behbud han cevanşırin katlı

205 Pages·2014·11.7 MB·Turkish

Ahmed Cemaleddin
[Saraçoğlul
TORLAKYAN DAVASI:
BEHBUD HAN
CEVANŞIRİN
KATLI
Arap alfabcsindcn Latinc aktaran:
- Azad Ağayev
YOM Yaymlan
Bakü - 2007
Az2
ÖN SÖZ
"Yom" dergisinin kitap dizisinden -10
Azcrbaycan Cumhuriyetinin Dahiliye Nazırı
NaŞ'r: Nizami ZÖHRA Bİ
Behbud Han Cevanşir'in (veya Cavanşir) katli Azer-
baycan'da unutulmuş görünmektedir. Oysa bu hadi-
Editor; Fethi GEDtKLİ
senin mağduru Ermeniler olsaydı, imdi bütün dün- tli
a
K
Kapak tasarımı: Murad FERECXİ ya, "Kanh bir Türk (Azerbaycanh veya Türkiyeli)
n
katilin, Almanya'da üniversite tahsilini birincilikle r'i
şi
bitiren pırıltılı bir zekanın, muharebe meydamnda n
a
v
Ahmed Cemaleddin (SaraçoğluJ. Torlakyan Davası: Behbud Han elinde silahla değil, ailesi efradıyla bir açık çay bah- Ca
Cevanşir'in Katli. ”Yom” yayınları. Bakü - 2007,408 sayfa. çesinde çaymı veya kahvesini yudumladıktan sonra n
Ha
otelinde uyumaya giderken kansmın gözleri önünde
d
u
öldürüldüğünü" yayacak, hepimizi bu dramatik ölü- b
h
Kıtap, 1918 yıhnm Mart ayında Bakü'deki Ermenilerin Müslü- me ağlatacaktı. Orada sadece Azerbaycan’m eski bir Be
man ahahye karşı işlediği katliamlar ve Kafkas Islam Ordusunun nazırı değil, aynı zamanda genç bir insanın ümitleri, sı:
Bakü'ye dahıl olması ve asayişi temini hakkında birçok bilgiieri a
v
ıçermesinin yam sıra, Ermeni meselesinin arkasmda dayanan Rus- istikbali, hayalleri öldürülmüştü. öldürülen sevgili Da
ya'nın rolünü de aydın bir şekilde göstermektedir. Bunun yanında bir eş, yoksul insanlarm evlerini aydınlatan nefti ku- n
a
Bakü'nün ve umumiyetle Azerbaycan’ın nüfus yapısı ve halkm yulardan çıkaran çalışkan bir insan, meslektaşları- ky
oknımdalı,k E mrmeseenleilleerriin d aed easmer eö lydaünrsmuümşş tkıern. dDi iığrekrl aynannddaann ,b oirk kuaytuilci unlaar- nın medarı iftihan, soylu bir ailenin evladıydı. Torla
sıl canla-başla müdafaa ettiği, o devirde Istanbul’u işgal etmiş In- Teessüfler olsun ki milleti onu önce toprağa,
gılızlerin bir katili nasıl kaçırdıklarına dair ilgi çekici bilgilerle kar- sonra unutulmuşluğa tapşırmıştı!
şılacaklardır. Kitapta devrin İstanbul'daki Azerbaycanlıları hak-
Onun dava arkadaşları Fethali Han Hoyski,
kında da bazı bilgiler vardır. Kitap tarihçiler ve umum okuyucular
Hasan Bey Ağayev ile Osmanlı generali Cemal Pa-
ıçm nazarda tutulmuştur.
