arnavutluk ülke raporu

34 Pages·2017·0.51 MB·Turkish

ARNAVUTLUK ÜLKE
RAPORU

Dış Ticaret Servisi
Nisan 2015
ARNAVUTLUK
ÜLKE RAPORU

İÇİNDEKİLER
BİRİNCİ BÖLÜM
GENEL BİLGİLER
1. Ülke Kimliği ........................................................................................................................... 4
1.1. Genel Bilgiler ...................................................................................................................... 5
1.1.1. Coğrafi Konum .......................................................................................................... 5
1.1.2. Siyasi ve İdari Yapı ................................................................................................... 5
1.1.3. Nüfus ve İşgücü Yapısı ............................................................................................. 6
1.1.4. Doğal Kaynaklar ve Çevre ........................................................................................ 7
1.2. Genel Ekonomik Durum ..................................................................................................... 7
1.2.1. Ekonomik Yapı ......................................................................................................... 7
1.2.2. Ekonomik Performans ............................................................................................... 9
1.2.3. Ekonomi Politikaları ............................................................................................... 10
1.2.4. Ekonomi Geleceğe Yönelik Beklentiler .................................................................. 10
1.2.5. Enflasyon ................................................................................................................. 11
1.2.6. Para Politikaları ....................................................................................................... 12
1.2.7. Maliye Politikaları ................................................................................................... 12
1.2.8. Döviz Politikaları .................................................................................................... 12
1.2.9. Hayat Standardı ve İşsizlik ...................................................................................... 12

İKİNCİ BÖLÜM
SEKTÖRLER
2.1. Sektörler ............................................................................................................................ 14
2.1.1. Tarım ve Hayvancılık .............................................................................................. 14
2.1.2. Sanayi ...................................................................................................................... 15
2.1.3. İnşaat ....................................................................................................................... 16
2.1.4. Turizm ..................................................................................................................... 16
2.1.5. Ulaştırma ve Telekomünikasyon Altyapısı ............................................................. 17
2.1.6. Finansal Hizmetler .................................................................................................. 18
KTO Dış Ticaret Servisi 1
ARNAVUTLUK
ÜLKE RAPORU

2.1.7. Perakende Sektörü ................................................................................................... 18

ÜÇÜNÇÜ BÖLÜM
DOĞRUDAN YABANCI YATIRIMLAR
3.1. Doğrudan Yabancı Yatırımlar ........................................................................................... 20
3.1.1. Doğrudan Yabancı Yatırımların Görünümü ........................................................... 20
3.1.2. Ülkeler İtibari İle Doğrudan Yabancı Yatırımlar .................................................... 21
3.1.3. Sektörler İtibarı İle Doğrudan Yabancı Yatırımlar ................................................. 21

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
DIŞ TİCARET
4.1. Dış Ticaret ......................................................................................................................... 22
4.1.1. Genel Durum ........................................................................................................... 22
4.1.2. Ülkenin Dış Ticareti ................................................................................................ 23
4.1.3. İhracatında Başlıca Ürünler ..................................................................................... 23
4.1.4. İthalatında Başlıca Ürünler ..................................................................................... 24
4.1.5. Başlıca Ülkeler İtibari İle İhracatı ........................................................................... 25
4.1.6. Başlıca Ülkeler İtibari İle İthalatı ............................................................................ 25

BEŞİNCİ BÖLÜM
TÜRKİYE İLE TİCARET
5.1. Türkiye İle Ticaret ............................................................................................................. 26
5.1.1. Genel Durum ........................................................................................................... 26
5.1.2. Türkiye – Arnavutluk Dış Ticaret Değerleri ........................................................... 27
5.1.3. Türkiye’nin Fasıllar Bazında Arnavutluk’a İhracatı ............................................... 27
5.1.4 Türkiye’nin Fasıllar Bazında Arnavutluk’tan İthalatı .............................................. 28
5.1.5. İki Ülke Arasındaki Anlaşma ve Protokoller .......................................................... 29
5.1.6. Türkiye-Arnavutluk Yatırım İlişkileri ..................................................................... 29
5.1.7. Arnavutluk’ta Düzenlenen Fuarlar. ......................................................................... 30
KTO Dış Ticaret Servisi 2
ARNAVUTLUK
ÜLKE RAPORU

