anonim şirketlerde ortaklıktan çıkarılma

388 Pages·2009·2.45 MB·Turkish

T.C.
SELÇUK ÜNĐVERSĐTESĐ
SOSYAL BĐLĐMLER ENSTĐTÜSÜ
ÖZEL HUKUK ANABĐLĐM DALI

ANONĐM ŞĐRKETLERDE ORTAKLIKTAN ÇIKARILMA

DOKTORA TEZĐ

DANIŞMAN
Doç. Dr. Đbrahim ARSLAN

HAZIRLAYAN
Aytekin ÇELĐK
034133001002

KONYA 2009
ĐÇĐNDEKĐLER
ĐÇĐNDEKĐLER...................................................................................................................II
KISALTMALAR..............................................................................................................IX
GĐRĐŞ...................................................................................................................................1
§ 1. KONUNUN TAKDĐMĐ VE ĐNCELENĐŞ ŞEKLĐ........................................................1
I. Konunun Takdimi............................................................................................................1
II. Konunun Đnceleniş Şekli................................................................................................6
BĐRĐNCĐ BÖLÜM
ANONĐM ŞĐRKETLERDE PAY SAHĐPLERĐ ARASINDAKĐ MENFAAT
ĐHTĐLAFLARI VE ORTAKLIKTAN ÇIKARILMAYA ĐLĐŞKĐN
DÜZENLEMELERĐN DĐĞER ŞĐRKETLERLE KARŞILAŞTIRILMASI
§ 2. PAY VE PAY SAHĐPLĐĞĐ KAVRAMLARI..............................................................9
I. Pay Kavramı....................................................................................................................9
II. Pay Sahibi Kavramı......................................................................................................12
III. Pay Sahipliğinin Kazanılması ve Kaybedilmesi.........................................................16
A- Pay Sahipliğinin Kazanılması..................................................................................16
B- Pay Sahipliğinin Kaybedilmesi................................................................................18
§ 3. ANONĐM ŞĐRKETLERDE MENFAAT ĐHTĐLAFLARI VE ÇÖZÜM
YOLLARI..........................................................................................................................24
I. Menfaat Đhtilafları..........................................................................................................24
II. Çözüm Yolları..............................................................................................................31
A- Münferit Pay Sahiplerinin Korunmasına Đlişkin Düzenlemeler..............................33
B- Azlığın Korunmasına Đlişkin Düzenlemeler............................................................39
1. Azlık Kavramı.......................................................................................................39
2. Azlık Hakları.........................................................................................................40
C- Çoğunluğun Korunmasına Đlişkin Düzenlemeler....................................................47
III. Değerlendirme............................................................................................................48
§ 4. ANONĐM ŞĐRKETLERDEKĐ ORTAKLIKTAN ÇIKARILMAYA ĐLĐŞKĐN
HÜKÜMLERĐN DĐĞER ŞĐRKETLERLE KARŞILAŞTIRILMASI...............................53
II
I. Şirketler Hukukunda Ortaklıktan Çıkarılma.................................................................53
II. Adi, Kollektif ve Komandit Şirketlerde Ortaklıktan Çıkarılma...................................55
A- Adi Şirketlerde Ortaklıktan Çıkarılma....................................................................56
B- Kollektif ve Komandit Şirketlerde Ortaklıktan Çıkarılma......................................58
III. Limited Şirketlerde ve Kooperatiflerde Ortaklıktan Çıkarılma..................................60
A- Limited Şirketlerde Ortaklıktan Çıkarılma..............................................................60
B- Kooperatiflerde Ortaklıktan Çıkarılma....................................................................63
IV. Anonim Şirketlerde Ortaklıktan Çıkarılma................................................................66
A- Türk Ticaret Kanunu’nda Ortaklıktan Çıkarılma Müessesesine Yer
Verilmemesi..................................................................................................................69
B- Tasarı ile Getirilen Ortaklıktan Çıkarılma Sebepleri...............................................71
ĐKĐNCĐ BÖLÜM
ISKAT
§ 5. GENEL OLARAK......................................................................................................76
