Altın Kapı Çanakkale Boğazı ve Çanakkale (Gelibolu)

96 Pages·2015·15.88 MB·Turkish

canakkale 1f:Layout 1 17.03.2015 09:48 Page 1
Yazar
Hrt. Müh.Tümg. Cevat ÜLKEKUL (E)
Kapak ve İç Tasarım
Kemal ÖZDEMİR
Basım Yeri
Harita Genel Komutanlığı
Matbaasında basılmıştır.
Tıp Fakültesi Caddesi
Dikimevi 06590 / ANKARA
Belge Geçer : 0 312 320 14 95
www.hgk.msb.gov.tr
Basım Tarihi
Nisan, 2015
Yayımlanan çalışmanın, yayın ve telif hakkı
Harita Genel Komutanlığına aittir, yazara
ayrıca telif ücreti ödenmez.
Bu çalışmanın bilimsel içerik, dil ve
sorumluluğu yazara aittir.
canakkale 1f:Layout 1 17.03.2015 09:48 Page 3
ALTIN KAPI
ÇANAKKALE BO⁄AZI
VE ÇANAKKALE (GEL‹BOLU)
SAVAfi ALANININ
HAR‹TALARI
Hrt. Müh. Tümg.(E)
Cevat ÜLKEKUL
canakkale 1f:Layout 1 17.03.2015 09:48 Page 2
ÖNSÖZ
Tarihin tanıklık ettiği çok önemli savaşlar vardır. Bu savaşlardan bazıları çağ kapatıp
çağ açmış,bazıları milletlerin varoluş destanını yaratmıştır. İşte Çanakkale Harbi de
bunlardan biridir ve bir ulusun yeniden dirilişinin destanıdır.
Çanakkale nasıl geçilemedi, kimler neler yaptı? Çanakkale Boğazı ve Çanakkale
(Gelibolu) savaş alanının geçmişte ve Çanakkale Savaşı döneminde üretilen haritalarını
konu alan bu çalışma, Türk Tarihinde önemli bir yer tutan Çanakkale Savaşının gölgede
kalmış, farklı bir kesitini ortaya koymaktadır.
Bölgeye ilişkin haritalar, bu savaşın kazanılmasında, zafere ulaşılmasında kullanılan
unsurlardan sadece biri. Konusunda ilk olan bu çalışma, hem bu bölgeye ilişkin olarak
üretilen haritaları 100 yıl sonra gün ışığına çıkarması, hem de bu konuda bundan sonra
yapılacak ayrıntılı çalışmalar için itici güç olması nedeniyle ayrı bir değer taşımaktadır.
Çanakkale Savaşı’nın 100’üncü Yılı anısına Harita Genel Komutanlığı tarafından
basılan “Altın Kapı Çanakkale Boğazı ve Çanakkale (Gelibolu) Savaş Alanının Haritaları”
adlı çalışma,bölgeye ilişkin çok sayıda haritayı ve bu haritalara ilişkin açıklamaları
içermektedir.
Bu değerli ve örnek eseri uzun süren özverili bir çalışmayla ortaya çıkaran Harita
Genel Komutanlığı görevini uzun yıllar yapmış (E)Tümgeneral Cevat ÜLKEKUL’a saygı
ve şükranlarımızı sunarız.
Son olarak, bu cennet vatanı büyük fedakârlıklarla bizlere armağan eden başta Gazi
Mustafa Kemal ATATÜRK ve silah arkadaşları olmak üzere, kutsal vatan toprağı için
canlarını feda eden aziz şehitlerimizi rahmet, minnet ve saygıyla anıyoruz.