ALTINCI BÖLÜM
KONYA İLE TİCARET
6.1. Konya İle Ticaret ............................................................................................................... 31
6.1.1. Konya’nın 2013 Yılında Arnavutluk’a Yapmış Olduğu İhracat Kalemleri ............ 31
6.1.2. Konya’nın 2013 Yılında Arnavutluk’tan Yapmış Olduğu İthalat Kalemleri .......... 32
6.1.3.Türkiye’nin ve Konya’nın Arnavutluk’a Yıllara Göre İhracat-İthalat Rakamları ... 34

BİRİNCİ BÖLÜM
KTO Dış Ticaret Servisi 3
ARNAVUTLUK
ÜLKE RAPORU

ARNAVUTLUK HAKKINDA GENEL BİLGİLER

1. ÜLKE KİMLİĞİ

Resmi Adı: Arnavutluk Cumhuriyeti
Yönetim Biçimi: Cumhuriyet
Devlet Başkanı: Bujar Nishani
Başbakan: Edi Rama
Başkent: Tiran
Nüfusu: 2.788.000
Nüfusun etnik dağılımı: %95 Arnavut, %3 Yunan, diğerleri %2 (Roman, Sırp, Bulgar)
Yüzölçümü: 28.748 km2
Doğal kaynakları: Petrol, doğal gaz, kömür, krom, bakır, kereste, nikel
Diller: Arnavutça, Yunanca
Din: %70 Müslüman, %20 Arnavut Ortodoksu, %10 Katolik
Para Birimi: Lek (ALL)
İhracat tutarı: 650.1 milyon $ (2005 verileri)
İthalat tutarı: 2.473 milyar $ (2004 verileri)

1.1. GENEL BİLGİLER
KTO Dış Ticaret Servisi 4
ARNAVUTLUK
ÜLKE RAPORU

1.1.1. Coğrafi Konum:
Avrupa’nın güneydoğusunda, Balkan yarımadasının batısında yer alan Arnavutluk, kuzey ve
kuzeydoğuda Karadağ (172 km), Kosova (115 km), doğuda Makedonya (151 km), güney ve
güneybatıda Yunanistan (282 km) ile komşudur.
28.748 km2’lik yüzölçümü ile Avrupa’nın en küçük ülkelerinden biri olan Arnavutluk’un
kara sınırları uzunluğu 720 km’dir.
Adriyatik Denizi ve İyon Denizi'ne 362 kilometre sahil şeridi olan ülkenin %70'i dağlıktır ve
yerleşime açık değildir. En yüksek dağı 2,753 metre yüksekliğe sahip Makedonya
Cumhuriyeti sınırında bulunan Korab Dağı'dır.
1.1.2. Siyasi ve İdari Yapı:
1991 yılında ülkede ilk çok partili seçim gerçekleştirilmiş ve 46 yıllık Komünist rejime son
verilerek, çok partili demokratik sisteme geçilmiştir.
Ülkenin 28 Kasım 1998 yılında yürürlüğe giren mevcut Anayasasına göre, 140 üyeden oluşan
meclis üyelerinin 100 tanesi doğrudan 40 tanesi ise parti listelerinden nisbi temsil yöntemi ile
seçilmektedir.
Bu kapsamda 28 Haziran 2009 tarihinde yapılan genel seçimlerde Demokratik Parti, Sosyalist
Parti, İnsan Hakları Birliği Partisi, Birleşik Sosyalist Hareket Cumhuriyet Partisi
milletvekilleri temsil hakkı kazanmıştır. Bir sonraki seçimin 2013 yılı ortalarında
gerçekleştirilmesi beklenmektedir.Ülkenin Devlet Başkanı ise 11 Haziran 2012’de Parlamento
tarafından seçilerek 5 yıllık süre için işbaşına gelen Bujar Nishani’dir.
Yaklaşık 50 yıl süren bir baskı rejimi ve kapalı ekonomi döneminin ardından Arnavutluk, dış
politikasını, esas itibarıyla ABD ve AB üyesi ülkeler ile her alandaki ilişki ve işbirliğini
geliştirmek ve Avrupa ile bütünleşmek hedefleri üzerine kurmuştur. Öte yandan, bölgenin
birçok ülkesinde yaşayan Arnavutların siyasi ve ulusal haklarının korunması ve geliştirilmesi
Arnavutluk’un bölgesel politikasının belli başlı hedeflerinden birini teşkil etmektedir.
1.1.3. Nüfus ve İşgücü Yapısı
Nüfusun yaş ortalaması 32,5 olan Arnavutluk; Avrupa standartlarına göre genç bir nüfus
yapısına sahiptir. 1980’lerde yıllık ortalama %2,1 gibi yüksek oranda artış gösteren
Arnavutluk nüfusu, 1990’lı yıllarda doğum oranlarında yaşanan şiddetli düşüş nedeniyle,
yıllık ortalama %0,3 oranında azalmıştır. Geçmişteki yüksek doğum oranları sebebiyle,
ülkede çalışma yaşındaki nüfus oranı % 67’nin üzerindedir.
Nüfusun etnik açıdan büyük ölçüde homojen olduğu ülkedeki en büyük azınlık grubunu,
Yunanlılar oluşturmaktadır.
KTO Dış Ticaret Servisi 5
ARNAVUTLUK
ÜLKE RAPORU

