anonim şirket yönetim kurulu üyelerinin güveni kötüye kullanma suçundan doğan sorumlulukları

199 Pages·2016·1.67 MB·Turkish

by  Rasim Cakir

T.C.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
KAMU HUKUKU ANABİLİM DALI

YÜKSEK LİSANS TEZİ

ANONİM ŞİRKET YÖNETİM KURULU
ÜYELERİNİN GÜVENİ KÖTÜYE KULLANMA
SUÇUNDAN DOĞAN SORUMLULUKLARI

RASİM CAN ÇAKIR
2501120475

YRD. DOÇ. DR. SELMAN DURSUN
DOÇ. DR. ALİ PASLI

İSTANBUL 2016

ÖZ
ANONİM ŞİRKET YÖNETİM KURULU ÜYELERİNİN GÜVENİ
KÖTÜYE KULLANMA SUÇUNDAN DOĞAN
SORUMLULUKLARI
RASİM CAN ÇAKIR
Bu çalışma İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku
Anabilim Dalı’nda yüksek lisans tezi olarak hazırlanmıştır. Çalışmanın ilk bölümünde
öncelikle anonim şirket yönetim kurulunun hukuki niteliği ve bu bağlamda anonim
şirket ile yönetim kurulu üyeleri arasındaki güven ilişkisi incelenmiştir. Daha sonra
güveni kötüye kullanma suçu hakkında genel bilgilere yer verilmiştir. İkinci bölümde
ise güveni kötüye kullanma suçunun anonim şirket yönetim kurulu üyeleri tarafından
şirkete karşı işlenmesi kapsamında suçun unsurları tartışılmıştır.
Üçüncü ve son bölümde ise suçun anonim şirket yönetim kurulu üyeleri
tarafından işlenmesi durumunda suçun özel görünüş biçimleri, kusurluluk, yaptırım
için aranan diğer şartlar ve yaptırım incelenmiştir.
Anahtar Kelimeler: güveni kötüye kullanma, anonim şirket, yönetim kurulu.
ii
ABSTRACT
JOINT-STOCK COMPANY’S EXECUTIVE BOARD MEMBERS’
LIABILITY FOR CRIMINAL MISAPPROPRIATION
RASİM CAN ÇAKIR
This study as a part of Public Law studies of Istanbul University, Social Science
Institute has been written as a postgraduate thesis. Within the first part of this study,
beginning with the legal characteristics of the executive board in a joint-stock company
and in this context, trust relationship between a joint-stock company and executive
board members have been reviewed. Thereafter general information regarding
criminal misappropriation has been given a place. As for in the second part of this
study, criminal provisions have been discussed under the possibility of the executive
board members’ act of criminal misappropriation against the joint-stock company. In
the third and final part; manifestation of crime, culpability, punishment and other
requirements for sanction have been examined in case of the offence committed by the
executive board members of a joint-stock company.
Keywords: criminal misappropriation, joint-stock company, executive board.

