Bilge Strateji, Cilt 7, Sayı 13, Güz 2015

183 Pages·2015·2 MB·Turkish

BİLGE STRATEJİ
Cilt 7, Sayı 13, Güz 2015
BİLGE STRATEJİ
Jeopolitik, Ekonomi-Politik ve Sosyo-Kültürel Araştırmalar Dergisi
Geo-Politics, Political Economy and Socio-Cultural Research Journal
Cilt 7, Sayı 13, Güz 2015 / Vol.7, No.13, Fall 2015
ISSN: 1309-212X
İmtiyaz Sahibi / Published By: Bilge Adamlar Stratejik Araştırma Eğt. Dan. Tan. Lob. ve Org. Hiz. A.Ş.
Editör / Editor: Prof. Dr. Atilla SANDIKLI
Yardımcı Editör / Associate Editor: Hatice EKE
Yayına Hazırlayanlar / Editorial Staff: Erdem KAYA – Emine AKÇADAĞ – Elnur İSMAYILOV
Ali SEMİN – Türkan BUDAK – Bekir ÜNAL – Beren YILDIRIM – Seren KORKMAZ
Grafik Tasarım / Graphic Designer: Sertaç DURMAZ
Bilge Adamlar Stratejik Araştırmalar Merkezi
Mecidiyeköy Yolu Caddesi, Celil Ağa İş Merkezi, No:10, Kat:9, Daire:36-38, Mecidiyeköy-İSTANBUL
www.bilgesam.org www.bilgestrateji.com [email protected]
Tel: [phone] - Faks: 0 212 217 65 93
Baskı / Printing House: Elif Ofset
4. Levent İstanbul
Tel: [phone] Gsm: 0532 668 91 30
Bilge Strateji yılda iki kere Bilge Adamlar Stratejik Araştırmalar Merkezi (BİLGESAM) tarafından yayımlanan
hakemli bir dergidir. EBSCOhost, Columbia International Affairs Online (CIAO) ve ASOS tarafından taranmakta ve
dizinlenmektedir. Dergide ifade edilen görüş ve fikirler yalnızca yazarlara aittir,
BİLGESAM’ın düşünce ve politikasını yansıtan metinler olarak değerlendirilemez.
© Bilge Strateji’nin tüm hakları saklıdır. İzinsiz yayımlanamaz. Kaynak gösterilerek alıntı yapılabilir.
BILGESAM’s Wise Strategy Journal is a peer-reviewed journal published on a biannual basis.
This Journal is currently indexed by EBSCOhost, Columbia International Affairs Online (CIAO) and ASOS databases.
The opinions expressed herein are those of the author and do not necessarily reflect the views and policies of BILGESAM.
© All rights reserved. No portion of this publication may be reproduced, copied, transmitted without the written permission of
BILGESAM.
BİLGE STRATEJİ
Danışma Kurulu Salim DERVİŞOĞLU, E. Oramiral
Advisory Board İlter TÜRKMEN, E. Bakan/Büyükelçi
Kutlu AKTAŞ, E. Bakan/Vali
Necdet Yılmaz TİMUR, E. Orgeneral
Oktar ATAMAN, E. Orgeneral
Emin Murat BİLGEL, E. Oramiral
Sabahattin ERGİN, E. Koramiral
Sönmez KÖKSAL, E. Büyükelçi
Güner ÖZTEK, E. Büyükelçi
Özdem SANBERK, E. Büyükelçi
Ümit PAMİR, E. Büyükelçi
A. Oğuz ÇELİKKOL, Dr., E. Büyükelçi
Ahmet Ünal ÇEVİKÖZ, E. Büyükelçi
Sami SELÇUK, Prof. Dr., Bilkent Üniversitesi
Ali KARAOSMANOĞLU, Prof. Dr., Bilkent Üniversitesi
Ersin ONULDURAN, Prof. Dr., Ankara Üniversitesi
İlter TURAN, Prof. Dr., İstanbul Bilgi Üniversitesi
Nur VERGİN, Prof. Dr.
Orhan GÜVENEN, Prof. Dr., Bilkent Üniversitesi
Çelik KURTOĞLU, Prof. Dr.