şa Tiflis'te, Osmanlı sadrazamlart Talat Paşa Ber-
lin'de, Said Halim Paşa Roma'da yine Ermeni katil-
lerce öldürülmüşlerdi.
q -LSflOWlQj sifarisü-07
AB 022051 s"an5|107 ^ Elinizdeki kitap, 18 Temmuz 1921 günü geceya-
rısma doğru İstanbul'da gencecik yaşında öldürü-
© Yom yaymları - 2007
l
len bu masum insamn katilinin yargılanması safa- Buna rağmen, kitabın bugüne kadar ciddi bir
hatım ihtiva etmektedir. Ahmed Cemaleddin'in neşrinin yapümamış olması, bizim neden asüsız Er-
eseri olan bu kitap, ne yazık ki, İstanbul'da 1921'de meni iddiaları karşısında uduzduğumuzun, güzel
yayımlamşı üzerinden 86 yıla yakm müddet geçmiş bir örneğidir. Bu gün, çok geç kalmış bir vazifeyi ye-
olmasına bakmayarak, ilk defa ilmi surette neşre- rine yetirirken başta Behbud Han Cevanşir olmak
dilmektedir. Murat Çulcu 1990 yılında bu kitabı üzere Ermeni terörüne kurban verdiğimiz yüz bin-
kendi imzasıyla Ermeni Entrikalarmın Perde Arka- lerce kardeşimizi, yakın geçmişte emsali görülmemiş
sı "Torlakyan Davası" (Kastaş A.Ş. İstanbul, Ocak bir gaddarlıkla öldürülmüş Türkiye Cumhuriyeti-
1990, 359 s.) adıyla yayımlamıştı. Bu neşir, M. Çul- nin diplomatlarım ve dünyamn gözü önünde haksız
cu'nun metni olarak anlaşılsa ve asıl metni eksik ve- şekilde doğma yurtları işgal edilmiş Azerbaycan'm tli
a
rip, yer yer tahrif etse de, mevzuya kamuoyunun Karabağ bölgesinde, Hocalı’da, katledüen ve evle- K
oğlu] Adizkekrabtainyic aynö'dnae lbtmu ensei şrbea dkaımyaınndılaanra kn oVt aeqdiifl mQuelliidyeirv. rbianydceann- evşaiktalenrdinadşmenı yuazadka sdaülışpe,n şemhiilty doünşleanrclea riA rzaehr-- vanşir'in
ç tarafından bazı çalışmalar yapılmıştır. metle amyoruz. a
a C
r
Sa Ahmed Cemaleddin'in bu eseri yazmadaki mak- Kitap, 1918 yılının Mart ayında Bakü'deki Er- n
[ Ha
n sadı, kendi fadesiyle şöyledir: menilerin Müslüman ahaliye karşı işlediği katliam-
di d
d lar ve Kafkas İslam Ordusunun Bakü'ye dahil ol- u
e b
mal "Şu kitabı yazmaktan maksadımız, bizzat görücüsü ması ve asayişi temini hakkında birçok bilgileri Beh
Ce ve duyucusu olduğumuz bir davamn din ve ırktaşları- içermesinin yam sıra, Ermeni meselesinin arkasın- sı:
med munızu ttualrmafaımndaasnm ıd ateimmian uvyea knuıkrlbıkan iıçminıdz co lhdautğırula indmdiaas ıe dvie- da dayanan Rusya'nm rolünü de-aydın bir şekilde Dava
Ah len bir milletin gayesine erişme uğrunda tevessül ettiği göstermektedir. Bunun yanında Bakü'nün ve umu- n
a
miyetle Azerbaycan'ın nüfus yapısı ve halkın kim- y
nameşru vasıtaları ahlafın (gelecek nesillerin) bilgisine k
a
ulaştırmadan ibarcttir. . lik meseleleri de esere yansımıştır. Mesela, şahitler- orl
T
Vazifesi gördüklerini ve duyduklarını bütün üryanlı- den Prenses Ziba Hanım "Bakü'de Tatar yoktur.
