Anayasa Yargısı ve Yasama Türk ve Alman Hukukunda Anayasa Mahkemesi ve Parlamentonun

65 Pages·2005·1.62 MB·Turkish

ANAYASA VARGISI VE YASAMA
‘TORK VE ALMAN HUKUKUNDA ANAYASA MAHKRMFSE VE
PARLAMENTONUN KARSILIKL ETEILESHME

Prof, Dr. Zafer GOREN(

a. cints
1. Dir Anayasa Qngam Clarak Tirk ve Federal Alauan Auayasa
Mahkemeleri

TL. Tak ve Keleral Almua Anayase Maltkemesi'nin Anayasa-
Tekuksal Staisd

1B. Ansyasa Mahkemest ve Yasama ri Arasndaé Kargikis
Eubeyim Olasshklan,

EYasanma Erté Uvsrinde Anayasa Mahemesitain Pek

1. Parlementonun Oiumunen, Auayaca Yargual Denctimi
Federal Anayasa Mahkerwes?nin Sosim Denclimt

2 Tick Anayace Mabkemest'nin Yasama Dokwuolmaaliginen
Kaldinimast ve Tikiye Biyak Millet Mesfist Uycliginin
Dlgmesine [skin Parlamento Kerarlarimn Denetia,

Federal Auayasa Muhkemeal'nin Yorama Meclist Tyeleti-
hiv Mali Statieli Gzcrindeki Ex,

4. Federal Anayuse Mebkemesi‘nia Anayosn Onganfars Arar
sundali Tyusmarliklan. Giderme Yetkis

5. Arayasa Yangteal Norm Denetins.
a Yorglana Tinker,

4 Suyut Norm Deselimi

0 Bonne Ba
Dab teghar

“Goivenen Mutu Faynivent Anayata Thue Snanitor

a
2

2. Somul Norm Denctimi,
3. Federal Almanyalda Anayosn Sikayot

Ancynca Yarysal Denetimin Kepsam, Koausu +e Yogun-
hag,

b. 1. Desetimin Kapsam,

I.

ww.

3. Tirk Anayasa Mahkeme

2 Denetinin Konus,
‘iderieLnley}e] Donetien,

3. Denetimin Yogurt,

Bic Defer Sistemi Olaruk Anayasa,

Genigletici Teel Hak Yorumu,

Ierthsel Deuetion Araglari,

Yeni Gelisimler,

‘Tink Anayaca Mahlhemes‘nin tptal Karar. Verirken, Kazan

Kayucy Gibi Hareketle Yoni blr Uygelamaya Yo! Avacak
[lelmle Fiza Tesis Edemiyecesi,

in tptal Kararlanem Yiirrtbge
Giri Tarihini Ayrica Belislemesi,

Federal Anayssn Mahkemestnin Yasa Koytcuya Garuda

Bulvarees,
1. Tudicial Restraint Sorenu,

‘Anayasaya Uygun Yorunlama,
Anayasa Mahkemesi Kerarlormin Hubuksal Somusle-,
‘Ancywsa Yurgual Karar Igeriklei,

Karavlarm Batlapahgr ve Kesinligi (Yaptrm Gi
Anuyasa Mobkemesi Userinde Yasanumin Dthisi,
Anayasa Mabkemesi'uin Yasal Dayenaklasuiun Dedists

‘mesi ve Anayasa Mabkemes! Yargislanmn Segiliest Yor
Ingls,

Sonus,
KISALTMALAR

AMKD 1 Anayasa Mablemesi Kararion Dergisi.

aR + Archiv dos Sffentlichen Rechte (Derg)

Act 1 Artikel: Madde

AD SBFD + Ankars Oniversitest Siyasal Bigilor Fekiltesi Der-
isi

BRT, Bundesgevelzblatt.

BVerfGE + Entacheingen des Bundesverfassungsyerichts Fe.
eral Almsn Anayasa Mahkemesi Kararlan),

BV ere Gesciz ther das Bundeswerfosmungsgeriche (Fede
‘all Altman Anayasa Maiskemesi Yara)

© + Cul

cou Hivistiyan Demokret Birk Partial

biz + Deutsche Jurlsten Zeicung (Derg)

DN + Dipnote

bev + Die Offentliche Verwaltung (Derg®)

DVBL. + Dratachee Verushtungsblatt Derg.

BuGRZ Enropiische Grundrechte Zeltselnih. (erg.

Ewe: + Buroylische Wintachaftegemeinschaft (Avrupa Elo
nowik Teplulag)

WG Vertrag + Avrupa Toplalufu Stalegmesi

F : Pare

AMY + Fedral Alaiaa Auayasn Mahlesmest Yasses

H + Hie: Says, Fash

K Kare

a
aN Kenar Notu.

