Table Of ContentGAZİ ÜNİVERSİTESİ KIRŞEHİR EĞİTİM FAKÜLTESİ, Cilt 6, Sayı2, (2005), 255-267 255
BABA YOKSUNU OLAN VE ANNE-BABASI İLE
YAŞAYAN ÇOCUKLARIN KAYGI DÜZEYLERİNİN
İNCELENMESİ
Funda ÖZDAL
Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü
Ev Ekonomisi (Çocuk Gelişimi ve Eğitimi) Anabilim Dalı. Ankara/TÜRKİYE
Neriman ARAL
Ankara Üniversitesi Ev Ekonomisi Yüksekokulu
Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Bölümü. Ankara/TÜRKİYE
[email protected]
Geliş Tarihi: 04.07.2005 Yayına Kabul Tarihi: 27.02.2006
ÖZET
Bu araştırma, anne-babası ile yaşayan ve baba yoksunu olan çocukların kaygı düzeylerini belirlemek ve
bazı değişkenlerin kaygı düzeyi üzerinde farklılık yaratıp yaratmadığını incelemek amacıyla planlanmıştır.
Araştırmaya alt, orta ve üst sosyoekonomik düzeydeki ilköğretim okullarına devam eden on-on bir yaş grubundaki
çocuklar dahil edilmiştir. Araştırmanın örneklemini her sosyoekonomik düzeyden baba yoksunu olan 50, anne-
babasıyla yaşayan 50 çocuk olmak üzere toplam 300 çocuk oluşturmuştur. Araştırmaya dahil edilen çocuklara
"Genel Bilgi Formu" ile Spielberger ve arkadaşları tarafından geliştirilen, Öner ve LeCompte (1985) tarafından
Türkçe'ye uyarlanan "Durumluk ve Sürekli Kaygı Envanteri" uygulanmıştır. Elde edilen veriler çift yönlü ve tek yönlü
varyans analizi ile değerlendirilmiştir. Yapılan analizler sonucunda, baba yoksunu olan çocukların sosyoekonomik
düzey, yaş, cinsiyet değişkenleri açısından durumluk ve sürekli kaygılarının anne-babasıyla yaşayan çocukların
kaygılarından yüksek olduğu saptanmıştır. Ayrıca yaşın durumluk kaygı puan ortalamaları üzerinde; baba
yoksunluğunun nedeninin sürekli kaygı puan ortalamaları üzerinde istatistiksel olarak anlamlı bir farklılığa neden
olduğu da belirlenmiştir.
Anahtar Kelimeler : Baba, çocuk, baba yoksunluğu, kaygı.
A STUDY ON ANXIETY LEVELS OF CHILDREN HAVING
FATHERLESS AND LIVING WITH MOTHER AND FATHER
ABSTRACT
This study is planned with the aim of determining the anxiety level of children who live with their parents
and children who live with only their mother and of analysing whether or not some variables make difference on the
anxiety level. Participants of the study were primary school students (age level is ten-eleven years). The sample
includes 300 children in order to represent different socioeconomical conditions. Two questionnaires were
administered to the participants: “General Information Form” and “Stait-Trait Anxiety Inventory” which is
developed by Spielberger et.al. Data obtained were analysed using ANOVA and MANOVA. The findings of the study
show that those children without father have higher levels of stait and trait anxiety in contrast to those living with
parents. Furthermore, it is found that age leads to significannt differences on the stait anxiety scores and that lack of
father leads to significant differences on the trait anxiety scores.
Key Words : Father, child, fatherless, anxiety.
256 Baba Yoksunu Olan Ve Anne-Babası İle Yaşayan Çocukların Kaygı… /F. Özdal-N. Aral
1. GİRİŞ
davranışları, eşiyle ilişki kurma biçimi
Aile, çocuk üzerinde doğum öncesi
babanın çocuk üzerindeki dolaylı
dönemden başlayarak, yaşamı boyunca
etkileridir. Babanın kararlara aktif olarak
etkisini sürdüren bir kurumdur. Yaşamın ilk
katılması ise babanın çocuk üzerindeki
yıllarında anne-baba-çocuk etkileşimi
dolaysız etkileridir (Çağdaş, 2002; Dodson,
sonucu elde edilen bilgi, beceri ve
1991). Bronstein & Cowan(1988) baba-
tutumların yetişkinlik yıllarında oynadığı
çocuk ilişkisinin hem nitelik hem de nicelik
önemli rol, günümüzde daha iyi
olarak anne-çocuk ilişkisinden farklı
anlaşılmaya başlamıştır. Fikirlerini açıkça
olduğunu vurgulamaktadır. Araştırmacılar
paylaşan, sorumluluklarını yerine getiren,
(Çağdaş,2002; Güngörmüş,1995), babanın
birbirlerine sevgi ve saygıyla bağlı olan,
özellikle erkek çocuğun erkeksi davranışları
birbirlerini dinleyerek anlamaya çalışan,
kazanması açısından önemli olduğunu
paylaşımcı bireylerden meydana gelen ideal
ortaya koymakta ve erkek çocukların
bir ailede, anne-babasıyla sağlıklı bir
babaları ile özdeşleşerek erkek gibi
iletişim ve etkileşim içinde olan çocuklar,
davranmayı öğrendiklerini ileri
karşılaştıkları sorunlar karşısında
sürmektedirler. Yine yapılan araştırmalarda
duygularını, düşüncelerini sürtüşmeye ve
babaların kızlarının güvenlikleriyle
kavgaya girmeden daha rahat ifade
oğullarının güvenliklerine nazaran daha çok
edebilirler. Ailede anne kadar babanın da
ilgilendikleri, oğullarına kızlarından daha
çocuk üzerinde etkili olduğu bilinmektedir
sert kontrollü davrandıkları, oğullarının
(Ryder, 1995; Saporta, 2002; Yavuzer,
motor yeteneklerinin gelişimine
1993).
