antik çağ akdeniz medeniyetlerinde kullanılan denizcilik terimleri incelemesi

206 Pages·2016·14.49 MB·Turkish

T.C
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
ARKEOLOJİ ANABİLİM DALI
SUALTI ARKEOLOJİSİ BİLİM DALI
ANTİK ÇAĞ AKDENİZ
MEDENİYETLERİNDE KULLANILAN
DENİZCİLİK TERİMLERİ İNCELEMESİ
Deniz Yalçınkaya
YÜKSEK LİSANS TEZİ
Danışman
Doç. Dr. Ertekin Doksanaltı
Konya 2016

i

ii

iii
ÖNSÖZ
“Antik Çağ Akdeniz medeniyetlerindeki denizcilik terimleri incelemesi” konulu bu
çalışmada, Antik Çağ’da yaşayan pek çok medeniyetin hangi denizcilik terimlerini
kullandığı ve bu kelimelerin anlamları, nasıl türetildiği ve bu bağlamda biraz da antik
Akdeniz medeniyetlerinin -deniz hayatı anlamında- hangi süreçlerden geçtiği
incelenmiştir.
Bu çalışmada, geniş bir dönem olan Antik Çağ’ın en önemli coğrafyası olan, çok
ateşli bir geçmişe sahip dayanılmaz cazibesi ile Akdeniz havzası özellikle konu
alınmıştır. Büyük hanedanlıklar, medeniyetler suyun etrafında kurulmuşlardır ve
Akdeniz Bölgesi de bunlara en güzel örnektir. Dünya üzerinden geçmiş çok sayıda
medeniyet bir şekilde Akdeniz’e dokunmuştur. Akdeniz etrafında lokalize olan
toplumlar burada pek çok ticari, sosyal, kültürel, dinsel bağlar kurmuşlar, birbirleri ile
kaynaşmışlar, birbirlerinden etkilenmişler ve bir mozaik oluşturmuşlardır.
Akdeniz Bölgesi’nde denizcilk, o bölgede yaşayan toplumlar için çok önemli
olmuştur ve limanlar sadece birtakım ticaret eşyalarının yüklenip boşaltıldığı yerler
olmamış, aynı zamanda kültürlerin de birbirine geçiş yaptığı alanlar olmuştur. Antik
Çağ çok geniş bir zamandır, bu dönemde denizcilik tüm medeniyetler için hayati
olmuştur. Medeniyetlerin büyümesinde veya yıkılmasında denizcilik rol oynamıştır,
bundan dolayı Antik Çağ’da pek çok deniz savaşı yaşanmıştır. Dolayısıyla Antik
Çağ’dan bahsedildiğinde deniz ticareti, gemiler ve deniz savaşlarını veya limanları da
incelemek gerekir.
Bu gerçekten hareketle denizcilikte kullanılan terimlerin incelenmesi, bir anlamda bu
çağ toplumları arasındaki ilişkileri de ortaya seren bir bilgi olabilir ve antik dönemdeki
toplumların birbirleriyle olan etkilişimlerine de ışık tutabilir ya da en azından yardımcı
bir kaynak oluşturabilir. Bugün arkeoloji, Antik Çağ medeniyetlerinin kullanmış olduğu
dillere bakarak bazı varsayımlara ulaşmakta ve o dönem ilşkilerini aydınlatmaya
çalışmaktadır. Mamafih, bugün hala çözülememiş yazı örnekleri vardır ve bunları da
anlayabilmek için, başka henüz ulaşılamamıış daha fazla bulguya ihtiyaç
duyulmaktadır. Aslında, Antik Çağ medeniyetleri bugüne kadar dilini ve kültürünü
taşımıştır. Bilinen en eski medeniyetlere ait bazı buluntular üzerindeki işaretler, yazı
olarak ifade edilen semboller ve çivi yazısı bize dili anlatır ve o dil kültürlerarasında
iv
yoğrularak günümüzde yaşayan Avrupa dillerinin ve hatta Türk hanedanlıklarının bu
medeniyetler ile ilişkileri yoluyla Türkçeye kadar gelir veya Türkçeden bu dillere geçer.
Bu çalışma bir derleme çalışmasıdır, elbette amaç Antik Çağ medeniyetlerini
anlatmak değildir. Mamafih Antik Çağ medeniyetlerinin kendi aralarındaki ilişkilerini
