Anadolu Halk Ayaklanmaları

31 Pages·1977·1.93 MB·Turkish

by  TİB

RESi7ML i
I$ÇI
DZIiSi
ANADOLU
HALK
AYAKLANMLAARI
TÜM IKTISATÇlBLARI RLIYChIY INLARI
RESIMLIIŞ ÇDII ZISI NO : 7
BIR!NBCAIS KI
19!7
Senb akmah avanduırng unluğuna
Deryaded iğinu yuru yuru yanır.
ŞeyhB edretDteisnt anı
NazımH ikmet
Babal shaka'dııdnnu ıy dunmuuz?Y aŞ eyBhc drcıtin'i?
BelkNia zımH ikmet'Şieny hB edretDtesitn anıo'knumıu ş­
sunuzduPre.k iŞ,a irK ulu'nNuu,r A liH alifcŞ'eyyih.
CelalB'aib,aZ ünrıunK'aule,n dÇeerl ebiK'yair,a yazıcı'yı,
Cennetoğlub'inüuy omru sunuz?
Herhalçdoeğ unuand ıilkn ık ezd uydunuz.
Niçidne rsiniz?
Hafııanmız ıy etersYiozk?s ao kuldtaa rdiehr sisneiv ­
mezn ıiydiniz?
Cevabbiıvz e relim.
Hafızanıçzo ki ydie o lsoak,u ldtaa ridhe rsisenvim işel e
olsanız bu insanlan•e yaptıklbairleımneız siÇnünikzti.
okuUardoak utultaanr ikhi taplbaur iın sanlarydaha inç
söze tmezy,ad ab unlar"ıe şkib)oa,>. gıırıdciuy"ie s imlen­
dirir.
Niyen ıi?
Çünküo kitapglaürn ümüzddee i ktidabrudlau nsanö mü­
rücil bir azınlıçğıkıanr iamkuo rumaikç iny azılmışıır.
Onuni çigne rçekolledruiğ gui bain latmGaezr.ç ekçlearr ­
pıl_!_lı!.:..fu\.!!!O.rüscıün ıD!ıiş_jrgn_eel ıdıigığiib de iğ iştirilir.
Tarikhi taplarnıenydhiaa nt ırlıyorHsaufnmuızn?ıb ziır
yoklaybıank alım.
örneğlisn tanbkuilm'a ul dı?
Fati·hs ·ulMleahnme t dedindiezğ.i mli .H aklısıDenrısz .
kilapöiyalryeıa zaPre.k die,r ebeylertienmisn iollcaibnsu i
adaml stanbutle'kb ua şınmaıa ldOı k?o skoocrad u: .ını­
lerdemne ydangae lmişHteir?i klia rafötlae nklieırn di?
Paşalmaır,y okskuöly lümlie?rF atiShu ltMaenh·ı nOest­
manlüıl kes'ihndaeln kaas kıaln k usturuyoIrşdtbueu? s o­
rulacreıvna ob kıi taplyaorkdtauS ru.l tSaünl eymahna'nı­n
gis aravyec aminyri1. aınyaanp tırydaı1.1ğlııa mra,b unlara
harcanpaanr alkairm.l esrömi ü rerseakğ laonnılraa,rı ılatıl­
maz.
Buk _üçübcrüokş ürAdnea dohlaul kısnöımnü rükyaer şı
verdişğairm .ülcıı;la l!leletrairni hibnadzesına y[aalk'!tra n­
c:aJ.ızOJil ütmaiigeıreaireö'O.;l"kliıii. aO,s manllnıı parator-·
11uğuııbuans kvıe s ömürüdyaey anabni rd e,·olledtu ğu.
.
'D erksi taplfaarşıiy.sa ty ıngleçamri şnie k adapra rlagkös�
lerınçeayleı şçıarlsaı şos gıünn,l edreds eö mürüvcesü ö mü-
rülesnı nıfvlaradrıT .o praakğ alayraınd,ie rebeyilketri dar­
daydPıa.d işahblut aorp raakğ alarıdneırne,be ylereinn in
büyüğvüet eınsilcBiusl iıyadksiiı.ın nı zfeınng inlikğaiyn­in
nağiseı sömürvüe y ağnıayBdiırt. a rafAtnaand olhua lkı
insafbsiışrze kilsdöem ürülüyodridğuet.ra rafitşaa lne di­
lend iğeürl kelevrairnl ıykalğaırieııd ai liyornduuni. ç in
örneğiTno pka'psaır ayıgen7ı. erkk'eıny.ı inaeŞtta.brlaaik ar·
kenh ayrakna lıııKaiynıd nu.y unO. sa raydoa .k ıymetli
eşyalakradçay oksulauhnıo lduğudnüuş ünüAnn.a dolu
halaky aklanııhıaatlıarrlmSaıöy mıünr.ü byaeş kaldyııriat·n
binleyrockes ulaucnı siıçniın ih7.idsseed ion. a cbıu gÜ.n.�
"ımmfü c:ıdelgeösriünndg�cü� ç�k at�m. . .