kızlarınınkilerden daha çok katılımcı
Babanın genellikle anne ve çocukları için oldukları ortaya çıkmıştır (Bronstein &
güven kaynağı olduğu belirtilmektedir. Cowan,1988; Çağdaş, 2002).
Çocuklar babayı güçlü, saygı uyandıran kişi
Babanın varlığı erkek çocuklar kadar kız
olarak algılamakta ve babanın çocuğuna
çocuklar için de büyük öneme sahiptir.
karşı olan davranışlarının niteliği çocuğun
Özellikle ergenlik öncesi dönemde kızlar
gelişim alanlarını etkilemektedir. Anne-
babaları tarafından sevildiklerini hissedecek
baba arasında iyi ilişkiler, anne-çocuk
takım işaretler aramakta ve babanın varlığı,
arasındaki ilişkiyi de olumlu yönde
kız çocukların özgüvenlerinin ve cinsel
etkilemektedir. Babanın varlığı ve anneye
kimliklerinin güçlü olmasında etkili
desteği, anne-çocuk ilişkisinin daha sağlıklı
olmaktadır. Babaların kızlarıyla yeterince
olmasını sağlamaktadır. Eğer anne-baba
ilgilenmeleri, onlara sevgi göstermeleri
arasındaki ilişki sağlıklı değilse, anne bu
onların ergenlik döneminde hem aynı
boşluğu doldurmak için bütün ilgisini
cinsiyetten arkadaşlarıyla hem de erkek
çocuğa yöneltebilmektedir. Bu da annenin
arkadaşlarıyla sağlıklı ilişkiler kurmalarını
aşırı koruyucu bir tutum geliştirmesine
sağlamaktadır. Ancak eğer evde baba yoksa
neden olabilmekte ve çocuğun bağımsız bir
yetişmekte olan kız, büyükbabasının,
kişilik geliştirmesini engelleyebilmektedir.
amcasının veya dayısının kimliğinde
Babanın ailenin gelirinin tümünü ya da bir
babanın yerini tutacak birini
kısmını karşılaması, eşine karşı
bulabilmektedir (Chapman & Campbell,
GAZİ ÜNİVERSİTESİ KIRŞEHİR EĞİTİM FAKÜLTESİ, Cilt 6, Sayı 2, (2005) 257
2003; Dodson, 1991; Yavuzer 1993). Aile beklentilere uygun davranış göstermelerine
ilişkilerinin bozulması, boşanma, ebeveyn yardımcı olmaktadır. Aynı zamanda bir çok
ölümü gibi etmenler sonucu çocuk, baba kuramda da, sağlıklı bir kişilik için
yoksunluğu ile karşılaşmakta, bunun kaygının önemli olduğu vurgulanmaktadır
sonucu olarak da çocuğun gelişimi ve (Çatalbaş, 1999; Graham, 1993). Korku ile
topluma uyumu olumsuz yönde kaygı birbirinden farklı duygular olsa da,
etkilenmektedir (Torun 1986). Pedersen, korku veren durumların genellenmesi
Rubenstein & Yarrow (1979) yaptıkları zamanla kaygıya dönüşebilmektedir.
