Avrupa'daki Romanların ve Gezginlerin İnsan Hakları

19 Pages·2012·3.04 MB·Turkish

ms 97812
Pre
Avrupa’daki Romanların
ve Gezginlerin İnsan Hakları
Rapordan alıntılar
COMMISSIONER FOR HUMAN RIGHTS
UR
T
COMMISSAIRE AUX DROITS DE L'HOMME
Avrupa’dak(cid:379) Romanların
ve Gezg(cid:379)nler(cid:379)n İnsan Hakları
(Rapordanalıntılar)
Bu eserde (cid:777)fade ed(cid:777)len görüler yazarların sorumluluğundadır ve Avrupa Konsey(cid:777)’n(cid:777)n resm(cid:777) pol(cid:777)t(cid:777)kasını
yansıtmıyorolab(cid:777)l(cid:777)r.
Belgen(cid:651)n tamamının ya da bölümler(cid:651)n(cid:651)n basılması ya da çev(cid:651)r(cid:651)lmes(cid:651)yle (cid:651)lg(cid:651)l(cid:651) her türlü bavurunun
D(cid:651)rectorateofCommun(cid:651)cat(cid:651)on’a(F-67075StrasbourgCedexyadapubl(cid:651)sh(cid:651)ng@coe.(cid:651)nt)yapılmasıgerek-
mekted(cid:651)r.Buyayınla(cid:651)lg(cid:651)l(cid:651)d(cid:651)ğerbütünyazımalarınİnsanHaklarıKom(cid:651)serl(cid:651)ğ(cid:651)Of(cid:651)s(cid:651)’neh(cid:651)tabenyapılması
gerekmekted(cid:651)r.
KapakveTasarım:AvrupaKonsey(cid:651)BelgeveYayınYapımDepartmanı
Raporuntammetn(cid:651)(İng(cid:651)l(cid:651)zce)AvrupaKonsey(cid:651)(cid:651)nternets(cid:651)tes(cid:651)ndentem(cid:651)ned(cid:651)leb(cid:651)l(cid:651)r:http://book.coe.(cid:651)nt
Raporunelektron(cid:651)kvers(cid:651)yonunawww.comm(cid:651)ss(cid:651)oner.coe.(cid:651)nt(cid:651)nternets(cid:651)tes(cid:651)ndendeulaılab(cid:651)l(cid:651)r.
Fotoğraf:Romanhaklarıakt(cid:651)v(cid:651)stler(cid:651),Romanya,Bükre’teFransızEl(cid:651)ç(cid:651)l(cid:651)ğ(cid:651)’n(cid:651)nönündeyaptıklarıb(cid:651)rpro-
testogöster(cid:651)s(cid:651)sırasındayüzler(cid:651)n(cid:651)büyütülmüparmak(cid:651)z(cid:651)kopyalarıylakapatıyorlar.Göster(cid:651)c(cid:651)lerFransız
resm(cid:651)makamlarının2010Yazmevs(cid:651)m(cid:651)boyuncaRomanyaveBulgar(cid:651)stankökenl(cid:651)RomanlarıFransa’dan
kend(cid:651)ülkeler(cid:651)negöndermekararınıprotestoed(cid:651)yorlar.
©APPhoto/Vad(cid:651)mGh(cid:651)rda
©AvrupaKonsey(cid:651)ubat2012
AvrupaKonsey(cid:651)’ndebasılmıtır
Önsöz
Almanya’da sadece b(cid:651)rkaç b(cid:651)n Roman Holokost ve Naz(cid:651) toplama kamplarından sağ çıkmıtır.
Sağkalanlara(cid:651)lefertler(cid:651)n(cid:651)nveyakınlarınınb(cid:651)rçoğunukaybetm(cid:651);mülkler(cid:651)nezararver(cid:651)lm(cid:651)veel
konmub(cid:651)rhaldehayatlarınıyen(cid:651)denkurmayaçalıırkenolağanüstüzorluklarlakarılamıtır.
Çoğununsağlığıbozulmutur.Tazm(cid:651)natalmayaçalıanlarınbutalepler(cid:651)yıllarcaredded(cid:651)lm(cid:651)t(cid:651)r.
H(cid:651)tlersonrasıdönemdesağkalanlaraadaletsağlanmamıtır.Romanhalkınayönel(cid:651)kk(cid:651)tleselkat-
l(cid:651)amınNürnbergMahkemes(cid:651)’ndekonued(cid:651)lmemes(cid:651)d(cid:651)kkatçek(cid:651)c(cid:651)d(cid:651)r.Romansoykırımıkamusal
söylemdeneredeyseh(cid:651)çtanınmamıtır.
Aynı dönemde Avrupa’nın d(cid:651)ğer yerler(cid:651)ndek(cid:651) fa(cid:651)st rej(cid:651)mler(cid:651)n Romanlara karı (cid:651)led(cid:651)ğ(cid:651) suçlar
dakamusalsöylemdeyerbulmamıtır.İtalya’da1926yılındaçıkarılanb(cid:651)rgenelge“ülkey(cid:651),t(cid:651)p(cid:651)k
Ç(cid:651)ngene yaam tarzının gereğ(cid:651) olan ve b(cid:651)l(cid:651)nd(cid:651)ğ(cid:651) g(cid:651)b(cid:651) güvenl(cid:651)k ve kamu sağlığı bakımından b(cid:651)r
tehl(cid:651)ke oluturan Ç(cid:651)ngene arabalarından tem(cid:651)zlemek” amacıyla bütün yabancı Romanların
sınırdııed(cid:651)lmes(cid:651)n(cid:651)buyurmutur.
Em(cid:651)r, amacın “Ç(cid:651)ngene varlığını can ev(cid:651)nden vurmak” olduğunu açıkça bel(cid:651)rtm(cid:651)t(cid:651)r. Fa(cid:651)st
İtalya’dabugenelgen(cid:651)nardındanayrımcılıkvezulümgelm(cid:651)t(cid:651)r.B(cid:651)rçokRomanözelkamplarda
gözaltınaalınmı;bazılarıdaAlmanyaveAvusturya’yagönder(cid:651)lm(cid:651)veardındanöldürülmütür.
Romanya’dak(cid:651)fa(cid:651)st“Dem(cid:651)rMuhafızlar”rej(cid:651)m(cid:651),1942’deRomanlarısınırdııetmeyebalamı-
tır.TıpkıYahud(cid:651)lerg(cid:651)b(cid:651),yaklaık30000Romandaaçlık,hastalıkveölümleyüzyüzegeld(cid:651)kler(cid:651)
D(cid:651)nyesterNehr(cid:651)’n(cid:651)nkıyısınaget(cid:651)r(cid:651)lm(cid:651)t(cid:651)r.Bupol(cid:651)t(cid:651)kadeğ(cid:651)enekadarbu(cid:651)nsanlarınancakyarısı
(cid:651)k(cid:651)yıllıkaırımeakattensağçıkab(cid:651)lm(cid:651)t(cid:651)r.
Avrupa’daRomanlarakarıuygulananbaskınıntar(cid:651)h(cid:651)Naz(cid:651)dönem(cid:651)vefa(cid:651)stdönemdenönces(cid:651)ne
uzanır.Aslındayüzyıllarcager(cid:651)ye,RomanlarınH(cid:651)ntYarımadası’ndangöçett(cid:651)kler(cid:651)tar(cid:651)heg(cid:651)der.
