Balyos Raporları ve Osmanlı Tarihi Erhan Afyoncu

207 Pages·2012·1.18 MB·Turkish

Venedik Elçilerinin Raporlarına Göre
KANUNÎ ve
PARGALI İBRAHİM PAŞA
Venedik Elçilerinin Raporlarına Göre
KANUNÎ ve
PARGALI İBRAHİM PAŞA
Marco Minio, Tommaso Contarini, Pietro Zen, Pietro Bragadino,
Tommaso Mocenigo, Daniello de Ludovisi ve Alvise Renier’in Raporları
Editör
Erhan Afyoncu
Çeviren
Pınar Gökpar-Elettra Ercolino
Genel Yayın Yönetmeni
Mustafa Karagüllüoğlu
© Yeditepe Yayınevi
T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı
Sertifika No: 16427
ISBN: 978-605-4052-87-5
Yeditepe Yayınevi: 163
Araştırma İnceleme Dizisi: 134
1. Baskı: Ocak 2012
Baskı Hazırlık
İrfan Güngörür, Sercan Arslan
Baskı-Cilt
Şenyıldız Yay. Matbaacılık Ltd. Şti.
Gümüşsuyu Cad. No:3/2 - Topkapı / İstanbul
Tel: [phone] (Sertifika No: 11964)
YEDİTEPE YAYINEVİ
Çatalçeşme Sk. No: 27/15 34410 Cağaloğlu-İstanbul
Tel: [phone] Faks: (0212) 512 33 78
www.yeditepeyayinevi.com | [email protected]
online sipariş: www.kitapadresi.com
Venedik Elçilerinin Raporlarına Göre
KANUNÎ ve
PARGALI İBRAHİM PAŞA
Marco Minio, Tommaso Contarini, Pietro Zen, Pietro Bragadino,
Tommaso Mocenigo, Daniello de Ludovisi ve Alvise Renier’in Raporları
Editör
Erhan Afyoncu
Çeviren
Pınar Gökpar-Elettra Ercolino
.
İçindekiler
Erhan Afyoncu, Osmanlı Tarihi’nin En Önemli Kaynaklarından
Balyos Raporları Yayınlanırken .......................................................VII
Erhan Afyoncu, Balyos Raporları ve Osmanlı Tarihi .......XI
• Venedik Elçileri ................................................................................XI
• Balyos Raporları ............................................................................XVI
• Osmanlı İmparatorluğu’yla İlgili Balyos Raporları ..................XXV
• Bibliyografya ............................................................................XXXIV
MARCO MINIO (1522) ...................................................................1
• Osmanlı Devleti’ne Gönderilen Sözcü Marco Minio’nun Raporu 3
TOMMASO CONTARINI (1522) ................................................27
• Tommaso Contarini’nin Raporunun Özeti ....................................29
PIETRO ZEN (1524) .....................................................................37
• Osmanlı Devleti’ne Gönderilen Sözcü ve Elçi Yardımcısı
Pietro Zen’in Raporu ......................................................................39
PIETRO BRAGADINO (1526) ....................................................47
• Osmanlı Devleti’ne Gönderilen Elçi Pietro Bragadino’nun
Raporu ...............................................................................................49
MARCO MINIO (1527) ..................................................................65
• Osmanlı Devleti’ne Gönderilen Sözcü Marco Minio’nun
Raporu ...............................................................................................67
V
PIETRO ZEN (1530) ......................................................................73
• Osmanlı İmparatorluğun’da Hizmet Veren Elçi ve Elçi
Yardımcısı Pietro Zen’in, 17 ve 18 Kasım 1530 Tarihinde
Pregadi’de Okunan Raporunun Özeti ............................................75
TOMMASO MOCENIGO (1530) ................................................79
• Tommaso Mocenigo’nun Raporunun Özeti ..................................81
DANIELLO DE LUDOVISI (1534) ............................................85
• Sekreter Daniello De Ludovisi Tarafından 3 Haziran 1534
Tarihinde Senatoda Okunan Osmanlı İmparatorluğu ile İlgili
Rapor .................................................................................................87
ALVISE RENIER (1550) ..............................................................115
• Soylu Şahsiyet Alvise Renier’in, İstanbul’da Tuttuğu
Raporların Senato’da Okunması ...................................................117
• Saygıdeğer Kişilik, Kostantinopolis Elçisi Alvise Reniero’nun
Raporu .............................................................................................155
Dizin ...................................................................................................159
VI
Osmanlı Tarihi’nin
En Önemli Kaynaklarından
Balyos Raporları Yayınlanırken
Tarihçiler arasında sık konuşulan konulardan biri de Osmanlı
Tarihi’nin yabancı dildeki kaynaklarının Türkçe’ ye çevrilmesidir.
Araştırmayı ve okumayı seven tarihçiler bu tür eserlerin yayınlan-
masını dört gözle takip eder, heyecanla bekler. Osmanlı tarihçileri
arasında efsane gibi konuşulan konulardan biri Osmanlı Tarihi’ne
dair İtalyanca eserlerin, özellikle de Venedik elçileri olan balyos-
ların raporlarının Türkçe yayınlanmasıydı. Bihassa Osmanlı bel-
gelerinin fazla olmadığı dönemler için bu kaynakların eksikliği
daha fazla hissediliyordu.