çalışmada babası olmayan bebeklerin Çocukta altı yaşından sonra gelişen
gelişim testinden daha düşük puan korkular ergenlik dönemine kadar devam
aldıklarını ve daha az sosyal tepkide etmekte ve çocuğun kaygılı olmasına neden
bulunduklarını saptamıştır. Tek ebeveynle olmaktadır (Emmelkamp, Bouman &
büyümek durumunda kalan çocuklar için Schding, 1994). Bütün bunlara karşın
yaşam diğerlerininkinden daha zordur. kaygılı olan çocuklar bir çok sorunun yanı
Yoksunluğun getirdiği yükü anne kadar sıra günlük hayatını etkileyebilecek bir çok
çocuk da taşımaktadır. Her iki taraf da bu rahatsızlıklar da yaşayabilirler. Çocuklarda
durumdan etkilenmekte ve bu krizin kaygının görülme sıklığında sevilen bir
aşılması sırasında ebeveynler de çocuklar insanın veya hayvanın kaybı, okul ya da ev
da bildikleri, tanıdıkları aile kavramını değişimi etkili olabilmektedir. Biyolojik ya
yeniden oluşturmakta ve stres da sosyal sebepleri bilinmese de kaygılı
yaşamaktadırlar. Özellikle okul çağı ebeveynlerin çocuklarının da kaygılı olma
çocuğunda stresin etkili olduğu ihtimalinin yüksek olduğu
bilinmektedir (Akaygün, 2002). vurgulanmaktadır (Hoghughi, 1992). Aslan,
Aslan ve Alparslan’ın (1998) yapmış
Çocuğun ailede yaşadığı yoksunluklar bu oldukları bir çalışmada da anneleri kaygılı
stresli dönemi daha da körükleyerek ve depresyonlu olan çocukların kaygı ve
çocuğun kaygılı, depresif özellikler depresyon düzeylerinin yüksek olduğu
geliştirmesine neden olabilmektedir saptanmıştır
(Saylor, 1993). Yapılan çalışmalarda, alt
sosyoekonomik düzeyde yaşayan ya da Kaygının normal düzeyde yaşanması
parçalanmış ailelerden gelen çocuklarla çocukların gelişimini olumlu yönde
problemli çocukların daha çok kaygı ve etkilerken, kaygının yoğun yaşanması
stres yaşadıkları vurgulanmaktadır ( Aral, başarıyı olumsuz etkilemekte ve gelecekte
1997; Aral ve Başar, 1998; Kashani & büyük sorunlara yol açabilmektedir. Bu
Drvanchel, 1990). nedenle çocuklardaki kaygının incelenmesi
gerekmektedir. Babanın çocuğun
İnsanın temel duygularından ve
yaşamındaki önemini ve rolünü inceleyen
heyecanlarından biri olan kaygı, her insan
çok fazla araştırmanın olmaması, baba
tarafından sık sık yaşanmakta ve insan
yoksunluğunda çocukların kaygı
yaşamını etkilemektedir. Kaygı ve korkular;
düzeylerinin arttığının vurgulanması,
çocukların yaşadıkları dünyaya uyum
babasız ailelerin giderek çoğalması ve
sağlamalarına, uyum sağlama sürecinde babasız ailelerde anne ve çocuğun
çocukların sosyalleşmelerine, dış dünyaya karşılaştığı problemlerin yoğun olması
açılmalarına, sosyal, akademik ve kültürel nedeniyle bu çalışma planlanmıştır. Ayrıca
258 Baba Yoksunu Olan Ve Anne-Babası İle Yaşayan Çocukların Kaygı… /F. Özdal-N. Aral
bu çalışmanın babanın olmadığı ailelere ve yoksunu olan çocuklara ait bilgileri
bu konuya ilgi duyanlara değişik bakış toplayabilmek amacıyla geliştirilen “Genel
açıları kazandıracağı ve bu konuda Bilgi Formu” ile çocukların kaygı
yapılacak başka çalışmalara ışık tutacağı da düzeylerini saptayabilmek amacıyla
düşünülmektedir. Bunlardan dolayı Spielberger ve arkadaşları tarafından
araştırmada, baba yoksunu olan ve anne- geliştirilen, Öner ve LeCompte (1985)
babasıyla yaşayan çocukların kaygı tarafından Türkçe'ye uyarlanan “Durumluk-
düzeylerini belirlemek ve sosyo-ekonomik Sürekli Kaygı Envanteri” kullanılmıştır.
düzey, yaş, cinsiyet ve baba yoksunluğunun Durumluk- Sürekli Kaygı Envanteri
nedenine göre durumluk ve sürekli kaygı çocukların anlayabileceği kısa ifadelerden
puan ortalamaları arasında fark olup oluşan bir öz değerlendirme anketidir.