iii
ÖNSÖZ
“Anonim Şirket Yönetim Kurulu Üyelerinin Güveni Kötüye Kullanma
Suçundan Doğan Sorumlulukları” adlı bu tez çalışması 2014 yılında başlayıp 2016
yılında biten ve yaklaşık iki yıla yakın süren bir uğraşın ürünüdür. Güveni kötüye
kullanma suçunun anonim şirket yönetim kurulu üyeleri tarafından işlenmesi hali,
ticari hayatta sıkça karşılaşılabilecek bir durum olsa da, konu, öğretide daha önce bu
çalışma kadar kapsamlı ve geniş bir bakış açısıyla hiç incelenmemiştir. Bu bakımdan
çalışma, alanında bir ilk olma özelliği taşımaktadır.
Çalışmada öncelikle anonim şirket yönetim kurulunun hukuki niteliği ve şirket
ile yönetim kurulu üyeleri arasındaki güven ilişkisi incelenmiş ve güveni kötüye
kullanma suçu hakkında genel bilgilere yer verilmiştir. Daha sonra güveni kötüye
kullanma suçunun anonim şirket yönetim kurulu üyeleri tarafından şirkete karşı
işlenmesi kapsamında suçun unsurları tartışılmış ve son olarak suçun özel görünüş
biçimleri, kusurluluk, yaptırım için aranan diğer şartlar ve yaptırım hususları üzerinde
durulmuştur.
Her bilimsel çalışma, doğrudan veya dolaylı pek çok insanın katkısı ile uzun bir
süreç içerisinde oluşmaktadır. Bu noktada teşekkür borcum olan ilk kişiler, gerek bu
çalışma ve gerekse eğitim hayatım boyunca maddi-manevi yardımlarını esirgemeyen,
hakları ödenmez sevgili anne ve babamdır.
Çalışmanın tamamlanmasında bilimsel anlamda en büyük pay sahibi olan,
kıymetli zamanlarını bana ayıran ve çalışmayı üst seviyelere taşımamı sağlayan
saygıdeğer hocalarım Yrd. Doç. Dr. Selman DURSUN ve Doç. Dr. Ali PASLI’ya
teşekkürlerimi sunarım.
Her daim yanımda olan, hayatımın her alanında benden desteğini esirgemeyen
biricik yol arkadaşım Hacer, varlığın için müteşekkirim.
Çalışmamı hayatımda ayrı bir yeri olan dedem Rasim ÇAKIR’a ithaf ederim.
iv
Son olarak, okulumuzun rahmetli hocalarından Ord. Prof. Dr. Halil
ARSLANLI’nın Ticari Bey isimli eserinin önsözünde de dediği gibi, hiçbir eser
tamamiyet iddiasında bulunamaz. Tamamlanması yaklaşık iki yıl süren bu çalışmanın
da elbette eksikleri, konu hakkında değinmediği noktaları bulunmaktadır. Çalışma
hakkındaki her türlü görüş ve eleştiri bu çalışmayı bir adım daha ileriye taşıyacaktır.
Zira müşterisi olmayan meta, zayidir.
Saygılarımla.
Rasim Can ÇAKIR
Mayıs 2016
İstanbul/Fatih
[email protected]
v
İÇİNDEKİLER
ÖZ .............................................................................................................................. ii
ABSTRACT ............................................................................................................... iii
ÖNSÖZ ....................................................................................................................... iv
KISALTMALAR .................................................................................................... xiii
GİRİŞ .......................................................................................................................... 1

BİRİNCİ BÖLÜM
ANONİM ŞİRKET YÖNETİM KURULUNUN NİTELİĞİ, ŞİRKET İLE
YÖNETİM KURULU ARASINDAKİ GÜVEN İLİŞKİSİ VE GÜVENİ
KÖTÜYE KULLANMA SUÇUNA İLİŞKİN GENEL BİLGİLER
I. YÖNETİM KURULUNUN HUKUKİ NİTELİĞİ ........................................... 3
A. Genel Olarak Organ Kavramı ............................................................................. 3
B. Yönetim Kurulunun Niteliği ............................................................................... 6
C. Yönetim Kurulunun Genel Kurulla İlişkisi ........................................................ 7
II. ŞİRKET İLE YÖNETİM KURULU ÜYELERİ ARASINDAKİ GÜVEN
İLİŞKİSİ ..................................................................................................................... 9
A. Genel Olarak ....................................................................................................... 9
B. Güven Kavramı................................................................................................... 9
C. Sözleşmeye Dayalı Güven İlişkisi .................................................................... 10
1. Vekalet Sözleşmesi Görüşü ......................................................................... 11
vi
2. Hizmet Sözleşmesi Görüşü .......................................................................... 11
3. Diğer Görüşler ............................................................................................. 12
D. Kanun Kaynaklı .............................................................................................. 13
1. Yönetim Kurulu Üyesinin Sadakat Yükümlülüğü ....................................... 13
2. Devredilemez Bir Görev ve Yetki Olarak Üst Gözetim Yükümlülüğü ....... 14
a. Genel Olarak ............................................................................................ 14
b. Üst Gözetim Yükümlülüğü ile Yönetim ve Temsil Yetkisinin Devri
Arasındaki İlişki ........................................................................................... 15
E. Değerlendirme ................................................................................................. 16
III. GÜVEN UNSURU BAKIMINDAN YÖNETİM KURULU ÜYELİKLERİ ...
............................................................................................................................ 19
A. Sözleşmeye Dayalı Yönetim Kurulu Üyelikleri ............................................... 19
B. Kanuna Dayalı Yönetim Kurulu Üyelikleri...................................................... 20
C. İnançlı Üyeler ve Fiili Organların Durumu ...................................................... 22
1. İnançlı Üyeler Bakımından .......................................................................... 22
2. Fiili Organlar Bakımından ........................................................................... 23
IV. GÜVENİ KÖTÜYE KULLANMA SUÇUNA İLİŞKİN GENEL BİLGİLER
............................................................................................................................ 25
A. Genel Olarak ..................................................................................................... 25
B. Güveni Kötüye Kullanma Suçu ........................................................................ 26
C. Malvarlığına Karşı Suç Kavramı ve Güveni Kötüye Kullanma Suçu İlişkisi .. 28
vii
D. Korunan Hukuki Değer .................................................................................... 31
E. Güveni Kötüye Kullanma Suçuna Kara Avrupası Hukuku Düzenlemelerinden
Bir Örnek Olarak Almanya ............................................................................... 35