Ke ‘uray Tarihi,
Le 2 Fabrgang : YA

Pe, + Paragraf : Made,

Ma, Madde, 12 4

NF Neve Folge.

Nw + Mane Turlesiehe Wéchttockriit (Derg),
Parl Rat»: 1 Dbrlanhento melt, a

8 Dba oA
ANAYASA. YARGIST VE YASAMA
‘TURK VE ALMAN IIUKURUNDA ANAYASA MABKEMESL VE.
PARLAMENTONON KARSIIKL{ ETKILESIA

A. Girls

1. Bir Anayasa Ongar Olarak Turk ve Fedeval Alman Aneyasa
Matkemeler:

Anayoxa Mubkemest Kuri, Tiick ve Yederal Amant Annysst
Josmmin igeediti togibcikcti comokrasi ve haknk slevlett kelesinin
cn holiegin anlatimsdhe. Her ikt dTkede Anayasa Mabkerleri dev-
Jet ikuidarenaa fagigiodan kargusinda -yasame, yrltme, yarge Ana
sacra nvutlaklaas kerular, Fer iki dlte Anayasa koyueclan
Bling olarak deviet dicninin goleeei igin Gem tayyvan bu go
resi Devlet Raskaarun ya da Parlamentomes kendicine vermernis
Geel hir mubkeme bigiminde kuriimuy ulsn bir Arayasa erguncna
tovdi ctmigtiz. Ba ofan Anayasa'y: Hesin ofvak yerwnlamal ve
‘bu yunuma give F, Almanya’éa davler iktidermm uyagmazitk ko
dus Sit tasrafinun, ‘irkiye'de baa ytwama iyletorinin, Ana
‘yasa'ya uygun olmalan nedenigle hokukeat varhilanm sirdirGp
Stledineuaiveocss ya da Ansvasa’ys oykicl olmalant nedeniyle pial
tilly edijmeyceeine karar vermckle gorevidir

Anayusa Mabkemeletine tevet edilen bi Tonkslyon hukuksal
altel! baluromdan diger vara; faalfyetlerincen farkkh do¥die, Ar
oak hukeki ve {ili sonugien bakuminden Guewdi bir fark meveut
tur, Glinkis hy fonksiyon gon Kalan tim Jmkzka devinkth tasiyen
Anaysta'ye, pani devlet yasmin temel dlizenine igkindie, Anayasa
Kovted meveut dvger d5zeuini derler yusamunda cbllf olarak yer-
sekleglimek istedifiigin, Annyasa Mablbomesi, sedace gined gi-
Gin derugunda bulwemalls Kolaamakte, devlet iradesist yosoiar
ve ya1Uting iglemler! olarak ovtaya kayon ve uygulayen Anos
organ ile ayn diizeyde yer elmaktachr.
F. Alman Auayass Mukkorseei'ein Anayasa'aun yorumana iliskia
Jkavarlan tim mabkemeleri ve makumlars bodlar'. Bis kemurcu Ana
yasaya sygila bular veya ‘ytal eden kavarlan yasa glitine sabip
tin. (Federal. Anayasa Makemes! Yasess: FAMY Prf. 31) LC. Ana
ysan Md. 153 Ve pure Anayara Mahkeracsi karastan kasiodi
Ayan radileriu son fikrasma ire bu karaclae yasama, ylitane
ve yarg! orginlarms, idate makamlanns, gergek ve tiael Wislleri
bagiar.

Somugta Tin ve F. Alman Anayasa Mahkemelerine varilen so-
runhdugun afichip, bir gok Auayasa normunun 7oronhy olarak
sovat ologs Amyasa'da somutlaguailmays mobiag deger kavrary:
Jane varhge bunlarin yorum isin genig bir alan braksms of
mas ve Anayass’nn yorurmmun ym zamanda onun gelitiriimesi
demek oldagu dsiinildigiinde debada netlesmektedic, Cinkil bn
kkuksa! Tigkilrin ve hukukaal bilincin devamb degigimi, Anayasa-
tary verel ilkelerinede yansroaie =oruunledlr

Burulun Auayasa Mubkewsuin bogimsz bir Anayasa Orga
olarak kurumsallagmasm, bu girevin gnlsh pohtiaden uzakta,
anya kéyldinde kararlarza veren ve olan sonuglarcns hesaba kota:
daa bonlan work Acayone ideaMlerine gére yonlendizen bir kunda
vermele demek olmsdiji kendiliginden anlagimaktadr,

Ansyasa Mahkemesiatn kusumsaltaguinimas., dab slyade his
kak devleti idestinden ve kuwvetler aynihis ile Hitidarm dengelen-
waasinden kaynaklaumaktadir. Deviet iradesinin ohigumans keri
anlmayan bu kordl bu gorevle gevevlenditrals orgaalie keryisia
dg sor shuata ve gerektifinds onlan suclayabilmektedir.