olmadığını belirlemek amaçlanmıştır. Toplam 40 maddeden oluşan envanterin
durumluk ve sürekli kaygı ölçeği olmak
2. YÖNTEM üzere iki ayrı ölçeği bulunmaktadır.
Durumluk kaygı ölçeği bireyin belirli bir
Araştırmaya Ankara'daki alt, orta ve üst
anda ve belirli koşullarda kendisini nasıl
sosyoekonomik düzeydeki semtlerde
hissettiğini betimlemesini, sürekli kaygı
bulunan ilköğretim okullarına devam eden,
ölçeği ise bireyin genellikle kendisini nasıl
anne-babasıyla yaşayan on-on bir yaş
hissettiğini betimlemesini gerektirir. Her iki
grubundaki çocuklar ile baba yoksunu olan
ölçekte cevap seçenekleri dört tane
çocuklar dahil edilmiştir. Alt, orta ve üst
olduğundan seçeneklerin ağırlık dereceleri
sosyoekonomik düzeyin saptanmasında
birden dörde kadar değişmektedir (Öner ve
Devlet İstatistik Enstitüsü'nün Ankara İl
Le Compte,1985). Araştırmaya dahil edilen
Merkezi için yapmış olduğu sınıflandırma
çocuklara Genel Bilgi Formu ve Durumluk-
esas alınmıştır. Araştırma, her
Sürekli Kaygı Envanteri okulun belirlediği
sosyoekonomik düzeyden basit tesadüfi
mekanlarda uygulanmıştır. Araştırmaya
örneklem yoluyla seçilen 29 okulda
dahil edilen çocukların kaygı düzeylerinin
yürütülmüştür. Seçilen okullardaki
sosyoekonomik düzey, yaş ve cinsiyete
yöneticiler, okul rehberlik servisleri ve
göre farklı olup olmadığını saptayabilmek
öğretmenler ile görüşülerek baba yoksunu
amacıyla çift yönlü varyans analizi; baba
olan çocuklar belirlenmiştir. Herhangi bir
yoksunluğunun nedenine göre farklı olup
engeli olmayan, baba yoksunu olan her
olmadığını belirlemek için de tek yönlü
sosyoekonomik düzeyden 50 çocuğa
varyans analizi yapılmıştır. Yapılan varyans
ulaşılıncaya kadar bu işlemlere devam
analizi sonucunda, ortalamalar arasındaki
edilmiştir. Anne-babası ile yaşayan
farkın önemli bulunduğu durumlarda
çocuklar ise; baba yoksunu olan çocukların
farklılığın hangi gruptan kaynaklandığını
devam ettikleri okullardan, aynı yaş ve
saptayabilmek amacıyla “Duncan Testi”
cinsiyetten basit tesadüfi örnekleme yoluyla
uygulanmıştır. Duncan Testi’nde harfler
seçilmiştir. Araştırmaya, her
kullanıldığı için farklılığın kaynaklandığı
sosyoekonomik düzeyden 50 çocuk olmak
grubun açıklanması daha net
üzere toplam 300 çocuk (baba yoksunu olan
olmaktadır.Veriler 2001-2002 eğitim-
150, anne-babasıyla yaşayan 150 ) dahil
öğretim yılında toplanmıştır.
edilmiştir. Araştırmada, çocuklar ve aileleri
hakkında demografik bilgileri ve baba
GAZİ ÜNİVERSİTESİ KIRŞEHİR EĞİTİM FAKÜLTESİ, Cilt 6, Sayı 2, (2005)
Tablo 1. Baba Yoksunu Olan Ve Anne-Babasıyla Yaşayan Çocukların Sosyoekonomik Düzeylerine Göre
Durumluk Ve Sürekli Kaygılarına İlişkin Ortalamalar, Standart Sapmalar Ve Varyans Analizi
Sonuçları.
Baba Yoksunu Olma KAYGI DURUMU
Durumu ve DURUMLUK KAYGI SÜREKLİ KAYGI
N
Sosyo-ekonomik Düzey x±s x±s
BABA YOKSUNU OLAN
Alt SED 50 36.54±09.15 43.32±09.22
Orta SED 50 36.08±09.62 41.84±08.48
Üst SED 50 36.00±11.67 44.44±11.14
Toplam 150 36.21±10.14 43.20±09.67
ANNE-BABA İLE YAŞAYAN
Alt SED 50 32.92±10.64 40.12±08.22
Orta SED 50 33.30±09.00 38.26±07.72
Üst SED 50 29.38±07.43 36.74±06.55
Toplam 150 31.87±09.23 38.37±07.61
GENEL
Alt SED 100 34.73±10.04 41.72±08.83
Orta SED 100 34.69±09.37 40.05±08.27
Üst SED 100 32.69±10.29 40.59±09.88
VARYANS ANALİZİ SONUÇLARI KAYGI DURUMU
Durumluk Kaygı Sürekli Kaygı
SD KO F KO F
Baba Yoksunu Olma Durumu 1 1412.67 15.08** 1747.25 23.25**
Sosyo-ekonomik Düzey 2 136.05 1.45 72.62 0.97
BYOD x SED 2 101.88 1.09 155.70 2.07
Hata 294 93.65 75.14
Toplam 300
**P<0.0
sonucu incelendiğinde baba yoksunu olup
3. BULGULAR VE TARTIŞMA
olmama durumuna göre durumluk ve
sürekli kaygı puan ortalamaları arasındaki
Araştırmada, anne-babasıyla yaşayan ve
farkın istatistiksel olarak anlamlı olduğu
baba yoksunu olan çocukların kaygı
(Durumluk kaygı: F[1,294]=15.08; p<0.01.
