antitümöral ilaç içeren mikroemülsiyon formülasyonlarının geliştirilmesi ve antitümöral etkinliğinin ara

89 Pages·2006·2.15 MB·Turkish

T.C.
EGE ÜN(cid:1)VERS(cid:1)TES(cid:1)
SA(cid:2)LIK B(cid:1)L(cid:1)MLER(cid:1) ENST(cid:1)TÜSÜ

ANT(cid:1)TÜMÖRAL (cid:1)LAÇ (cid:1)ÇEREN M(cid:1)KROEMÜLS(cid:1)YON
FORMÜLASYONLARININ GEL(cid:1)(cid:3)T(cid:1)R(cid:1)LMES(cid:1) VE ANT(cid:1)TÜMÖRAL
ETK(cid:1)NL(cid:1)(cid:2)(cid:1)N(cid:1)N ARA(cid:3)TIRILMASI ÜZER(cid:1)NE ÇALI(cid:3)MALAR

Farmasötik Teknoloji Programı

Yüksek Lisans Tezi

Eczacı

Volkan ARMA(cid:2)AN

Danı(cid:4)man

Doç. Dr. H.Ye(cid:4)im KARASULU

(cid:1)ZM(cid:1)R
2006

i
T.C.
EGE ÜN(cid:1)VERS(cid:1)TES(cid:1)
SA(cid:2)LIK B(cid:1)L(cid:1)MLER(cid:1) ENST(cid:1)TÜSÜ

ANT(cid:1)TÜMÖRAL (cid:1)LAÇ (cid:1)ÇEREN M(cid:1)KROEMÜLS(cid:1)YON
FORMÜLASYONLARININ GEL(cid:1)(cid:3)T(cid:1)R(cid:1)LMES(cid:1) VE ANT(cid:1)TÜMÖRAL
ETK(cid:1)NL(cid:1)(cid:2)(cid:1)N(cid:1)N ARA(cid:3)TIRILMASI ÜZER(cid:1)NE ÇALI(cid:3)MALAR

Farmasötik Teknoloji Programı

Yüksek Lisans Tezi

Eczacı

Volkan ARMA(cid:2)AN

Danı(cid:4)man

Doç. Dr. H.Ye(cid:4)im KARASULU

(cid:1)ZM(cid:1)R
2006
ii
iii

DE(cid:2)ERLEND(cid:1)RME KURULU ÜYELER(cid:1)

(Adı Soyadı) ((cid:1)mza)

Ba(cid:4)kan :
(Danı(cid:4)man) ...................................
Üye :
...................................
Üye :
...................................

Yüksek Lisans Tezinin kabul edildi(cid:5)i tarih: .............................................
iv

ÖNSÖZ

Çalı(cid:2)malarım esnasında bilgi ve deneyimlerinden yararlandı(cid:3)ım, her
zaman bana olan deste(cid:3)ini esirgemeyen ba(cid:2)ta tez danı(cid:2)manım sayın Doç.
Dr. H. Ye(cid:2)im Karasulu’ya,
Bu çalı(cid:2)mayı gerçekle(cid:2)tirme olana(cid:3)ını sa(cid:3)layan ve her konuda
anlayı(cid:2)la yakla(cid:2)an Farmasötik Teknoloji Anabilim Dalı Ba(cid:2)kanı sayın Prof.
Dr. Tamer Güneri’ye,
Hücre kültürü çalı(cid:2)malarımı gerçekle(cid:2)tirmemde bana her türlü imkanı
sa(cid:3)layan yardımcı danı(cid:2)man hocam Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Onkoloji
Anabilim Dalı Ba(cid:2)kanı sayın Prof. Dr. Erdem Göker’e,
De(cid:3)erli bilgi ve deneyimlerini benimle payla(cid:2)an ve bana yol gösteren
Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Onkoloji Anabilim Dalı Ö(cid:3)retim Üyesi sayın
Doç. Dr. Bülent Karabulut’a,
Çalı(cid:2)malarım süresince yardımları ve destekleri ile her zaman
yanımda olan Farmasötik Teknoloji Anabilim Dalı Ö(cid:3)retim Üyelerine ve
Ara(cid:2)tırma Görevlisi arkada(cid:2)larıma yardımları için en içten te(cid:2)ekkürlerimi ve
saygılarımı sunarım.
Ayrıca yüksek lisans e(cid:3)itimim süresince bana her konuda destek olan
sevgili e(cid:2)ime ve canım aileme çok te(cid:2)ekkür ederim.