§ 6. ISKATIN TANIMI VE HUKUKĐ NĐTELĐĞĐ............................................................80
I. Iskatın Tanımı................................................................................................................80
II. Iskatın Hukukî Niteliği.................................................................................................82
§ 7. ISKATIN UYGULANMA ŞARTLARI.....................................................................88
I. Sermaye Koyma Borcunun Ödenmesinde Temerrüde Düşülmesi................................89
A- Sermaye Koyma Borcu............................................................................................94
1. Sermaye Koyma Borcunun Doğumu....................................................................97
2. Sermaye Koyma Borcunun Kapsamı..................................................................101
3. Pay Sahiplerinin Sermaye Koyma Borcundan Đbra Edilememesi......................104
B- Sermaye Koyma Borcunun Đfa Edilmesi...............................................................106
1. Đfa Zamanı...........................................................................................................106
a- Aynî Sermaye Taahhüdünün Muaccel Hale Gelmesi.....................................106
b- Nakdî Sermaye Taahhüdünün Muaccel Hale Gelmesi...................................107
c- Vadeden Önce Đfa...........................................................................................111
2. Đfa Yeri................................................................................................................112
3. Sermaye Koyma Borcunun Takasa Konu Olması..............................................112
III
4. Sermaye Koyma Borcunun Zamanaşımına Uğraması........................................114
C- Sermaye Koyma Borcunu Yerine Getirecek Kişi..................................................118
D- Sermaye Koyma Borcunun Yerine Getirilmesi Konusunda Pay Sahiplerine
Çağrıda Bulunulması..................................................................................................120
1. Ödemeye Çağrıda Bulunmaya Yetkili Organ.....................................................123
2. Ödemeye Çağrının Şekli ve Đçeriği.....................................................................124
3. Ödemeye Çağrıda Eşit Đşlem Đlkesine Uyulması................................................126
E- Pay Sahibinin Temerrüde Düşmesi Halinde Başvurulacak Yollar........................128
1. Đcra Takibi veya Đfa Davası.................................................................................131
2. Gecikme Faizi.....................................................................................................132
3. Tazminat.............................................................................................................135
4. Cezai Şart (Sözleşme Cezası).............................................................................137
5. Iskat.....................................................................................................................139
II. Yönetim Kurulu Tarafından Ödeme Đçin Yeniden Çağrı ve Đhtar Yapılması............140
A- Yeniden Çağrı ve Đhtarın Kapsamı........................................................................141
B- Yeniden Çağrı ve Đhtarın Şekli..............................................................................144
III. Yönetim Kurulu Tarafından Ödeme Đçin Bir Aylık Süre Verilmesi........................146
IV. Pay Sahibinin Bir Aylık Süre Đçerisinde Ödeme Yapmaması..................................148
§ 8. ISKAT KARARI......................................................................................................150
I. Yetkili Organ...............................................................................................................151
II. Kararın Alınması........................................................................................................152
§ 9. ISKATIN HÜKÜMSÜZLÜĞÜ................................................................................153
I. Yokluk.........................................................................................................................154
II. Butlan.........................................................................................................................154