düzeylerini belirlemek, durumluk ve sürekli
Sürekli kaygı: F[1,294]= 23.25;p<0.01)
kaygı düzeylerinde; sosyoekonomik düzey,
saptanmıştır. Baba yoksunu olan çocukların
yaş, cinsiyet ve baba yoksunluğunun nedeni
yaşamları anne-babası ile yaşayan
değişkenlerinin etkili olup olmadığını
çocukların yaşamlarına göre oldukça
incelemek amacıyla, toplanan veriler
zordur. Baba yoksunluğunda çocuklar
değerlendirilerek analiz edilmiş ve bulgular
çevrelerinde kontrol ve disiplin sağlamanın
çizelgeler halinde verilerek tartışılmıştır.
eksikliğini hissettikleri için daha fazla sorun
Tablo 1 incelendiğinde baba yoksunu yaşayabilirler. Yaşadıkları sorunlar da
olan çocukların kaygı puan ortalamalarının çocukların kaygılarını arttırabilir. Aral ve
(Durumluk kaygı: 36.21±10.14, Sürekli Başar (1998) yaptığı çalışmada ailenin
kaygı: 43.20±9.67) anne-babasıyla yaşayan parçalanma durumunun kaygı üzerinde
çocukların kaygı puan ortalamalarından anlamlı derecede etkili olduğunu
(Durumluk kaygı: 31.87±9.23, Sürekli bulmuşlardır. Özmen (1989), annesiz veya
kaygı: 38.37±7.61) yüksek olduğu babasız büyüyen beş-sekiz yaş çocuklarının
görülmektedir. Yapılan varyans analizi kişilik özelliklerini incelediği çalışmada da,
260 Baba Yoksunu Olan Ve Anne-Babası İle Yaşayan Çocukların Kaygı… /F. Özdal-N. Aral
anne veya baba yoksunluğunun çocuğun incelendiğinde ise; orta sosyoekonomik
kişilik özelliklerini etkilediği sonucuna düzeydeki çocukların durumluk kaygı puan
ulaşmıştır. Babası ile birlikte yaşayan, ortalamalarının (33.30±9.00), alt
babasının sevgi ve ilgisini gören ve sosyoekonomik düzeydeki çocukların ise
hisseden, babası tarafından desteklenen ve sürekli kaygı (40.12±8.22) puan
teşvik edilen çocukların arkadaşlarıyla ortalamalarının yüksek olduğu
ilişkilerinin daha iyi olduğu, liderlik belirlenmiştir. Araştırmaya dahil edilen
özelliklerine sahip ve daha uyumlu çocuklar çocukların tamamının kaygılarına
oldukları ileri sürülmektedir (Eliot, 1994; bakıldığında ise sosyoekonomik düzeyin
Güngörmüş, 1995). Buna göre, baba yükselmesi ile birlikte kaygı puan
yoksunluğunun çocuğun gelişiminde ortalamalarının düştüğü dikkati
aksaklıklara neden olabileceği çekmektedir. Yapılan varyans analizi
düşünülmektedir. sonucu incelendiğinde, sosyoekonomik
düzeye göre kaygı puan ortalamaları
Baba yoksunu olan çocukların durumluk arasındaki farkın anlamlı olmadığı
kaygıları sosyoekonomik düzeye göre
(Durumluk kaygı: F[1,294]=1.45; p>0.05,
Tablo 1’de incelendiğinde, puan
Sürekli kaygı: F[1,294]=0.97; p>0.05)
ortalamalarının birbirine çok yakın olduğu
saptanmıştır. Yapılan araştırmalarda da
görülmektedir. Sürekli kaygı açısından ise,
sosyoekonomik düzeyin düşmesiyle birlikte
orta sosyoekonomik düzeyden gelen
yaşamın zorlaştığı ve kaygının arttığı
çocukların puan ortalamalarının düşük belirlenirken, aradaki farkın istatistiksel
olduğu görülmektedir (41.84±8.48). Anne- olarak anlamlı olmadığı bulunmuştur (Aral,
babasıyla yaşayan çocukların kaygı puan 1997; Baran ve Şimşek, 2000; Hatunoğlu,
ortalamaları sosyo ekonomik düzeye göre 1997; Sekmenli 2000; Yıldız, 1999).
GAZİ ÜNİVERSİTESİ KIRŞEHİR EĞİTİM FAKÜLTESİ, Cilt 6, Sayı2, (2005) 261
Tablo 2. Baba Yoksunu Olan Ve Anne-Babasıyla Yaşayan Çocukların Yaşlarına Göre Durumluk Ve
Sürekli Kaygılarına İlişkin Ortalamalar, Standart Sapmalar Ve Varyans Analizi Sonuçları.