Anayacy Mabkemes!'in, bafprasuhk amash ianlasyonu diger
mabkemelerde oldie: gibi hukuk dig elkiler! suvaslarmayt
rekemekiedir, 0 sadece diva taraflarmne olpa baskulare karsie
da dogil diger Anayasa orgumlan, siyssal portiler, basin xo politi
‘asain diger aly [altGelert tarafurdan karanfacina yopttacal

1 Rope AG, Zig Dinaungawesung dar Batechaldungen dos Suncos-
vorracuneegerieals, Feecoritt tr sdnard Ker, 8. #3.

2. Ke, Reter B DVSL swell G5 va; tionStern, Vortmng dee
andes eaten “HS, eimtnrune, @ J) BVENGR 4, 18 2 vd), 282
cy,
‘red. ve alestiifer kargramda da gérwez ve duymaz obualuie, Bue
hronla beraber Anayasa adaletinin ySzlndeki bu bag oman diger
Anayssa oxganian ie bielikte caligma gGrevi iinlondigi bilincint
fengellemonclidiy. (TC, Anayaran Baslanans Prf. 6)

Bu olgu, mahkemenin deine gotiriln nyuymazbe, Avayast di
zoo) ye Anayast gergeclifi anlamnda yaoi bc uyusmazlifs neden
lan realiteeri ve Agaynsn Yorumanun ovtaya gikaracais prack
problemloa giz Sande Lutarak deteclendirmesini yerektiir. Man
‘pk ve gergeie uygun bnokuk yaratiloawnu ilskin tin: yargclar
‘yin gopeclt ola bu zorunlufuk, yorum kemusumun dzaligi ve. be
vaslarenan kapsaralectkiei dolayreayla Ansyasn yargect icin Sncelikie
eerlidir.

Anayasa Mabkemest Kararla hali hans igtile: Iglo yarata-
caklan ulass avantaj ve devavantajlar anlarmnds cogil Arayasa
Mahkemesi‘in ve diger Anavasa ongunferimia Korurakta stilt
falduiha auuyersl Czenin varhgier alsdiemes! ve Anayasanin tes
‘ilatlandindkn devietin wuelans slirdtimmest Gaerintekt ethifert aa
laeanda degeztendlrilnelldis

SL. Wrk ve Podovel Slman Arayas Mablesnesi‘nin Anas
Huboksal Statist,

Almanys'da Herrenchlemsee Anayasa. Konvansiyonn we Para-
smenteslor Meclisinde qim siyasal purtteria temesililer (KD bari)
‘Anayasmun bebslsi olarak bir Anayasa Mahlemest kum kon
Sunda ve 0 anlaynsta biclesmijlerdis alluluk insan topialakla-
thin teinelt clncak tamara ve gereklosmesi Igin Wes. garanl
tex ile doaghfesalidvé Bo gnlayg ballin Amayasa Rayan giciinin

3 wets, Der Aintca dg Euntecverseronssgcchte in: Dee
Pundosrestustiasceiehh 103, 8, 7
poleener Fmgen, Sebviften dar Gecollmatt aut ordering dar
Wesitaiener Wibehne-Mnnvenstit Mater, 908, SRL, Basho,
Unlseraiae, 1586, 8. 198; Rupp 9. Hrunncck W., Dart dae Bunéeo
veriasumergeiant an daa Geemeyeher apueticro?, in: Vertasauns
ing Veraatwortang, Page Biden, 103, 8 2

4. Hseroneamese Raputy, 8 Mf vi; Parhauetarig Mest 2 4 Oturae

ft sortecnsom 4. (ODE) 82646 tant 2. omimamumds Pax, Rat. Se,
er. 836

w
pga vuruimasyt. Anayasa koyce olurak halk patTamenzomtn
eadi kendini denctleme mekaniamastun isleyeceti wraudagta ye
Humeyerck Anayasa Mallkemes?né Anayasa'ya sayyryt doaelleaekle
gircvlendimisiit. Boylece Federal Abmanya’da nasyonal-sowyalist
elim earafidan ciyacal iktidarn Kbllye kullomumasiaa bir tephi
olarak ortaya ciken Anuyasa Yarn digiincesinia hentmscrmesi
Turkiyside de 1924 Anayasasiion vildisikte buluaduge devrede
ate organian yoluyla yaprlacak bir Anavasa'ya uygunlck denetian|
isin Anayasalda bir kural balnrmaras: aedeniyle ba boslufun

visa] arnaglarla Katiiye kullandarake Anayasalya aykir: birgek yr
Samm gckarlip mahRentelerce uygulanmasina tephi slerake gergeks
Joni,