·s;;ııiourbony erdb.aeş kalddıa,"o nlıuaEr z.i lebnal�eIrJ
rııkıaıl dırırHleasarp.s orarVleayra.so rmayçaa balarl:ır.
Buz amanlasrömd Oarüc ü sınıftleamrsıinl c"idlüezreyinı,ik ­
mayaç alışıyboorzlgaurn,c uelşakri,y adliayrye"a ygarayı
basa_r_._ _____ ------'----
. -Söıııürsüöcıünlüerrü.l eunylsaclor linnı asını.isref:8UıiU
sağlanıainkıyinn lvua rdöınrc.ek itleblued rüez endienğ i­
şenıeyecdecğğii,ş tirileıgneeçymeiccşbğtöiey. lo el \lıığıı.
gelecekdteeb oylkea lacöa�ğrıe tiKlaidre.rb iönv l\c' alti
dığkıa falasorkau lurD.i ğetra raf_dtaab nu masallakraan ­
mayanlskuaar şşıi ddt'-ktu ll�nwla-.
Osmanlsıö mürücilhleerri ik isidneeb aşvurduMlüasrl.ü ­
ıııanlkıağdı.ne irn ansöcmıü rüygili zlemekduel lanıYl ld'ık.­
sulluyğüuc eltveent anröın ündem akbuoll duğunsauv u­
riatna rikagtülaçrl endi·rMielzdhLe apy rılıklaermıekyçlia
halbkö lündOüü.i enkea rşçıı kanliasero rtadkaanl dırıldı�
...Am!f öyl·ea nlgaerl kiir, bı ça kk emiğdea yanıKri.t leler
artımka sallarad a inannıoalzu rT.o plumsal huzursuzluk
bearkletraYr._e . ş iolt'l aiky ickeu rurY.a nıtpu tuşmbaik'rk ıvılcım
Halklkaırv ılcıdmal yaert iştiYroikrs.u llukğaudne orl ­
madığuısıö,m ürü_ olmayınca yoksudlalo ulğmuarıy acağını
kavraybaanz yıi ğitklietrl eldeürzienn kea rşoıl amnu h;ılc­
fctiönrig ütleSrö.m Orüye karşbıa yraakç arB.i rb akarsıııız
birB abal shaokn binlhearı;ie kegteeç irbiifrŞ. e yhB edret­
tink ıvılcbıimbrıo zkııruıt uşturur.
Bılniv ılcımçleaşri _ıglöirü nülme rdoel abilBiirtb. a karsı­
nıza.y aktçaa rıekl daesa bidre niştGierc.eg ündüyza.z k ış
dolaşrııpk irlyearyianBrii. r b akarsıŞneıyzhB edretgtiibni
bir lıukuk·aliBrniirbd airk.a rsıKnaılze ndÇeerl ebgii bbii r
köylüdürA.m a çoğundaokrit aökz ellsiökm,ürüsü z bir-dün­
yanıönz lemidEizri.l evne sö mürülen� oksukli tlelbeur i
·amaçldaorğ ruitliesyolnedmaçe � kerler. Kikmiseınıiınse y�
sömürmeditğair;l albearraıbernc ee kiltiapr,l alüraürnılne ri­
ninbe rabercet üketilbcietrğo ip luhma yaeld erlYeork.s ul­
lukt anreım rdie ğildyiork,s ullunğeudn� nsiö nıürücülcrdir.
ağalarbedyılre.r ddierrl er.
Bu kıvılcımblüayrüıknç oğunluğdui nbii rg örünümde­
dirDü.ze ne karşçıı kışladriıneniıs aslbaarğal arKliatrl.e le­
rine ğitidmü zeyinçionkd üşükb.i liıgıeırioinl duğbuu d ö­
nemlerbdaeş kaldırbıung ıonr ünümodlem askıa çınıhna7.­
d•r
Bu insanlyoern ilmedyeem ahkumdurlOa r·ça.A iarsad­a
decey oksuklö ylülükle sınıfIlirsı zt oplukmu rulamazdı.
