amino asit sentezi ve karbonlarının metabolizması

54 Pages·2016·2 MB·Turkish

Tıbbi
BİYOKİMYA
Sorularla Konu Anlatımlı
Editör
Prof. Dr. Dildar KONUKOĞLU
İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi
Tıbbi Biyokimya Anabilim Dalı
Yardımcı Editörler
Prof. Dr. Z. Gülnur ANDİCAN
Prof. Dr. Hafize UZUN
İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi
Tıbbi Biyokimya Anabilim Dalı
NOBEL TIP KİTABEVLERİ
© 2017 Nobel Tıp Kitabevleri Tic. Ltd. Şti.
Tıbbi BİYOKİMYA Sorularla Konu Anlatımlı
Editör: Prof. Dr. Dildar KONUKOĞLU
ISBN: 978-605-335-242-6
5846 ve 2936 sa yı lı Fi kir ve Sa nat Eser le ri ya sa sı hükümleri ge re ğince her han gi bir bö lü mü, res mi ve ya ya zı sı,
yaz ar la rın ve ya yın la yı cı sı nın ya zı lı iz ni alın ma dan tek rar la na maz, ba sı la maz, kop ya sı çı ka rı la maz, fo to ko pi si
alın a maz ve ya kop ya an la mı ta şı ya bi le cek hiç bir iş lem ya pı la maz.
NOBEL TIP KİTABEVLERİ TİC. LTD. ŞTİ.
Millet Cad. No: 111 Çapa-İstanbul
Tel : [phone]
Faks : (0212) 587 02 17
DAĞITIM
Tel : [phone]
Faks : (0212) 771 52 03 - (0212) 771 06 18
Yayımcı : Nobel Tıp Kitabevleri Tic. Ltd. Şti.
Millet Cad. No:111 34104 Fatih-İstanbul
Yayımcı Sertifika No : 15710
Baskı / Cilt : No-bel Matbaacılık San. Tic. Ltd. Şti.
Ömerli mevki İhsangazi Cad. Tunaboyu sk.
No. 3 Arnavutköy – Hadımköy – İstanbul
Matbaa Sertifika No : 12565
Sayfa Tasarımı - Düzenleme : Nobel Tıp Kitabevleri
Kapak Tasarım : Nobel Tıp Kitabevleri
Baskı Tarihi : Eylül 2016 - İstanbul
EDİTÖRDEN

EDİTÖRDEN
1155 ffaarrkkllıı üünniivveerrssiitteemmiizzddeenn 3 333 h hoocacmamızı z t atraarfaıfnıdnadna nk akleamleem ael ınmşıaşn k‘’i tTaıbbıbmi ıBzdİYa OhKerİ MböYlüAm S osrounluarnlda aK “oSnırua Asinzldaetı”m blaış’’l ığı al-
kaliıtnabmımış ız“ıT sıibzblei reB İuYlaOştKırİmMaYkAta nS soornu ladrelrae cKe omnuut luA vnela gtıumrulır’’l uyutzın. dUam çuoykotra nv eş edçimliyeolir uvze kaiç ıtkıblabmi abliıy sookriumlayral aa lbanilıgnidlear inizin
mkitualbtiıdmisıizpı lisnizelre rbe iru layşatkırlamşıamktlaan hsaoznır ldadeırğeıcme ımz uktiltua bvıem ıgzu, -tempele kkişamvreasminlia raım öaçğlraednımk.e nizi ve hastalıklarla ilişkili
lraubroluryatuuzv. aUr mteusytloerr ivnee dbiliiyyookriumz ykais taılb byia kbliayşoıkmimınyızaı aklaonlaınydlaaş tırı r veB ub ekceitraibleırni nhizaiz ıarrlattnırmıra. sıFnadrkal ıy abziırl abraı kiılşe adçeıssıtyelka veren
hmauzılrtildadisıiğpılminıezr k bitiarb yıamkılzaışnı menla ö nheamzılril aödzıeğlılmiğıiz s okritualbaırm üızze, rtien-dent ükomn uhloacraıl ealreı malam vaem aızrkdaırd. aBşula sroımrual,a rşıü skörzalnül avreı myaız ıvlıe- teşek-
lmisealn ks,a vlirsaamnslaürsıt üö,ğ yreunrtm ieçni ivzei vdeı şhı atsıtpatlaı kulazmrlaa nilliışkk ivlie ldaobçoernat-lik ksüınrlaevrliamrıin ıs udnüaşrüınmer. eKk ittiatbizılni kblea şhlaaznıgrılcaıdnıkd.a Sboarunlaa riıtnic i güç
atuçıvkalra mteasltalerrınindea btieymoekli mbyilagsialle ryiank lyaaşnımı ısnırızaı kgoülanyclealş tbıriılrg ivleer e dvee ryener vev esrodnikra svıen dkao bnaunlaar ıdmesızteı kt aoblalon yvaer dşıemkicllı eerd iitlöe rlerim