Arnavutluk'ta işsizlik oranı; 2000-2008 yılları arasında düşme eğilimi gösterirken, 2009
yılında artış göstermiştir. 2010 yılı son çeyreğinde %13,5 olan işsizlik oranı; 2011 yılı üçüncü
çeyreğinde %13,3 olarak gerçekleşmiştir.
Nüfus İstatistikleri
Kaynak: Euromonitor
2007 2008 2009 2010 2011
İşsizlik Oranı (%) 13,5 12,5 13,1 12,5 11,5
Kentsel Nüfus (%) 49,0 50,0 51,0 51,9 52,9
0-14 Yaş (%) 24,4 23,7 23,2 22,7 22,1
15- 64 Yaş (%) 66,7 67,1 67,4 67,7 68,1
65+ Yaş (%) 8,9 9,2 9,4 9,7 9,8
Kaynak: Euromonitor

1.1.4. Doğal Kaynaklar ve Çevre
Arnavutluk; doğal kaynaklar ve yeraltı varlıkları açısından zengindir. Toplam 2.9 milyon
hektarlık ülke topraklarının %36’sını ormanlar, %24’ünü ekilebilir topraklar, %15’ini de otlak
ve çayırlar oluştururken, kalan topraklar verimsiz ya da tarım dışı kullanımdadır.
Ülkenin krom, nikel, bakır, boksit, fosforit, az miktarda da petrol ve kömür dahil olmak üzere
yeraltı kaynakları oldukça zengindir.
11 önemli nehir ve 152 küçük nehir ve kollardan oluşan yoğun bir hidrografik ağ ve zengin su
kaynaklarına sahip olan ülkede 247 göl, 5 suni göl, birkaç sulama rezervuarı ve 200 civarında
toprakaltı su kaynağı vardır. En önemli nehirler Drin, Buna, Mat, İşmi, Erzen, Shkumbin,
Seman, Vjosa, Kalasa, Bistrica, Pavlla’dır. UNESCO koruması altındaki ülkenin güney
doğusunda bulunan Ohrid gölünün bir kısmı ise Makedonya sınırları içindedir.
Arnavutluk; sayısı 3.220’ye yaklaşan türde zengin bitki örtüsüne sahiptir. Bunun %29’unu
Avrupa kıtasında yetişen bitkiler, %47’sini Balkanlarda yetişenler, geri kalan %24’ünü
Akdeniz türü çeşitli bitkiler oluşturmaktadır. Orman yangınları ve ormanların yok edilmesi,
hava kirliliği, erozyon ile sanayi ve diğer unsurların yarattığı su kirliliği ülkede çevreyi tehdit
eden en önemli unsurlar arasındadır.
1.2. GENEL EKONOMİK DURUM
1.2.1. Ekonomik Yapı:
GSYİH'nin Sektörlere Göre Dağılımı %
Kaynak: World Bank
2007 2008 2009 2010
Tarım 21 20 20 20
Sanayi 20 19 19 19
Hizmetler 59 61 60 61

