Badania logiczne, T. 2 Badania dotyczące fenomenologii i teorii poznania. Cz. 2

342 Pages·2000·9.794 MB·Polish

by  Edmund Husserl

BIBLIOTEKA KLASYKÓW FILOZOFII
EDMUND HUSSERL
BADANIA LOGICZNE
Tom II
BADANIA DOTYCZĄCE FENOMENOLOGII
I TEORII POZNANIA
Część II
Przełożył i przypisami opatrzył
JANUSZ SIDOREK
Przekład przejrzał
ANDRZEJ PÓŁTAWSKI
2000
WYDAWNICTWO NAUKOWE PWN
Dane o oryginale
Edmund Husserl, Logische Untersuchungen, Zweiter Band Elemente einer
phdnomenołogischen Aufklarung der Erkenntnis. II. Teil,
Max Niemeyer Yerlag, 2. Auflage, Halle a.d. Saale 1921
oraz
Edmund Husserl, Logische Untersuchungen, Zweiter Teil Untersuchungen
zur Phanomenologie und Theorie der Erkenntnis, Erste Reihe,
Max Niemeyer Yerlag, 1. Auflage, Halle a.d. Saale 1901
Okładkę i obwolutę projektował
Wiesław Kosiński
Redaktor
Włodzimierz Łagodzki
Redaktor techniczny
Teresa Skrzypkowska
Podręcznik akademicki dotowany przez
Ministerstwo Edukacji Narodowej
Wydanie niniejszego przekładu
zostało opublikowane z pomocą Inter Nationes, Bonn
Copyright © for the Polish edition by
Wydawnictwo Naukowe PWN SA
Warszawa 2000
ISBN 83-01-13151-9
Wydawnictwo Naukowe PWN SA
00-251 Warszawa, ul. Miodowa 10
tel: [phone]; faks: (0-22) 826-71-63
e-mail: [email protected]
http://www.pwn.com.pl
SPIS TREŚCI
Od tłumacza ........................................................................................ XI
Nota edytorska..................................................................................... XIV
BADANIA LOGICZNE
Tom II
BADANIA DOTYCZĄCE FENOMENOLOGII 1 TEORII POZNANIA
Część II
Słowo wstępne ..................................................................................... 3
VI. ELEMENTY FENOMENOLOGICZNEGO ROZJAŚNIENIA POZNANIA
Wprowadzenie ..................................................................................... 9
Dział pierwszy
INTENCJE I WYPEŁNIENIA OBIEKTYWIZUJĄCE.
POZNANIE JAKO SYNTEZA WYPEŁNIENIA I JEGO SZCZEBLE
Rozdział pierwszy. Intencja znaczeniowa i wypełnienie znaczenia 17
§ 1. Czy wszystkie, czy tylko niektóre gatunki aktów mogą pełnić
funkcję nośników znaczenia ................................................. 17
§ 2. Wyrażalność wszystkich aktów nie jest tu decydująca. Dwa
znaczenia mówienia o wyrażaniu aktu .............................. 19
§ 3. Trzeci sens mówienia o wyrażeniu aktu. Sformułowanie
naszego tematu ...................................................................... 21
§ 4. Wyraz spostrzeżenia („sąd spostrzeżeniowy”). Jego znaczenie
nie może tkwić w spostrzeżeniu, lecz w odrębnych aktach
wyrażających ......................................................................... 23
§ 5. Ciąg dalszy. Spostrzeżenie jako akt określający znaczenie,
lecz nie zawierający znaczenia w sobie.............................. 26
VI Spis treści
§ 6. Statyczna jedność [zachodząca] między wyrażającą myślą
i wyrażoną naocznością. Rozpoznawanie ........................... 33
§ 7. Rozpoznawanie jako charakter aktu a „ogólność słowa” . . 36
§ 8. Dynamiczna jedność [zachodząca] między wyrażeniem a wy­
rażoną naocznością. Świadomość wypełnienia i świadomość
identyczności ......................................................................... 43
§ 9. Odmienny charakter intencji w jedności wypełnienia i poza nią 48
§ 10. Szersza klasa przeżyć wypełnienia. Przeżycia naoczne jako
intencje domagające się wypełnienia ................................. 50
§ 11. Rozczarowanie i konflikt. Synteza odróżnienia.................. 53
§ 12. Identyfikacja całkowita i częściowa oraz odróżnienie jako
wspólne fenomenologiczne fundamenty predykatywnych i de­
terminujących form wyrażeń ............................................. 55
Rozdział drugi. Pośrednia charakterystyka intencji obiektywizujących
i ich istotnych odmian poprzez różnice syntez wypełnienia ... 62
§ 13. Synteza rozpoznania jako charakterystyczna dla aktów obiek­
tywizujących forma wypełnienia. Przynależność aktów zna­
czenia do klasy aktów obiektywizujących ........................ 62
§ 14. Fenomenologiczna charakterystyka rozróżnienia intencji syg-
nitywnych i intuicyjnych przez swoiste właściwości wypeł­
nienia ..................................................................................... 67
