Betül Çotuksöken FELSEFEYİ ANLAMAK FELSEFE İLE ANLAMAK

359 Pages·2016·5.21 MB·Turkish

B
e
t
ü
l
Betül Çotuksöken
Ç
o
t
u
k
s
ü
k
eı FELSEFEYİ ANLAMAK
ı
FELSEFE İLE ANLAMAK
Felsefe Dizisi
IC AB ALCI YAYINEVİ
BETÜL ÇOTUKSÖKEN
FELSEFEYİ ANLAMAK FELSEFE İLE ANLAMAK
Kabala Yayınevi
BETUL ÇOTUKSOKEN
FELSEFEYİ ANLAMAK
FELSEFE İLE ANLAMAK
k
KABALCl
KABALC1 YAYINEVİ 53
Felsefe Dizisi 14
FELSEFEYİ ANLAMAK FELSEFE İLE ANLAMAK
Betül Çotuksöken
Bu kitabın tüm yayın haklan
Kabalcı Yayınevi'ne aittir.
Birinci Basım:
© Kabalcı Yayınevi, İstanbul 1995
ISBN 975 - 7942 - 13 - 8
Yayın Yönetmeni: Vedat Çorlu
Editör: Süreyyya Evren
Dizgi: Beyhan Ajans
Düzelti. Atilâ Ataman
Baskı: Yaylacık Matbaası
Cilt: Aziz-Kan Mücelliıhanesi
KABALCI YAYINEVİ
Himaye-i Etfal Sok, 8-B
Cağaloğlu 34410 İSTANBUL
Tel: [phone] 63 05 Fax: [phone]
İÇİNDEKİLER
I. FELSEFEYt ANLAMAK
"Bir Varolan Olarak Felsefi Söylem" 13
"Felsefi Söylem Nedir? Üzerine" 19
"Felsefede Bilimsel Söylem mi Yoksa Felsefi Söylem mi?" 31
"Akılcı Felsefe ile Aydınlanma Felsefesi Üzerine” 43
"Türkiye'de Bir Felsefe Sorunu Olarak Felsefe Tarihi" 53
"Türkiye'de Felsefe Öğretimi Üzerine" 73
"Türkiye'de Felsefi Söylemin Şimdiki Durumu" 87
"Felsefi Söylem Nedir? Bağlamında Arslan Kaynardağ'ın
Betül Çotuksöken ile Yaptığı Söyleşi" 97
II. FELSEFE İLE ANLAMAK
"Kavram Kavramı" 111
"Felsefenin En Önemli Konusu: İnsan" 121
"Kavram Oluşturan Bir Varlık Olarak însan" 135
"Felsefe Bağlamında Düşünmenin Serüveni" 141
"Göstergelerin Göstergesi Kültür" 151
"Kültür Kuramında Çokkültürlülük" 157
"Kültür Kavramı ve Kültür Felsefesi Üzerine" 165
"Nasıl bir Tarih Felsefesi?" 175
"Felsefe-Metafizik İlişkileri: Yeni Bakış Açıları" 189
"Felsefe Tartışmaları Çevresinde Bir Tartışma Odağı;
Yönletim-tmleme-Yöneltim Terimleri" 203
"Aristoteles'te Düşünme-Varlık İlişkisi ve Nesnellik" 215
"Filozofun Kaygısı” 227
"Hans Reichenbach'ın Felsefi Söylemine Eleştirel Bir
Yaklaşım" 241
"İletişim Dünyasında Bireysel Öznenin Yokoluşu" 253
"Çözüm Aklın Modern Kullanımında mı İnanç
Dizgelerinde mi?" 267
III. KİTAP TANITMALARI
"Vehbi Hacıkadiroğlu ile Özgürlük Ahlakı Üzerine" 281
"Ortaçağda Fizik Bilimleri" 297
"Gönüllü Kulluk Üzerine Söylev" 299
"Felsefe Tartışmaları” 303
"Demokritos/Aristoteles. İlkçağda Doğa Felsefeleri" 309
'Türk Felsefe Araştırmalarında ve Üniversite
Öğretiminde Alman Filozofları"
"Dünya Problemleri Karşısında Felsefe" 315
"Nikomakhos'a Etik" 321
"Etik" 327
"Bunalımdan Yaşama Kültürü" 331
"Kant Estetiği" 335
"Özgürlük Ahlakı" 339
"Tarihselcllik Sorunu" 343
"Bir 'Somut Felsefe' Örneği: Çağdaş Ortamda Teknik" 347
MAKALELER HAKKINDA 351
"Kişi Adları Dizini" 355
Başlıktan da anlaşıldığı gibi bu yapıt, anlama edimine bağ­
lı olarak iki işlevi içermekte: ilkin felsefeyi anlamak, ardından
da felsefe aracılığıyla anlamak. Anlamak insanın en önemli
düşünsel etkinliklerinden biridir denebilir. O da bir tür düşün­
me etkinliği ama, düşünme alanının, düşünmenin tüm etkin­
liklerini —kendini var etmek üzere— seferber eden bir yapı;
sonunda varılmak istenen asıl amaç. İşte bu amaca ulaşmak
için bütün diğer düşünme etkinliklerine işlerlik kazandırılıyor.