KTO Dış Ticaret Servisi 6
ARNAVUTLUK
ÜLKE RAPORU

Var olan tarım topraklarının küçük parsellere dağılmasıyla, üretim verimi azalan
Arnavutluk’ta son yıllarda özellikle uluslararası kuruluşların önderliğinde bir canlanma
görüldüyse de tapu konusunda yaşanan sorunlar ve kırsal kesimin kente göç etmesiyle büyük
yatırımcıların ilgisi çekilememektedir.
Sanayi sektörünün, madencilik ve imalat alt dallarındaki üretim kapasitelerinde son yıllarda
bir canlanma görülmektedir. Bu sektörde yabancı yatırımlar çimento, gıda, alüminyum profil
gibi imalat sanayinde, son iki yıldır da madencilikte yoğunlaşmış, ihracatta önemli artış
kaydedilmiştir.
Hizmetler sektöründeki gelişmeler, son yıllarda bu sektörü GSMH’ye en fazla katkıda
bulunan sektör haline getirmiştir.
Ticaret alanındaki en önemli artış toptan/perakende satışlar ve otomobil alışverişlerinden
(servisleri dahil) kaynaklanmaktadır.
1997 yılında yaşanan ekonomik ve sosyal patlama dönemi hariç olmak üzere Arnavutluk
GSYİH’si 1993 - 2001 yılları arasında yılda %7’den fazla büyüme göstermiştir. Bu hızlı
büyüme kısmen tarım sektöründeki büyümeden, kısmen de yurtdışına çalışmaya giden
Arnavutların ülkeye yaptıkları katkılardan kaynaklanmıştır. 2002 yılında biraz yavaşlama
gösteren büyüme, tekrar hız kazanmış ve günümüze kadar reel olarak yıllık %5-%6’lar
düzeyinde seyretmiştir.
Arnavutluk’ta iş yapmadaki en önemli sorunlar; %19.2 ile finansman sağlama, %12 ile vergi
oranları, %10.9 ile yolsuzluk, %10.2 ile vergi düzenlemeleri, %8.7 ile iyi çalışmayan devlet
bürokrasisi, %7.7 ile yetersiz altyapı desteği, %7.5 ile siyasi istikrarsızlık olarak
tanımlanmıştır.
Ekonomik tabanının önemli ölçüde çeşitlendirilmesi ekonomik dinamizmi artırmış ve ülke
güçlü bir ekonomik büyüme yaşarken yoksulluk ve işsizlik oranlarında da düşüş
kaydedilmiştir.
1.2.2. Ekonomide Geleceğe Yönelik Beklentiler
Arnavutluk İstatistik Enstitüsü (INSTAT) 2012’nin ilk çeyreğinde açıkladığı rakamlara göre
Arnavutluk ekonomisi yıllık olarak %0,2 oranında küçülürken bir önceki çeyreğe göre
küçülme oranı %1,2 olarak gerçekleşmiştir. İlk çeyrek sonunda ortaya çıkan rakamlara göre
2009’un son çeyreğinden beri ekonomi ilk defa küçülmüş ve bu küçülme tahmin edilenden
daha çok olmuştur.
Avrupa’da devam etmekte olan krizden komşularına göre daha iyi korunan Arnavutluk’ta
büyüme hızı 2011 yılında %2’ye gerilemiş ve Avro Bölgesi’nde devam etmekte olan
resesyondan da etkilenmiştir.
Arnavutluk ihraç mallarına olan talep ülkenin başlıca ticaret partnerlerinin içinde bulunduğu
sıkıntılı duruma bağlı olarak azalma göstermişse de bu ülkelerde 2013 yılından itibaren
beklenen ekonomik iyileşme Arnavutluk ihraç mallarına olan talebi de artıracaktır.
KTO Dış Ticaret Servisi 7
ARNAVUTLUK
ÜLKE RAPORU