Düşmang üçlüydÜür.e timt eknolojigseir iydDie.r ebeylik
clıizeynıik ılıyrekreinnz eo runlolaur akka pital�iezrml cşe­
cektYia.n is ömilrülseınn ıflhaarkılbnıa şkaldırıblaa­rının
şarıisçıiş na rtlyaert erionlcgeu nlaşmamıştı.
Aıııbau y iğiitn sanlayrı lmadıAlyaarlc.l andıAlyaark.­
l:ıııdırOdrıdlualra.r ıbnaışnı ndyai ğitvçuer uştuHlearm.
politöinkd erh,e md ea skeröin deorl dulÇaorA.u ö ldilrül­
dıiH.e m def ikirlervianzdgeenç irebuimlumdeuky liaş ken­
cee dileed ile.
lrkçılfaarş.i stıl:.erri hirniszaeh içpı ktıklsaöryılneıy ip,
devrimcilgeerçimni şiin kacrı ıi�lesöryilnüiy orlHaary.ı r.
Söyledikgleerrçie dke ğilB.i zn asıbli rŞ eyhB edreıtin'i
reddedeTrairzt.a Kke mal'i. Börklücün asMıuulsn tua·f a'yı
lıırJıuıgzu.n üpnr foesyondeelv rimegiishhiia yatısnöın ıü-
ıiin.küna ldıi'ılmdaasYaStm a adamrbşir dervinşais ıil:ii hriıı
�a rnalıkl anraıi lrei. z
Bizs ömürüleemne kçilesröinnı ürOüscmüa nlpıa dişahla­
rınvae t opraka ğalarkıanraş vıe rdikmlüceardie letemrii·n
rasçL�ıHyaılzk.ü zerinodlem adıbka skıuyyıg ulayan padi­
şahladrelğai slö.m ürükyaer şdıi.r eneemne kçitvereoi ncla­
rınö nderleröivyülneür üz.
Kimıbluiö nderlNears?ıb li mrü cadelveer diler?
Şimdib u·ö nderlevreiy no ksuklö ylküi tlelesörmiün­in
riıvyees önıürsüıcnüı nkaarraş vıe rdiknlıeilrcia deleklıe­rin
sao yküsündüi nleyeliın.
Günümüzde7n5 0y ılk adaörn cey,a ni1 200y ıllarında
Horasatna rafınSdeaens eddEibnu lbekBaa bal lyaasd ında
birk adıö nceK ayseri'yseo,n rdaa Amasya'yaat andı.
Amasya'ddear gaşhe yhoil duB.v dönemdAen adolu'ya
AnadolSue lçvkDleuv leetgie mendIkiti.d arbdual unabini ­
yükb eylveera ğaleamre kçhia lkıa labildisğöimnüreü yor­
rlu
AMAB U.Y lötı:l NSANLYARIUfA OILRA. .A YAKLANOILAR.
AY AKLANOIRDI.qL.RA ORULAlUN INB AŞlND,YAI IÇTÇE•
VURUŞTULAR.
Babal lyaBsa bailtiakr ikatkıunrıd uB.ir silre sonrdaa
Babal lya•m'üırni dleriB.ıiadbeanl shabku t arikablaışnı na
geçti.
Babal shakta.r ikaıt•ıo kshuall kki tlelaerrais ınydaay dı.
Yoksulh alkab.ü tüinn sarılardıonğ uşteaşni otl duğunfua,.
katt epedebkiira vuça zınlıhğaılnk ıenl indekizloerrleeal .
ko�duğunkui,m senikni mseyis ömürmeğdiib ird üzeknu r·
malargıe rektiğsiönyil üyorBdaub.a l shaökz elliTkülrek ·
menlearr asınçdoak se viliyorAdyur.ı cdai ğedri nlerddeen
Babal shakg 'öırnü şle.rbiennii lnseyenvlaerrd ı.
3A ğusto1s2 3g9ün üA nadolilku örgütvleüb ilinhçallik
ayaklanmasısanhan eo lduS. Ob indefna zlTaür kmen aldık·
lareım irü zeribnired ena yaklanBdaış.k au luvse d inlerden
in'>anlardıaık ıa tılmashıayrleak edta had ag üçlenBdaib.a
.lshako'rıdnu laArdıı yamavne y akınındiakkişi e hrail dı.