III. Đptal Edilebilirlik.......................................................................................................156
§ 10. ISKATIN SONUÇLARI.........................................................................................159
I. Uygulandığı Paylar Üzerindeki Pay Sahipliği Sıfatının Sona Ermesi.........................161
II. Payın Yönetim Kurulu Tarafından Bir Başkasına Satışı............................................163
III. Pay Sahibinin Yaptığı Kısmi Ödemelerden ve Bu Ödemelerden Kaynaklanan
Haklardan Yoksun Bırakılması.......................................................................................166
IV. Hisse Senetlerinin Şirkete Đadesi veya Đptali............................................................167
IV
V. Yönetim Kurulu Üyeliğinin Sona Ermesi..................................................................168
VI. Iskata Maruz Kalan Pay Sahibinin Sorumluluğunun Devam Etmesi.......................169
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
HÂKĐM PAY SAHĐBĐNĐN ÇIKARMA (SATIN ALMA) HAKKI
§ 11. GENEL OLARAK..................................................................................................171
§ 12. HÂKĐM PAY SAHĐBĐNĐN ÇIKARMA HAKKININ TANIMI VE AMACI.......177
I. Tanımı..........................................................................................................................177
II. Amacı.........................................................................................................................179
§ 13. HÂKĐM PAY SAHĐBĐNĐN ÇIKARMA HAKKININ HUKUKÎ NĐTELĐĞĐ
VE UYGULAMA ALANI..............................................................................................181
I. Hukukî Niteliği............................................................................................................181
II. Uygulama Alanı.........................................................................................................184
§ 14. HÂKĐM PAY SAHĐPLERĐNE AZINLIK PAY SAHĐPLERĐNĐ
ORTAKLIKTAN ÇIKARMA HAKKI TANINMASININ SEBEPLERĐ.......................189
I. Menfaat Đhtilaflarının Çözümlenmesi ve Potansiyel Menfaat Đhtilaflarının Ortaya
Çıkmasının Engellenmesi...............................................................................................189
II. Azınlık Tehdidi Olmaksızın Şirketin Yönetilmesine Đmkân Tanınması....................191
III. Azınlık Pay Sahiplerinin Varlığından Kaynaklanan Masraf ve Zaman Kaybının
Azaltılması......................................................................................................................193
IV. Azınlık Pay Sahiplerinin Şirkette Korunmasız Bir Şekilde Kalmalarının
Önlenmesi.......................................................................................................................194
V. Aleni Pay Alım Tekliflerinin Başarıya Ulaşmasını Kolaylaştırması.........................196
VI. Halka Açık Bir Anonim Şirketin Kapalı Hale Dönüşmesini Sağlaması..................197
§ 15. HÂKĐM PAY SAHĐBĐNĐN ÇIKARMA HAKKININ DÜZENLENĐŞ ŞEKLĐ.....198
I. AB Düzeyinde ve Bazı Üye Ülkelerde Konunun Düzenleniş Şekli............................198
A- Direktif’te Konunun Düzenleniş Şekli..................................................................200
B- Bazı Üye Ülkelerde Konunun Düzenleniş Şekli....................................................202
1. Almanya..............................................................................................................203
a- Genel Anlamda Ortaklıktan Çıkarılma Usulü (Corporate Squeeze-out)........204
V
b- Aleni Pay Alım Tekliflerine Đlişkin Ortaklıktan Çıkarılma Usulü
(Takeover Squeeze-out)......................................................................................206
2. Fransa..................................................................................................................208
3. Đngiltere...............................................................................................................210
II. Đsviçre’de Konunun Düzenleniş Şekli........................................................................213
III. ABD’de Konunun Düzenleniş Şekli.........................................................................215
IV. Türk Ticaret Kanunu Tasarısı ve Sermaye Piyasası Kanunu Tasarısı
Taslağı’nda Konunun Düzenleniş Şekli.........................................................................218
§ 16. HÂKĐM PAY SAHĐBĐNĐN ÇIKARMA HAKKININ KULLANILMASININ