ğı ve alelumum ığrençliğiyle okuyuculann gözlerinin Birkaç Kazan Tatarı vardır. Azerbaycanlılar Türk-
önüne sermekten ibaret olan bir gazeteci ölmak itibari- türler." demektedir. Diğer yandan, okuyucular on-
4 le, bir kısmmda yegane Türk gazetecisi sıfatıyla hazır da, Ermenilerin adam öldürmüş kendi ırklarından
bulunduğumuz bu haile-i tarihiyeyi (tarihi dramı) he-
bir katili nasıl canla-başla müdafaa ettiği, o devir-
men hemen aynen neşrediyoruz. Haile-i tarihiye diyo-
de İstanbul'u işgal etmiş İngilizlerin bir katili nasıl
ruz, çünkü bu davada bahis konusu olan cihet, bir şehi-
kaçırdıklarına dair ilgi çekiei bilgüerle karşılacak-
din şehitlik kanımn kısası talebinden ziyade, haksız ye-
lardır. Kitapta devrin İstanbul'daki Azerbaycan-
re birçok iftiralara, sayısız suçlamalara maruz kalan bir
lıları hakkmda da bazı bilgiler vardır.
milletin suçsuzluğunu ispat idi."
rin-i saninin birinci günüdür. Şahid, gazeteyi Di-
Eserdeki ecnebi şahıs ve yer adları müellifın kay-
van-ı harbe tevdi etti." Bu yoldan gidecek araştır-
dettiği biçimde yazılmıştır, bunlarm asıllarmı tespit
macıların söz konusu iki beyannameyi bıüup ya-
etmeye fırsat tapamadık. Bunlann bir kısmı, müel-
yımlamaları bu husustaki tartışmalara çok yardım-
lifin bazı şeyleri muhakeme esnasında sırf kulağı ile
cı olabüir.
duymuş olması yüzünden yanlış da olabilirler. Bu
Kitabı olduğu gibi neşretmeyi maksada muvafık
ayrıca tetkike muhtaç bir konudur.
bildik. Kanaatimizce daha çok tarihçileri, ermeni-
Kitabın meydana çıkmasmda, isteğimiz üzerine
büimcüeri, siyasetçileri alakalandıracak böyle bir
onu Arap elifbasmdan Latine göçüren Azad Ağa-
eserin özgün dilini az da olsa değiştirmek, onda bir
yev'e, metni okuyup bazı izahlar getiren Prof. Dr.
ekşümeye sebep olabilirdi. Kaldı ki, daha çok diya-
Minahanım Tekleli'ye (onun kayıtları M.T. rumu-
loglardan meydana gelen kitabı sıradan okuyucu
zuyla gösterilmiştir.) teşekkür borçluyuz. Bakü'de
da, bugün için eskimiş Arapça ve Farsça ibareler
sokak adları birkaç kere değiştiğinden, bugün fark-
]
u dışmda, kolayca başa düşecektir. Sözü giden sözler
ğl lı adlar taşıyan bazı eski sokak adlarınm ilk geçtiği
aço yerde yamna köşeli parantez içinde tespit edilebilen içinse kitabın sonunda bir "sözlükçük" vardır.
r
a Behbud Han Cevanşir'in az tanmdığmı dikkate
S bugünküadı yazılmış, ancak okunuşu şüpheli olan-
[
olarak Orhan Aras'ın^ "Yom" dergisinde (5/2007,
n larm yanma sual işareti konulmuştur. Bu açıklama-
di Bakü) onun hakkında yazdığı makaleyi de kitaba
d larm çoğu yine Prof. Tekleli'ye aittir. Bizim izah-
e
al eklemeyi uygun gördük.
m larımız F.G. şeklindedir. Yanında rumuz olmayan
e
C Kitabın aslından "sidi"ye yazılan bir nüshasının
notlar və “Sözlükcük” ise Azad Ağayev’e aittir.
d Aksaray Kütüphanesinden getirilmesini temin eden
e Kitabm adı aslında "Torlakyan Davası"dır. Biz
m
h T. C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Başmüfettişi Sa-
A onu korumakla birlikte, bu adın maktülü bir kere
ym Halit Bozkurt'a ve anılan kütüphane yetkilileri-
daha öldürüp katili yaşattığını nazara alarak, şu
ne şükranlanmızı sunarız.