Malatysau başısıinkıino rdusyue nildBia.ba ile(rB aba
lshatka raftarSliavraısd)'a aı . ldıTloakra.tv e A ma>-ya üzeri­
ne yürüdüleBru. a raB abal shak Amasya'daydı. Selçuklu
derebeylerAimnaisny as ubaşısı, Baobradiulseurniyunen ­
tişmesiıöındceeBı aıb al shaky'aık alav,e.tk taıl beu rcundan
astırFıatkıa.Bt a baileorridnu sAun ıasysaub aşısıonrıdnu ­
sunuy endvei sub aşöıl dürüld·ü .
Babaileorridnu sdua has onrKao nyaü zeriyneürüd ü.
Büyüyebnu tehlikkaer şısıAnndaad olSue lçukdleuv le·
tiııbeiynl erbiü tügnü çlerbiinril eştbiurnilpa,kr iar alhırki s·
tiya·n( Franaks)k erledrei knait arabüky ük bir orduo luş·
turdulYaarn.i A nadolSue lçukdleuv letimnüisnl ümasnö ·
mürücülearyia,k lanmaüns lümayno ksuklö ylülyeernim ek
içihni ristikyiarna laıskk erlkeurl lanBduı o.r duB abaileri
yendiÇ,o ğunuk ılıçtgaenç irdAiy.a klanmanmıand div e
manevi tünı siizlılneeyrçeia nliı ştı.
Bu olaysıö nıürücsüı nıfltaarrıiknhi taplböayrlıe a nlatır?
Tabikiih ayır.
:>;içimni ?
·S önıilrüeü sınıeflaiıirlc nlehrienrş eydeonn ced üzeılin
dt>ğişecyeğoil undaukmiu tlarkıınrım ayçaa lışılrnls.aırn.
l>:ışkalasrıınnmııüfnc adelelelrıiinliis rısnt'ım,fü cadelesine
dahab igrü çle katılGıre.ç nı•ie �ltmegIJü aı�ı� aloı>ııiıiıın­
�
dü,rdümıicadelııolneard. e stcokl uru.m utv eriBru.n dan
75.0Y ılö nces ömürünküanl kmaiçsiıSn Ob indefna zlyao k;
su·lk ıiylünaüyna klanmsallsıın.ür üSceıliç'u kdleure beyleri­
nino rdulahroızgnyııı au ğraımbausgıü nsüönmüri icül eriııe
ıngiü çv erihru,g tienmüenkç ilerinem i?
Bugüncüınh ekçiletr;iınch·i i.
Ayrıcsat >ıısnııuıflarro tliaycllasrtıı nnı fysaaln ındıa g iz­
lcmcyçca lı�ıGrelraçre.k lçearrir ıtıTralrairhT.iü nr klerle
lranlılamnuns.l ünıaııbliarrilsai iyanmiüacraıdne lelerinin
tarihoil duğunian atıdırçmaalyıaş ırHlaalrb.u tkair sinıhı f
mücadelelertianriinh idir. Thaerris haiynf aSseıl, çukvleu
Osmanliım paratorluklhaerraı nnııs nı nımfü cadelesiyle
doj u du:r
O zamagücünm üze gqçk atacayke nib iro laybaa kalım.
Babal shöankd erliağyiaknldaenmkaid1a7 n5y ıls nnraa­l
�aOs.ma nldıe rebeylerdöinnemini n-; ·veŞ eyhB edrelfin'c
gelelim.
SelçukDleuv letiy'ılonlimna sındsaonn rak urulaOns ­
halk
manlIım paratordlöuneğmui ndeem ekçi illerinddae·
has istebmilrbia skvıe s ömüruüy gulandı.
Ondördünycüüz yısloınnla riıl oen beşinycüiz yıblaışnl a­
n Anadolu'da tamb ir poliktairkg adşöan emiydZia.t esne ­
failçicnidyea şayaenm ekçih alkTi,m ur'uonr dularıinsı­n
tilvae y ağmasıl'dsaonn riay icsee faiicltei lmiHşetleiO s.·
manltıa htiıç ibna şlayiaçns:ı vaşh ayaldıa had ad ayanıl­
maz birh aleg etrimişti. ,
ŞeyhB edrettbiöny lesihniert opluıhnus�aulr suzwl uk
politbiukh radnö nemind1e3.6 4-13y6ı5l larıdnodğad u.
Gençliğinçdoek i yib ire ğitigmö rdüA.h adolvue\ !ısır
medreselerdionlia ştDıö.ı ıt•ıünnilnüb ilginlerdi,n.d,e.n,