Romanlar,(cid:651)lerkötüg(cid:651)tt(cid:651)ğ(cid:651)ndeveyerl(cid:651)halksorumlulukalmak(cid:651)stemed(cid:651)ğ(cid:651)ndekolaylıklagünah
keç(cid:651)s(cid:651) olarak kullanılab(cid:651)len yabancılar olarak görülmülerd(cid:651)r. Baskı yöntemler(cid:651) zaman (cid:651)ç(cid:651)nde
değ(cid:651)m(cid:651)vekölelet(cid:651)rme,zorunluas(cid:651)m(cid:651)lasyon,hap(cid:651)svek(cid:651)tleselkatl(cid:651)amıkapsamıtır.
B(cid:651)rçokAvrupaülkes(cid:651)nde,Romanlarakarıyapılantoplumezal(cid:651)meda(cid:651)rhak(cid:651)katler(cid:651)ortayaçıkar-
mak üzere hak(cid:651)kat kom(cid:651)syonları kurulmalıdır. İdeal olanı bunun Avrupa çapında b(cid:651)r g(cid:651)r(cid:651)(cid:651)m
olmasıdır. Bu suçlarla (cid:651)lg(cid:651)l(cid:651) tam b(cid:651)r hesaplama ve bu suçların tanınması, Romanlar arasında
toplumungenel(cid:651)nekarıgüven(cid:651)nb(cid:651)rek(cid:651)ldeger(cid:651)gelmes(cid:651)n(cid:651)sağlayab(cid:651)l(cid:651)r.
Bugünb(cid:651)rçokRomanın,yetk(cid:651)l(cid:651)makamlarıhalab(cid:651)rtehd(cid:651)tolarakgörmes(cid:651)h(cid:651)çaırtıcıdeğ(cid:651)ld(cid:651)r.
Kayıtyaptırmaları(cid:651)stend(cid:651)ğ(cid:651)ndeyadaparmak(cid:651)zler(cid:651)alınacağızamanenkötü(cid:651)ht(cid:651)mal(cid:651)düünürler.
Bu,günümüzdek(cid:651)ant(cid:651)-Romansöylemlegeçm(cid:651)teAvrupa’daNaz(cid:651)ler(cid:651)n,fa(cid:651)stler(cid:651)nved(cid:651)ğeraırı
uçlarınkullandıklarıd(cid:651)larasındanasılbenzerl(cid:651)klergördükler(cid:651)n(cid:651)açıkladıklarızaman,dahada
anlaılab(cid:651)l(cid:651)rolmaktadır.
Romanlaryakınzamanlardadah(cid:651)aırtıcıderecede(cid:651)ddetl(cid:651)açıklamalarlatoplucasuçluolarak
damgalanmıtır.Bununb(cid:651)rörneğ(cid:651)Fransa’dayaanmıtır.FransaHükümet(cid:651)Temmuz-Ağustos
2010’da, d(cid:651)ğer AB ülkeler(cid:651)nden gelen Roman göçmenler(cid:651)n, gerek(cid:651)rse zor kullanılarak sınırdıı
ed(cid:651)lmes(cid:651)ne karar verm(cid:651)t(cid:651)r. Hükümet(cid:651)n kampanyasına Roman karıtı söylem(cid:651)n apaçık b(cid:651)r
b(cid:651)ç(cid:651)mdekullanılmasıel(cid:651)ketm(cid:651)t(cid:651)r.Romanhalkıb(cid:651)rbütünolaraksuçlusayılmıtır.Varlıkları
3
Önsöz |
“kamu güvenl(cid:651)ğ(cid:651)” (cid:651)ç(cid:651)n b(cid:651)r tehd(cid:651)t olarak tanımlanmıtır k(cid:651) bu, normal koullarda, barıın ve
devlet(cid:651)n bekasının tehl(cid:651)kede olduğunun düünüldüğü olağanüstü koullarda kullanılan b(cid:651)r
hukukter(cid:651)m(cid:651)d(cid:651)r.
Romanlar (cid:651)le suç arasında var olduğu (cid:651)dd(cid:651)a ed(cid:651)len bağlantı, nefret söylem(cid:651)nde sık sık tekrarla-
nan b(cid:651)r nakarattır. Eğer kafalar rasyonel b(cid:651)r f(cid:651)k(cid:651)r alıver(cid:651)(cid:651) (cid:651)ç(cid:651)n yeter(cid:651)nce açık olursa bu yakla-
ımçürütüleb(cid:651)l(cid:651)rveyanlıanlaılmalarg(cid:651)der(cid:651)leb(cid:651)l(cid:651)r.ElbettebazıRomanlarsuç(cid:651)led(cid:651)kler(cid:651)(cid:651)ç(cid:651)n
hükümg(cid:651)ym(cid:651)lerd(cid:651)r.Bazılarıdakaçakçılartarafındansömürülmüvekullanılmıtır.Toplumsal
olarak marj(cid:651)nallet(cid:651)r(cid:651)len ve yoksulluk çeken (cid:651)nsanlar, bar(cid:651)z nedenlerden dolayı b(cid:651)rçok ülken(cid:651)n
suç (cid:651)stat(cid:651)st(cid:651)kler(cid:651)nde fazla yer tutarlar. Bu (cid:651)nsanların, mevcut adalet s(cid:651)stem(cid:651)nde dezavantajlı b(cid:651)r
durumdaolduklarıdadoğrudurk(cid:651)budabukonudak(cid:651)ver(cid:651)ler(cid:651)etk(cid:651)lemekted(cid:651)r.
Bu sorunlar, büyük çoğunluğunun yasalarla b(cid:651)r problem(cid:651) olmayan Romanların tamamının
damgalanması(cid:651)ç(cid:651)nh(cid:651)çb(cid:651)rmazerettek(cid:651)ledemez.B(cid:651)rgrubunbazıüyeler(cid:651)n(cid:651)nyapmıolab(cid:651)leceğ(cid:651)
eyler(cid:651)ç(cid:651)nbütüngrubunsuçlanmamasıgereğ(cid:651)çoköneml(cid:651)b(cid:651)ret(cid:651)k(cid:651)lked(cid:651)r.
Öndegelenpol(cid:651)t(cid:651)kacılarınyabancıdümanıaçıklamalarınınsonuçlarıküçümsenmemel(cid:651)d(cid:651)r.Bazı
çarpıkz(cid:651)hn(cid:651)yetlerbutüraçıklamaları(cid:651)nt(cid:651)kamvehattaf(cid:651)z(cid:651)kselsaldırı(cid:651)zn(cid:651)olarakanlayab(cid:651)lmek-
ted(cid:651)rler.İtalya’da,2008seç(cid:651)mler(cid:651)sırasındabazıadaylarınesefver(cid:651)c(cid:651)açıklamalarınınardından
Romanb(cid:651)reylereveRomankamplarınayönel(cid:651)kç(cid:651)rk(cid:651)n(cid:651)ddetolaylarıyaanmıtır.2008-2009’da
Macar(cid:651)stan’daaralarındabeyaındab(cid:651)rçocuğundabulunduğualtıRomanınacımasızcaöldü-
rülmes(cid:651),nefretsöylem(cid:651)n(cid:651)nkızıtırdığıb(cid:651)rortamdagerçeklem(cid:651)t(cid:651)r.
Ç(cid:651)ngene karıtlığı bugün b(cid:651)rçok Avrupa ülkes(cid:651)nde aırı uçlardak(cid:651) gruplar tarafından yen(cid:651)den
(cid:651)st(cid:651)smared(cid:651)lmekted(cid:651)r.ÇekCumhur(cid:651)yet(cid:651)veMacar(cid:651)stan’daRomanb(cid:651)reylerekarıçetesaldırıları
yapıldığıb(cid:651)ld(cid:651)r(cid:651)lm(cid:651)t(cid:651)r.