zbeencgeirnilleerşitnirizdii ka.r t tKıriıtra. bFıamrkızlıı nb idr ibğaekr ışb iarç ıöszıyellali hğia,z tıerlmadelı ğbımiyıozk imPyaro kf.o nDurl.a Grıünılnn uyra nAıN sDırİaC oArgNa nv ev eP rfoofn.k Dsiry. oHn abfiazzeı nUdaZ UN’a,
kitabımızın en önemli özelliği sorular üzerinden konuları tüm çalışma ve akademik hayatım boyunca manevi des-
hastalıklara klinik laboratuvar yaklaşımların da yer almasıdır. 9 bölüm ve 60 konudan oluşan kitabımızda her bölüm
ele almamızdır. Bu soruları sözlü ve yazılı- lisans, lisansüs- teğini her zaman yanımda hissettiğim, sabır ve anlayışla
sonunda ‘’ Sıra sizde ‘’ başlığı altında çoktan şeçmeli ve açıklamalı sorularla bilgilerinizin pekişmesini amaçladık.
tü, yurt içi ve dışı tıpta uzmanlık ve doçentlik sınavlarını beni destekleyen ve yol gösteren sevgili eşim Dr. M. Metin
Bu kitabın hazırlanmasında yazıları ile destek veren tüm hocalarıma ve arkadaşlarıma , sükranlarımı ve
düşünerek titizlikle hazırladık. Soruların açıklamalarında KONUKOĞLU’na, beni bugünlere yetiştiren canım annem
teşekkürlerimi sunarım. Kitabın başlangıcında bana itici güç veren ve sonrasında bana destek olan yardımcı
temel bilgilerin yanı sıra güncel bilgilere de yer verdik ve ve babama, akademik hayatımın gelişiminde destek olan ve
editörlerim Prof. Dr. Gülnur ANDICAN ve Prof. Dr. Hafize UZUN’a, tüm çalışma ve akademik hayatım boyunca
konularımızı tablo ve şekiller ile zenginleştirdik. Kitabımı- beni yetiştiren tüm hocalarıma ve bu kitabın basılmasında
manevi desteğini her zaman yanımda hissettiğim, sabır ve anlayışla beni destekleyen ve yol gösteren sevgili eşim Dr.
zın diğer bir özelliği, temel biyokimya konularının yanı sıra desteğini esirgemeyen Ersal BİNGÖL şahsında Nobel Tıp
M. Metin KONUKOĞLU’na, beni bugünlere yetiştiren canım annem ve babama, akademik hayatımın gelişiminde
organ ve fonksiyon bazında hastalıklara klinik laboratuvar Kitabevlerine ve çalışanlarına teşekkür ederim.
destek olan ve beni yetiştiren tüm hocalarıma ve bu kitabın basılmasında desteğini esirgemeyen Ersal BİNGÖL
yaklaşımların da yer almasıdır. 9 bölüm ve 60 konudan olu- Sevgi ile kalın,
şahsında Nobel Kitabevine ve çalışanlarına teşekkür ederim.
Sevgi ile kalın, Prof. Dr. Dildar Konukoğlu
Prof. Dr. Dildar Konukoğlu Eylül 2016 Cerrahpaşa-İstanbul
Eylül 2016 Cerrahpaşa-İstanbul

iii
GİRİŞ
Biyokimya, tüm canlıların yapısında yer alan kimyasal mo- lardan dolayı Paul Modrich ve Tomas Lindahl ile birlik-
lekülleri ve canlının yaşamı boyunca sürüp giden kimyasal te  2015 Nobel Kimya Ödülü ‘ne layık görülmüştür. A.Sancar
olayları inceleyen, kelime anlamı olarak bio (canlı, yaşam) ve nükleotid kesim onarımı alanında buluşlar yapmış, Tomas
kimya kelimelerinin birleşmesi ile oluşan bir yaşam bilimidir. Lindahl ve Paul Modrich ise diğer DNA onarımı mekaniz-
Biyokimya bilimi, bir taraftan canlı yapıyı meydana getiren maları olan baz kesim onarımı ve yanlış eşleşme onarımını
molekülleri, iyonları ve bunların canlı sistemdeki dağılışını keşfetmişlerdir.