ŞARTLARI......................................................................................................................220
I. Bir Şirketin Tamamına Yakınının Ele Geçirilmesi Halinde Çıkarma Hakkının
Kullanılması....................................................................................................................221
A- Hâkim Pay Sahibinin Kanunda Belirtilen Eşiğe Ulaşmış Olması.........................222
1. Eşiğin Belirlenmesi.............................................................................................222
2. Eşiğin Bir Başka Şirket veya Kişi Tarafından Aşılmış Olması..........................225
3. Eşiğe Sermaye ve/veya Oy hakkına Göre Ulaşılması........................................226
4. Eşiğe Aleni Pay Alım Teklifi veya Başka Bir Yolla Ulaşılmış Olması.............230
5. Eşiğin Doğrudan veya Dolaylı Hâkimiyet Yoluyla Sağlanması........................232
6. Eşiğin Pay Gruplarına Göre Ayrı Ayrı Tespit Edilmesi.....................................233
B-Azınlık Pay Sahiplerinin Dürüstlük Kuralına Aykırı Davranışlarla Şirketin
Đşleyişine Engel Olmaları............................................................................................235
1. Azınlık Pay Sahiplerinin Şirketin Đşleyişini Engellemeleri................................235
2. Azınlık Pay Sahiplerinin Dürüstlük Kuralına Aykırı Hareket Etmeleri.............237
3. Azınlık Pay Sahiplerinin Dürüstlük Kuralına Aykırı Hareket Etmeleri
Şartının Aranıp Aranmaması Konusundaki Yaklaşımlar.......................................241
C- Azınlık Pay Sahiplerinin Paylarının Borsa veya Gerçek Bilânço Değeri ile
Satın Alınması.............................................................................................................244
1. Pay Bedellerinin Belirlenmesi............................................................................246
2. Pay Bedellerinin Belirlenmesi ve Ödenmesi Konusundaki Düzenlemeler........250
a- Alman Hukuku................................................................................................251
b- Fransız Hukuku..............................................................................................254
c- Đngiliz Hukuku................................................................................................254
VI
d- Đsviçre Hukuku...............................................................................................255
e- ABD Hukuku..................................................................................................256
f- Tasarı’daki Düzenlemeler...............................................................................257
D- Çıkarma Kararının Alınması ve Payların Hâkim Pay Sahibine Devri..................258
1. Mukayeseli Hukukta Çıkarma Kararının Alınması............................................258
2. Tasarı’ya Göre Çıkarma Kararının Alınması......................................................261
II- Birleşme Halinde Çıkarma Hakkının Kullanılması...................................................263
A- Azınlığın Şirkette Devamlı Sorun Çıkartması.......................................................270
B- Birleşme Sözleşmesinde Hüküm Bulunması.........................................................272
C- Birleşme Sözleşmesinin Mevcut Oy Haklarının % 90’ının Oyuyla Kabul
Edilmesi......................................................................................................................273
D- Azınlığa Ayrılma Akçesinin Ödenmesi ................................................................276
III. ÇIKARMA HAKKININ KULLANILMASININ SONUÇLARI............................280
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
HAKLI SEBEPLE FESĐH VE DENKLEŞTĐRME DAVALARI NETĐCESĐNDE
AZINLIĞIN ORTAKLIKTAN ÇIKARILMASI
§ 17. GENEL OLARAK..................................................................................................284
§ 18. HAKLI SEBEPLE FESĐH VE DENKLEŞTĐRME DAVALARINDA
ORTAKLIKTAN ÇIKARMA KARARI VERĐLMESĐNĐN AMACI VE BU
KARARIN NĐTELENDĐRĐLMESĐ.................................................................................290
I. Ortaklıktan Çıkarma Kararının Amacı........................................................................290
II. Mahkeme Tarafından Verilen Kararın Hukuki Niteliği.............................................295
§ 19. ORTAKLIKTAN ÇIKARMA KARARININ ŞARTLARI....................................296