a) Znak, obraz i samoprezentacja ....................................... 67
b) Percepcyjny i imaginacyjny wygląd przedmiotu .... 70
§ 15. Intencje sygnitywne poza funkcją znaczenia ..................... 74
Rozdział trzeci. Z fenomenologii szczebli poznania........................ 79
§ 16. Sama tylko identyfikacja i wypełnienie .............................. 79
§ 17. Pytanie o stosunek [zachodzący] między wypełnieniem
a unaocznieniem ................................................................... 83
§ 18. Szeregi szczebli wypełnień pośrednich. Pośrednie przed­
stawienia ............................................................................... 85
§ 19. Różnica między przedstawieniami pośrednimi a przedstawie­
niami przedstawień ................................................................ 87
§ 20. Rzetelne unaocznienia w każdym wypełnieniu. Unaocz­
nienie właściwe i niewłaściwe .......................................... 89
§21. „Pełnia” przedstawienia ...................................................... 92
§ 22. Pełnia i „zawartość intuicyjna” .......................................... 94
§ 23. Stosunki wagi intuicyjnej i sygnitywnej zawartości jedne­
go i tego samego aktu. Czysta intuicja i czysta sygniftka-
Spis treści VII
cja. Treść spostrzeżenia i treść obrazu, czyste spostrzeżenie
i czysta imaginacja. Gradacja pełni ..................................... 96
§ 24. Szeregi wzrostu wypełnienia .............................................. T 01
§ 25. Pełnia a materia intencjonalna.............................................. 104
§ 26. Ciąg dalszy. Reprezentacja albo ujęcie. Materia jako sens
ujęcia, forma ujęcia i ujęta treść. Różnicująca charakterystyka
ujęcia intuicyjnego i sygnitywnego ..................................... 109
§ 27. Reprezentacje jako konieczne podstawy przedstawieniowe we
wszystkich aktach. Ostateczne rozjaśnienie mówienia o różnych
sposobach odnoszenia się świadomości do przedmiotu ... 113
§ 28. Istota intencjonalna i sens wypełniający. Istota poznawcza.
Naoczność in specie ............................................................. 114
§ 29. Naoczności zupełne i zawierające luki. Dostosowane i obiek­
tywnie zupełne unaocznienie. Esencja .............................. 116
Rozdział czwarty. Możność pogodzenia i niemożność pogodzenia 122
§ 30. Idealny podział znaczeń na możliwe (rzeczywiste) i niemoż­
liwe (urojone) ...................................................................... 122
§ 31. Możność zjednoczenia albo możność pogodzenia jako idealny
stosunek w najszerszej sferze treści w ogóle. Możność
zjednoczenia „pojęć” jako znaczeń ..................................... 125
§ 32. Niemożność zjednoczenia (konflikt) treści w ogóle .... 128
§ 33. Jak także konflikt może fundować zjednoczenie. Względność
mówienia o możności zjednoczenia i o konflikcie............ 130
§ 34. Kilka aksjomatów ................................................................ 133
§ 35. Niemożność zjednoczenia pojęć jako znaczeń .................. 135
Rozdział piąty. Ideał adekwacji. Oczywistość i prawda.................. 138
§ 36. Wprowadzenie ...................................................................... 138
§ 37. Funkcja wypełnienia pełniona przez spostrzeżenie. Ideał
ostatecznego wypełnienia .................................................... 139
§ 38. Akty uznające w funkcji wypełnienia. Oczywistość w sensie
luźnym i ścisłym ................................................................... 144
§ 39. Oczywistość i prawda .......................................................... 146
Dział drugi
ZMYSŁOWOŚĆ I INTELEKT
Rozdział szósty. Naoczności zmysłowe i kategorialne..................... 153
§ 40. Problem wypełnienia kategorialnych form znaczeniowych
i przewodnia myśl jego rozwiązania .................................. 153
VIII Spis treści
§41. Ciąg dalszy. Poszerzenie sfery przykładów ........................ 158
§ 42. Różnica między zmysłowym materiałem a formą kategorialną
w całej sferze aktów obiektywizujących ........................... 160
§ 43. Obiektywne korelaty form kategorialnych nie są momentami
„realnymi” ............................................................................ 163