Romanlarınenfazlakarılatıklarıdevlettems(cid:651)lc(cid:651)ler(cid:651)pol(cid:651)slerd(cid:651)r.Z(cid:651)yaretler(cid:651)msırasında,çe(cid:651)tl(cid:651)
ülkelerde Roman topluluklarıyla pol(cid:651)s arasındak(cid:651) kötü (cid:651)l(cid:651)k(cid:651)ler(cid:651)n bel(cid:651)rt(cid:651)ler(cid:651) ben(cid:651) aırtmıtır.
B(cid:651)rçok Roman, aırı uçların saldırıları sırsında pol(cid:651)s tarafından yeter(cid:651)nce korunamadıklarına
da(cid:651)r kes(cid:651)n ve açık örnekler verm(cid:651)t(cid:651)r. Daha da kötüsü, bazen pol(cid:651)s memurlarının b(cid:651)zzat (cid:651)ddet
uygulamasıdır.
Ç(cid:651)ngenekarıtlığıbütünAvrupa’dayaygınlığınısürdürmekted(cid:651)r.Ekonom(cid:651)ksorunlarınyaandığı
dönemlerdehırsınıgünahkeç(cid:651)ler(cid:651)ndençıkartmaeğ(cid:651)l(cid:651)m(cid:651)n(cid:651)narttığıgörülmekted(cid:651)rk(cid:651)Romanlar
dabukonudakolayb(cid:651)rhedefg(cid:651)b(cid:651)görülmekted(cid:651)r.Ulusalveyerelpol(cid:651)t(cid:651)kacılarçıkarlarınıgözet-
mey(cid:651)b(cid:651)rkenarabırakıpfarklıkökenlerdengelen(cid:651)nsanlaraayrımcılıkyapmamaveonlarasaygılı
olma(cid:651)lkeler(cid:651)n(cid:651)savunmalıvebu(cid:651)lkelerdenyanaolduklarınıyükseksesled(cid:651)leget(cid:651)rmel(cid:651)d(cid:651)rler.En
azındanpol(cid:651)t(cid:651)tkacılarınkend(cid:651)ler(cid:651)Romankarıtısöylemdenkaçınmaldır.
B(cid:651)rtakımsomutadımlaratılab(cid:651)l(cid:651)r.Romanlarakarıgeçm(cid:651)teyapılanmezal(cid:651)mokullardak(cid:651)tar(cid:651)h
dersler(cid:651)ndeokutulab(cid:651)l(cid:651)r.Pol(cid:651)smemurlarıg(cid:651)b(cid:651)öneml(cid:651)meslekmensupları,Romanlarınefretsuç-
larına karı koruma konusunda eğ(cid:651)t(cid:651)lmel(cid:651) ve hatalı davranmaları hal(cid:651)nde d(cid:651)s(cid:651)pl(cid:651)n (cid:651)lemler(cid:651)ne
tab(cid:651)tutulmalıdır.
En öneml(cid:651) konu (cid:651)se seç(cid:651)lm(cid:651) pol(cid:651)t(cid:651)kacıların ahlak(cid:651) önderl(cid:651)k yapmaları gereğ(cid:651)d(cid:651)r: Onlar herke-
s(cid:651)n(cid:651)nsanhaklarınasaygılıolmayıvebuhaklarıyüceltmey(cid:651)taahhütetmel(cid:651)veprat(cid:651)ktedeböyle
yaamalıdırlar.
GünümüzdeAvrupa’daRomanlarayönel(cid:651)kuygulananpol(cid:651)t(cid:651)kalara(cid:651)l(cid:651)k(cid:651)nbudeğerlend(cid:651)rmen(cid:651)n
ayrımcılığavemarj(cid:651)nallet(cid:651)rmeyeb(cid:651)rsonvermek(cid:651)ç(cid:651)nyapılmasıgerekenlerhakkındayapıcıb(cid:651)r
tartımabalatacağınıüm(cid:651)ted(cid:651)yorum.
ThomasHammarberg
4
| Avrupa’dak(cid:379)RomanlarınveGezg(cid:379)nler(cid:379)nİnsanHakları
Özet
RomanlarveGezg(cid:651)nler(Travellers)b(cid:651)raradaAvrupa’nınengen(cid:651)azınlıkgrubunuolutururlar.
Kom(cid:651)ser,AvrupaKonsey(cid:651)üyes(cid:651)devletlereyaptığız(cid:651)yaretlersırasındaRomanlaraveGezg(cid:651)nlere
yönel(cid:651)kayrımcılıkved(cid:651)ğer(cid:651)nsanhakları(cid:651)st(cid:651)smarlarınınvah(cid:651)mnoktayageld(cid:651)ğ(cid:651)n(cid:651)veh(cid:651)çb(cid:651)rAvrupa
devlet(cid:651)n(cid:651)n, bu azınlıkların üyeler(cid:651)n(cid:651)n (cid:651)nsan haklarının korunması konusunda tam anlamıyla
baarılı b(cid:651)r geçm(cid:651)ler(cid:651)n(cid:651)n olmadığını gözlemlem(cid:651)t(cid:651)r. Bu görü, Avrupa’dak(cid:651) Romanların ve
Gezg(cid:651)nler(cid:651)n(cid:651)nsanhaklarınada(cid:651)rkapsamlıb(cid:651)rraporunhazırlanmasınayolaçmıtır.
Ç(cid:379)ngeneKarıtlığı
Bu rapor, Ç(cid:651)ngene karıtlığının Avrupa’da der(cid:651)n kökler(cid:651)n(cid:651)n olduğunu göstermekted(cid:651)r. Hayatı
boyunca Romanlarla veya Gezg(cid:651)nlerle h(cid:651)ç karılamamı olan b(cid:651)rçok (cid:651)nsan, rahatlıkla Roman
vaya Gezg(cid:651)n görünüü ve davranıı hakkında detaylı, kl(cid:651)elerle dolu tar(cid:651)fler yapab(cid:651)lmekted(cid:651)r.
Toplum ve kanaat önderler(cid:651) ve kurulular – hem seç(cid:651)lm(cid:651) görevl(cid:651)ler hem de d(cid:651)ğerler(cid:651) – ırkçı ve
damgalayıcı söylem kullanarak, Romanlara ve Gezg(cid:651)nlere açıkça hakaret etm(cid:651)lerd(cid:651)r. Bazı
durumlarda bu sözler, Romanlara yönel(cid:651)k (cid:651)ddet(cid:651)n, – çeteler(cid:651)n (cid:651)led(cid:651)ğ(cid:651) (cid:651)ddet ya da katl(cid:651)amlar
g(cid:651)b(cid:651)–tev(cid:651)ked(cid:651)lmes(cid:651)olarakanlaılmıtır.Kom(cid:651)ser,seç(cid:651)mkampanyalarısırasındayapılanlarda
dah(cid:651)l olmak üzere, ant(cid:651)-Roman konumaların heps(cid:651)n(cid:651)n güçlü b(cid:651)r ek(cid:651)lde kınanması ve nefret(cid:651)
kıkırtmaya da(cid:651)r hükümler(cid:651)n ç(cid:651)ğnenmes(cid:651) hal(cid:651)nde de cezalandırılması gerekt(cid:651)ğ(cid:651) görüünded(cid:651)r.
S(cid:651)yasalpart(cid:651)lerdeırkçıd(cid:651)l(cid:651)engellemeküzereotokontrolsağlayanönlemler(cid:651)ben(cid:651)msemel(cid:651)d(cid:651)r.