incelerken; diğer taraftan molekül ve iyonların canlı sistem- Hücre bir canlının yapısal ve işlevsel özellikler gösterebi-
deki oluşumunu, uğradıkları kimyasal değişiklikleri ve meta- len en küçük birimidir. İlk defa 1665 yılında Robert Hooke
bolizma son ürünlerini ve bunların organizmadan uzaklaştı- tarafından mikroskopla tespit edilen hücrenin yapısı daha
rılmasını araştırır. sonraları elektromikroskop aracılığıyla daha ayrıntılı ola-
İsveçli bir kimyager olan Karl Scheele’nin 1700’lerin orta- rak belirlenmiştir. Hücreler yapılarını oluşturan, membran-
larında bitki ve hayvan dokularının kimyasal bileşimi konu- enzimler ve organelleri sayesinde canlılıklarını sürdürürler.
sundaki çalışmaları, biyokimyanın ayrı bir disiplin halinde Canlılığın devamı için enerjiye ihtiyaç vardır. Canlıların ana
kurulmasına neden olmuş ve biyokimyaya çok önemli katkı- yapıları başlıca karbonhidratlar (%5), yağlar (%10-20), pro-
larda bulunmuştur. Biyokimya’ya 1800 yılları sonuna kadar teinler (%50-60) ve nükleik asitlerden (%10-20) oluşmuştur.
fizyolojik kimya, veya patolojik kimya adları da verilmiştir. Ayrıca miktar olarak çok az bulunmasına karşı hayati önemi
Biyokimya ifadesi ilk olarak 1903 yılında Alman kimyager bulunan enzimler ve mineraller bulunur. Hücrenin enerji
Carl Neuberg tarafından kullanılmıştır. Biyokimya tarihinin ihtiyacı karbohidratlar gibi ve lipidlerden karşılanır. Prote-
önemli dönüm noktası, Wohler’in 1820 yıllarında laboratuvar inlerin yapısal rol oynar. Temel biyokimya, amino asitlerin,
ortamında üreyi sentezlemesi olup, alanda en büyük atılımlar protein ve enzimlerin, karbohidratların ve lipidlerin, pürin
1820’lerden sonra olmuştur. Louis-Nicolas Vauquelin, Pier- ve pirimidinlerin, nükleik asitlerin, vitaminler ve porfirin bi-
re Jean Robiquet  ve William Cumming Rose’nin amino leşiklerinin, endokrin, parakrin ve otokrin regülasyonda yer
asitler konusundaki çalışmaları oldukça önemlidir. Arthur alan moleküllerin, elektrolitler ve eser elementlerin yapı, sen-
Harden ve William John Young ile Embden Mayerhof’un, tez, yıkım, sindirim, emilim ve atılım metabolizmalarını ve
karbohidratların ara metabolizmaları ve Hans Adolf Krebs enerji yollarını inceler. Diğer taraftan sağlığın temeli, normal
ve Fritz Albert Lipmann’ın trikarboksilik asit (1954 yılın- biyokimyasal olaylardır. Klinik biyokimya, sağlık ve hasta-
da nobel ödülü almıştır) ve üre döngüsü ve glioksalat me- lıktaki biyokimyasal mekanizmaları, hastalıkların önlenmesi,
tabolizmasına ait buluşları biyokimya alanında diğer dönüm tanı, ayırıcı tanı, prognoz ve tedavinin izlenmesinde; çeşitli
noktaları olmuştur. İkinci dünya savaşı sonrasında biyo- vücut materyallerinin (sıvılar, dokular, hücreler ve vücut sal-
kimya alanında çok hızlı ve yoğun ilerlemeler kaydedilmiş gılarının) çeşitli kimyasal ve moleküler biyolojik yöntemler
olup; çok hassas ve özgül yöntemlerin geliştirilmesi ile çok ve organ fonksiyon testleri aracılığı ile incelenmesini kapsar.
küçük miktarlardaki biyolojik moleküllerin saflaştırılması- Tüm hastalıklar moleküllerin ve kimyasal reaksiyonların
na ve yapılarının aydınlatılmasına olanak sağlanmıştır. 1953 anormallikleri sonucunda ortaya çıkar. Bu nedenle her has-
yılında James Dewey Watson ve Francis Crick, DNA’nın talığın bir biyokimyasal temeli bulunmaktadır.