Burhanettin AKTI
Tümgeneral
Harita Genel Komutanı
5
canakkale 1f:Layout 1 17.03.2015 09:48 Page 2
canakkale 1f:Layout 1 17.03.2015 09:48 Page 7
YAZARIN ÖNSÖZÜ
Anafartalar Kahraman› ve Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu büyük devlet adam›
ve asker Gazi Mustafa Kemal Atatürk tarih yaz›lmas› konusundaki görüfllerini flöyle
ifade buyurmufltur:
“Tarih yazmak tarih yapmak kadar mühimdir, yazan yapana sad›k
kalmazsa, de¤iflmeyen hakikat insanl›¤› flafl›rtacak bir mahiyet al›r.”
Bu ba¤lamda, eldeki çal›flma Çanakkale Savafllar›’n›n ele al›nmam›fl konular›ndan
biri olan Harita konusunu incelemek üzere yap›lm›fl bir ön çal›flma olarak görülebilir.
Çünkü gücümüz ve bilgimiz bu kadar›na yetti.
Bu çal›flma ile savas›n muharip birlikleri kadar harita, levaz›m, nakliye, ikmal ve
da¤›t›m, sa¤l›k gibi birliklerinin de zaferinin ads›z kahramanlar› aras›nda yer ald›klar›
ortaya konulmaya çal›fl›lm›flt›r. Bu nedenle öteki konular›n da araflt›r›l›p,
ayd›nlat›lmas› gerekir.
Elden geldi¤ince Büyük Atatürk’ün tarih yaz›lmas› konusundaki görüfllerine uyul-
mak, sad›k kal›nmak istenilmesine karfl›n elde çok az kaynak belgesi bulundu¤undan
istenilen amaca ulafl›ld›¤› söylenemez. Ancak bu öncü çal›flmay› izleyecek yeni yeni
araflt›rmalar›n ve daha ayr›nt›l› ve doyurucu kitaplar›n eserlerin konuyu daha iyi
ayd›nlataca¤›na inan›lmaktad›r.
Baflta Anafartalar Kahraman›, Kurtulufl Savafl› Baflkomutan›, Türkiye Cum-
huriyetinin kurucusu, büyük devlet adam› aziz Mustafa Kemal Atatürk olmak üzere
Çanakkale Savafllar›n›n bütün kahraman fiehit ve Gazileri ile zaferin kazan›lmas›nda
eme¤i geçen herkesi sayg› ve flükranla an›yor, onlara gönülden rahmet diliyorum.
Cevat ÜLKEKUL
7
canakkale 1f:Layout 1 17.03.2015 09:48 Page 8
‹Ç‹NDEK‹LER
Harita Genel Komutan›’n›n Önsözü........................................................................................................................ 5
Yazar›n Önsözü .................................................................................................................................................................. 7
Girifl: Alt›n Kap› Çanakkale Bo¤az› ....................................................................................................................... 11
Birinci Dünya Savafl› ve Çanakkale Bo¤az› ...................................................................................................... 23
‹ngiltere ve Fransa’n›n Ç›karmadan Önce Çanakkale Savafl Alan›na ‹liflkin Harita Üretimi 26
Mustafa Kemal ‹mzal› 1/40.000 ölçekli iki Harita ....................................................................................... 32
Çanakkale (Gelibolu) Savafl Alan›na ‹liflkin Türk Haritalar› .................................................................... 35
Türk Haritac›l›k Teflkilat›n›n ve Çal›flmalar›n›n Birinci Dünya Savafl›’n›n bafllamas›ndan
önceki Durumu .............................................................................................................................................................. 35
Paftalar›n Boyutu ve Adland›r›lmalar .................................................................................................................... 41
Üretim esaslar› ve öncelikleri: ................................................................................................................................... 41
Çanakkale Savafllar› Öncesinde Yap›lm›fl Haritalar ....................................................................................... 45
Çanakkale ve Yöresinin 1914 Y›l›ndan Önce Yap›lm›fl Kabartma Haritalar› ................................. 48
Çanakkale Bo¤az›’na iliflkin kabartma harita görünümünde özel çal›flmalar ................................ 50
Çanakkale Savafllar›ndan önce ve Savafl S›ras›nda Harita Üretim Durumu ve
Yap›lan Haritalar (1913-1915 Y›llar›) .............................................................................................................. 57
‹ngiltere ve Fransa’n›n Savafl S›ras›ndaki Harita Üretimi ........................................................................... 61
Çanakkale (Gelibolu) Savafllar› Sonras›nda Yap›lm›fl Haritalar ............................................................ 66
Çanakkale (Gelibolu) Savafllar›n›n Hemen ard›ndan Savafl Durumunu Saptamak için
yap›lm›fl 1/5.000 ölçekli Özel haritalar ......................................................................................................... 66
Çanakkale Bo¤az› ve Savafllar›’n›n 1/25.000 Ölçekli Kabartma Haritas› .......................................... 72
Çanakkale Savafllar› Sonras›nda Yap›lm›fl ‹pek, El Dokumas› Hal› Harita ...................................... 78
Çanakkale Savafllar›nda Kullan›lan Deniz Haritalar› .................................................................................... 81
Son Birkaç Söz ve Üç Konuda Vefa Borcunun ödenmesi ........................................................................ 85
Çanakkale Şehitlerine ...................................................................................................................................................................... 92
Kaynakça ........................................................................................................................................................................... 94
8
canakkale 1f:Layout 1 17.03.2015 09:48 Page 9
“Ça nak ka le,
Ça¤ lar üz re Des tan la r›n özü dür,
Bay rak lar dal ga la n›r ya,
Yel bay rak la r›n h› z› d›r.
Yi ¤it le rin son suz luk,
Ek me ¤i dir, tu zu dur.
Gök uyur ya bu ra lar da, gök uya n›r ya,
Ya fla ma n›n gö zü dür.
Hep si de va r›r An ka ra’ya ova lar dan,
Ka lan lar ölen le rin izi dir.
De niz de niz, da¤ da¤
Ya z› d›r.
Ça nak ka le,
Ye ni Tür ki ye’nin öz sö zü dür.”
Fa z›l Hüs nü Da¤ lar ca
9
canakkale 1f:Layout 1 17.03.2015 09:48 Page 10
Fransa Kraliyet Haritac›s› Gulielmi Nicolai Sanson’un o¤lu Gulielmi Sanson
taraf›ndan 1665’de bast›r›lan Cartes Generales De Toutes Les Parties du Monde adl›
yap›ttaki Troianum Regnum (Truva Krall›¤›) başl›kl› haritas›,boyutu 420x500 mm.
10