G(cid:651)derekdahafazlaAvrupaülkes(cid:651)ndeaırısağcıgruplar,açıkçaRomanlarıveGezg(cid:651)nler(cid:651)hedef
göstermekte,bazıdurumlarda(cid:651)setoplumkes(cid:651)mler(cid:651)n(cid:651)bu(cid:651)nsanlarakarıatelemekted(cid:651)r.Butür
aırı gruplar (cid:651)nternette g(cid:651)derek daha faal olmaktadır k(cid:651) (cid:651)nternet ortak görüe sah(cid:651)p aırı sağcı
gruplar arasında güçlü sınır-ötes(cid:651) (cid:651)b(cid:651)rl(cid:651)ğ(cid:651)ne olanak tanıyan b(cid:651)r ortamdır. Bu gruplar, nefret
müz(cid:651)ğ(cid:651)konserler(cid:651)düzenlemekdedah(cid:651)lolmaküzereçe(cid:651)tl(cid:651)tekn(cid:651)klerlegençler(cid:651)yanlarınaçekme
konusundafaalolarakçalımaktadır.V(cid:777)g(cid:777)lante(kanun(cid:651)yetk(cid:651)s(cid:651)olmadanzorladüzensağlamaya
çalıan-ç.n)veparam(cid:651)l(cid:651)tergruplargenell(cid:651)kleün(cid:651)formag(cid:651)yerek,s(cid:651)lahtaıyarak,vesözelvef(cid:651)z(cid:651)ksel
tehd(cid:651)tlerkullanarakvek(cid:651)tleselprotestolargerçeklet(cid:651)rerekRomanlarınetrafındaördükler(cid:651)ağı
g(cid:651)dereksıkılatırmaktadırlar.Buaırıgruplarınüyeler(cid:651)n(cid:651)nRomanlarıhedefleyenb(cid:651)rçoknefret
suçunun köken(cid:651)nde yer aldıkları anlaılmıtır. Kom(cid:651)ser, s(cid:651)yasal part(cid:651)ler de dah(cid:651)l olmak üzere
ırkçılığı tev(cid:651)k eden kuruluların f(cid:651)nansmanının b(cid:651)r an önce durdurulmasını önermekted(cid:651)r.
Devletler,aırıuçlardak(cid:651)part(cid:651)ler(cid:651)ndemokrat(cid:651)ktoplumstandartlarıylavedeğerler(cid:651)yleçel(cid:651)t(cid:651)kler(cid:651)
kanaat(cid:651)olutuğuzamanbupart(cid:651)ler(cid:651)kapatmayıdadeğerlend(cid:651)reb(cid:651)lmel(cid:651)d(cid:651)r.
Ç(cid:651)ngenekarıtıkl(cid:651)elerdeAvrupamedyasındayaygınb(cid:651)rek(cid:651)ldekullanılmaktavesürekl(cid:651)canlı
tutulmaktadır.Çoksayıdagazetevetelev(cid:651)zyonRomanlarveGezg(cid:651)nlerhakkındasadecetoplumsal
sorunlarvesuçbağlamındak(cid:651)haberlereyervermekted(cid:651)r.Kom(cid:651)ser,medyadak(cid:651)olumsuzRoman
bet(cid:651)mlemes(cid:651)nesonvermek(cid:651)ç(cid:651)notokontroleveet(cid:651)kgazetec(cid:651)l(cid:651)ğe(cid:651)ht(cid:651)yaçolduğunuvurgulamıtır.
İnternet(cid:651)n, Roman karıtı nefret söylemler(cid:651)n(cid:651) ve (cid:651)ddet(cid:651) örgütlemek üzere kullanıldığı b(cid:651)r bağ-
lamda,çevr(cid:651)mdııyasakolanınçevr(cid:651)m(cid:651)ç(cid:651)deyasakolmasıgenelb(cid:651)rkuralolmalıdır.Üyedevletler
(cid:651)nternette ırkçılığı denetleyecek mekan(cid:651)zmalar oluturmalıdır. Bu mekan(cid:651)zmalar, Irkçılığa ve
Hogörüsüzlüğe Karı Avrupa Kom(cid:651)syonu’nun (ECRI) ırkçı, yabancı dümanı ve ant(cid:651)-Sem(cid:651)t(cid:651)k
5
Özet |
malzemen(cid:651)n (cid:651)nternet aracılığıyla yayılması (cid:651)le mücadele hakkındak(cid:651) 6 No’lu Genel Pol(cid:651)t(cid:651)ka
Tavs(cid:651)yeler(cid:651)(cid:651)leuyumluolmalıdır.
Ç(cid:651)ngenekarıtlığı,Romantar(cid:651)h(cid:651)ndegeçm(cid:651)te,özell(cid:651)kleİk(cid:651)nc(cid:651)DünyaSavaısırasındayaanan
acıların yeter(cid:651)nce tanınmamasına da yol açab(cid:651)lmekted(cid:651)r. Roman mağdurlar hakkındak(cid:651) bu
pas(cid:651)f (cid:651)nkar, genell(cid:651)kle hatırlama ve anma törenler(cid:651)nde, medya haberler(cid:651)nde ya da resm(cid:651) tar(cid:651)h
met(cid:651)nler(cid:651)nde ve ders k(cid:651)taplarında sess(cid:651)zl(cid:651)k olarak ortaya çıkmaktadır. Kom(cid:651)ser, İk(cid:651)nc(cid:651) Dünya
SavaısırasındayapılanRomankatl(cid:651)amınınunutulmamasıgerekt(cid:651)ğ(cid:651)n(cid:651)bel(cid:651)rtmekted(cid:651)r.Roman
tar(cid:651)h(cid:651)n(cid:651) öğretmek, İk(cid:651)nc(cid:651) Dünya Savaı sırasında yaanan Roman soykırımı hakkında far-
kındalık yaratmak ve hatıra alanları oluturmak ve bunları muhafaza etmek, üye devletler(cid:651)n
Roman mağdurlara saygı göstermek üzere yapab(cid:651)lecekler(cid:651) asgar(cid:651) eylerd(cid:651)r. Bütün Avrupa’dak(cid:651)
devletler, mevcut Avrupa Konsey(cid:651) Roman Tar(cid:651)h(cid:651)ne da(cid:651)r b(cid:651)lg(cid:651) notlarını kend(cid:651) ulusal d(cid:651)ller(cid:651)ne
çev(cid:651)rtmel(cid:651)d(cid:651)rler;böylecebelgelerokullardadah(cid:651)lolmaküzeremümkünolanenyaygınulusal
bağlamdakullanılmıveyaygınlamıolacaktır.Romanhalkınayönel(cid:651)kmezal(cid:651)mle(cid:651)lg(cid:651)l(cid:651)tar(cid:651)h(cid:651)
gerçekler(cid:651) ortaya çıkarmak üzere hak(cid:651)kat kom(cid:651)syonları da kurulmalıdır – (cid:651)deal olanı bunun
Avrupaçapındayapılmasıdır.
RomanlaraveGezg(cid:379)nlereKarıIrkçı(cid:379)ddet
1989sonrasıAvrupa’daRomanlaraveGezg(cid:651)nlereyönel(cid:651)k(cid:651)ddetyaygınolup,sonyıllardac(cid:651)dd(cid:651)
vakalardabel(cid:651)rg(cid:651)nb(cid:651)rartıgörülmütür.Bazıbağlamlardabu(cid:651)ddetorgan(cid:651)zefa(cid:651)stveneo-Naz(cid:651)
gruplartarafındanuygulanmıtırvebugruplar(cid:651)ddet(cid:651)nplanlanmasınavehazırlıklarınakatıl-
mıtır.Bununlab(cid:651)rl(cid:651)kteRomankarıtı(cid:651)ddetsadeceorgan(cid:651)zegruplartarafından(cid:651)lenmemek-
ted(cid:651)r. Bazı durumlarda Roman olmayan gruplar, Romanlara ve Gezg(cid:651)nlere yönel(cid:651)k v(cid:777)g(cid:777)lante
(cid:651)ddetolaylarınaneredeysespontaneb(cid:651)rek(cid:651)ldedah(cid:651)lolurken,bakadurumlarda(cid:651)ddet,herhang(cid:651)
b(cid:651)r özel pol(cid:651)t(cid:651)k (cid:651)deoloj(cid:651)s(cid:651) olmayan, sadece ırkçı nefret(cid:651)n mot(cid:651)ve ett(cid:651)ğ(cid:651) b(cid:651)reyler tarafından (cid:651)len-
m(cid:651)t(cid:651)r.BazıülkelerdeRomankarıtı(cid:651)ddetfarklıfa(cid:651)ller(cid:651)nb(cid:651)rarayagelmes(cid:651)yle(cid:651)lenm(cid:651)t(cid:651)r.