ikili sarmal yapısını aydınlatmış (1962 yılında nobel ödülü Multidisipliner bir bilim olan biyokimya, moleküler bi-
almışlardır) ve Allan Maxam  ve  Walter Gilbert in geliştir- yoloji, toksikoloji, immunoloji, mikrobiyoloji, endokrinoloji,
diği yöntemler (kimyasal dizileme) ile DNA’nın yapısı bütün fizyoloji, farmakoloji, epidemiyoloji gibi bilim dalları ile iç
ayrıntıları ile belirlenmiştir. Son olarak ülkemiz bilim adamı içe olup bu alanlara katkı sağlamakta ve aynı zamanda bu
Aziz Sancar,  DNA’ nın onarılması ile ilgili yaptığı çalışma- alanlardan yararlanmaktadır.
v
İÇİNDEKİLER
BÖLÜM I BÖLÜM II
BİYOKİMYAYA GİRİŞ VE HÜCRE . . . 1 BİYOMOLEKÜLLERİN YAPISI . . . . 43
1. BİYOMOLEKÜLLER, KİMYASAL BAĞLAR 5. AMİNO ASİTLER: YAPI VE FONKSİYON . . . . 45
VE REAKSİYONLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 Prof. Dr. Eser SÖZMEN
Prof. Dr. Ufuk ÇAKATAY
5.1 AMİNO ASİT YAPISI . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
1.1 BİYOMOLEKÜLLERİN GENEL VE 5.2 AMİNO ASİTLERİN KİMYASAL
REAKSİYONLARI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
KİMYASAL ÖZELLİKLERİ . . . . . . . . . . . . . . . 4
1.2 ÇÖZELTİLER VE TEMEL HESAPLAMALAR . . . 10
6. PROTEİNLER: YAPI VE İZOLASYON
1.3 BİYOKİMYASAL ANALİZ TEKNİKLERİ. . . . . . 12
YÖNTEMLERİ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
2. BİYOLOJİK ÖRNEKLER VE Prof. Dr. N. Sema GENÇ
LABORATUVAR HATA KAYNAKLARI . . . . . . 15 6.1 PROTEİNLERİN YAPISI . . . . . . . . . . . . . . . 54
Doç. Dr. Pınar ATUKEREN 6.2 PROTEİNLERİN İZOLASYON YÖNTEMLERİ . . 58
2.1 BİYOLOJİK ÖRNEKLERİN ALINMASI
7. GLOBULER PROTEİNLER . . . . . . . . . . . . . . 61
VE TRANSPORTU. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
2.2 LABORATUVAR HATA KAYNAKLARI . . . . . . 19 Prof. Dr. Fatma TANELİ
7. 1 HEMOGLOBİN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
3. HÜCRE, MEMBRAN VE TRANSPORT . . . . . . 25
7.1.2 HEMOGLOBİN VE OKSİJEN
Doç. Dr. A. Ata ALTURFAN TRANSPORTU. . . . . . . . . . . . . . . . 63
7.1.3 HEMOGLOBİNOPATİLER. . . . . . . . . 65
3.1 HÜCRE YAPISI. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
7.2 MİYOGLOBİN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
3.2 MEMBRAN YAPISI VE TRANSPORT . . . . . . . 29
3.3 APOPTOZ VE NEKROZ . . . . . . . . . . . . . . . 33
8. FİBRÖZ PROTEİNLER . . . . . . . . . . . . . . . . . 67
4. SU VE pH . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 Prof. Dr. Z. Günnur DİKMEN
Prof. Dr. İ. Murat BOLAYIRLI 8.1 KOLLAJEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
8.2 ELASTİN VE KERATİN. . . . . . . . . . . . . . . . 72
4.1 SUYUN YAPISI. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
4.2 pH KAVRAMI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
9. ENZİM YAPISI VE KİNETİĞİ . . . . . . . . . . . . . 75
SIRA-SİZDE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 Prof. Dr. Nevin İLHAN
vii
viii İÇİNDEKİLER
9.1 ENZİMLERİN YAPI, FONKSİYON VE 14.1 AMİNO ASİTLERİN AMİNO GRUPLARININ
ETKİ MEKANİZMALARI . . . . . . . . . . . . . . 76 METABOLİZMASI. . . . . . . . . . . . . . . . . . .150