Yeditepe Yayınevi son yıllarda çok büyük işlere imza atıp,
Jorga ve Zinkeisen’in Osmanlı tarihleri gibi çok önemli iki tarihi
Türkçe’ ye kazandırdı. Şimdi ise yıllardan beri konuşulagelen an-
cak bütün önemine ve renkliliğine rağmen kimsenin çevirisine te-
şebbüs bile etmediği balyos raporlarını Türkçe’ye kazandırıyor.
Balyos raporlarının çevirisinin başlanmasına Muhteşem
Yüzyıl dizisi vesile oldu. Dizinin senaryo yazımları sırasında bal-
yos raporlarının çevrilmesini teklif ettim ve Tim’s Prodüksiyon
tarafından bu durum kabul edildi. Kanunî dönemine ait balyos
VII
raporlarının bir kısmı çevrildi. Böylece bu büyük projede ilk adım
atıldı. Daha sonra ise Yeditepe Yayınevi’nin desteğiyle balyos ra-
porlarının çevirileri devam etti.
Kanunî dönemine ait balyos raporlarının tamamının tercü-
mesi bitti. Kontrolleri ve düzeltmeleri bitenler peyderpey yayın-
lanacak. Bu döneme ait raporların çoğu Eugenio Albèri’nin “Le
Relazioni Degli Ambasciatori Veneti Al Senato, Firenze (Flo-
ransa) 1840-1863” isimli eserinden alındı. Albèri’den sonra bu-
lunan bulunan raporlar ise Maria Pia Pedani-Fabris’in “Relazioni
di Ambasciatori Veneti al Senato, tratte dalle migliori edizioni
disponibili e ordinate cronologicamente, cilt 14, Costantinopoli:
relazioni inedite: 1512-1789, a cura di, Padova 1996” isimli ese-
rinden tercüme edildi.
Türkçe şahıs ve yer isimleri ile terimler, İtalyanca ifade edi-
lirken içinden çıkılamaz hâle gelmişti. Bu yüzden balyos raporları
çevirildikten sonra düzeltilmesi için oldukça uğraşıldı. İsim ve
terimler Türkçe’ de kullanıldığı şekilde verildi. Metin içerisinde
(…) ile gösterilen yerler eserin orijinalinde de aynı şekildedir.
Bunlar genelde isim ve sayısal ifadelerdir. Muhtemelen balyos-
lar sonradan bulup, ilave etmek için boş bırakmışlar, ancak bu-
lamayınca öyle kalmıştır. Çevirideki dipnotlar Albèri’nin açıkla-
malarıdır. Tarafımızdan konulan dipnotlar ise (ed.) açıklamasıyla
verilmiştir. Ayrıca metin içinde tarafımızdan yapılan ilaveler
[ ] içinde gösterilmiştir.
Balyos raporlarının aslında bir külliyat halinde yayınlanması
gerekirdi. Ancak özel bir yayınevinin satış şansını azaltacağı ve
böyle olduğu takdirde de Venedik elçilerinin raporlarının tama-
mının tercümesi imkânsız hale geleceği için yayınevinin tercihiyle
balyos raporları parça parça yayınlanacaktır. Raporların çoğu tek
bir kitap hacmini doldurmadığından, bunların her biri ayrı ayrı
değil, dönemlere göre tasnif edilerek neşredilecektir.
VIII
Kanunî dönemine ait balyos raporları üç ayrı cilt halinde neş-
redilecektir. 16. yüzyıla ait Venedik elçilerinin raporlarının çoğunun
ham tercümesi bitmiş durumdadır. Bir aksilik olmadığı takdirde
2012’de 16. yüzyılda kaleme alınmış balyos raporlarının tamamı
yayınlanacaktır. Daha sonraki yıllarda ise yayın programı aksa-
mazsa 17. yüzyıla ait balyos raporları neşredilecektir.
Bu eserin tercümesi için gerekli desteği veren Tim’s Prodük-
siyon yönetim kurulu başkanı Timur Savcı’ya, yine eserin çevril-
mesini destekleyen Meral Okay’a, eseri çeviren Pınar Gökpar ve
Elettra Ercolino’ya, değerli hocam Prof. Dr. İdris Bostan’a, Murat
Bardakçı’ya ve Osmanlı tarihçiliği için büyük önemi olan bu tercü-
menin heyecanını baştan beri benimle paylaşıp, işin yükünü ha-
fifleten meslektaşlarım Ahmet Önal, Uğur Demir ve Aykut Can’a
teşekkür ediyorum. Yine balyos raporlarının önemli bir kısmını
arşivlerde bulup yayınlayan Maria Pia Pedani’ye Türkçe çevirisi
için verdiği müsadeden dolayı şükranlarımı sunarım.
Erhan Afyoncu
Kozyatağı-Ocak 2012
IX