Son yıllarda bütünüyle ya da kısmen Roman nefret(cid:651)ne dayanan b(cid:651)r (cid:651)deoloj(cid:651)n(cid:651)n taraftarı olan
akımlarıngel(cid:651)mes(cid:651)büyükb(cid:651)rend(cid:651)ekonusudur.Buakımlar(cid:651)ddet(cid:651)çerenveb(cid:651)rçokvakadada
ölümcül sonuçları olan saldırılara yol açmılardır. Örneğ(cid:651)n gece (cid:651)nsanlar uyurken evler(cid:651) kun-
daklanmıtır. Bazı durumlarda kamu görevl(cid:651)ler(cid:651), Romanlara ve Gezg(cid:651)nlere yönel(cid:651)k v(cid:777)g(cid:777)lante
(cid:651)ddet(cid:651)nkıkırtılmasınab(cid:651)zzatkatılmılardır.Kom(cid:651)ser,potans(cid:651)yelfa(cid:651)llerenetb(cid:651)rmesajvermek
vekurbanlarısu(cid:651)st(cid:651)malolaylarınıb(cid:651)ld(cid:651)rmeyecesaretlend(cid:651)rmeküzerebualandagöster(cid:651)lençaba-
larınbütünsev(cid:651)yelerdeac(cid:651)lenbüyükölçüdeartırılmasıgerekt(cid:651)ğ(cid:651)n(cid:651)düünmekted(cid:651)r.Üyedevletler,
pol(cid:651)s(cid:651)nırkçısaldırılarıayrıntılıb(cid:651)rek(cid:651)ldearatırmasınısağlamalı,bunuyaparkensuçf(cid:651)(cid:651)ller(cid:651)n(cid:651)n
kaynağınınırkçılıkolduğunugözönündebulundurmalıdır.Devletlerayrıcaırkçıolaylarıs(cid:651)steml(cid:651)
b(cid:651)rek(cid:651)lde(cid:651)zleyecekmekan(cid:651)zmalarkurmalıdır.
Emn(cid:379)yetGüçler(cid:379)n(cid:379)nveAdl(cid:379)MakamlarınRomanlaraveGezg(cid:379)nlereKarıTutumu
Kom(cid:651)sere Avrupa’nın her yer(cid:651)nden gelen haberler pol(cid:651)s(cid:651)n, Romanlara ve Gezg(cid:651)nlere yönel(cid:651)k
ayrımcılık uyguladığını ve kötü muamele yaptığını göstermekted(cid:651)r. Romanlar, hem gözaltı
mekanlarındahemdekamusalalanlarda–örneğ(cid:651)nRomanyerle(cid:651)mler(cid:651)neyapılanpol(cid:651)sbaskın-
larısırasında–pol(cid:651)s(cid:651)ddet(cid:651)nemaruzkalmaktadır.B(cid:651)rçokvakada,butürf(cid:651)(cid:651)llerhakkındaceza(cid:651)
soruturmayürütüldüğündebuf(cid:651)(cid:651)ler(cid:651)nbar(cid:651)zb(cid:651)rek(cid:651)ldeönyargılıveayrımcıolduğugörülmütür.
Kom(cid:651)ser,AvrupaİnsanHaklarıMahkemes(cid:651)’n(cid:651)n(StrasbourgMahkemes(cid:651))yürürlüktek(cid:651)(cid:651)çt(cid:651)hadı-
nın,üyedevletler(cid:651)nbutürdurumlardaolasıırkçıtemellere(cid:651)l(cid:651)k(cid:651)netk(cid:651)l(cid:651)b(cid:651)rsoruturmayürütmek
zorundaolduklarınıaçıkçabel(cid:651)rtt(cid:651)ğ(cid:651)n(cid:651)gözlemlem(cid:651)t(cid:651)r.Kom(cid:651)serüyedevletlere,Romanlarınve
Gezg(cid:651)nler(cid:651)n emn(cid:651)yet tek(cid:651)latı yetk(cid:651)l(cid:651)ler(cid:651)ne olan güvenler(cid:651)n(cid:651) onarmak amacıyla bağımsız pol(cid:651)s
(cid:651)kayetmekan(cid:651)zmalarıkurmaçağrısıyapmaktadır.
6
| Avrupa’dak(cid:379)RomanlarınveGezg(cid:379)nler(cid:379)nİnsanHakları
ÜcraRomanyerle(cid:651)mler(cid:651)n(cid:651)n,genell(cid:651)kle(cid:651)z(cid:651)ns(cid:651)zbaskınlardüzenlemeksuret(cid:651)ylepol(cid:651)s(cid:651)nözel(cid:651)lg(cid:651)s(cid:651)ne
maruzkaldığınıbel(cid:651)rtençoksayıdarapormevcuttur.Arabayadad(cid:651)ğertaıtlardak(cid:651)Romanlar,
pol(cid:651)s(cid:651)n “durdurma ve arama” operasyonları sırasında ayrımcı b(cid:651)r ek(cid:651)lde hedef olmulardır.
Romanların uluslararası sınırlardan geçerken etn(cid:651)k prof(cid:651)llemeye maruz kaldığı vakalar da
b(cid:651)ld(cid:651)r(cid:651)lm(cid:651)t(cid:651)r. Kom(cid:651)ser, Romanların genel nüfustan farklı herhang(cid:651) b(cid:651)r pol(cid:651)s (cid:651)lem(cid:651)ne maruz
kalmamasıgerekt(cid:651)ğ(cid:651)n(cid:651)naltınıç(cid:651)zm(cid:651)t(cid:651)r.Yasalar,ırkçıprof(cid:651)llemey(cid:651)açıkb(cid:651)rek(cid:651)ldeyasaklamalı
ve pol(cid:651)s operasyonlarında makul b(cid:651)r üphe standardını yerlet(cid:651)rmel(cid:651)d(cid:651)r. ECRI’n(cid:651)n ırkçılıkla ve
pol(cid:651)sfaal(cid:651)yetler(cid:651)ndeırkçıayrımcılıklamücadelehakkındak(cid:651)11No’luGenelPol(cid:651)t(cid:651)kaTavs(cid:651)yes(cid:651)’nde
deönerd(cid:651)ğ(cid:651)g(cid:651)b(cid:651)pol(cid:651)s(cid:651)nbumeselelerle(cid:651)lg(cid:651)l(cid:651)eğ(cid:651)t(cid:651)malmasıgerekmekted(cid:651)r.
Romantems(cid:651)lc(cid:651)ler,pol(cid:651)s(cid:651)n,keyf(cid:651)olarakmallarınaelkoyduğunuyadaharaçaldığınıdab(cid:651)ld(cid:651)r-
m(cid:651)t(cid:651)r.ButüruygulamalarAvrupaİnsanHaklarıSözlemes(cid:651)’n(cid:651)n(özelyaamvea(cid:651)leyaamına
saygıduyulmasıhakkınıkoruyan)8.Maddes(cid:651)’n(cid:651)(cid:651)hlaledeb(cid:651)l(cid:651)rveRomanlarınkonutvegüvenl(cid:651)k
haklarıdadah(cid:651)lolmaküzered(cid:651)ğer(cid:651)nsanhaklarındanyararlanmalarınıetk(cid:651)leyeb(cid:651)l(cid:651)r.