Sami KOHEN, Gazeteci-Yazar
Yayın Kurulu Ali KARAOSMANOĞLU, Prof. Dr., Bilkent Üniversitesi
Editorial Board Hasret ÇOMAK, Prof. Dr., Kocaeli Üniversitesi
Atilla SANDIKLI, Prof. Dr., Bilge Adamlar Stratejik Araştırmalar Merkezi
Cenap ÇAKMAK, Prof. Dr., Eskişehir Osmangazi Üniversitesi

Editör’den…
Uluslararası toplum, küresel ısınma ve iklim değişikliğinin gelecekte sebep
olabileceği felaketleri önlemek veya bu felaketlerin etkilerini asgari seviye-
ye indirmek için önlemler almaya yönelmektedir. Bu çerçevede Antarktika ve
Güney Okyanusu’nda canlı çeşitliliği, akıntı rejimi ve suların yükselmesi ko-
nularıyla ilgili yürütülen bilimsel çalışmalar önem arz etmektedir. Belirli dev-
letler, 2041’e kadar kıta üzerindeki bütün hak iddialarını donduran Antarktika
Antlaşması’nın gözden geçirileceği aşamada söz sahibi olmayı hedeflemekte,
kıtada yer alan bilim üslerindeki faaliyetlerini artırmaktadır. Türkiye de gerek
güney kutup bölgesindeki bilimsel çalışmalara katkı sağlamak gerekse 2041’e
doğru Antarktika’nın statüsü ve kıtadaki hak iddialarını belirleyecek karar alma
süreçlerine katılmak için aktif bir politika takip etmelidir.
Bilge Strateji bu sayısında iki değerli akademisyenin kaleme aldığı yorum ya-
zılarıyla Türkiye’nin nasıl bir Antarktika politikası geliştirmesi gerektiği soru-
sunu cevaplamaya çalışmaktadır. İstanbul Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi
Deniz Biyolojisi Ana Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Bayram Öztürk, “Türkiye
Nasıl Bir Antarktika Stratejisi Geliştirmelidir?” başlıklı yazısıyla Türkiye’nin
Antarktika’da ivedilikle bir bilim üssü açması gerektiğini, Ankara’nın kıtanın
geleceğinde ancak bu şekilde söz sahibi olabileceğini ifade etmektedir. Öztürk,
bu alanda Türkiye’de bilimsel ve iktisadi potansiyelin altını çizerek gerek akade-
mik gerek siyasi sahada farkındalığın eksikliğini hatırlatmaktadır. Antarktika’nın
hukuki statüsü üzerine çalışmaları bulunan Bilkent Üniversitesi Öğretim Üyesi
Prof. Dr. Kemal Başlar ise sivil toplum kuruluşlarının bu konudaki rolüne işaret
etmektedir. Antarktika’da Türkiye tarafından bilimsel araştırma üssü kurulması
gerekliliğinin nedenlerini sıralayan Başlar, siyasi karar mercilerini bu konuda
somut hedefler doğrultusunda hareket etmeye davet etmektedir.
Bilge Strateji, Güz 2015 sayısında altı adet kıymetli makaleyi okuyucunun il-
gisine sunmaktadır. Yüzüncü yılı içerisinde bulunduğumuz 1915 Ermeni Teh-
ciri, uluslararası kamuoyunda Türkiye’ye karşı bir baskı unsuru olarak kulla-
nılmak istenmektedir. Emekli Büyükelçi Dr. A. Oğuz Çelikkol, başta ABD’de
görevli bulunduğu süreçte Kongre’de olmak üzere, ulusal parlamentolarda 1915
Olayları’nın “soykırım” olarak tanınması konusundaki girişimlere değinerek
hafızaları tazelemektedir. Türkiye’nin tezlerini de ifade eden Çelikkol, Türk
dış politikasını meşgul edeceği düşünülen “soykırımın” tanınması girişimleri-
ne, özgür düşünce ortamında bilimsel çalışmaların devamının teşvik edilerek
cevap verilmesi gerektiğini vurgulamaktadır. Yirmi senedir çözülemeyen ve
Türkiye’nin Ermenistan ve Azerbaycan’la ilişkilerini etkileyen iki devlet arasın-
daki çatışma Doç. Dr. Emin Şıhaliyev ve Yrd. Doç. Dr. Reha Yılmaz tarafından
“Ermenistan-Azerbaycan Çatışması: Çözüm Yolundaki Temel Sorunlar ve Ge-
lecek Senaryoları” başlıklı makalede ele alınmaktadır. Ermenistan-Azerbaycan
görüşmelerinde belirleyici rol oynayan Rusya, Avrupa ülkeleri ve İran gibi ak-
törlere dikkat çeken yazarlar, yakın gelecekte sorunun barışçıl çözümünde iyim-
ser bir tablo çizilemeyeceğini belirtmektedirler.