Federal Anaynsa'da F, Anayaca Mabhenes'ut ditzenleyen 93
ve Gt. madicler F, Anayara'nin 9. Balimiinde ayargv hash alt
dla yer slauyun, Tick Anayssost'ada da Anaynea Mafzemest gin
Ci balimde »yarer> bach altinda to yilksck seabkomelen araemda
yer olmakla birlikte her Hki Eke Anayasa Mabkemler'nin. yexine
ietndikler igevin met onfaran genet yaug! tesklalsdisiada Szel
ve bafimser bir Remem Kazanmalaning neden ofeaastix*

FFodersl Alan Anayuta Mahkemes! Yasus, Federal Anayasa Mah:
hemesiai, Federal Mabheuneler ve Federe Devlel Mabkerelert tari.
fendac yarine yetirten yang! Fouksiyonn dents Gzel ve bxpsnicu bir
uubjeme olarak diggummigtir. 3.12 994 tarihlt 19300 sayrh Anavasa
Mabkemesi Igldaigivmiin 2, mnddesine gdre oTéck Anayasa Mab
kemesi gbrevlerin! Tiekiye Cumberiyesi Anayusanvnin safladips te-
Ininat .. altmda yeriae getlrir«

Anayssa Mabkemenic Kendisini gene yargs teghilace digmla
bie mabkeme olarak nitclondinnigtir. Makemeye gre Anayasa
Nabkemesi tiene) Mubkemeler arssula yer alan bir derece mah-
rernesi degitdir«

3.1981 tariht, F. Anayase Mabhemesi Vesasvnn (, maddest

Anayasa Mahkemesi'nt sbitin diger Anavass orgunlan kargssinde>

Tederasyonua fuck ve bagueses Dit mahkemes! olarak uftelendis

DVT 4, SAT: Tebe 1, Amedcun Customs) Law, 978
Bust va; Kiq, Booker B, vie aehtreisnesontrolforation fmt
‘Sestaevlaun Vetiosoungagetuge.Pelechnih 107 Buber HIS, 8 4

8 Pool Ret Sten, Bor, 8. 28: YBN utenrk Derg G4. Sra Baye
Bh Dior FToplant 1, LLM, 8196,

8. rp. abode E, Thek Anaya Hickaku. Ankara 200.8. SA.

BOE IMVOE, HE ABEWEE; AC, FLBIOKE: BE 1927962 4 1294 a

8
ist. Bu yasanm ilk maddelevindcl kurallarx ortak amact Ana-
yisa Mahkemesni yasanca orgam Karguuida yelerl: bir oloxiteve
Sabip imak ve yasaina orgagmun afkisizden ale bulundurma
fue, Vine du nedenfe T. Anayssa Mabkemestinin Pederal Parlamen
ona bullrstaghe bashentte deBil bagheatten werk bir bask gebie~
de (Rexlsrule) ealigtnast uyswn girdlnigtir"™

Federal Anayase Mahkomes?nin ve Tink Anayusn Malikemesi
in tim doeml yotkiler: ve leghilathaniglarina iigkia temel ilkeler
Anayasatda dizenlenerck* busiz yusu kovttwonun getgeklestiebile-
ogi geligigiivel defighhliblere korgt homimmagens, ‘Pheke Angyasa
Mahkemesi kannlan, kamun blikmuinde kararnarrcleri, Ticks Bik
idk Millet mectisi Ip teUBiull ve sadere sok s2nivfe smal olmak
acre Anzyasa degigitfikledri, yassima dokunulasrhvan kaldve-
saa: ve TEMM dyelifinia digmesine Diskit paclameato kererlarant
deuctlec!, Federal Alman Amgasa Mahkeruesi Federal Hukukwn ¥¢
Yedere Doelet Hokuklanma Anavasa'ya uvguniuia konusunda ke
gin karar vetie™, Anavisi’mwe Anagacs MabKemestine delet or
ganar: argeindaki uyogmachkion cBame fomksivagn tammadd
Talde F. Anavasa, F. Anajusa Mubkemest'ne Federal Devlet He Fe-
Gere Devleller se Terleral Deviet Acaytea neyanlan arvsundekl yothi
layujmazbllan kenusunda kesin olarak karar verme this tat
mh