İKİNCİ BÖLÜM
ANONİM ŞİRKET YÖNETİM KURULU ÜYELERİ TARAFINDAN
İŞLENEN GÜVENİ KÖTÜYE KULLANMA SUÇUNUN UNSURLARI
I. MADDİ UNSURLAR ....................................................................................... 38
A. Konu ................................................................................................................. 38
1. Genel Olarak ................................................................................................ 38
2. Mal ve Eşya Kavramları .............................................................................. 39
a. Taşınır-Taşınmaz Mallar.......................................................................... 41
b. Misli Mal.................................................................................................. 43
c. Haklar ve Sair Şeyler ............................................................................... 45
3. Zilyetliğin Devri........................................................................................... 49
a. Zilyetlik Kavramı ..................................................................................... 51
b. Asli Zilyet - Fer’i Zilyet........................................................................... 52
c. Doğrudan Zilyet - Dolaylı Zilyet ............................................................. 53
d. Başkası İçin Zilyet - Zilyet Yardımcısı.................................................... 54
e. Yönetim Kurulu Üyelerinin Şirket Malları Üzerindeki Zilyetliği ........... 56
i.Genel Olarak .......................................................................................... 56
viii
ii.Yönetim Kurulu Üyelerinin Şirket Malları Üzerindeki Zilyetliğinin
Niteliği .................................................................................................. 57
iii.Zilyetliğin Kazanılması, Kaybedilmesi ve Yönetim Kurulu Üyeleri
Dışındaki Üçüncü Kişilerin Durumu ................................................... 59
4. Nitelikli Unsurlar ......................................................................................... 64
a. Genel Olarak ............................................................................................ 64
b. Meslek ve Sanat İlişkisi ........................................................................... 65
c. Ticaret İlişkisi .......................................................................................... 66
d. Hizmet İlişkisi .......................................................................................... 67
e. Başkasının Mallarını İdare Etme Yetkisi ................................................. 69
B. Hareketler ......................................................................................................... 70
1. Zilyetliğin Devri Amacı Dışında Tasarrufta Bulunmak .............................. 71
a. Genel Olarak ............................................................................................ 71
b. Zilyetliğin Devri Amacı Dışında Tasarrufta Bulunma Fiilinin TTK
Kapsamında Özel Görünüm Biçimleri......................................................... 72
i.Şirkete Borçlanma Yasağı ..................................................................... 73
ii.Yedek Akçelerin Ayrılması ve Kar Payı Dağıtımı ............................... 75
iii.Önemli Miktarda Malvarlığının Toptan Satışı .................................... 78
iv.Sermayenin Kaybı ve Borca Batıklık .................................................. 83
2. Devir Olgusunu İnkar Etmek ....................................................................... 85
C. Fail .................................................................................................................... 87
ix