PKK/KCK, çözüm sürecinden itibaren İslam’ı birleştirici bir unsur olarak vur-
gulamaya başlamış, bu adımla birlikte örgütün yerleşik laiklik söylemi açısından
yeni bir döneme girdiği değerlendirmeleri yapılmıştır. Turgut Özal Üniversitesi
Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Erkan Ertosun ve aynı üniversitede yüksek lisans
öğrencisi Didem Tomaslar, PKK’nın laiklik söylemindeki değişimi, Türkiye’nin
siyasi konjonktüründeki gelişmelerle birlikte analiz etmektedir. Özellikle II.
Dünya Savaşı’nın ardından sömürge yönetimlerinden ayrılarak bağımsızlığını
kazanan devletlerle birlikte yoğunlaşan kendi kaderini tayin kavramı tartışma-
ları günümüzde de devam etmektedir. İstanbul Arel Üniversitesi Öğretim Üyesi
Yrd. Doç. Dr. Volkan Tatar ve Kırklareli Üniversitesi Araştırma Görevlisi Nuri
Gökhan Toprak kavramı kuramsal tartışmalar bağlamında değerlendirerek, kav-
ramın siyasi yönünün ağır bastığını ortaya koyan ve bunun nedenlerini açıkla-
yan çalışmalarıyla Bilge Strateji’ye katkıda bulunmuşlardır.
Türkiye, 1998’de başlattığı Afrika’ya Açılım politikasının ardından 2000’li yıl-
larda ilişkilerine ivme kazandırmış ve 2010 yılında Afrika Strateji Belgesi’ni
kabul ederek kıta ile ilişkilerini “Türkiye-Afrika Ortaklığı” dönemine taşımış-
tır. Daha önce Londra ve Beyrut’ta gazetecilik yapmış ve Boğaziçi Üniversitesi
Uluslararası İlişkiler ve Siyaset Bilimi Bölümü’nde yüksek lisans eğitimi alan,
Patrick Sykes Türkiye’nin Afrika politikasını Brezilya örneği ile karşılaştırmak-
tadır. Sykes’ın Türkiye ve Brezilya’nın Afrika politikasının kuramsal ve pratik
yanlarını değerlendiren “Roles and Reality: Turkish and Brazilian Engagement
with Africa” isimli makalesi bu konuda güncel bir çalışmayı akademi dünyası-
na sunmaktadır. Güvenlik alanındaki çalışmalarıyla bilinen Dr. M. Sadi Bilgiç,
Dr. Salih Akyürek ve F. Serap Koydemir “Türkiye’de Askerlik Sistemi Nasıl
Olmalıdır?” başlıklı makalede zorunlu, yarı profesyonel ve profesyonel askerlik
sistemlerini incelemiş, demokratik kontrolü daha kolay, daha etkin ve tasarruf-
lu yarı profesyonel askerlik sisteminin Türkiye için en uygun model olduğunu
tespit etmişlerdir. Derginin son bölümünde ise Dr. Hasip Saygılı, Hacı Mehmet
Boyraz ve Coşkun Güllü tarafından yazılan üç kitap değerlendirmesi, eser oku-
malarına eleştirel bir bakış getirmektedir.
Gerek uluslararası ilişkiler disiplini açısından gerekse Türkiye’nin güvenliği ve
dış politikası açısından güncel konularla ilgili bilimsel analizler, öngörüler ve
politika tavsiyeleriyle dolu Bilge Strateji Güz 2015 sayısının akademik dünyaya
ve Türkiye’deki karar mercilerine faydalı olmasını diler, bu sayının hazırlanma-
sına katkı sağlayan BİLGESAM çalışanlarına teşekkür ederim.
Prof. Dr. Atilla SANDIKLI
BİLGESAM Başkanı
İÇİNDEKİLER / CONTENTS
Yorumlar / Commentaries
Türkiye Nasıl Bir Antarktika Stratejisi Geliştirmelidir?