9.2 ENZİMATİK MEKANİZMALAR VE İLİŞKİN 14.2 ÜRE SENTEZİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .153
TERMODİNAMİK KAVRAMLAR. . . . . . . . . . 81
9.3 KOENZİMLER, KOSUBSTRATLAR VE
15. GLUKOZ METABOLİZMASI: GLİKOLİZ,
KOFAKTÖRLER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84
GLUKONEOJENEZ VE GLİKOJEN. . . . . . . . 157
9.4 KİMYASAL REAKSİYONLARIN KİNETİĞİ. . . . 87
9.5 ENZİMATİK REAKSİYONLARIN HIZINI Prof. Dr. Remise GELİŞGEN
ETKİLEYEN FAKTÖRLER . . . . . . . . . . . . . . 91
15.1 GLİKOLİZ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .158
9.6 ENZİM AKTİVİTESİNİN DÜZENLENMESİ . . . 97
15.2 GLUKONEOJENEZ . . . . . . . . . . . . . . . . . .168
15.3 GLİKOJEN METABOLİZMASI. . . . . . . . . . . .174
10. KARBOHİDRATLAR: YAPI VE FONKSİYON . 105
Prof. Dr. Güler BUĞDAYCI 16. GALAKTOZ, FRUKTOZ VE PENTOZ
METABOLİZMASI. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185
11. LİPİDLER: YAPI VE FONKSİYON. . . . . . . . . 111 Prof. Dr. Uzay GÖRMÜŞ
Prof. Dr. Asım ÖREM
16.1 GALAKTOZ METABOLİZMASI. . . . . . . . . . .186
Prof. Dr. Birgül VANİZOR KURAL
16.2 FRUKTOZ METABOLİZMASI. . . . . . . . . . . .188
Yard. Doç. Dr. Fulya BALABAN YÜCESAN 16.3 PENTOZ FOSFAT YOLU
(HEKSOZ MONOFOSFAT YOLU). . . . . . . . . .189
SIRA-SİZDE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
16.4 URONİK ASİT YOLU VE PENTOZÜRİLER . . . .191
16.5 DİĞER KARBOHİDRAT BİLEŞİKLERİ. . . . . . .193
BÖLÜM III
17. LİPİD METABOLİZMASI . . . . . . . . . . . . . . 195
BİYOMOLEKÜLLERİN Prof. Dr. Asım ÖREM
Prof. Dr. Birgül VANİZOR KURAL
METABOLİZMASI . . . . . . . . . . .123
Yard. Doç. Dr. Fulya BALABAN YÜCESAN
12. AMİNO ASİT SENTEZİ VE KARBONLARININ 17.1 YAĞ ASİDİ METABOLİZMASI . . . . . . . . . . .196
17.1.1 YAĞ ASİDİ SENTEZİ . . . . . . . . . . . .196
METABOLİZMASI. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125
17.1.2 EİKOSANOİDLER. . . . . . . . . . . . . .199
Prof. Dr. Eser SÖZMEN
17.1.3 YAĞ ASİDİ YIKIMI . . . . . . . . . . . . .200
12.1 AMİNO ASİTLERİN SENTEZİ. . . . . . . . . . . .126 17.1.4 KETON CİSİMLERİ METABOLİZMASI .204
12.2 AMİNO ASİTLERİN KARBON İSKELETLERİNİN 17.2 TRİAÇİLGLİSEROL METABOLİZMASI . . . . . .205
METABOLİZMASI VE METABOLIZMA 17.3 FOSFOLİPİD VE SFİNGOLİPİD
BOZUKLUKLARI . . . . . . . . . . . . . . . . . . .130 METABOLİZMASI. . . . . . . . . . . . . . . . . . .207
17.4 KOLESTEROL METABOLİZMASI . . . . . . . . .210
13. AMİNO ASİTLERDEN SENTEZLENEN ÖZEL 17.5 SAFRA ASİTLERİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . .213
ÜRÜNLER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139 17.6 LİPOPROTEİNLER . . . . . . . . . . . . . . . . . .216
17.6.1 LİPOPROTEİN VE APOPROTEİNLERİN
Prof. Dr. Ferhan GİRGİN SAĞIN
YAPI VE ÖZELLİKLERİ. . . . . . . . . . .216
13.1 TRİPTOFANDAN SENTEZLENEN 17.6.2 LİPOPROTEİNLERİN METABOLİZMASI 219
MOLEKÜLLER. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .140
13.2 TİROZİNDEN SENTEZLENEN MOLEKÜLLER .141
18. KARACİĞER YAĞLANMASI VE
13.3 GLUTAMATTAN SENTEZLENEN
DİSLİPİDEMİLER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 225
MOLEKÜLLER. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .143