eki de yapmayı elzem bildik: "Behbud Han
Nihayet T. C. Bakü Büyükelçiliği Kültür ve Ta-
Cevanşir'in Katli".
nıtma Müşavirliğinin teşebbüsüyle yayımlanan bu
Ermenilerin Cevanşir'in katlini meşru göstermek
eser, son üç asırdır yüz binlerce balaları Ermenüer
için iddialarmı dayandırdıkları beyanname hakkın-
tarafından şehit edilmiş Azerbaycan halkımn yad-
^ da Rüstembeyov'un ifadesinde şu bügüer vardır.
daşını tazelemeye yardımcı olacaktır.
"Tarihini layıkıyla bilmiyorum. Lakin Eylül aymda
idi. Sonra beyannamede Cevanşir'in değü, polis mü-
Doç. Dr. Fethi GEDİKLİ
diriyetinin imzası vardı. İkinci beyanname
T.C. Bakii Büyükelçiliği
Cevanşir'in imzasını muhtevidir ve işte bu gazete bu
Kültür ve Tanıtma Müşaviri
beyannamenin suretini ihtiva ediyor. Tarihi de Teş-
BEHBUD HAN CEVANŞİR
Orhan ARAS
Gazeteci~Yazar
1921 yılında Türkiye Büyük Millet Meclisinin
görevlendirdiği diplomatlar olarak barış görüşme-
leri için Moskova'ya giden Yusuf Ziya ile Dr. Rıza tli
a
Nur beyler, Bolşeviklerin işgaline uğramış Bakü’ye K
da uğrarlar. Dr. Riza Nur 'Hayat ve Hatıratım' ’in
r
şi
isimli eserinde o günün Bakü'sünden uzun uzun söz n
a
v
eder. Rıza Nur'un hatıralarından akılda kalanlar- a
C
dan biri de Bağımsız Azerbaycan'm tçişleri bakan- n
a
H
larından Behbud Han Cevanşir'dir. Rıza Nur bu 'a-
d
çık fıkirli, temiz yüzlü genç adamı' çok sıcak sözler- u
b
h
le tasvir eder. Mehmet Emin Resulzade liderliğinde Be
kurulmuş ilk bağımsız Türk cumhuriyetinin hükü- sı:
a
metinde çok önemli görevler almış bu genç adam, av
D
yani şehit Behbud Han Cevanşir kimdir?
n
a
* Behbud Han Cevanşir, bu ülkenin tertemiz top- y
k
a
raklarından fılizlenmiş, büyümüş ve canmı bu va- rl
o
T
tan uğrunda vermiş şehidlerimizden biridir. Hemi
de öyle bir şehit ki, başka ülkelerde olsaydı mutla-
ka heykelleri ucaltılacak, adına destanlar yazılacak
bir insandı Han Cevanşir!
17 Haziran 1918 yılında Fethali Han Hoyski'nin
başkanlığında kurulmuş ikinci kabinede İçişleri Ba-
kanlığı vazifesine getirilen Behbud Han Cevanşir
1886 (veya 1877) yılında Terter'de doğmuştur. Orta
tahsilini Tiflis'de alan B. Cevanşir, Almanya?nm
Freiburg şehrinde maden mühendisliği okumuştur. li'nin karşısmda kardeşi ile yürürken, arkadan yak-
Almanya'mn bu ünlü üniversitesinde okuyan ve ba- laşan Taşnaksütyun Partisi'nin üyelerinden Misak
şarıyla bitiren ilk Azerbaycan Türkü B. Cevanşir'dir. Torlakyan tarafından alçakça şehid edilen Behbud
Tam beş dili (Rus, Gürcü, Alman, Fransız ve tn- Han Cevänşir'in ne yazık ki kanı yerde kalmıştır.