Bayram ÖZTÜRK 1
Antarktika’da Türk Bilimsel Araştırma Üssü Kurulması
Kemal BAŞLAR 11
Makaleler / Articles
Ermeni “Soykırımı” İddiaları, Amerikan Kongresi ve Türkiye
A. Oğuz ÇELİKKOL 17
Ermenistan-Azerbaycan Çatışması: Çözüm Yolundaki
Temel Sorunlar ve Gelecek Senaryoları
Emin ŞIHALİYEV ve Reha YILMAZ 31
Kendi Kaderini Tayin Kavramının Hukuki ve Siyasi
Yönleri Üzerine Bir İnceleme
Volkan TATAR ve Nuri Gökhan TOPRAK 55
PKK’nın Laiklik Söylemi: “Truva Atı” İslam’dan Demokratik
İslam Kongresi’ne
Erkan ERTOSUN ve Didem TOMASLAR 71
Türkiye’de Askerlik Sistemi Nasıl Olmalıdır?
M. Sadi BİLGİÇ, Salih AKYÜREK ve F. Serap KOYDEMİR 97
Roles and Reality: Turkish and Brazilian Engagement with Africa
Patrick SYKES 129
Kitap Değerlendirmeleri / Book Reviews
Adil Hafızanın Işığında, Birinci Dünya Savaşı’na Giden Yol ve Osmanlı
İmparatorluğu’nun Sonu / Altay Cengizer
Hasip SAYGILI 157
Bölüm ve Disiplin: 100. Yılında Şikago Okulu / Andrew Abbott
Coşkun GÜLLÜ 163
İnsan Hakları ve Diplomasi / Numan Hazar
Hacı Mehmet BOYRAZ 169

Bilge Strateji, Cilt 7, Sayı 13, Güz 2015
Bilge Strateji, Cilt 7, Sayı 13, Güz 2015, ss.1-10
Türkiye Nasıl Bir Antarktika Stratejisi Geliştirmelidir?
Bayram ÖZTÜRK*
Türkiye’den Antarktika’ya giderek bilimsel çalışmalar gerçekleştiren ilk Türk
araştırmacı olarak Atok Karaali gösterilebilir. İyonosfer fizikçisi Atok Kara-
ali, 1959-1965 yılları arasında ABD’nin “Operation Deepfreeze” adlı projesi
kapsamında Antarktika’daki bilim üssü Plato İstasyonu’nda araştırmalarda
bulunmuştur. 1968’de ABD’nin Antarktika Yer İsimleri Danışma Kurulu kı-
tanın batısındaki Marie Byrd Toprakları’nda yer alan Matikonis Tepesi’nin
9 km doğusundaki küçük bir kayalık bölgeye Karaali Kayalıkları (Karaali
Rocks) adını vermiştir. Karaali Kayalıkları böylece Antarktika’da ilk Türk
isimli yer olmuştur. Daha sonra birçok Türk araştırmacı beyaz kıtaya gitmiş-
tir. Bunlardan Antarktika’da yukarı atmosfer çalışmalarıyla öne çıkan Ümran
İnan’ın adı ise 1994’te, Ross Buz Sahanlığı’nın batısında bulunan Victoria
Toprakları’ndaki bir tepeye (Inan Peak) verilmiştir. Bendeniz de Japon Ku-
tup Araştırmaları Enstitüsü ekibiyle Kasım 2014’te Antarktika’ya gittim, Mart
2015’te geri döndüm. Antarktika’da ve Güney Okyanusu’nda biyoçeşitlilik,
deniz koruma alanları ve akıntı rejimiyle ilgili bir araştırma gerçekleştirdim.
Kıtayı çevreleyen Güney Okyanusu ve Antarktika tek bir bölge olarak değer-
lendirilebilir. Bu bölgenin coğrafi konumu 65-90 güney enlemleri arasında yer
almaktadır ve %95’i buzlar altındadır. Kıtada devletlerin kurduğu ve sayıları
giderek artan bilim üsleri Antarktika’nın önemine işaret etmektedir. Kıtada
hâlihazırda 29 ülkeye ait yüzün üzerinde üs bulunmaktadır. Başta ABD, Rusya
Federasyonu, Japonya, Şili, İngiltere ve Arjantin olmak üzere belirli ülkeler
kıtada birden fazla üsse sahiptir.
* Prof. Dr., İstanbul Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Deniz Biyolojisi Ana Bilim Dalı Başkanı
1