(cid:1)zmir, 2006 Ecz.Volkan ARMA(cid:2)AN
(cid:1)Ç(cid:1)NDEK(cid:1)LER

BÖLÜM I …………………………………………………..................................... 1

G(cid:1)R(cid:1)(cid:2) VE AMAÇ …………………………………………................................... 1
GENEL B(cid:1)LG(cid:1)LER …………………………………........................................ 3

1.1 EMÜLS(cid:1)YONLAR………………………………………………………………. 3
1.1.1 Tanımı………………………………………………………………………... 3
1.1.2 Emülsiyon Tipleri……………………………………………………………. 3
1.1.3 Yüzey Etkin Maddeler (Emülgatörler = Surfaktanlar)…………………… 4
1.1.4 Hidrofilik Lipofilik Balans (HLB) De(cid:2)eri…………………………………… 4
1.1.5 Emülsiyon Çe(cid:3)itleri………………………………………………………….. 6
1.1.5.1 Mikroemülsiyonlar………………………………………………………... 6
1.1.5.1.1 Mikroemülsiyonların Tanımı………………………………………….. 6
1.1.5.1.2 Mikroemülsiyonların Avantajları……………………………………... 7
1.1.5.1.3 Mikroemülsiyonların Yapısı…………………………………………... 8
1.1.5.1.4 Mikroemülsiyonların Olu(cid:3)um Teorileri………………………………. 10
1.1.5.1.4.1 Karı(cid:3)ım Film Teorisi………………………………………………... 10
1.1.5.1.4.2 Çözünürlük Teorisi…………………………………………………. 10
1.1.5.1.4.3 Termodinamik Teori………………………………………………... 11
1.1.5.1.5 Damlacık (Partikül) Büyüklü(cid:2)ü Analizi……………………………… 12

1.2 KANSER………………………………………………………………………… 12
1.2.1 Metastaz……………………………………………………………………… 14
1.2.2 Kanserin Tanısı……………………………………………………………… 16
1.2.2.1 Görüntüleme……………………………………………………………… 16
1.2.2.2 Tümör Belirticileri………………………………………………………… 16
1.2.2.3 Paraneoplastik Sendromlar……………………………………………... 16
1.2.2.4 Biopsi……………………………………………………………………… 17
1.2.3 Tümörlerin Histolojik Olarak Sınıflandırılması……………………………. 17
1.2.3.1 Epitel Dokusundan Kaynaklananlar……………………………………. 17
1.2.3.2 Mezodermden Kaynaklananlar (Mezen(cid:3)imal Tümörler)……………... 18
1.2.4 Kanser Hastalı(cid:2)ında Tedavi Yöntemleri………………………………….. 18
1.2.4.1 Kemoterapide Hücre Siklusunun Önemi………………………………. 19
1.3 Model Etkin Madde Metotreksat (Mtx) Hakkında Genel Bilgiler…………... 20
1.3.1 Farmakolojisi ve Farmakokineti(cid:2)i…………………………………………. 21
1.3.2 Mtx’ın Etki Mekanizması……………………………………………………. 23
1.3.3 Mtx Etkinli(cid:2)inin Ba(cid:2)lı Oldu(cid:2)u Bile(cid:3)enler……………………………...…... 24
1.3.4 Kemoterapötik Ajanlar (cid:1)çin Hedef Olan Timidilat Döngüsü Enzimleri…. 25
1.3.5 Dozlama……………………………………………………………………… 26
1.3.6 Toksik Etki…………………………………………………………………… 27
1.3.7 Mtx-(cid:1)laç Etkile(cid:3)imi…………………………………………………………… 28
1.3.8 Endikasyonları………………………………………………………………. 28
1.3.9 Kontrendikasyonları………………………………………………………… 29
1.3.10 Yan Etkiler………………………………………………………………….. 29
1.4 Hücre Kültürü…………………………………………………………………… 30
1.4.1 Hücre Kültüründen Nerelerde Yararlanılır………………………………... 31
1.4.2 Hücre Kültürü Çalı(cid:3)malarının (cid:1)lgi Alanları………………………………… 31

1.4.3 Hücre Kültürü Laboratuarında Bulunması Gereken Cihazlar…………... 32
1.4.4 Tek Kullanımlık Malzemeler……………………………………………….. 32
1.4.5 Sterilizasyon…………………………………………………………………. 32
BÖLÜM II……………………………………………………………………………. 34
DENEYSEL BÖLÜM………………………………………………………………. 34
ÇALI(cid:2)MANIN GENEL PLANI…………………………………………………….. 34
2 GEREÇ VE YÖNTEM……………………………………………………………. 36
2.1 Kullanılan Kimyasal Madde, Araç ve Gereçler……………………………… 36
2.1.1 Kullanılan Kimyasal Maddeler……………………………………………... 36
2.1.2 Kullanılan Araç ve Gereçler………………………………………………... 3 6
2.2 Yöntem ve Deneyler…………………………………………………………… 37

2.2.1 Model Etkin Madde Olarak Kullanılan Mtx’ın Özelliklerinin Belirlenmesi 37

2.2.1.1 Mtx’ın Infrared ( IR ) Analizi…………………………………………….. 37
2.2.1.2 Mtx’ın Ultraviyole ( UV ) Analizi………………………………………… 37
2.2.1.3 Mtx’ın UV ile Miktar Tayini için Kalibrasyon E(cid:2)risi Çizimleri………… 37
2.2.2 Mikroemülsiyon Formülasyon Çalı(cid:3)maları……………………………….. 38

2.2.3 Mtx ile Formülasyon Çalı(cid:3)maları………………………………………….. 41

2.2.3.1 0.1 M NaOH Çözeltisinin Hazırlanması………………………………... 42

2.3 Mtx Yüklü Optimum Mikroemülsiyon Formülasyonun ve Piyasa
42
Preparatının (cid:1)nsan Periton Zarından Difüzyon Çalı(cid:3)maları…………………….