giliz) ana dili gibi bilen merhum Cevanşir vatanma Çünkü o sıra Istanbul, Ingilizlerin işgali altmdadu:.
ve milletine o kadar aşıktır ki, o dönemin bütün ka- Katil Misak Torlakyan çok geçmeden suç aleti si-
rışıkhğına rağmen hiç tereddüt etmeden 1916 yılında lahı ile birlikte yakalanarak işgal kuwetlerinin ka-
ülkesine döner ve Bakü neft müesseselerinde çahş- rargahı olarak kullanılan Kroker Oteli'ne götürülür.
maya başlar. 1918 yıhnda da Azerbaycan istiklaline 'İngiliz Divan-ı Harbi'nde yargılanmasına başlanan
kavuşunca ikinci kabinede Içişleri Bakanlığı görevi- Torlakyan'ın avukatları da kendisi gibi Türk ekmeği tii
a
ni üstlenir. Bakü tçerişehir'de ilk polis mektebini aç- yemiş Hasruyan [Hüsrevyan] ile eski Sivais miUetve- K
ğluj trıarna,n K odaruarb! aGğe inçcien' dilek d dee iflak möziellli bpiorl ibsi rolrikg aknularurmlmı aksuı-- kCieliv aBnaşrisra mailyeasnin iE faevnudki aits iHmaliy deramr eRniı faavt ubkeayt laterımdsıri.l anşir'in
o v
aç na öncülük edenlerden biri de B. Cevanşir'dir. eder. Duruşmaları izleyen lleri Gazetesi'niıi muhabi- Ca
r
Sa 28 Nisan 1920'den sonra Ruslar tarafından ya- ri Ahmed Cemaleddin Bey, duruşmalarm bir cinayet n
[ Ha
n kalanıp hapsedilmiştir. Ama Bolşevikler onun neft davasmdan siyasi bir hesaplaşmaya dönüştürüldü-
di d
maled sçaıkhaarsmınıdş,a kmi abdeecnelreirsdinei çbaillıdşitkırlaerria kiç ionn, doannu i shtaifpaidseteyne ğünCüi nyaayzeatri. destekleyen çevreler hemen gazetelere Behbu
Ce çalışmışlardır. 1921 yılında Dr. N. Nerimanov onu, ilanlar vererek dava için tanıklar aramaya başlar- sı:
a
ed neft madenlerinin daha verimli işletilmesi için ma- lar. Ilanlardan sonra mahkemeye 30 kadar tamk(!) av
m D
Ah kineler almak üzere Almanya'ya göndermiştir. başvurur. n
a
Dr. Rıza Nur'un ifadesiyle, o güzel yüzlü, güzel Mahkemede konuşan tanıklann ifadeleri sözde y
k
a
sözlü, açık fıkirli, üstün zekalı tam Türk oğlu Türk soykmrn iddialarınm kendi ağızlarından yalanlan- rl
o
T
olan Behbudağa veya Behbud Han Cevanşir, Al- ması noktasma varınca Ingiliz tşgal Komutanlığı, o
manya'ya gitmeden Istanbul'a, yakın dostu Ahmed güne kadar tarafsızlığmı korumayı başarmış İngiliz
Ağaoğlu'nun yanma gitmiştir. Sanki ziyarete değil savcı Mr. Rickatson'u görevden alarak yerine, İngi-
