ANTİK DÖNEMDE FELSEFE VE SANAT Doktora Tezi

231 Pages·2007·1.11 MB·Turkish

T.C.
ANKARA ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
ARKEOLOJİ (KLASİK ARKEOLOJİ)
ANABİLİM DALI

ANTİK DÖNEMDE FELSEFE VE SANAT

Doktora Tezi

Didem Demiralp

Ankara 2006
T.C.
ANKARA ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
ARKEOLOJİ (KLASİK ARKEOLOJİ)
ANABİLİM DALI

ANTİK DÖNEMDE FELSEFE VE SANAT

Doktora Tezi

Didem Demiralp

Tez Danışmanı
Prof. Dr. Coşkun Özgünel

Ankara 2006
T.C.
ANKARA ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
ARKEOLOJİ (KLASİK ARKEOLOJİ)
ANABİLİM DALI

ANTİK DÖNEMDE FELSEFE VE SANAT

Doktora Tezi

Tez Danışmanı:
Tez Jürisi Üyeleri
Adı ve Soyadı İmzası
......................................... ............................
......................................... ...........................
......................................... ...........................
.......................................... ...........................
.......................................... ...........................
Tez Sınavı Tarihi................................

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ
KISALTMALAR
I.GİRİŞ
II. ANTİK DÖNEMDE GÖRME DUYUSU VE ALGI YETİSİ
HAKKINDAKİ KURAMLAR……......................................................................4-8
III. SANATA, ANTİK YUNAN SANATI BAĞLAMINDA BİR BAKIŞ
a. Eski Çağ Aydını Ve Sanatçı...................................................................9-14
b. Yeni Çağ Düşünürlerinin Antik Dönem Sanatına Bakışı.................14-22
IV. ANTİK YUNAN KÜLTÜRÜNÜ BİÇİMLENDİREN ŞARTLAR
a. Yunan Irkının Birliği, Yunanlı’lık Bilinci............................................23-25
b. Homeros. Bir Ozan, Düşünür Ve Sanatçı...........................................25-30
c. Eski Yunan Düşüncesine Şekil Veren Etmenler................................30-34
d. Eski Yunan Sanatında Hümanizm Ve İdealizm...............................34-44
V. ANTİK YUNAN DÜŞÜNCESİNDE KAHRAMANLIK KÜLTÜ,
İNSAN BEDENİ VE ÇIPLAKLIK....................................................................45-51
VI. ARKAİK ÇAĞ (İ.Ö 700-480)
Sokrates Öncesi Felsefenin İnsanbiçimli Tanrı Anlayışını -Sanattaki Tanrı
Tasvirlerini Eleştirerek-Yadsıması....................................................................52-69
VII. KLASİK ÇAĞ (İ.Ö 480-323)
a. Sokrates Ve Sanat.................................................................................70-81
b. Platon. Sanatı Gerçekten de Mahkum mu Etmişti?........................82-109
c. Aristoteles. Evren Görüngüsünü İrdeleyen Bir Filozofunun Sanata Dair
Düşünceleri.......................................................................................................110-133
VIII. HELLENİSTİK ÇAĞ. SANAT ELEŞTİRİSİNİN “ŞİİRLEŞTİĞİ”
DÖNEM (İ.Ö 323-31)
a. Zenon. Ünlü Ressam Polygnotos’un Betileriyle Süslü Revakta Ders
Veren Filozof....................................................................................................134-142
b. Epiküros. Sanatı, İnsan Aklının Evrimiyle İlişkilendiren
Düşünür............................................................................................................142-155
IX. SONUÇ
X. ÖZET VE SUMMARY
XI. KAYNAKÇA
XII. KATALOG VE LEVHALAR