§ 44. Źródło pojęcia bycia i pozostałych kategorii nie znajduje się
w dziedzinie spostrzeżenia wewnętrznego ........................ 166
§ 45. Rozszerzenie pojęcia naoczności, zwłaszcza pojęć spostrze­
żenia i imaginacji. Naoczność zmysłowa i kategorialna . . 169
§ 46. Fenomenologiczna analiza różnicy między spostrzeżeniem
zmysłowym a kategorialnym ............................................. 172
§ 47. Ciąg dalszy. Charakterystyka spostrzeżenia zmysłowego jako
spostrzeżenia „prostego” ....................................................... 176
§ 48. Charakterystyka aktów kategorialnych jako aktów ufun­
dowanych ............................................................................... 181
§ 49. Dodatek o formowaniu nominalnym ................................. 186
§ 50. Formy zmysłowe w ujęciu kategorialnym, ale nie w funkcji
nominalnej ............................................................................ 190
§51. Kolektywy i dysjunktywy ................................................... 190
§ 52. Ogólne przedmioty konstytuują się w ogólnych naocznoś-
ciach....................................................................................... 193
Rozdział siódmy. Studium o reprezentacji kategorialnej .................. 197
§ 53. Odwołanie do badań działu pierwszego .............................. 197
§ 54. Pytanie o reprezentanty form kategorialnych ..................... 199
§ 55. Argumenty za przyjęciem odrębnych reprezentantów katego­
rialnych .................................................................................. 202
§ 56. Ciąg dalszy. Psychiczna więź połączonych aktów i kategorial­
na jedność odpowiednich obiektów .................................... 205
§ 57. Reprezentanty naoczności fundujących nie są bezpośrednio
połączone przez reprezentanty formy syntetycznej .............. 206
§ 58. Stosunek dwóch różnic: zmysł zewnętrzny i wewnętrzny
oraz zmysł i kategoria .......................................................... 210
Rozdział ósmy. Aprioryczne prawa myślenia właściwego i niewłaś­
ciwego ........................................................................................... 216
§ 59. Komplikowanie prowadzące do coraz nowych form. Czysta
teoria form możliwych naoczności .................................... 216
Spis treści IX
§ 60. Względna albo funkcjonalna różnica między materią i formą.
Czyste i zabarwione przez zmysłowość akty intelektu. Pojęcia
zmysłowe i kategorie .......................................................... 217
§61. Kategorialne formowanie nie jest realnym przekształcaniem
przedmiotu ............................................................................ 221
§ 62. Swoboda kategorialnego formowania danego materiału i jej
ograniczenia: prawa czysto kategorialne (prawa myślenia
„właściwego”) ...................................................................... 223
§ 63. Nowe prawa obowiązywania aktów sygnitywnych i syg-
nitywnie zmąconych (prawa myślenia niewłaściwego) . . . 229
§ 64. Prawa czysto logiczno-gramatyczne jako prawa każdego
intelektu w ogóle, a nie tylko ludzkiego. Ich psychologiczne
znaczenie i ich funkcja normatywna w odniesieniu do
myślenia nieadekwatnego .................................................... 234
§ 65. Niedorzeczny problem realnego znaczenia tego, co logiczne 238
§ 66. Wyodrębnienie najważniejszych różnic, które w zwykłym
przeciwstawieniu „naoczności” i „myślenia” mieszają się ze
sobą ........................................................................................ 241
Dział trzeci
ROZJAŚNIENIE WSTĘPNEGO PROBLEMU
Rozdział dziewiąty. Akty nieobiektywizujące jako pozorne wypełnienia
znaczeń ........................................................................................... 245
§ 67. Nie każdy akt znaczenia (Bedeuten) zawiera w sobie rozpo­
znanie ..................................................................................... 245
§ 68. Spór wokół interpretacji swoistych form gramatycznych
wyrażających akty nieobiektywizujące ............................... 248
§ 69. Argumenty za i przeciw ujęciu Arystotelesowskiemu . . . 252
§ 70. Rozstrzygnięcie ................................................................... 261
Dodatek
SPOSTRZEŻENIE ZEWNĘTRZNE I WEWNĘTRZNE.