AyrıcaRomanlar,orantısızb(cid:651)rek(cid:651)lde,keyf(cid:651)gözaltıönlemler(cid:651)nemaruzkalmaktadırlar.Kom(cid:651)ser,
bualandapol(cid:651)s(cid:651)naırıgüçkullanmasınınsonaermes(cid:651)gerekt(cid:651)ğ(cid:651)neveRomanlarınkeyf(cid:651)olarak
gözaltına alınmamalarını sağlayacak somut önlemler(cid:651)n alınması gerekt(cid:651)ğ(cid:651)ne (cid:651)nanmaktadır.
Romanlar ve Gezg(cid:651)nler (cid:651)le pol(cid:651)s arasında güven(cid:651) yen(cid:651)den (cid:651)na edecek, Romanların pol(cid:651)s tek(cid:651)-
latında (cid:651)e alınması ya da pol(cid:651)sle (cid:651)rt(cid:651)bat kurmak üzere Roman arabulucuların (cid:651)e alınması ve
eğ(cid:651)t(cid:651)lmes(cid:651)g(cid:651)b(cid:651)(cid:651)laveadımlaratılmalıdır.
B(cid:651)rçokülkedeRomanlarıntutuklulukkararları,davaücretler(cid:651)vehükümkonusundaayrımcılığa
uğradığı görülmekted(cid:651)r. Romanlar, ceza adalet(cid:651) alanında u sorunlarla da karılamaktadır:
Mahkemedeyeter(cid:651)ncetems(cid:651)led(cid:651)lememek,Romanlaratanıkolarakyeter(cid:651)ncesaygıduyulmaması,
çev(cid:651)r(cid:651)h(cid:651)zmetler(cid:651)n(cid:651)nyeters(cid:651)zolması.Romanb(cid:651)reylermahkemeyeçıktığındamasum(cid:651)yetkar(cid:651)nes(cid:651)
(cid:651)lkes(cid:651)neherzamanr(cid:651)ayeted(cid:651)lmemekted(cid:651)r.Adl(cid:651)tak(cid:651)batamaruzkalanRomansanıklarayönel(cid:651)k
ırkçıayrımcılığıönleyecek,böylecebuk(cid:651)(cid:651)ler(cid:651)nad(cid:651)lb(cid:651)rmahkemedeyargılanmalarınısağlayacak
adımlaratılmasıöneml(cid:651)d(cid:651)r.
Bu sorunlar, Romanların ırkçı ayrımcılık ve/veya d(cid:651)ğer (cid:651)st(cid:651)smarlarla (cid:651)lg(cid:651)l(cid:651) (cid:651)kayetler(cid:651)ne, adalet
s(cid:651)stemler(cid:651)n(cid:651)nyeterl(cid:651)düzeydekarılıkverememes(cid:651)neden(cid:651)yledahada(cid:651)ddetlenmekted(cid:651)r.Adalet
s(cid:651)stem(cid:651)n(cid:651)nayrımcılığakarıtepk(cid:651)s(cid:651)n(cid:651)netk(cid:651)l(cid:651)l(cid:651)ğ(cid:651)n(cid:651)artırmayayönel(cid:651)kçabalar,ayrımcılıkkarıtı
etk(cid:651)l(cid:651) yasaların çıkarılması ya da mevcut yasaların güçlend(cid:651)r(cid:651)lmes(cid:651)n(cid:651)n yanı sıra (cid:651)kayetlerle
(cid:651)lg(cid:651)lenecek ve yasaların uygulanmasına yardımcı olacak alt düzeyde b(cid:651)r mekan(cid:651)zma sağlayan
uzmanlamıkurullarıdakapsamalıdır.
RomanlarınveGezg(cid:379)nler(cid:379)nÖzelveA(cid:379)leYaamınaSaygı
RomanKadınlarınZorlaveZorunluOlarakKısırlatırılmaları
1970’l(cid:651) yılların baından (cid:651)t(cid:651)baren geç dönem komün(cid:651)zmde hortlayan ögen(cid:651)k (soy gel(cid:651)t(cid:651)rme
b(cid:651)l(cid:651)m(cid:651)–ç.n)görüler(cid:651)netk(cid:651)s(cid:651)yle,Çekoslovakya’dak(cid:651)doktorlar,b(cid:651)rçokvakadaRomankadınları
zorla kısırlatırmıtır; bunu sosyal h(cid:651)zmet uzmanlarının yardımı da dah(cid:651)l olmak üzere, karar
merc(cid:651)ler(cid:651)n(cid:651)nveulusalyapılarındesteğ(cid:651)n(cid:651)alarakyapmılardır.Komün(cid:651)zm(cid:651)nçöküününardından
kurulan yen(cid:651) hükümet bu uygulamaları durdurmaya çalımıtır. Bununla b(cid:651)rl(cid:651)kte bazı sağlık
mensupları bu uygulamayı hem Çek Cumhur(cid:651)yet(cid:651)’nde hem de Slovakya’da, kend(cid:651)ler(cid:651)ne gebe-
l(cid:651)kle(cid:651)lg(cid:651)l(cid:651)olarakyadabakaj(cid:651)nekoloj(cid:651)k(cid:651)lemler(cid:651)ç(cid:651)ngelenRomankadınları,rızalarıveb(cid:651)lg(cid:651)ler(cid:651)
olmadan kısırlatırarak geç(cid:651) dönem(cid:651)nde uzun b(cid:651)r süre sürdürmülerd(cid:651)r. Macar(cid:651)stan’da da bu
türvakalarb(cid:651)ld(cid:651)r(cid:651)lm(cid:651)t(cid:651)r.
Kasım 2009’da, müteveffa Çek Ombudsmanı Otakar Motejl, 1980’ler(cid:651)n baından ber(cid:651) esk(cid:651)
Çekoslovakya topraklarında 90.000 kadar kadının kısırlatırılmı olab(cid:651)leceğ(cid:651)n(cid:651) bel(cid:651)rtm(cid:651)t(cid:651)r.
7
Özet |
Motejl’(cid:651)n2005yılındakonuyla(cid:651)lg(cid:651)l(cid:651)hazırladığırapor,Çekoslovakyaveonunhalefdevletler(cid:651)nde
uygulanan zorunlu kısırlatırmanın meru(cid:651)yet(cid:651) hakkında yapılan en öneml(cid:651) çalımalardan
b(cid:651)r(cid:651)d(cid:651)r.1990’dansonrabuuygulamayadevamedenülkelerdensadeceÇekCumhur(cid:651)yet(cid:651),Kasım
2009’da bu “hata haller(cid:651)” (cid:651)ç(cid:651)n resm(cid:651) olarak üzüntüler(cid:651)n(cid:651) bel(cid:651)rtm(cid:651)t(cid:651)r. Bu ülkeler(cid:651)n h(cid:651)ç b(cid:651)r(cid:651)nde,
buuygulamalarınmağdurlarınınbüyükçoğunluğu(cid:651)ç(cid:651)nülke(cid:651)ç(cid:651)ndetazm(cid:651)natyadatelaf(cid:651)(cid:651)mkanı
sağlayacaketk(cid:651)l(cid:651)b(cid:651)rçözümyolununvarolduğugörünmemekted(cid:651)r.Kom(cid:651)ser(cid:651)lg(cid:651)l(cid:651)bütünülkele-
r(cid:651)nbuuygulamalarınyapıldığınıkamuoyunab(cid:651)ld(cid:651)rmeler(cid:651),bundanüzüntüduyduklarını(cid:651)fade
etmeler(cid:651) ve mağdurlara destek sağlayacak etk(cid:651)l(cid:651) yasal çözüm mekan(cid:651)zmaları oluturmaları
gerekt(cid:651)ğ(cid:651)ne(cid:651)nanmaktadır.Mahkemedetazm(cid:651)nattaleb(cid:651)(cid:651)ç(cid:651)ngeçerl(cid:651)olanzamanaımıuygulaması
mevcut engeller(cid:651) hesaba katmalı ve kurbanın kısırlatırıldığını (cid:651)lk fark ett(cid:651)ğ(cid:651) andan (cid:651)t(cid:651)baren
balatılmalıdır.