Baba Yoksunu Olma KAYGI DURUMU
Durumu ve DURUMLUK KAYGI SÜREKLİ KAYGI
N
Yaş x±s x±s
BABA YOKSUNU OLAN
10 Yaş 51 36.94±11.24 42.41±09.80
11 Yaş 99 35.83±09.57 43.61±09.62
Toplam 150 36.21±10.14 43.20±09.67
ANNE-BABA İLE YAŞAYAN
10 Yaş 51 34.86±11.62 39.80±06.50
11 Yaş 99 30.32±07.31 37.64±08.05
Toplam 150 31.87±09.23 38.37±07.61
GENEL
10 Yaş 102 35.90±11.42 41.11±08.38
11 Yaş 198 33.08±08.93 40.62±09.34
VARYANS ANALİZİ SONUÇLARI KAYGI DURUMU
Durumluk Kaygı Sürekli Kaygı
SD KO F KO F
Baba Yoksunu Olma Durumu 1 967.88 10.50** 1238.25 16.40**
Yaş 1 537.71 5.84* 15.94 0.21
BYOD x Yaş 1 197.61 2.15 190.21 2.52
Hata 296 92.14 75.48
Toplam 300
**P<0.01 *P<0.05
puan ortalamaları arasındaki farkın anlamlı
Tablo 2 incelendiğinde baba yoksunu
olduğu (Durumluk kaygı:
olan on bir yaş grubundaki çocukların
F[1,296]=10.50;p<0.01, Sürekli kaygı:
durumluk kaygılarının on yaş çocuklarına
F[1,296]=16.40;p<0.01), yaşa göre
göre (on bir yaş: 35.83±9.57; on yaş:
durumluk kaygı puan ortalamaları
36.94±11.24) daha düşük, sürekli
arasındaki farkın istatistiksel olarak anlamlı
kaygılarının ise (on bir yaş: 43.61±9.62; on
olduğu (F[1,296]=5.84; p<0.05)
yaş: 42.41±9.80) daha yüksek olduğu
bulunmuştur. Ancak baba yoksunu olup
görülmektedir. Anne-babasıyla yaşayan
olmama ve yaş etkileşimine göre durumluk
çocuklarda ise on yaş çocuklarının, on bir
ve sürekli kaygı puan ortalamaları
yaş çocuklarına göre durumluk
arasındaki farkın istatistiksel olarak anlamlı
(34.86±11.62) ve sürekli (39.80±6.50)
olmadığı (Durumluk kaygı:
kaygı puan ortalamalarının daha yüksek
F[1,296]=2.15;p>0.05, Sürekli kaygı:
olduğu bulunmuştur. Tablo 2’de, baba
F[1,296]=2.52;p>0.05) saptanmıştır.
yoksunu olan çocukların kaygı puan
Araştırmaya dahil edilen çocukların yaşları
ortalamalarının (durumluk kaygı:
büyüdükçe kaygı puan ortalamalarında bir
36.21±10.14, sürekli kaygı: 43.20±9.67)
düşüş olduğu görülmektedir. Küçük
anne-babasıyla yaşayan çocukların kaygı
çocuklar olgunlaşma süreci içinde
puan ortalamalarından yüksek olduğu
bulunmaları nedeniyle büyük çocuklara
gözlenmektedir. Yapılan varyans analizi
göre olayları değerlendirmede yetersizlikler
sonucunda da baba yoksunu olup olmama
gösterebilirler. Yaşla birlikte her yönden
durumuna göre durumluk ve sürekli kaygı
262 Baba Yoksunu Olan Ve Anne-Babası İle Yaşayan Çocukların Kaygı… /F. Özdal-N. Aral
olgunlaşan çocuklar, kaygıyı daha normal Ailenin sosyoekonomik ve kültürel
boyutlarda yaşayabilirler. Lise döneminde düzeyinin çocuğun kaygı düzeyine etkisinin
olan ve ilköğretime devam eden çocuklarla araştırıldığı çalışmada da yaşın durumluk
yapılan çalışmalarda da çocuğun devam kaygıda etkili, sürekli kaygıda etkisiz
ettiği sınıf düzeyi yükseldikçe kaygı olduğu sonucuna varılmıştır (Hatunoğlu
düzeyinin düştüğü bulunmuştur (Aral ve 1997).
Başar,1998; Molla, 1999; Yalçın, 1997).
Tablo 3. Baba Yoksunu Olan Ve Anne-Babasıyla Yaşayan Çocukların Cinsiyetlerine Göre Durumluk Ve
Sürekli Kaygılarına İlişkin Ortalamalar, Standart Sapmalar Ve Varyans Analizi Sonuçları.