Karşılaştırmalı Ekonomik Göstergeler
Kaynak: Economist Intelligence Unit a: Gerçekleşen b: EIU Tahmini c: EIU Beklentisi
2010a 2011b 2012c 2013c
Reel GSYİH Büyümesi (%) 3,5b 2,0 0,5 1,9
Tarımsal Çıktı Artışı (%) 2,0 3,0 0,9 4,7
Sanayi Çıktı Artışı 7,0 2,5 -1,2 3,1
Tüketici Fiyatları Enflasyonu (%, ortalama) 3,6 3,5 2,0 2,2
Hükümet Dengesi (GSYİH’nin %’si) -4,2b -3,5 -3,1 -3,5
İhracat (fob) (milyon dolar) 1.548 1.954 2.121 2.442
İthalat (fob) (milyon dolar) -4.305 -5.076 -5.219 -5.623
Cari İşlemler Dengesi (milyon dolar) -1.404 -1.695 -1.450 -1.441

1.2.2. Ekonomik Performans
1992’den beri sürekli büyüyen İngiliz ekonomisinde 1997-2004 yılları arasında özel tüketim
GSYİH’da yaşanan büyümeden daha yüksek oranda artmıştır. Bu da hane halkı borçlarının
artmasına neden olmuştur. Borç/gelir oranı 2007 yılında 1980’lerden beri en yüksek
seviyesine ulaşmıştır, bu durum da piyasanın faizlerdeki değişikliklere daha hassas hale
gelmesine yol açmıştır. Bunlara ek olarak dünyada da kriz yaşanması İngiltere’nin
ekonomisini oldukça olumsuz yönde etkilemiştir. 2009 yılında GSYİH % büyük gerilemedir.
2010 yılında ülke ekonomisi % 1,3 oranında büyüyerek resesyondan çıkmıştır.
2011 Yılı İtibarıyla Karşılaştırmalı Ekonomik Göstergeler

İngiltere Fransa Almanya ABD Japonya
GSYİH (milyar dolar) 2.435 2.760 3.578 15.088 5.922
Kişi başına GSYİH (dolar) 38.824 43.599 43.804 48.168 46.822
Enflasyon (ort; %) 4,5 2,3 2,5 3,1 -0,3
Cari denge (milyar dolar) -63 -65,3 174 -484,4 128,1
Cari denge (GSYİH % pay) -2,2 -2,4 4,9 -3,2 2,2
İhracat-fob (milyar dolar) 478 587 1.553 1.499 790
İthalat-fob (milyar dolar) 640 690 1.333 2.239 809
Kaynak: EIU-The Economist Intelligence Unit

Yaşanan ekonomik krizden sonra ülke ekonomisi halen tam anlamıyla iyileşme
gösterememiştir. Finans sektörün büyük oranda desteklenmesine, düşük faiz oranlarına
rağmen ekonomi önümüzdeki yıl için halen belirsizliğini korumaktadır. 2011 yılında GSYİH
% % 0,9 oranında büyümüştür. Açıklanan bütçede 2012 yılı beklentisi ise % 0,7 olarak
belirtilmiştir. Bütçe açığı halen GSYİH’nın % 10’u oranındadır.

1.2.3. Ekonomi Politikaları
İngiltere’de son yıllardaki temel maliye ve para politikaları hükümetin sürdürülebilir büyüme
ve yüksek oranda istihdamın sağlanması amacına yönelik olarak oluşturulmaktadır. 1997
KTO Dış Ticaret Servisi 8
ARNAVUTLUK
ÜLKE RAPORU