13.4 GLİSİNDEN SENTEZLENEN MOLEKÜLLER. . .144 Prof. Dr. Dildar KONUKOĞLU
13.5 ARJİNİNDEN SENTEZLENEN MOLEKÜLLER. .145
13.6 HİSTİDİNDEN SENTEZLENEN MOLEKÜLLER .146 18.1 KARACİĞER YAĞLANMASI. . . . . . . . . . . . .226
13.7 BİYOJEN AMİNLER. . . . . . . . . . . . . . . . . .146 18.2 DİSLİPİDEMİLER . . . . . . . . . . . . . . . . . . .230
14. AMİNO ASİTLERİN AMİNO GRUPLARININ 19. TRİKARBOKSİLİK ASİT (SİTRİK ASİT)
METABOLİZMASI VE ÜRE DÖNGÜSÜ . . . . 149 DÖNGÜSÜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235
Prof. Dr. Tülay AKÇAY Prof. Dr. Remise GELİŞGEN
İÇİNDEKİLER ix

20. ELEKTRON TRANSPORT ZİNCİRİ VE 26. DNA: YAPI, REPLİKASYON VE HASAR
OKSİDATİF FOSFORİLASYON . . . . . . . . . . 243 ONARIMI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 321
Prof. Dr. Hafize UZUN Prof. Dr. Z. Günnur DİKMEN
20.1 ELEKTRON TRANSPORT ZİNCİRİNİN Doç. Dr. Gülnihal KULAKSIZ ERKMEN
ÖZELLİKLERİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .244
26.1 DNA YAPISI VE REPLİKASYON . . . . . . . . . .322
20.2 ATP SENTEZİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .247
26.2 PROKARYOTLARDA DNA REPLİKASYONU. . .325
20.3 ETZ İNHİBİTÖRLERİ. . . . . . . . . . . . . . . . .249
26.3 ÖKARYOTLARDA DNA REPLİKASYONU . . . .327
26.4 DNA HASARLARI VE ONARIM
21. HEM METABOLİZMASI. . . . . . . . . . . . . . . 251
MEKANİZMALARI . . . . . . . . . . . . . . . . . .329
Prof. Dr. Hafize UZUN
21.1 PORFİRİNLERİN YAPI VE FONKSİYONLARI . .252 27. GEN EKSPRESYONU VE GENETİK
21.2 HEM SENTEZİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .253
HASTALIKLARIN MOLEKÜLER TEMELİ . . . 335
21.3 PORFİRİYALAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .256
21.4 HEM KATABOLİZMASI . . . . . . . . . . . . . . .260 Doç. Dr. İncilay LAY
21.5 HİPERBİLİRUBİNEMİLER. . . . . . . . . . . . . .263
27.1 RNA - SENTEZİ, İŞLENMESİ VE
DÜZENLENMESİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . .336
22. ENZİMLER VE KLİNİK ÖNEMİ . . . . . . . . . . 269
27.2 PROTEİN SENTEZİ . . . . . . . . . . . . . . . . . .341
Prof. Dr. Necip İLHAN 27.3 GEN EKSPRESYONUN DÜZENLENMESİ. . . . .344
27.4 GENETİK HASTALIKLARIN MOLEKÜLER
22.1 KLİNİK TANIDA PLAZMA ENZİMLERİ . . . . .270
TEMELİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .346
22.2 KAS HASTALIKLARI VE ENZİMLER . . . . . . .272
22.3 KARACİĞER HASTALIKLARI VE ENZİMLER . .275
22.4 PANKREAS HASTALIKLARI VE ENZİMLER . . .279 SIRA-SİZDE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 349
22.5 KEMİK HASTALIKLARI VE ENZİMLER . . . . .283
22.6 KLİNİK TANIDA KULLANILAN DİĞER
ENZİMLER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .284
BÖLÜM V
22.7 KLİNİK LABORATUVARLARDA ENZİMLERİN
TAYİNİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .287 HORMON BİYOKİMYASI VE
METABOLİZMANIN
23. SERBEST RADİKAL BİYOKİMYASI . . . . . . . 289
Prof. Dr. Elif ÖZEROL ENTEGRASYONU . . . . . . . . . . .351
23.1 SERBEST RADİKALLER . . . . . . . . . . . . . . .290
23.2 ANTİOKSİDANLAR. . . . . . . . . . . . . . . . . .292 28. HORMONLAR: YAPI VE ETKİ
MEKANİZMALARI . . . . . . . . . . . . . . . . . . 353