I. Haklı Sebeple Fesih Davasında Ortaklıktan Çıkarılmaya Karar Verilmesinin
Şartları.............................................................................................................................297
A- Haklı Sebeple Fesih Davası Açılmış Olması.........................................................297
1. Türk Ticaret Kanunu’na Göre Anonim Şirketlerin Haklı Sebeple Feshi...........297
2. Türk Ticaret Kanunu Tasarısı’na Göre Anonim Şirketlerin Haklı Sebeple
Feshi........................................................................................................................300
VII
3. Davacıların Fesih Dışında Başka Bir Taleple Mahkemeye Başvurup
Başvurmayacakları Sorunu.....................................................................................304
B- Şirketin Feshi Açısından Haklı Bir Sebebin Varlığı..............................................305
1. Haklı Sebep Kavramı..........................................................................................305
2. Haklı Sebebin Şirketin Feshini Gerektirmesi ve Çoğunluk Gücünün
Kötüye Kullanılmasına Đlişkin Olması...................................................................308
3. Azlık Tarafından Đleri Sürülen Sebeplerin Mahkeme Tarafından
Değerlendirilmesi....................................................................................................310
C- Haklı Sebep Teşkil Eden Hususun Başka Yollarla Çözümlenememesi................316
D- Mahkemenin Ortaklıktan Çıkarma Kararı Vermesi..............................................319
E- Çıkartılan Pay Sahibine Ayrılma Akçesinin Ödenmesi.........................................323
II- Denkleştirme Davasında Ortaklıktan Çıkarılmaya Karar Verilmesinin Şartları.......326
A- Bağlı Şirketin Pay Sahipleri Tarafından Denkleştirme Davası Açılması..............327
1. Hâkim Şirketin Hakimiyetini Hukuka Aykırı Şekilde Kullanması....................327
2. Bağlı Şirketin Kayba Uğraması ve Bu Kaybın Hâkim Şirket Tarafından
Karşılanmaması......................................................................................................329
3. Bağlı Şirketin Pay Sahipleri Tarafından Mahkemeye Başvurulması.................332
B- Hâkim Şirket ve Bağlı Şirket Arasındaki Đhtilafın Başka Yollarla
Çözümlenememesi..................................................................................................333
C- Mahkeme Tarafından Ortaklıktan Çıkarılmaya Karar Verilmesi......................335
D- Şirketten Çıkartılan Pay Sahiplerine Ayrılma Akçesinin Ödenmesi.................337
§ 20. ÇIKARMA KARARININ SONUÇLARI..............................................................338
SONUÇ............................................................................................................................340
YARARLANILAN KAYNAKLAR...............................................................................350
VIII
KISALTMALAR

AB Avrupa Birliği
ABD Amerika Birleşik Devletleri
AnBD Ankara Barosu Dergisi
AktG Aktiengesetz
AMF Autorité des marchés financiéers
AÜEHFD Atatürk Üniversitesi Erzincan Hukuk Fakültesi Dergisi
Batider Bankacılık ve Ticaret Hukuku Dergisi
BDDK Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu
BEHG Bundesgesetz über die Börsen und den Effektenhandel
BGB Bürgerliches Gesetzbuch
BGE Entscheidungen des schweizerischen Bundesgerichtes
BK Borçlar Kanunu
bkz bakınız
C Cilt
Direktif Avrupa Parlamentosu ve Konseyinin Pay Alım Tekliflerine
Đlişkin 2004/25 Sayılı Direktifi
DEÜHFD Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi
dn dipnot
E Esas
EC European Community
ECFR European Company and Financial Law Review
EEA European Economic Area
EEC European Economic Community
EMK Eski Medeni Kanun
IX
ETK Eski Ticaret Kanunu
EU European Union
FGG Gesetz über die Angelegenheiten der Freivvilligen
Gerichtsbarkeit
FusG Fusionsgesetz
Genel Gerekçe Türk Ticaret Kanunu Tasarısı Genel Gerekçesi
GmbHG Gesetz betreffend die Gesellschaften mit beschränkter Haftung
HD Yargıtay Hukuk Dairesi
HGB Handelsgesetzbuch
IA Insolvency Act 1986
ĐBD Đstanbul Barosu Dergisi
ĐBK Đsviçre Borçlar Kanunu
ĐĐD Đcra-Đflas Dairesi
ĐĐK Đcra - Đflas Kanunu
ĐTĐAD Đktisadi ve Ticarî Đlimler Akademisi Dergisi
ĐÜHFM Đstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası
K Karar
KHK Kanun Hükmünde Kararname
KoopK Kooperatifler Kanunu
KVK Kurumlar Vergisi Kanunu
m Madde
MBCA The Model Business Corporation Act
MK Medeni Kanun
N Numara
RG Réglement Général
X