de bilmemiz gerekiyor ki, dil olarak birbirlerini etkilemişler mi anlayabilelim. En fazla
bilgiye sahip olduğumuz ve Antik Çağ’a özellikle Akdeniz’e damgasını vurmuş olan
Grek ve Roma uygarlıkları üzerinde daha fazla ve özellikle araştırma yapılmıştır.
Ben aslında ELT (English Language Teaching) programında Anadolu Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde master yaptım ( M.A. degree) ve dolayısı ile pekçok
dilbilim dersi aldım çünkü dil eğitiminin temelini oluşturan bilgi dilbilim ile çok
ilgilidir. Ayrıca uzun yıllardır yabancı dil eğitimi vermekteyim, bu konuda bir altyapım
ve tecrübem var. Tüm bu bilgi ve deneyim birikimimden, Antik Çağ’da kullanılan
terimleri incelerken kullandık. Bir anlamda terimler için bir gözlem ve değerlendirme
yaptık. Fonolojik, morfolojik semantik ve sentaktik açısından kelimeler dilbilime
konunun kaymaması için analiz edilmedi, genel değerlendirilmeler yapıldı.
Konuyu geniş kapsamlı araştırmak isteyenler için bu çalısmanın bir ön fikir olmasını
ve varolan kaynakların değerlendirilmesi ve ulaşılabilmesi için bir yardımcı kaynak
olması umuluyor.
Çalışmalarım sırasında bana her türlü rehberliğini ve yardımını esirgemeyen değerli
danışman hocam Selçuk Üniversitesi, Arkeoloji Bölümü Öğrt. Üyesi Doç. Dr. Ertekin
DOKSANALTI‘ya ve bu konuyu seçmemde, desteği ve yardımları için Prof. Dr. Ahmet
Adil TIRPAN’a ve çalışmalarım sırasında fikir paylaşımında bulunduğum, kaynak
tavsiyeleri ve yönlendirmeleri için Selçuk Üniversitesi Tarih Bölümü, Eskiçağ Tarihi
öğretim üyesi, Prof. Dr. Özdemir KOÇAK ‘a, büyük sabır ve manevi desteklerinden
dolayı oğlum Can Yalçınkaya ve kızım Duygu Yalçınkaya’ya sonsuz minnettarım ve
teşekkürü bir borç bilirim.
v
T. C.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ
Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü
Adı Soyadı: Deniz
Yalçınkaya
Numarası:
084203051004
Ana Bilim / Bilim Dalı:
Arkeoloji / Sualtı
Arkeolojisi Bilim Dalı
Programı Tezli Yüksek Lisans X Doktora
Tez Danışmanı
Doç. Dr. Ertekin
n Doksanaltı
i
n
i
c
n Tezin Adı: Antik Çağ
e
ğr Akdeniz
Ö
Medeniyetlerinde
Kullanılan Denizcilik
Terimleri İncelemesi
ÖZET
Antik Çağ Akdeniz medeniyetlerinde kullanılan denizcilik terimlerinin bir derlemesini yapmak ve bu
yolla Antik dönem deniz hayatına ve kültürel ilişkilere genel bir bakış sağlamak, tezin ana amacını
oluşturmaktadır. Aslında denizcilik terimlerinin sözlükleri pekçok dilde yazılmıştır ve kullanıma
sunulmuştur. Bu çalışma bir derlemedir ve sadece kelime anlamını vermekle kalmayan , kelimenin
veya deyimin nasıl türemiş olabileceğini de açıklayan ve hangi Antik dillerde kullanıldığını da araştıran
bir çalışmadır. Aynı zamanda Antik dönem deniz hayatı da incelenmiştir. Çalışmada, pekçok yazılı
kaynak taranmıştır.Çalışma sonucunda görülmüştür ki Antik dönemde etkin olan güçlü medeniyetler
bu kelimeleride oluşturmada etkin olmuşlardır.Tezde denizcilik terimleri sınıflandırılarak alfabetik
olarak sunulmuştur. Bu çalışma arkeoloji bölümünde eğitim gören öğrenciler için bir yardımcı kaynak
olabilir.