24. KSENOBİYOTİK BİYOKİMYASI. . . . . . . . . . 295 Prof. Dr. Sebahat ÖZDEM
Prof. Dr. Güler BUĞDAYCI
28.1 HORMONLARIN YAPISI VE
24.1 KSENOBİYOTİK METABOLİZMASI . . . . . . . .296 SINIFLANDIRILMASI . . . . . . . . . . . . . . . .354
24.2 KSENOBİYOTİKLERİN BİYOMEDİKAL ÖNEMİ 298 28.2 HORMONLARIN SENTEZİ . . . . . . . . . . . . .357
28.3 HORMON RESEPTÖRLERİ VE HORMON ETKİ
SIRA-SİZDE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301
MEKANİZMALARI . . . . . . . . . . . . . . . . . .360
29. HİPOTALAMUS VE HİPOFİZ
BÖLÜM IV
HORMONLARI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 369
MOLEKÜLER GENETİK . . . . . . . .305 Prof. Dr. Sebahat ÖZDEM
25. NÜKLEOTİDLER : YAPI VE METABOLİZMA. 307 29.1 HİPOTALAMUS HORMONLARI. . . . . . . . . .370
29.2 HİPOFİZ HORMONLARI . . . . . . . . . . . . . .372
Prof. Dr. Tülay AKÇAY
25.1 NÜKLEOTİDLERİN YAPISI VE METABOLİK 30. TİROİD VE PARATİROİD HORMONLARI . . . 379
ÖNEMİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .308
Prof. Dr. Z. Gülnur ANDİCAN
25.2 PÜRİN NÜKLEOTİDLERİNİN
METABOLİZMASI. . . . . . . . . . . . . . . . . . .311 30.1 TİROİD HORMONLARI . . . . . . . . . . . . . . .380
25.3 PİRİMİDİN NÜKLEOTİDLERİNİN 30.2 PARATİROİD HORMON. . . . . . . . . . . . . . .386
METABOLİZMASI. . . . . . . . . . . . . . . . . . .316 30.3 KALSİTONİN. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .388
x İÇİNDEKİLER
31. ADRENAL BEZ HORMONLARI. . . . . . . . . . 391 36.2 SUDA ERİR VİTAMİNLER. . . . . . . . . . . . . .461
Prof. Dr. Z. Gülnur ANDİCAN 36.2.1 B1 VİTAMİNİ . . . . . . . . . . . . . . . .461
36.2.2 B2 VİTAMİNİ . . . . . . . . . . . . . . . .462
31.1 ADRENAL KORTEKS HORMONLARI. . . . . . .392 36.2.3 B3 VİTAMİNİ . . . . . . . . . . . . . . . .463
36.2.4 B5 VİTAMİNİ . . . . . . . . . . . . . . . .464
31.2 ADRENAL MEDULLA HORMONLARI . . . . . .398
36.2.5 B6 VİTAMİNİ . . . . . . . . . . . . . . . .464
36.2.6 BİYOTİN . . . . . . . . . . . . . . . . . . .465
32. GONAD HORMONLARI. . . . . . . . . . . . . . . 403
36.2.7 FOLİK ASİT. . . . . . . . . . . . . . . . . .466
Prof. Dr. Z. Gülnur ANDİCAN 36.2.8 B12 VİTAMİNİ. . . . . . . . . . . . . . . .467
36.2.9 C VİTAMİNİ . . . . . . . . . . . . . . . . .469
32.1 ERKEK GONAD HORMONLARI . . . . . . . . . .404
36.3 YAĞDA ÇÖZÜNEN VİTAMİNLER . . . . . . . . .470
32.2 KADIN GONAD HORMONLARI. . . . . . . . . .407
36.3.1 A VİTAMİNİ . . . . . . . . . . . . . . . . .470
36.3.2 D VİTAMİNİ . . . . . . . . . . . . . . . . .473
33. PANKREAS VE GASTROİNTESTİNAL SİSTEM 36.3.3 K VİTAMİNİ . . . . . . . . . . . . . . . . .475
HORMONLARI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 413 36.3.4 E VİTAMİNİ (TOKOFEROL) . . . . . . .476
36.4 VİTAMİN BENZERİ BİLEŞİKLER (VİTAJENLER) 478
Doç. Dr. Savaş GÜZEL
33.1 PANKREAS HORMONLARI. . . . . . . . . . . . .414 37. ELEMENT BİYOKİMYASI . . . . . . . . . . . . . . 483
33.1.1 İNSULİN . . . . . . . . . . . . . . . . . . .414 Doç. Dr. Pınar ATUKEREN
33.1.2 GLUKAGON . . . . . . . . . . . . . . . . .417
33.1.3 SOMATOSTATİN VE PANKREATİK 37.1 KALSİYUM (Ca) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .484
