesi sakıncalı kullanıcıları kişilerin zayıf yönlerini kendisi için avantaja
engellemektedir. Bu noktada ise yakın çevresinden çeviren örgüt, bu sayede uzakları kendine yakın
terör örgütüne sempati duyan kişilerin, etmiş ve sınırları kaldırmıştır. Uzaktaki bir
kullanıcılarla etkileşim sağlayarak kendi safına sempatizanını yakınında tutarak zaman zaman
çekebilmesi mümkün olmaktadır. Facebook’ta eylemlerinde, zaman zaman da propagandalarında
paylaşılan fotoğraflar, karakter sınırlaması olmadan kullanmaktadır. Paylaştığı görsellerle, yazı ve
yazılan yazılar, mesajlaşma ve hatta FaceTime paylaşımlarla hem tehdit hem de propaganda yapan
üzerinden canlı görüşme şansı ile bu site farklı ve IŞİD, şimdiye kadar sosyal medyayı en aktif ve
diğerlerine göre dar bir alan sağlamaktadır. kendine avantajla kullanan terör örgütü olmuştur.
Twitter, alan ve kullanım açısından çok daha geniş KAYNAKLAR
bir kitleye hitap etmektedir. Bu platformda da
hesabı kişiselleştirme şansı olsa da, çoğu kullanıcı, BERGER, J.M. and MORGAN.J. (2015), The ISIS
takipçi sayısını artırmak için profillerini kilit altında Twitter Census Defining and describing the
tutmamaktadır. Bu nedenle kullanıcılara ulaşan population of ISIS supporters on Twitter,
terör örgütü mensupları; vaatler, zaaflar hatta U.S. Relations with the Islamic World
seçilmiş travmaları ile insanların can damarlarından Analysis Paper:
vurarak onları; ezik, kaybetmiş, yalnız bir birey https://www.brookings.edu/wp-
olarak tanımlamaktadır. Ardından onlara sadece content/uploads/2016/06/isis_twitter_censu
kendilerinin yardım edebileceğine, birlikte yeni bir s_berger_morgan.pdf adresinden alındı.
düzen kurabileceklerine inandırdıktan sonra
DEMİR, H. (2014), Yüzyıl Türkiye Enstitüsü-
saflarına çekmektedir. Psikolojik olarak çöküntü
Selefiler ve Selefi Hareketi IŞİD Ne Kadar
içinde ve kendisini ifade edecek bir ortam arayan
Sünnidir?, 21. Yüzyıl Türkiye Enstitüsü:
sorunlu kişileri bulduktan sonra onları kullanan
http://www.21yyte.org/assets/uploads/files/
IŞİD, bu insanları saldırılarında kullanabilmektedir.
selefiler%20son.pdf adresinden alındı.
Twitter’da konum bildirme, anlık yorum
gönderebilme, fotoğraf ve video yükleme gibi LEWIS, A. (2005), The Internet and Terrorism,
özellikler yer almaktadır. Kişilerle daha yakın, Proceedings of the Annual Meeting,
birebir ve seri şekilde iletişimde olmanın mümkün American Society of International Law:
olduğu Twitter, IŞİD tarafından daha sık Cambridge University Press:
kullanılmaktadır. http://www.jstor.org/stable/25659982?seq=
1#page_scan_tab_contents adresinden
Youtube, video paylaşımların yapıldığı bir mecra alındı.
olarak, IŞİD’in görsel propaganda yaptığı bir
ORSAM. (2016), Türkçe Konuşan DEAŞ
alandır. Her ne kadar ‘içerik uygun değildir’ ibaresi
Destekçileri Üzerine Twitter Sosyal Ağ
ile kaldırılmış videoları bulunsa da, dünyanın dört
Analizi, Ortadoğu Stratejik Araştırmalar
bir yanına dağılan sempatizanlarının yüklediği
Merkezi
işkence, ölüm, saldırı ve eylem görüntüleri
paylaşım sitesinde bulunmaktadır. Yüksek kalitede http://www.orsam.org.tr/files/Raporlar/205/205_T
çekilen videoların, genelde bir açık alanda çekildiği R.pdf adresinden alındı.
ve cellat diye tabir edilen kişilerin kafa kesme,
WEIMANN, G. (2004), How Modern Terrorism
silahla enseden vurma gibi yöntemlerle öldürdüğü
Uses the Internet, United States Institute of
ve kaydedildiği görülmektedir. Olumsuz
Peace:
görüntülerin yanında IŞİD’in işgal ettiği
https://www.usip.org/sites/default/files/sr11
bölgelerdeki sosyal yaşam da videolarda yer
6.pdf adresinden alındı.
almaktadır. Huzurlu, barış içinde yaşanılan bir
bölgede hüküm sürdüklerini kanıtlamak isteyen ZELİN, Y. AARON (2017), How Al-Qaeda
örgüt üyeleri, bu sayede huzur ve barışın Survived Drones, Uprisings, And The
kendilerinde olduğu yanılgısıyla sempatizanlarını Islamic State, The Nature Of The Current
yanlarına çekmektedir. Threat, The Washington Institute For Near
129
Description:Kapak Tasarımcısı / Cover Designer: Öğr. Gör İdlib'in de rejime geçmesi ile güvenli bölge bir bölümü, Rakka ve diğer kıyı bölgeler sayesinde.