Baba Yoksunu Olma KAYGI DURUMU
Durumu ve DURUMLUK KAYGI SÜREKLİ KAYGI
N
Cinsiyet x±s x±s
BABA YOKSUNU OLAN
Kız 78 35.87±09.08 43.61±09.46
Erkek 72 36.57±11.23 42.75±09.94
Toplam 150 36.21±10.14 43.20±09.67
ANNE-BABA İLE YAŞAYAN
Kız 78 32.00±09.30 39.27±07.86
Erkek 72 31.72±09.21 37.40±07.25
Toplam 150 31.87±09.23 38.37±07.61
GENEL
Kız 156 33.94±09.36 41.44±08.94
Erkek 144 34.15±10.52 40.08±09.07
VARYANS ANALİZİ SONUÇLARI KAYGI DURUMU
Durumluk Kaygı Sürekli Kaygı
SD KO F KO F
Baba Yoksunu Olma Durumu 1 1423.12 15.05** 1758.96 23.25**
Cinsiyet 1 3.30 0.04 139.71 1.85
BYOD x Cinsiyet 1 17.81 0.13 18.76 0.25
Hata 296 94.56 75.64
Toplam 300
**P<0.01
sürekli kaygı puan ortalamaları arasındaki
Tablo 3’de görüldüğü gibi anne-
farkın anlamlı olduğu (Durumluk kaygı:
babasıyla yaşayan kız çocuklarının
F[1,296]=15.05; p<0,01. Sürekli kaygı:
durumluk ve sürekli kaygıları erkeklere
F[1,296]=23.25; p<0.01), cinsiyet ve baba
oranla yüksektir. Baba yoksunu olan kız ve
yoksunu olup olmama durumu cinsiyet
erkek çocuklarda durumluk ve sürekli kaygı
etkileşimine göre durumluk ve sürekli kaygı
puan ortalamalarının birbirine çok yakın
puan ortalamaları arasındaki farkın anlamlı
olduğu görülmektedir. Araştırmaya dahil
olmadığı (p>0.05) saptanmıştır.
edilen çocukların puan ortalamaları
cinsiyete göre incelendiğinde ise kızların
Babanın varlığı erkek çocuklar için
sürekli kaygı puan ortalamalarının
olduğu kadar kız çocuklar için de büyük bir
(41.44±8.94) erkeklerden yüksek olduğu
öneme sahiptir. Özellikle ergenlik öncesi
gözlenmektedir. Yapılan varyans analizi
dönemde kızlar babaları tarafından
sonuçları incelendiğinde, baba yoksunu
sevildiklerine dair bir takım işaretler
olup olmama durumuna göre durumluk ve
GAZİ ÜNİVERSİTESİ KIRŞEHİR EĞİTİM FAKÜLTESİ, Cilt 6, Sayı2, (2005) 263
ararlar. Erkek çocukların aksine koşulsuz 1990; Yurtbay, 1986). Ancak değişik yaş
sevilmenin önemi kız çocuklar için gitgide gruplarında ve farklı özellikleri belirlemeye
artar ve on bir yaşlarında doruğa ulaşır. Bu yönelik yapılan çalışmalarda kaygı puan
dönemde babanın varlığı, kız çocukların ortalamalarının cinsiyete göre anlamlı bir
özgüvenlerinin ve cinsel kimliklerinin farklılık göstermediği sonucuna varılmıştır
güçlü olmasında etkendir (Aral, 1997; Baran ve Şimşek, 2000; Molla,
(Chapman&Campbell, 2003). Dolayısıyla 1999).
babanın olmamasının, kızların sürekli
Babası olmayan beş-altı aylık zenci
kaygılarının artmasında etken olduğu
bebeklerle babası olan bebeklerin
düşünülebilir. Güngörmüş (1986), benlik
kavramı üzerine baba yoksunluğunun karşılaştırıldığı çalışmada da, babasız erkek
etkisini araştırdığı çalışmasında, babası bebeklerin babalı erkek bebeklere oranla
olmayan kızların, erkeklere göre daha çok daha az sosyal tepkide bulundukları
soruna sahip olduklarını bulmuştur. Sorunlu görülmüştür (Pedersen et al. 1979).
bir yaşantıyı sürdürmenin sürekli kaygıyı Dolayısıyla baba yoksunu olan erkek
çocukların anne-babasıyla yaşayan erkek
arttıracağı söylenebilir. Yapılan
çocuklara göre daha fazla kaygı yaşantısı
araştırmalarda kızların kaygı puan
geliştirdikleri söylenebilir.
ortalamalarının erkeklere göre yüksek
olduğu vurgulanmaktadır (Barut, 1992; Ök,
Tablo 4. Baba Yoksunu Olan Çocukların Yoksunluklarının Nedenlerine Göre Durumluk Ve Sürekli
Kaygılarına İlişkin Ortalamalar, Standart Sapmalar Ve Varyans Analizi Sonuçları.
KAYGI DURUMU
Baba Yoksunu Nedeni
DURUMLUK KAYGI SÜREKLİ KAYGI
N x±s x±s
Ölüm 58 37.03±09.91 AB 44.12±09.01
Boşanma 71 34.94±09.70 B 42.03±09.38
Terk 11 40.27±14.52 A 49.45±13.02
Uzun Süreli Seyahat 10 35.90±08.76 B 39.30±08.92
Toplam 150 36.21±10.14 43.20±09.67
VARYANS ANALİZİ SONUÇLARI KAYGI DURUMU
Durumluk Kaygı Sürekli Kaygı
SD KO F KO F
Baba Yoksunluğunun Nedeni 3 111.94 1.09 243.03 2.69*
Hata 146 102.65 90.42
Toplam 149
*P<0.05
sürekli (terk: 49.45±13.02, ölüm:
Tablo 4 incelendiğinde baba yoksunu
44.12±9.01) kaygı açısından yüksek puan
olan çocuklardan babası tarafından terk
ortalamasına sahip oldukları görülmektedir.