yılında iktidara geldiği zamandan beri İşçi Partisi ekonomik politikalar ile ilgili olarak iki
önemli değişiklik yapmıştır. Bunlardan biri faiz oranlarının belirlenmesi görevinin
Hazine’den alınarak Merkez Bankası (Bank of England)’nda oluşturulan bir komiteye (Para
Politikası Komitesi) aktarılmasıdır. Yıllık enflasyon hedefinin belirlenmesi ise halen
hükümetin yetkisinde bulunmaktadır.
Maliye politikası açısından ise hükümet 1997 yılında yeni bir çerçeve belirlemiştir. Söz
konusu politika geçmiş hükümetin orta dönemli finans stratejisine dayanmaktadır. Maliye
politikasının amacı orta dönemde bütçe dengesinin tutturulmasıdır.
Maliye politikasında hükümetin temel aldığı iki önemli kural bulunmaktadır. Bunlardan ilki;
hükümet borçlanmayı cari harcamaları finanse etmek için değil yatırım yapmak için
gerçekleştirebilir (altın kural olarak adlandırılmaktadır), ikincisi ise; kamu borçlarının
GSYİH’ya oranının istikrarlı ve ölçülü olarak gerçekleşmesidir. Maliye politikası kamu
harcamaları için üç yıllık Kapsamlı Harcama Değerlendirmesi çıkartılarak tamamlanmaktadır.
Bunun amacı ise yıllık bütçe görüşmelerinde kamu harcamaları üzerinde Hazine’nin
kontrolünün artmasını sağlamaktır.
Diğer taraftan hükümet altın kurala çok fazla sadık kalamamış ve sağlık ile eğitim harcamaları
nedeniyle kamu harcamalarının 2000 yılından itibaren hızla artması nedeniyle kamu
finansmanı olumsuz etkilenmiştir.
Global krizden 4 yıl sonra ülke ekonomisi halen kırılganlığını korumaktadır. Hükümet birçok
alanda mevcut bulunan mali kısıtlamalara rağmen hem ekonomik büyümeyi hem de bütçe
açığını azaltmayı hedeflemektedir. Orta vadede dijital teknoloji, düşük karbon sanayi ve
çevreye uyumlu ulaşım altyapısına yatırım yapılması hedeflenmektedir. Diğer bir hedef özel
yatırımların, ihracatın ve imalatın artırılması suretiyle ekonomiyi borç ile finanse edilen
tüketimden uzaklaştırmaktır.
1.2.4. Ekonomide Geleceğe Yönelik Beklentiler
İngiltere’nin ekonomisi 1992’den ekonomik krizin yaşandığı 2008 yılına kadar her çeyrekte
büyüme göstermiştir. Buna rağmen bu uzun süreçli büyüme dönemi ekonomide
makroekonomik açıdan çeşitli dengesizlikler yaratmıştır. Yaşanan kriz nedeniyle 2009 yılında
reel büyüme % –4,4 oranında gerçekleşmiştir. Bu oran İngiliz ekonomisinde II. Dünya
Savaşı’nda beri yaşanan en büyük gerilemedir. Diğer taraftan verilen desteklere bağlı olarak
ekonomide 2009 yılı sonu itibariyle üretimde istikrar tekrar sağlanmış ve ülke ekonomisi
resesyondan çıkmıştır.
Bankacılık sektörünün halen devlet desteğine ihtiyaç duyması, borçları bulunan tüketicilerin
harcama konusunda kontrollü davranmaları, önemli harcama kalemlerinde gerçekleşen
kesintiler, vergilerde beklenen artış, İngiltere’nin ihraç pazarlarında talebin düşük olması gibi
nedenlerle ekonomide yaşanan bu iyileşmenin istikrarın tekrar sağlandığı anlamına gelmediği
düşünülmektedir. 2011 yılında reel büyüme % 0,7 oranında gerçekleşmiştir. Diğer taraftan
halen resesyona yönelik belirtiler de devam etmektedir.
Ekonomideki reel büyümenin 2012 yılında % 0,2 ve 2013 yılında ise % 1,2 olacağı tahmin
edilmektedir. Diğer taraftan kamu finansmanında yaşanan sıkıntılar ve borçların yüksekliği
nedeniyle yatırımcıların endişelerini giderebilmek amacıyla mali konsolidasyon da oldukça
önem taşımaktadır. Ülke ekonomisinde işsizlik oranının yüksek seyretmesi ve yaşam
KTO Dış Ticaret Servisi 9