ÖNSÖZ
İnsanoğlunun geçirdiği uygarlık evriminde, Eski Yunan düşüncesinin ayrı bir
yeri vardır. İdealizm, hümanizm, demokrasi, etik, estetik gibi kavramlar Antik Yunan
Uygarlığı’nın insanlığa armağanıdır.
Dönemin düşünce ve sanat ürünlerine olan ilgi günümüze dek öyle yoğun
olmuştur ki, bugün felsefe tarihinde Platon ya da Aristoteles’ten etkilenmemiş bir
düşünürün ya da Phidias veya Polykleitos’tan ilham almamış bir heykeltraşın
varlığından söz edilemez. Üstelik sanatın yalnız heykeltraşlık alanında değil, her
kolunda Eski Yunan izlerini bulmak mümkündür. Resimde Sandro Boticelli’nin
“Venüs’ün doğuşu” adlı duvar resmi; mimaride John Soane’in (19.yüzyıl) “Bir kır
evi tasarısı” ki; Dor üsluplu, özgün Parthenon biçimiyle tasarlanmıştır; müzikte Igor
Stravinsky’nin “Apollo” balesi; sinemada Mario Camerini’nin “Ulysses” filmi;
tiyatroda Jean Anouihl’in (20.yüzyıl) “Antigone” adlı oyunu; edebiyatta Thomas
Mann’ın “Venedik’te ölüm” adlı romanı ve elbette heykelde Jean Goujon’un (16.
yüzyıl) “Suçsuzlar çeşmesi” kabartması bunlar arasında sayılabilir.
Felsefe tarihine baktığımızda da; modern felsefenin temellerinin bundan
yüzyıllarca önce İyonya’nın Miletos kentinde atıldığını görmekle kalmıyoruz ama
aynı zamanda günümüze değin Kant, Hegel, Schopenhauer, Goethe ve Nietzsche
gibi birçok filozofun düşüncelerini biçimlendirmelerinde Eski Yunan felsefesine çok
şey borçlu olduklarını görüyoruz.
“Antik dönemde felsefe ve sanat” başlıklı bu tez, insanı şaşırtan bir gerçeğe
işaret etmektedir: Antik Yunanlı aydın, daha o zamanlar, sanat eserleriyle
düşüncenin birbirinden ayrılmaz ögeler olduğunun bilincine varmıştır.
Sanat da düşünce de toplumsaldır. Ama sanat eseri, kuru bir toplumsal
gerçekliğin dışavurumu değildir. O, topluma ait olmakla; sanatçısının, o toplumun bir
bireyi olmasıyla toplumsaldır. Fakat aynı zamanda özneldir. Sanatçının izlenimlerini
şekillendirdiği bir nesnedir. Yani, düşüncenin öznesidir. Eski Yunan Uygarlığı’nda,
sanatın toplumsal yönü daha ağır basıyordu. Yani, “sanat toplum için”di. Belki de bu
yüzden sanatçının dış dünyaya dair izlenimleri, eseri üzerinde çok belirgin değildi.
Yine de, daha o dönemden kalan sanat eleştirilerine baktığımızda yeniliklere imza
atan ressamlardan, heykeltraşlardan söz edildiğini görüyoruz.
Eski Yunan toplumunda, halk, sanatla içiçe yaşıyordu. Heykeller yalnız
tapınaklara hapsolmamıştı. Açık alanlar da yontularla doluydu. Belki de bu yüzden,
Platon, Aristoteles gibi düşünürlerin günümüze ulaşan hemen tüm eserlerinde,
sanatla, heykelle ilgili sayısız benzetme bulunur.
Günümüzde, Antik Yunan sanatı ile düşüncesi arasındaki bağlantıya değinen
hemen her kaynak, daha çok, sanat-mitoloji ya da sanat-siyaset ilişkisi üzerinde
yoğunlaşmaktadır.
Bir doktora tezi olarak hazırlanan bu çalışmada ise, konunun pek
incelenmemiş bir yönü olan sanat-felsefe ya da felsefe-sanat ilişkisi irdelenmiş; bu
amaçla dönem felsefesi, dönemin tasvir sanatlarından heykel dalıyla bağlantılı olarak
incelenmiştir. Bu bağlantının varlığının ve derinliğinin sergilenmesi, Eski Yunan
heykeline ve sanatına farklı bir açıdan bakmamızı sağlayacaktır.
Umuyorum ki; bu çalışma, ayrıca, insanlığın Eski Yunan sanatına yüzyıllardır
süren ilgisini açıklamaya da yardımcı olur.
“Antik dönemde felsefe ve sanat” başlıklı bu tez çalışmasında, yalnız Klasik
Arkeoloji’yle sınırlanmayan fakat sanatın felsefesini de içeren bir konu seçmemde
bana destek olan ve çalışmalarım sırasında da yardımlarını esirgemeyen tez
danışmanım Sayın Prof. Dr. Coşkun Özgünel’e müteşekkirim. Ayrıca tezin yazım
aşamasında bana yardımcı olan kardeşim Banu Demiralp’e de teşekkür ediyorum.