Öyle ki bu amaca ulaşmanın önemi kimi özlü deyişler aracılı­
ğıyla da ortaya konuyor; hatta bu deyişler çağlan, dönemleri
birbirinden ayınyor. Anselmus'un "Anlamak için inanıyorum"
deyişinde olduğu gibi.
Anlamanın hangi düşünsel edim/edimler aracılığıyla ger­
çekleştirilmeye çalışıldığı da burada asıl ayırt edici yönü oluş­
turuyor. Öyleyse anlama amacına hangi araçlarla ulaşılacağı
büyük önem taşıyor: anlamak için inanma, öğrenme, bilme...
bunların hepsi hakkında bir bilinç edinme ve bu yapılardan
herhangi birini seçme/tercih etme son derece önemli.
Kuşkusuz çağımıza, bireyselliğini, bilen özne oluşunda so­
mutlaştıran insanımıza en çok yakışanı: "anlamak için öğreni­
yorum, aıaştınyorum, gözlüyorum, akılyürütüyorum, tartışıyo­
rum, biliyorum" olmalı.
Böyle bir önbelirleyişten sonra da artık burada anlama edi­
mine konu olan felsefenin, baştan belirgin bir biçimde ortaya
konmuş kalıplarla, içi boş sözlerle, kavramlarla, terimlerle de­
ğil, bizzat gerçekliği dikkate alınarak, ne olduğunu anlama,
anlatma gereği ortaya çıkmaktadır. Önemli olan felsefeyi baş­
ka türden bir etkinliğe indirgemeden ne ise o olarak görmeye
çalışmak; onu "kendisi olarak" anlamaktır. Bu nedenle kita­
bın birinci bölümü, felsefeyi anlama amacıyla yazılmış yazılar­
dan oluşmaktadır.
Ayrıca felsefe, başka türden varolanları anlamanın da bir
aracı durumundadır. Varolan çok çeşitli düşünsel, bilgisel ve
yaratmaya dayalı etkinliklerle anlaşılabilir. Bilim ve sanat da
felsefe gibi, varolanı anlamanın yollarındandır. Ancak burada­
ki anlamanın özgül ayrımı, varolanlar arasındaki ilişkilerin an­
laşılmasına, anlaşılır kılınmasına ilişkindir. Böylece, ikinci bö­
lümde yer alan yazıların bir bölümü filozofların felsefeyle an­
lama çabalarının tanığı durumundadır. Yine bu bölümdeki ki­
mi yazılar, bizzat yazarın felsefeyle anlama çabasının belirgin
örnekleridir. Kısaca bu bölümde her şey felsefeyle anlaşılmak
üzere "nesne" haline getirilmiştir.
Üçüncü bölümde yer alan yazılar ise, ülkemizde son yıllar­
da gerçekleştirilen felsefeyle anlama çabalarının —felsefenin
özgül yanları gözönünde bulundurularak— değerlendirilmesi­
ne ilişkindir.
Sözü edilen yazıların hemen hepsi daha önceki tarihlerde
çeşitli dergilerde yayınlandı. Fakat bu dergilere ulaşmanın
güçlüğü ve yazıların çeşitli yerlerde yayınlanmasından dolayı
ortak bağlamın bir türlü yakalanamayışı, onları bira raya getir­
me gereksinimini doğurdu. Çünkü bu yazılar, gelişigüzel kale­
me alınmış, sadece o andaki bir gereksinime —bir toplantıya
katılma ya da ısmarlama yazı yazma— cevap veren yazılar
değildir. Tam tersine bu yazılar, yazarın, yıllardan beri üzerin­
de durduğu konulara yaklaşımındaki ortak paydayı somut bir
biçimde göstermektedir. Bakış açısındaki, yöntemdeki tutarlı­
lık açık seçik olarak gözler önüne serilmektedir. Etkinlik alanı
felsefe olunca —ama özellikle felsefe olunca— oluşturulan
felsefenin/felsefi söylemin —bireysel felsefe dilinin— özgül
yanlarının tutarlı bir biçimde ortaya konması büyük önem ta­
şımaktadır. Çeşitli vesilelerle sık sık yinelediğim gibi, felsefe
ile uğraşan her kişinin (filozofun; ilkin felsefeden neyi anladı­
ğını, ardından da varolanı felsefeyle nasıl anladığını, kavradı­
ğını ortaya koyması gerekmektedir. Çünkü ne yazık ki ülke­
mizde hâlâ felsefe olanla olmayan birbirine sıkça karıştırıl­
maktadır. Birbirine içten bağlı iki ödevi üstlenen bu kitabın
benzer gereksinimleri duyumsayanlarda da yeni çağrışımlar
uyandıracağını sanıyorum.
Burada yer alan iki söyleşiyi de yayınlamama izin verdikle­
ri için Sayın Arslan Kaynardağ'a ve Sayın Vehbi Hacıkadiroğ-
lu'ya çok teşekkür ederim. Ayrıca, felsefe kitaplarını büyük
bir özveriyle yayınlamayı sürdüren Kabalcı Yayınevi yönetici­
lerine de teşekkürlerimi sunanm.
Betül Çotuksöken
Geyikli, Temmuz 1994