2.3.1 Çalı(cid:3)ılacak Dalga Boyunun Saptanması…………………………………. 42
2.3.2 Optimum Mikroemülsiyon Formülasyonun (cid:1)nsan Peritonundan
42
Difüzyon Çalı(cid:3)ması…………………………………………………………………

2.3.3 Piyasa Preparatının (cid:1)nsan Peritonundan Difüzyon Çalı(cid:3)ması…………. 43

2.4 Optimum Mikroemülsiyon Formülasyonunun Özelliklerinin Belirlenmesi... 43

2.4.1 Optimum Mikroemülsiyon Formülasyonunun Refraktif (cid:1)ndisinin
43
Ölçümü……………………………………………………………………………….

2.4.2 Optimum Mikroemülsiyon Formülasyonunun Viskozitesinin Ölçümü…. 44

2.4.3 Optimum Mikroemülsiyon Formülasyonunun pH’nın Ölçümü………….. 44
2.4.4 Optimum Mikroemülsiyon Formülasyonunun Damlacık (partikül)
44
Büyüklü(cid:2)ünün Saptanması………………………………………………………...

2.5 Hücre Kültürü Çalı(cid:3)maları…………………………………………………….. 44
2.5.1 Tümör Hücre Hatları………………………………………………………… 44
2.5.2 Besiyeri ve Di(cid:2)er Yardımcı Kimyasallar (Reaginler)…………………….. 45
2.5.3 Hücrelerin Ço(cid:2)altılması ve (cid:1)damesi……………………………………….. 45
2.5.4 MCF-7 Hücrelerinin (cid:1)kilenme Zamanının Belirlenmesi………………….. 46
2.5.5 Sitotoksisite Deneyi…………………………………………………………. 46
2.5.6 Mısır Ya(cid:2)ının MCF-7 Hücre Hattı Üzerindeki Sitotoksik Etkisinin
47
Ara(cid:3)tırılması…………………………………………………………………………
...
2.5.7 (cid:1)laçsız Mikroemülsiyonun MCF-7 Hücre Hattı Üzerindeki Sitotoksik
47
Etkisinin Ara(cid:3)tırılması………………………………………………………………

2.5.8 Mtx Yükledi(cid:2)imiz Optimum Mikroemülsiyon Formülasyonunun MCF-7
47
Hücre Hattı Üzerindeki Sitotoksik Etkisinin Belirlenmesi……………………….
2.5.9 Piyasa Preparatının MCF-7 Hücre Hattı Üzerindeki Sitotoksik Etkisinin
48
Belirlenmesi………………………………………………………………………….
.
BÖLÜM III…………………………………………………………………………… 49
BULGULAR………………………………………………………………………… 49
3.1 Model Etkin Madde Olarak Kullanılan Mtx’ın Özelliklerine Ait Bulgular….. 49
3.1.1 Mtx’ın Infrared (IR) Analizi Bulguları………………………………………. 49
3.1.2 Mtx’ın UV Analizi Bulguları…………………………………………………. 49
3.1.3 Mtx’ın UV ile Miktar Tayini için Kalibrasyon E(cid:2)risi Çizimi Bulguları…… 50
3.2 Mikroemülsiyon Formülasyon Çalı(cid:3)malarına Ait Bulgular…………………. 51

3.2.1 Üçgen Faz Diyagramlarına Ait Bulgular………………………………….. 51
3.2.2 Mtx Yüklü Mikroemülsiyon Formülasyon Çalı(cid:3)masına ait Bulgular……. 52

3.3 Mtx Yüklü Optimum Mikroemülsiyon Formülasyonun ve Piyasa
52
Preparatının (cid:1)nsan Periton Zarından Difüzyon Çalı(cid:3)malarına ait Bulgular……
3.3.1 Çalı(cid:3)ılacak Dalga Boyunun Saptanması…………………………………. 52
3.3.2 Optimum Mikroemülsiyon Formülasyonunun (cid:1)nsan Peritonundan
53
Difüzyon Çalı(cid:3)masının Bulguları…………………………………………………..
3.3.3 Piyasa Preparatının (cid:1)nsan Peritonundan Difüzyon Çalı(cid:3)masının
54
Bulguları……………………………………………………………………………...
3.4 Optimum Mikroemülsiyon Formülasyonunun Özelliklerine ait Bulgular….. 56
3.4.1 Optimum Mikroemülsiyon Formülasyonunun Refraktif (cid:1)ndisinin
56
Ölçümü……………………………………………………………………………….
3.4.2 Optimum Mikroemülsiyon Formülasyonunun Viskozitesinin Ölçümü…. 56
3.4.3 Optimum Mikroemülsiyon Formülasyonunun pH’nın Ölçümü………….. 56