de şehid olmaya gitmiştir! Çünkü Ağaoğlu'nun kız- liz sömürgeciliğinin savunucularmdan biri olan ^
10
larının anlattıklarma göre anneleri, onu özellikle Mr. Gribbon'u atar. Bütün bu oyunlara rağmen
akşam vakitleri dışarıya yalnız çıkmaması için sü- gerçekler hasıraltı edilemez. Sanığın avukatı Has-
rekli uyarmıştır. ruyan Efendi son savunmasında 'Tehcir' olaymdan
18 Temmuz 1921'de İstanbul'da, o çok sevdiği bahseder ve 1915 olaylarmm Osmanh yetkilileri ta-
şehrin sokaklarımn birinde tam ünlü Pera Palas Ote- rafından tertiplendiğini, Ermenilerin uzak ve sağ-
lıksız bölgelere sürgün edildiklerini ve yollarda 60 Müellif Ahmed Cemaleddin [Saraçoğlu]nun
bin (evet, altmış bin!!! kişinin hayatım kaybettiğini tercümeihaii
ve yerlerine varan 600 bin kişinin de zor şartlar al- İsmail DERVİŞOĞLU
tında yaşadıklarını anlatır. Bu sözler 1922 yılında
İngiliz İşgal Mahkemesi’nin önünde söylenen söz- (5 Ağustos 1893 İstanbul-31 Haziran 1972 İs-
lerdir ve bizce çok önemlidir. tanbul) Cumhuriyet dönemi basın dünyasının
Mahkeme, her türlü oyuna rağmen bir türlü önemli isimlerinden biri olan Ahmed Cemaleddin-
Torlakyan'ı beraat ettirecek bir delil bulamamakta- 'in babası Saraçzade Ali Rıza Bey, annesi Emine
dır. En sonunda katilin, cinayeti işlerken şuurunun Seniye Hanım'dır. Büyükbabası Hanya eşrafından
yerinde olup olmadığınm incelenmesi istenir. Bu- Saraçzade Ahmed Ağa, anne tarafından dedesi Sul-
nun incelenmesi için Dr. Mazhar Osman başkanlı- tan Abdülaziz döneminde Mızıka-yı Humayun'da
ğında bir hekim heyeti görevlendirilir. Heyet sanığı görevli Miralay Hurşid Beydir.
}
ğlu muayene eder ve "Samğın cinayet esnasında tam O, ilk ve orta öğrenimini Şemsülmekatip'te yap-
o
ç şuurlu bir halde cinayeti işlediği" raporunu düzen- tı. 1913'te Moda'daki Jules Faure Fransız Lisesini
a
r
Sa ler. Bu heyet raporunu "taraflıdır" diye mahkeme birincilikle bitirdi. Robert Kolej'in mühendislik kıs-
[
n reddeder ve bir İngiliz doktora sanık tekrar muaye- mına devam ederken Birinci Dünya Savaşı'nın çık-
di
d ne ettirilir ve en nihayetinde istenilen rapor almır. ması üzerine 1914 yılında askere alındı. Askerliğini
e
mal Rapora göre, "Sanığın cezai ehliyeti yoktur!" 1914-1918 yılları arasında İstanbul Merkez Posta-
e
C Bu uydurma rapora dayandırtlarak sanık Mis- hanesinde Askeri Sansür Heyetinde yaptı.