Zorlavezorunlukısırlatırmalarıntekrarınınengellenmes(cid:651)(cid:651)ç(cid:651)n,kısırlatırmalarla(cid:651)lg(cid:651)l(cid:651)olarak
hastayadüünmesüres(cid:651)detanıyan,özgür,öncedenalınmıveb(cid:651)lg(cid:651)lend(cid:651)r(cid:651)lm(cid:651)b(cid:651)rrızagerekt(cid:651)ğ(cid:651)n(cid:651)
açıkçabel(cid:651)rtenyasadeğ(cid:651)(cid:651)kl(cid:651)kler(cid:651)n(cid:651)nben(cid:651)msenmes(cid:651)öneml(cid:651)d(cid:651)r.Kadınlarınrızasıveb(cid:651)lg(cid:651)lend(cid:651)-
r(cid:651)lm(cid:651) onayı olmadan onları kısırlatırmaktan sorumlu k(cid:651)(cid:651)lere de yasal ve (cid:651)dar(cid:651) müeyy(cid:651)deler
uygulanmalıdır.
RomanÇocuklarınBiyolojikEbeveynlerininElindenAlınması
Roman çocuklar, kurumsal bakım ve koruyucu a(cid:651)le dah(cid:651)l olmak üzere a(cid:651)le dıı bakım alan
çocuklar arasında aırı fazla tems(cid:651)l ed(cid:651)l(cid:651)rler. Bazı durumlarda Roman çocuklar a(cid:651)leler(cid:651)nden
sadeceevler(cid:651)uygunyadadayanıklıolmadığı(cid:651)ç(cid:651)nyadaekonom(cid:651)kvesosyalkoullarıtatm(cid:651)ned(cid:651)c(cid:651)
olmadığı (cid:651)ç(cid:651)n alınmaktadır. Bazı ülkelerde kurumsal bakım alan Roman çocukların sayısının
yüksekolmasıkomün(cid:651)stdönem(cid:651)npol(cid:651)t(cid:651)kalarındankalanb(cid:651)rm(cid:651)rastır.Bupol(cid:651)t(cid:651)kayagöredevlet,
özell(cid:651)kledemahrum(cid:651)yetartlarındayaayanyadab(cid:651)rengel(cid:651)olançocuklarınyet(cid:651)t(cid:651)r(cid:651)lmes(cid:651)nde
a(cid:651)lelerdendahaüstüntutulmaktaydı.
Üye devletler, Strasbourg Mahkemes(cid:651)’n(cid:651)n (cid:651)çt(cid:651)hadıyla uyumlu olarak h(cid:651)çb(cid:651)r çocuğun sadece
yeters(cid:651)z konut koulları ya da a(cid:651)les(cid:651)n(cid:651)n madd(cid:651) durumu neden(cid:651)yle kurumsal bakıma yerlet(cid:651)r(cid:651)l-
memes(cid:651)n(cid:651)sağlamakzorundadır.B(cid:651)rçocuğunkurumsalbakımayerlet(cid:651)r(cid:651)lmes(cid:651)(cid:651)st(cid:651)sna(cid:651)b(cid:651)rdurum
olarakkalmalıvebuuygulamanınb(cid:651)r(cid:651)nc(cid:651)lhedef(cid:651),çocuğunüstünyararınıgözetmekolmalıdır.
Aynızamandaevlated(cid:651)nmeyadakoruyucua(cid:651)leyanınayerlet(cid:651)rmedeuluslararasıstandartlarla
uyumluveeffafprosedürleredayanmalıdır.
BazıRomanGruplarArasındaResmiNikâhsızBirlikteYaamaveGelenekselEvlilik
Bazı Roman grupları resm(cid:651) n(cid:651)kâhsız (örf ve adetlere dayalı) ve geleneksel evl(cid:651)l(cid:651)k uygulamala-
rını sürdürmekted(cid:651)r. Bu gayr(cid:651)resm(cid:651) beraberl(cid:651)kler b(cid:651)r takım (cid:651)nsan haklarından yararlanılması
konusunda sorun tek(cid:651)l etmekted(cid:651)r. İlk olarak, re(cid:651)t olmayan küçükler söz konusu olduğunda
bu uygulamalar çocuk haklarını (cid:651)hlal edeb(cid:651)lmekte ve prat(cid:651)kte kadının (cid:651)k(cid:651)nc(cid:651)l poz(cid:651)syonunun
sürmes(cid:651)neyolaçmaktadır.İnsanhaklarıstandartlarıylauyumsağlanmayaçalıılırkengenelle-
t(cid:651)rmelerdenvebütüntopluluklarındamgalanmasındankaçınmayaazam(cid:651)gayretgöster(cid:651)lmel(cid:651)d(cid:651)r.
Dahaz(cid:651)yadeeğ(cid:651)t(cid:651)mevefarkındalıkyaratmaetk(cid:651)nl(cid:651)kler(cid:651)neodaklanılmalıdır.İk(cid:651)nc(cid:651)olarak,tanın-
mayanörfveadetleredayalıb(cid:651)revl(cid:651)l(cid:651)kyapanyet(cid:651)k(cid:651)nler(cid:651)n,ekonom(cid:651)kvesosyalhaklaraer(cid:651)(cid:651)m(cid:651)
resm(cid:651) olarak evl(cid:651) ç(cid:651)ftlerden daha az avantajlı olab(cid:651)lmekte ya da toptan (cid:651)nkar ed(cid:651)leb(cid:651)lmekted(cid:651)r.
StrasbourgMahkemes(cid:651)’n(cid:651)ndevurguladığıg(cid:651)b(cid:651),Romanlardadah(cid:651)lolmaküzereazınlıkgrupla-
rınınbuhaklaraer(cid:651)(cid:651)rkendolaylıayrımcılıkmağduruolmalarınıengelleyecekdüzenlemeler(cid:651)n
yapılmasıgerekmekted(cid:651)r.
8
| Avrupa’dak(cid:379)RomanlarınveGezg(cid:379)nler(cid:379)nİnsanHakları
RomanlarveİnsanT(cid:379)caret(cid:379)
Kom(cid:651)sere ulaan raporlar, Avrupa’dak(cid:651) (cid:651)nsan t(cid:651)caret(cid:651)n(cid:651)n Romanları orantısız b(cid:651)r ek(cid:651)lde etk(cid:651)-
led(cid:651)ğ(cid:651)n(cid:651) bel(cid:651)rtmekted(cid:651)r. Romanların, c(cid:651)nsel sömürü, emek sömürüsü, ev (cid:651)ler(cid:651)nde çalıtırmak,
yasadııevlatlıkved(cid:651)lenc(cid:651)l(cid:651)kg(cid:651)b(cid:651)farklıamaçlarla(cid:651)nsant(cid:651)caret(cid:651)nemaruzkaldıklarıb(cid:651)ld(cid:651)r(cid:651)lmek-
ted(cid:651)r.Romankadınlarveçocuklarhertürlü(cid:651)nsant(cid:651)caret(cid:651)mağdurlarıarasındaaırıfazlatems(cid:651)l
ed(cid:651)lmekted(cid:651)r.İnsant(cid:651)caret(cid:651)(cid:651)le(cid:651)lg(cid:651)l(cid:651)ulusalpol(cid:651)t(cid:651)kalarbel(cid:651)rlen(cid:651)rken,Romanlarınkırılganlığıh(cid:651)çb(cid:651)r
damgalamayapılmadanhesabakatılmalıdır.Korumatedb(cid:651)rler(cid:651)emn(cid:651)yettek(cid:651)latıgörevl(cid:651)ler(cid:651)n(cid:651)n
eğ(cid:651)t(cid:651)m(cid:651)n(cid:651) ve Roman topluluklarını (özell(cid:651)kle de tecr(cid:651)t ed(cid:651)lm(cid:651) ve toplumsal olarak dılanmı
olanları)hedefleyenfarkındalıkyaratmakampanyalarınıdakapsamalıdır.