F Alun Ansyasust aynca F. Aunyssa Mabhemes!'a Annyusie
mmvala Ansyasa Maakememiziq.girevlesinc dahil edineemig olan

1, Federal Aina amie Mauuemed Vanaat P4SKY Pot. 1: take
1, door yo Prathe Anavosn aukuky, lair M02 8.399; rorl Amwgars
‘Matinee! anaun Bd, be Ree Tine Atayaae Mahtesnes be Ar
Varatts eaksrewactr. (agave Manrenealnin SUOUD fe EAPE-
Tain Galles Been Rar Noe, 10111982 FL)

12 Alman nnrasan MC 92H, 100; TO Anagsosat Mel 1-148

1S, LO. Anmyisusr MA, AEF, 1s Bid (905 MA, 525 3,

M4 anagaia ML 05 T (2Vv= ire Amaya Malika: @edcea
iukokne toye Medere Gort ukvinoann bu Anayna'y8. vena Te
eee Deviet Mut.tunin igor) Fedees! buku ve aud net
fing eyauringans igetn corae sree ve. Leeder Romewn
[Federal Tukginel, vera Rojore Ueeor HasUueterinden pit reve Fe
ferel Mrka.dyclein San bagi tine. Laser yet
Fanew Prt 10.012 sive «?. Anaysey MabSemie F. Huub.
Anayoraya sora Fete Devle sDoueuzun F, smayara vers Ber
F.flukakh, luesummas oles sinuous varies yauite Mist Stee

18, Grmuamn B, (DH 818. Yel; Babeata TO, Anaya Karem, 108, 8,10,
osvoan Arsyarse Ma. 9822)

oo
Tisevleri kamu ied turufindan esmiel hallarins yaprlacale said
loro karst korumlda gireslendirualtio"

Bu gévevlerden Kaynaklanan Anayasa'nin en yUce bekgisi cla
fonksiyonu F. Almau Anayuss Malikemesi‘nin diger Mahbemder
der farkn olarak F. Bagkan, F. Millet Meclisi, P. Sensto ve F- Hie
‘imer He aym basazuiba bir konntn subip elmasu saglamrgie.

Her iki ike Anayasa Mabkemeleri sivanal iktidarm tasiyer
lan karguanda gorgek bir yor organ deromunéadiztar Waksek
Mabkemclar ssdece bagmant uzcrine faaligete gogerler. Sadi
Ancyusatam azel bir yetbisine dasanutarak” yukanda sail wegen
porinlara uyguinemast icin konoleans blr ysvamn SngBrdGigG yar.
gama ygullesine gére Karar verirlet® Sadece hakuk karailaria
ire verieork bir karula sticimlenecek usesmazliblar leonusunéa
yetkitiirler, Karaslarrm daha nce balinleamis bir Keltere, yaul
‘Anayesa kurallsrima pre versie.

Her defasinda Anayusa Mubkemelerinia fonksiyonun yargisal
itetiginin inkar e¢ilmesi ve bu fonksiyenva palitize oles adalet
‘olarak yonhe alplanmast, ya hukuk ve poliikamn yanhs bir
‘dimde Bivsivlerinin karyits olarak degerleudirihmesinin, ya'da Ans
Sasa Yargotaln denetion kelteriaden ve komusundan kaycaklapsn
Grallklesia. gizards edilmesinin bir somucudar.

Anayasa Mabkemeleei diger mehkomelerden daha gok sivasal
arlliker tagiyan konwlerda Karur vermck zorndulrfar, Mab ke
selenin karariagn cogu ‘cere govis kapeamlt siyasel etkiler dogur
makteda Aynca Anayasa Mahkenelermn kururlan ayinbh bu
Jeukea: kaso dayarlarok eed! vorunta olarak ike aozmalat sek:
Tiade tonulems olan ve avonetanmn sonradar. belirlenmes! geve-
ken Anayasi kurallaring deyandlacak veritmektedie

Nihayet Anayasa nortmlart bosib sivasal iktidar tapytedenn
iin andoce yoiki ve mifdahale sinariae olarak deZil arian orond
igerikest deger vanplan ve dirckifler olarak anlaplmakisd. Boy

deferlendlrdiginde Anavasa Mabkoreler in pa’ lanaeatouaki it
dle ouaguimu sired Hacrindsk; etkis, sivasal jktidae zasawa organ

AW Auwpase Bid BE) 4

U7. Fo, Anagasian MA, 19 6, IT: P Almas. Anayasnsn 3.61 F, IF
Anya Mabkerso'in Koralupr ve Yargdams Usulle) Habtnda
‘Sanu 2, Pet a 2 SHAH, 3 TD).

*