FENOMENY FIZYCZNE I PSYCHICZNE
§ 1. Popularne i tradycyjne filozoficzne pojęcia spostrzeżenia
zewnętrznego i wewnętrznego .............................................. 267
§ 2. i 3. Teoriopoznawcze i psychologiczne motywy pogłębienia
rozróżnienia tradycyjnego; ujęcie Brentana........................ 269
X Spis treści
§ 4. Krytyka. Spostrzeżenie zewnętrzne i wewnętrzne przy nor­
malnym ujęciu tych pojęć mają ten sam charakter teorio-
poznawczy; spostrzeżenie i apercepcja .............................. 277
§5. Ekwiwokacje terminu zjawisko .......................................... 280
§ 6. Stąd pomieszanie nie mającego znaczenia teoriopoznawczego
przeciwieństwa między spostrzeżeniem wewnętrznym i ze­
wnętrznym z teoriopoznawczo fundamentalnym przeciwień­
stwem między spostrzeżeniem adekwatnym i nieadekwatnym 285
§ 7. O tym, że spór nie jest tylko sporem o słowa.................. 290
§ 8. Pomylenie dwóch fundamentalnie różnych podziałów „feno­
menów”. O tym, że treści „fizyczne” istnieją nie „jedynie
fenomenalnie”, lecz .rzeczywiście” .................................... 293
Słowniczek terminologiczny ................................................................ 296
Skorowidz osób .................................................................................. 300
Skorowidz pojęć .................................................................................. 301
OD TŁUMACZA
W pierwszym wydaniu Logische Untersuchungen dzieliły
się na dwie części: część I, która ukazała się w roku 1900,
zawierała jedynie Prolegomena do czystej logiki, a wydana
w rok później część II obejmowała wszystkie sześć badań.
W wydaniu drugim, z roku 1913, podział na części zastąpiony
został podziałem na tomy: tom I odpowiadał dawnej części I,
natomiast tom II, sygnowany teraz jako część I, zawierał
jedynie Badania I- V. Badanie VI, które Husserl zamierzał
poddać gruntownym przeróbkom, w ogóle się wówczas nie
ukazało i zostało opublikowane - w postaci niewiele od­
biegającej od wydania pierwszego - dopiero w roku 1921,
jako II część tomu II1. Już w następnym roku ukazało się
trzecie wydanie całej książki, zachowujące nowy podział na
tomy i nie wnoszące istotnych zmian1 2.
Niniejsza książka stanowi kontynuację I części II tomu
Badań logicznych^. Tak samo jak tam, za podstawę przekładu
1 Wydanie z roku 1913 opatrzone było adnotacją „wydanie II, zmienione”;
w roku 1921 otrzymała ona skromniejszą postać „wydanie II, częściowo
zmienione”.
2 W wydaniu tym poprawione zostały jedynie błędy drukarskie. W wydaniu
czwartym, z roku 1928. oraz we wszystkich następnych uwzględniono jedynie
część tych poprawek.
1 Edmund Husserl, Badania logiczne, t. II Badania dotyczące fenomenologii
i teorii poznania, cz. I. Warszawa 2000 (BKF).
XII Od tłumacza
przyjęto wydanie drugie, teraz z roku 1921. Wydanie to
zostało porównane z wydaniem pierwszym, jak również
z opracowanym przez Ursulę Panzer krytycznym wydaniem
w serii Husserliana'. Podobnie jak w edycji Husserliana,
ważniejsze różnice między wydaniami pierwszym i drugim
odnotowano w przypisach u dołu strony1 2. Należy tu jednak
wyraźnie zaznaczyć, że przypisy te w niniejszej publikacji nie
pokrywają się z przypisami niemieckiego wydania krytycz­
nego. Pominięto większość wariantów mających charakter
poprawek czysto stylistycznych, które albo uległyby zatarciu
w przekładzie, albo też, pedantycznie oddawane, niepotrzebnie
utrudniałyby lekturę książki. W większości przypadków pomi­
nięto również występujące między wydaniami odmienności
w wyróżnieniach słów lub obszerniejszych fraz (kursywa,
druk rozstrzelony bądź cudzysłowy), przyjmując wersję wy­
dania II. Zrezygnowano także z odrębnego sygnalizowania
różnic między wydaniami w obszerniejszych wariantach
podawanych w przypisach. W kilku miejscach, nie zawsze
tych samych, co w edycji Husserliana, za podstawę przyjęto
tekst wydania I. Dodano kilka przypisów o charakterze
edytorskim i translatorskim. Adresy bibliograficzne prac
cytowanych (w tym również wykorzystanych przez autora
przekładów niemieckich) rozwijano bezpośrednio w przypisach
autorskich, tam też, w nawiasach kwadratowych, podano
informacje o ewentualnych polskich przekładach. Jeśli do
1 Edmund Husserl, Logische Untersuchungen, Zweiter Band, Zweiter
Teil: Untersuchungen zur Phanomenołogie und Theorie der Erkenntnis,
herausgegeben von Ursula Panzer, The Hague, Boston, Lancaster 1984. Tekst
tego wydania (poza aparatem krytycznym) przedrukowany został jako tom IV
opracowanego przez Elisabeth Strdker popularnego wydania pism Husserla
w Felix Meiner Verlag, Hamburg 1992.
2 Zasady posługiwania się tymi przypisami podano niżej w Nocie
edytorskiej.