RomanlarınveGezg(cid:379)nler(cid:379)nEkonom(cid:379)kveSosyalHaklardanYararlanmaları
EğitimHakkı
BütünAvrupa’dab(cid:651)nlerceRomanokulag(cid:651)tmem(cid:651)yadag(cid:651)tmemekted(cid:651)ryadasınırlıb(cid:651)reğ(cid:651)t(cid:651)m
alarakokuluterketm(cid:651)t(cid:651)r.BazıülkelerdeRomanlarınveGezg(cid:651)nler(cid:651)nk(cid:651)(cid:651)selevraklarınınolma-
ması okula kayıt sırasında olumsuz b(cid:651)r etk(cid:651) yaratmaktadır. Toplu taımanın olmaması ya da
ulaımınf(cid:651)nanseed(cid:651)lememes(cid:651),okulmalzemeler(cid:651)n(cid:651)neks(cid:651)kl(cid:651)ğ(cid:651)n(cid:651)nyanısıraırkçıtehd(cid:651)tlerokula
g(cid:651)tmek (cid:651)steyen Roman çocukların önündek(cid:651) d(cid:651)ğer engellerd(cid:651)r. Bazı ülkelerde Roman çocuklar
“evdeeğ(cid:651)t(cid:651)m”g(cid:651)b(cid:651)alternat(cid:651)fs(cid:651)stemlererağbetetmekted(cid:651)r.Gel(cid:651)(cid:651)msel,z(cid:651)h(cid:651)nselyadaf(cid:651)z(cid:651)kselengell(cid:651)
b(cid:651)rçok Roman çocuk, bazı Avrupa ülkeler(cid:651)nde h(cid:651)ç okula g(cid:651)tmeyeb(cid:651)lmekted(cid:651)r. Roman çocuklar
okulönces(cid:651)eğ(cid:651)t(cid:651)meks(cid:651)kl(cid:651)ğ(cid:651)n(cid:651)nsıkıntısınıdaçekmekted(cid:651)rler.
Eğ(cid:651)t(cid:651)mdeRomançocuklarıd(cid:651)ğerçocuklardanayıranpol(cid:651)t(cid:651)kalarveuygulamalar,AvrupaKonsey(cid:651)
üyes(cid:651)b(cid:651)rçokdevlettemevcuttur.Eğ(cid:651)t(cid:651)mle(cid:651)lg(cid:651)l(cid:651)düzenlemeler,Romanlarıngerekkırsalmahalle-
lerdegerekkentgettolarında(cid:651)zoletopluluklarhal(cid:651)ndeyaadıklarıdurumlardasıksıkayrımcılığa
yolaçmaktadır.Romanolmayana(cid:651)leler(cid:651)nRomanlarınkalabalıkolduğuokullardançocuklarını
almaları da bütün okullarda f(cid:651)(cid:651)l(cid:651) ayrımcılığa yol açmaktadır. Normal okullarda b(cid:651)le Roman
çocuklar, sınıfın bel(cid:651)rl(cid:651) yerler(cid:651)nde oturmak ya da tamamen ayrı sınıflara konulmak suret(cid:651)yle
sınıflardak(cid:651)çoğunluktanayrıtutulmaktadır.B(cid:651)rçokAvrupaülkes(cid:651)ndeyardımcıeğ(cid:651)t(cid:651)msınıfları,
ayrısınıflarvesınıftaayrımcılıkvakalarıb(cid:651)ld(cid:651)r(cid:651)lm(cid:651)t(cid:651)r.
Roman çocuklar bata z(cid:651)h(cid:651)nsel engell(cid:651) çocuklara mahsus okullar olmak üzere özel okullarda
da orantısız b(cid:651)r ek(cid:651)lde tems(cid:651)l ed(cid:651)lmekted(cid:651)rler. Çek Cumhur(cid:651)yet(cid:651)nde, D.H. ve d(cid:777)ğerler(cid:777) – Çek
Cumhur(cid:777)yet(cid:777)davasındaStrasbourgMahkemes(cid:651)’n(cid:651)n,2007yılındaverd(cid:651)ğ(cid:651)kararave2004yılında
çıkarılan ve eğ(cid:651)t(cid:651)mde özel (cid:651)ht(cid:651)yaçlar hükmünü yen(cid:651)den yapılandıran yen(cid:651) b(cid:651)r Okul Yasası’na
rağmen ayrımcılık devam etmekted(cid:651)r. Roman çocukların %30’u halen haf(cid:651)f z(cid:651)h(cid:651)nsel engell(cid:651)
çocuklara özgü okullarda eğ(cid:651)t(cid:651)m görürken, Roman olmayan çocuklarda bu oranın %2 olduğu
tahm(cid:651)ned(cid:651)lmekted(cid:651)r.
Buuygulamalarbakaülkelerdedegörülmekted(cid:651)r.Kom(cid:651)sereğ(cid:651)t(cid:651)mdehertürlüayrımcılığakarı
olduğunubel(cid:651)rtm(cid:651)veayrımcılığasonveren,kapsayıcıb(cid:651)reğ(cid:651)t(cid:651)mkonusundaaçıksözlerver(cid:651)lmes(cid:651)
veölçüleb(cid:651)l(cid:651)r(cid:651)lerlemelerkayded(cid:651)lmes(cid:651)konusundaçağrıdabulunmutur.Ayrımcılığasonver(cid:651)l-
mes(cid:651)çocuklarınnormalsınıflaraentegreolarakeğ(cid:651)t(cid:651)mdebaarılıolab(cid:651)lmeler(cid:651)ves(cid:651)vr(cid:651)leb(cid:651)lmeler(cid:651)
(cid:651)ç(cid:651)ngerekl(cid:651)destekönlemler(cid:651)yleb(cid:651)rlet(cid:651)r(cid:651)lmel(cid:651)d(cid:651)r.
BazıRomantopluluklarındakızçocuklarına(cid:651)leler(cid:651)kızlarınınevlenmekvekend(cid:651)a(cid:651)les(cid:651)n(cid:651)kurmak
üzereokuluerkenbırakmasınıbekl(cid:651)yorolab(cid:651)l(cid:651)r.Çocukevl(cid:651)l(cid:651)kler(cid:651)n(cid:651)n,kızçocuklarınokulag(cid:651)t-
mes(cid:651)n(cid:651)engelled(cid:651)ğ(cid:651),dolayısıylaonlarıneğ(cid:651)t(cid:651)mhakkınaolduğukadargelecektek(cid:651)(cid:651)olanaklarına
da zarar verd(cid:651)ğ(cid:651) görülmekted(cid:651)r. Farkındalık yaratmak üzere alınan poz(cid:651)t(cid:651)f önlemler(cid:651)n Roman
kızçocuklarınınokulakayıtolmasıkonusunda(cid:651)lerlemeyeyolaçtığıgörülmekted(cid:651)r.
9
Özet |