edilenlerin ve babası ölenlerin durumluk
Yapılan varyans analizi sonuçları
(terk: 40.27±14.52, ölüm 37.03±9.91) ve
incelendiğinde, baba yoksunluğunun
264 Baba Yoksunu Olan Ve Anne-Babası İle Yaşayan Çocukların Kaygı… /F. Özdal-N. Aral
nedenine göre sürekli kaygı puan 4. SONUÇ VE ÖNERİLER
ortalamaları arasındaki farkın
Araştırmada, on ve on bir yaşında olan,
(F[3,146]=2.96;p<0.05) istatistiksel olarak
anne-babası ile yaşayan ve baba yoksunu
anlamlı olmasına karşın, durumluk kaygı
olan çocukların kaygı düzeylerini
puan ortalamaları arasındaki farkın
(F[3,146]=1.09;p>0.05) anlamlı olmadığı belirlemek ve bazı değişkenlere göre kaygı
saptanmıştır. Yapılan Duncan Testi düzeyleri arasında fark olup olmadığını
sonucunda sürekli kaygı puan ortalamaları incelemek amaçlanmıştır.
arasındaki farklılığın babaları tarafından
Yapılan analiz sonucunda, baba yoksunu
terkedilen çocuklardan kaynaklandığı
olan çocukların sosyoekonomik düzey, yaş,
saptanmıştır. Terk edilmenin çocukta utanç,
cinsiyet gibi değişkenler açısından
üzüntü, kendini suçlu görme gibi etkiler
durumluk ve sürekli kaygılarının anne-
yarattığı ve bunun da başta ayrılık kaygısı
babasıyla yaşayan çocuklarınkinden yüksek
bozukluğu olmak üzere diğer kaygıları
olduğu ve aradaki farkın istatistiksel olarak
arttırdığı vurgulanmaktadır. Durumluk
anlamlı (p<0.01) olduğu saptanmıştır. Baba
kaygı puan ortalamalarının boşanma
yoksunluğunun neden kaynaklandığının
nedeniyle baba yoksunu olan çocuklarda
çocukların sürekli kaygı puan ortalamaları
düşük olduğu görülmektedir. Boşanmanın
üzerinde farklılık yarattığı (p<0.05), bu
kişiliğe etkisinin incelendiği bir
farklılığın babaları tarafından terk edilen
araştırmada, anne-babanın sağ olması ve
çocuklardan kaynaklandığı saptanmıştır. Bu
çocukların anne ya da baba ile birlikte
sonuçlar doğrultusunda da ailenin çocuğun
yaşamalarının kişiliklerini olumlu yönde
zeka, yetenek ve kişiliğinin gelişiminde
etkilediği belirlenmiştir (Karaoğlan, 1997).
önemli bir yerinin olduğu görülmektedir.
Günümüzde boşanan ebeveynlerin sayısının
Aile, çocuğun kimliğini kazandığı, sosyal
giderek artması, çocukların bu konuda anlık
ve kültürel değerleri öğrendiği bir ortamdır.
kaygı yaşayabildiklerini, ama bunu gelecek
Bu nedenle çocuk, yetişkin bir insan
yaşantılarına yansıtmadıklarını
olduğunda kendi kuracağı ailede ve
düşündürmektedir. Ergenlerde kaygı ile
toplumda rol alabilmeyi, olumlu ilişkiler
benlik saygısı arasındaki ilişkinin
kurabilmeyi sağlıklı bir aile ortamında
incelendiği çalışmada, baba ölümünün
yaşayarak öğrenir. Çocukların gerek
sürekli kaygıyı arttırdığı bulunmuştur
yaşıtlarıyla gerek aile içindeki bireylerle iyi
(Bilgin, 2001). Sürekli kaygı açısından ise
ilişkiler kurabilmeleri için fırsatlar
babanın seyahatte olması nedeniyle
sağlanması ve bunların geliştirilmesi
yoksunluk yaşayan çocukların en az kaygılı
gerekmektedir. Çocuk, başkalarına karşı
çocuklar olduğu görülmektedir. Seyahat
nasıl davranacağını, toplumda karşılaştığı
nedeniyle yoksunluk yaşanan durumlarda
çeşitli durumlarla başa çıkabilmeyi
aile bütünlüğünün bozulmamış olması
öğrenmek zorundadır. Bu alanda uygun bir
çocukların kaygı düzeylerinin düşük
örnek oluşturmanın ve çocuğun toplumsal
olmasında etken olabilir.
davranışına şekil verebilmenin sorumluluğu
aileye düşer.
Çocuğun yaşadığı kaygı halini
gözlemlemek, tanımlamak ve doğru şekilde
Description:güvenlikleriyle oğullarının güvenliklerine nazaran daha çok aşılması sırasında ebeveynler de çocuklar .. ararlar. Erkek çocukların aksine koşulsuz.