ed lak Torlakyan, adaletli(!) İngiliz İşgal Mahkemesi Çalışma hayatına Osmanlı Bankası'nda memur
m
Ah tarafmdan beraat ettirilir. Ermeni Patrikliği'ne tes- olarak başladı. Profesyonel gazeteciliğe adımını at-
lim edilen Torlakyan anında bir Yunan vapuruna madan önce Selahaddin Bey ile Istanbul'da Fran-
bindirilerek Pire şehrine gönderilir. sızca Le Djin (Cin) dergisini çıkardı. Amatör ola-
Azerbaycan'm yiğit oğullarından, önemli devlet rak yaptığı bu gazetecilik denemesinden sonra, as-
adamlarından Behbud Han Cevanşir?in kanı böy- kerlik arkadaşı Ahmet Hilali'nin tavassutuyla 1918
lece yerde kalır. Cevanşir gibi şehidlerimizi unut- yılında Tevhid-i Efkar gazetesinde mütercim ve Be-
^ mak, milli yaddaşımızı unutmak kadar önemli ve yoğlu muhabiri olarak çalışmaya başladı. Kısa bir
aci vericidir. (YOM Türk Dünyası Medcniyet Dergisi, zaman sonra Tevhid-i Efkar'dan ayrılıp aynı görev-
5/2007, Bakü s. 118-120). le İkdam, sonra da Tercüman-ı Hakikat gazetesin-
de çalışır. 1919 yılında yakın arkadaşı Sami Kara-
yel'in İleri gazetesine geçmesiyle kendisi de bu gaze-
tede görev alır. 1922 yılında İzmir'in Yunan isealin-
den kürtulmasıyla aralarında Hakkı Tarık Us'un koleksiyonu ile eski ve yeni üç bine yakm gemi kar-
da bulunduğu 4 gazeteciyle İzmir'e gider. Burada tı koleksiyonuna sahipti. Denizciliğe karşı olan me-
çıkmakta olan Anadolu gazetesinin yazı işleri mü- rakıyla bütün dünya ülkelerinin donanmaları, ünlü
dürlüğüne getirilir. O, İzmir'de bulunduğu yıllar gemileri hakkmda bilgi toplar, yazılar yazar, yaym-
içinde ayrıca Haftalık Resimli İzmir ve Resimli lardı. İyi derecede Fransızca bilirdi.
Yurt dergilerini çıkarır. 1927 yılmda yaklaşık beş Yayımlanmış kitapları şunlardır: Torlakyan Da-
yıl kaldığı İzmir'den İstanbul'a döner. 1929 yılında vası, İstanbul 1921; Gazi Geraüerimiz, İstanbul
İstanbul'da Parmak İzi dergisini çıkarır. Gazeteci 1953; Çanakkale Zaferi: 5-18 Mart 1915, İstanbul
İlhami Safa ile birlikte 6 Mayıs 1938 tarihinde Ye- 1953; Fatih ve İstanbul Muhasarasında Türk Kahra-
ni Sabah gazetesini çıkarır. 1948 yılınm Ekim ayın- manları ve Türk Kahramanlıkları, İstanbul 1953; tli
a
da bu gazetede yayınlanan bir yazıdan dolayı Basın Kahraman Gemicilerimiz, İstanbul 1954; Gazi Ha- K
Kanunu gereğince 4 ay hapis cezasına çarptırılır. midiye'nin Şanh Maceralan, İstanbul 1960. [Metin n
ğlu] A.C.Saraçoğlu 1948 yılından sonra ömrünü kısaltılmıştır.j nşir'i
o a
aç Bostancı'daki iki katlı ahşap köşkünde geçirmiş, av
r C
n [Sa yteanz ıe mhaeykalit ıonldmanu şktuorp.mamış fakat aktif gazetecilik- rünSüoyno rylaılrl.a rG ieçriçnedket eyna ysıonnc ıilkairyımıl ıizç ionndue okneuşfne işmu iäşd glaör- Han
ddi 1972 yılının baharında mesane yollarmdaki ra- altında 5 kitabı yayınlanmtştır: 'Unutulan Meşhurla- ud
male hatsızlık dolayısıyla Amerikan Hastanesinde tedavi rtmız 1' Mizanct Murad (Haz. 1. Dervişoğlu), Şema Behb
e
C gören A. C. Saraçoğlu, taburcu edildikten kısa bir Yayınevi; Nisan 2006, 1. Baskı. 328 s.; 'Unutulan sı:
med zaman sonra 31 Haziran 1972 günü öğleden sonra Meşhurlarımız 2' Resneli Niyazi (Haz. /. Dervişoğ- ava
D
Ah saat 2 sularında vefat etmiş, 2 Temmuz 1972 tarihin- lu) Şema Yaymevi; Nisan 2006, 1. Baskı, 210 s.; Fa-
n
de Bostancı Camiinde kılınan cenaze namazından tih ve İstanbul'un Fethi; Şema Yayınevi; Mayıs 2006, ya
k
sonra Yakacık'taki aile mezarlığma defnedilmiştir. 1. Baskı, 88 s.; Rauf Orbay ve Hamidiye / Gazi Ha- rla
o
İki kere evlenen A. C. Saraçoğlu'nun ilk evlili- midiye'nin Şanlı Maceralart, Yeditepe Yaymları, İs- T
ğinden Emine Gülsen adında bir kızı olup halen tanbul, Eylül 2006, 280 s.; Çanakkale Zaferi İS
Kadıköy'de ikamet etmektedir. Mart 1915 '.Düşman Geliyor Top Başına'; Yeditepe
A. C. Saraçoğlu çevresinde, Türk milletinin de- Yayınları; Şubat 2007, 1. Baskı, 108 s. F.G. 15
ğerlerine bağlı, demokrat, çalışkan, disiplinli, vefa-
lı, tutumlu ve yardımsever birisi olarak .tanınmak-
taydı. Gazetecilik yanında Karagöz oyununa ve de-
nizciliğe karşı da büyük bir ilgisi vardı. Deve deri-
sinden yapılmış paha biçilmez bir Karagöz tasvir
Torlakyan Davası
[Behbud Han Cevanşir'in Katli]
tli
a
K
İJeri Kiitüphanesi Numara 1 n
r'i
şi
n
Zamanımızın En Büyük ve Merak-aver Muhakemesi va
a
C
Torlakyan Davası
n
Ha
Ahmed Cemaleddin d
u
b
tleri Muharrirlerinden h
e
B
:
sı
Tabi ve Naşiri: tleri gazetesi a
v
a
D
İstanbul an
y
k
a
rl
o
Ali Şükrü Matbaası - Babıali, Cağaloğlu Caddesi T
1337 11921)
İFADE-t MERAM
Bir gazeteci sıfatıyla Torlakyan davasmı tngiliz
divan-ı harbinde takibe başlarken bu tarihi davanın
bilahare iktisab edeceği mahiyet-i siyasiye ve milli-
yeyi vehle-i ulada kestirememiş olduğumu itiraf et-
mek mecburiyetindeyim. Muhakeme, İngiliz divan- üi
a
ı harbinde rüyet edilmesi dolayısıyla tngilizce cere- K
yan edeceğinden Ileri tarafmdan muhakemeyi taki- n
r'i
be memur edildiğim dakikadan itibaren mesuliyet nşi
a
v
ve adem-i mesuliyeti emraz-ı akliye ve asabiye etib- a
C
basmca birçok kil ü kaale sebebiyet veren Torlak- n
Ha
yan'ın, divan-ı harb heyeti tarafından mücrimiyeti-
d
ne karar verildiği dakikaya kadar cereyan-ı muha- u
b
h
kemeyi zabt hususunda maruz kalmış olduğumuz Be
müşkilattan bahsetmek neye yarar? Dünyanın her- sı:
a
hangi bir tarafında, herhangi bir gazeteci başarma- av
D
ğı deruhde eylediği bir vazifenin mucib olduğu müş-
n
a
kilatı iktiham etmek mecburiyetinde değil midir? y
k
a
Şu kitabı yazmaktan maksadmıız, bizzat şahid ve rl
o
T
samii olduğumuz bir davanm din ve ırkdaşlarmuz
tarafından daima piş-i tayakkuz ve intibaha alınma-
sını temin ve kurbammız olduğu iddia edilen bir mii-
letin istihdaf-ı gaye uğrunda tevessül ettiği na-meşru ^
vesaiti ahlafm sem'-i ıttılaına isalden ibarettir.
Vazifesi meşhudat ve mesmuatım bütün üryanlı-
ğı ve alelumum iğrençliğiyle vaz’-ı enzar-ı kariin et-
mekten ibaret olan bir gazeteci olmak itibarile, bir
kısmında yegane Türk gazetecisi sıfatıyla hazır bu-