POLİPEPTİD . . . . . . . . . . . . . . . . .418 37.2 FOSFOR (P). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .487
33.2 GASTROİNTESTİNAL SİSTEM HORMONLARI .418 37.3 DEMİR (Fe) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .489
37.4 BAKIR (Cu) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .493
37.5 ÇİNKO (Zn). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .495
34. METABOLİZMANIN ENTEGRASYONU . . . . 423
37.6 MAGNEZYUM (Mg) . . . . . . . . . . . . . . . . .497
Prof. Dr. Gülden BURÇAK 37.7 SELENYUM (Se) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .498
37.8 KROM (Cr) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .499
34.1 TOKLUKTA METABOLİZMA . . . . . . . . . . . .424 37.9 DİĞER ESER ELEMENTLER. . . . . . . . . . . . .500
34.2 AÇLIKTA METABOLİZMA . . . . . . . . . . . . .428 37.9.1 MOLİBDEN (Mo) . . . . . . . . . . . . . .500
34.3 STRESTE METABOLİZMA. . . . . . . . . . . . . .432 37.9.2 MANGAN (Mn) . . . . . . . . . . . . . . .501
34.3.1 STRES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .432 37.9.3 KOBALT (Co) VE KÜKÜRT (S) . . . . . .502
34.2.2 STRES ve HORMONLAR . . . . . . . . . .436 37.9.4 İYOD (I) VE FLOR (F). . . . . . . . . . . .502
37.10 TOKSİK ELEMENTLER. . . . . . . . . . . . . . . .503
37.10.1 ARSENİK (As) . . . . . . . . . . . . . . . .503
35. DİYABETES MELLİTUS . . . . . . . . . . . . . . . 439
37.10.2 CİVA (Hg). . . . . . . . . . . . . . . . . . .504
Prof. Dr. Gülden BURÇAK
37.10.3 KURŞUN (Pb) VE KADMİYUM (Cd). . .504
35.1 TİP 1 DİYABET. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .440
38. ELEKTROLİT BİYOKİMYASI VE KAN
35.2 TİP 2 DİYABET. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .441
35.3 İNSÜLİN DİRENCİ VE METABOLİK SENDROM 442 GAZLARI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 507
35.4 DİYABET KOMPLİKASYONLARI VE DİYABET Prof. Dr. İ. Murat BOLAYIRLI
TANISI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .446
38.1 ELEKTROLİTLER . . . . . . . . . . . . . . . . . . .508
SIRA-SİZDE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 455 38.1.1 SODYUM . . . . . . . . . . . . . . . . . . .509
38.1.2 POTASYUM . . . . . . . . . . . . . . . . .510
38.1.3 KLOR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .512
BÖLÜM VI 38.1.4 BİKARBONAT . . . . . . . . . . . . . . . .513
38.2 TAMPON SİSTEMLER . . . . . . . . . . . . . . . .513
VİTAMİN, ELEMENT, SU VE ELEKTROLİT 38.3 KAN GAZLARI VE ÖLÇÜMÜ. . . . . . . . . . . .518
METABOLİZMASI VE BESLENME
39. MAKROMOLEKÜLLERİN SİNDİRİM
BİYOKİMYASI. . . . . . . . . . . . . .457
VE EMİLİMİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 521
Prof. Dr. Elif ÖZEROL
36. VİTAMİN BİYOKİMYASI . . . . . . . . . . . . . . 459
Prof. Dr. Hafize UZUN 39.1 KARBOHİDRAT SİNDİRİMİ VE EMİLİMİ . . . .522
39.2 PROTEİN SİNDİRİMİ VE EMİLİMİ . . . . . . . .523
36.1 VİTAMİNLERİN GENEL ÖZELLİKLERİ 39.3 LİPİD SİNDİRİMİ VE EMİLİMİ . . . . . . . . . . .523
VE YAPILARI. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .460 39.4 NÜKLEOPROTEİN SİNDİRİMİ VE EMİLİMİ. . .524