Alman Romantizminde Sanat Eleştirisi Kavramı

192 Pages·2010·0.84 MB·Turkish

WALTER BENJAMIN
Alman Romantizminde Sanat Eleştirisi Kavramı
WALTER BENJAMIN (1892-1940) Berlin’de varlıklı bir Yahudi ailede
doğdu. Felsefe eğitimini tamamladıktan sonra Bern Üniversitesi’ne devam
etti ve 1919’da “Alman Romantizminde Sanat Eleştirisi Kavramı” başlıklı
doktora tezini sundu. 1920’li yıllarda, Baudelaire ve Proust çevirilerinin
yanı sıra, Hölderlin, Dostoyevski ve Goethe üzerine çalışmalarını yayım-
ladı. Aynı dönemde Adorno, Horkheimer, Marcuse gibi Frankfurt Okulu
kurucuları ile birlikte “eleştirel kuram”ın temellerini attı. 1920’lerin
ortasından itibaren, düşüncesinde, başta Georg Lukács ve Bertolt Brecht
olmak üzere Marksist edebiyat kuramcılarının etkisi hissedilmeye baş-
ladı. “Tek Yönlü Yol”, “Üretici Olarak Yazar” gibi metinler, bu dönemin
ürünüydü. 1929’da “Sürrealizm: Avrupalı Aydının Son Fotoğrafı” başlıklı
metnini yazdı. Marksizm kadar sürrealistler de Benjamin’i derinden etki-
ledi. 1927’de başlayıp ömrünün geri kalanını vakfettiği, fragmanlardan
oluşan Passagenwerk’i (Pasajlar Yapıtı) “sürrealizmin felsefede uygulan-
ması” olarak tanımlayacaktı. Ağır ekonomik sıkıntılarına ve Nazilerin
Avrupa’da artan tehdidine rağmen, Pasajlar Yapıtı çalışmasına ara vermek
istemediğinden Paris’ten zamanında ayrılmadı ve geçici olarak bir toplama
kampına götürüldü. Çıktıktan sonra, Frankfurt Okulu’ndan arkadaşlarının
kaçtığı New York’a gitmek üzere İspanya’ya ulaşmaya çalışırken sınır kon-
trolü sırasında alıkonulunca hayatına son verdi. “Tarih Felsefesi Üzerine
Tezler”, ölümünden kısa bir süre önce yazdığı son metniydi.
sanathayat
DİZİ EDİTÖRÜ Ali Artun
Sanat, tinselliği hep yeni baştan, hep yeni biçimlerde,
günümüzdeki ve geçmişteki hayatta olup bitenlerle birleştirir.
Sanat, tarihin tek tek olaylarına değil, onların bütünlüğüne
bağlanır; kendini sonrasızca yetkinleştiren insanlığın görüş
açısından, olaylar bütününü birleştirerek ve somutlaştırarak
özetler. Eleştiri, insanlık idealini ayakta tutmaya çalışır.
Friedrich SCHLEGEL
WALTER BENJAMIN
Sanatta
ve
Edebiyatta
Eleştiri
ALMAN ROMANTİZMİNDE
SANAT ELEŞTİRİSİ KAVRAMI
Der Begriff der Kunstkritik
in der deutschen Romantik
ÇEVİRENLER
Elçin Gen - Mustafa Tüzel
i l e t i ş i m
Der Bregriff der Kunstkritik in der deutschen Romantik
© Suhrkamp Verlag. Frankfurt am Main 2008
Walter Benjamin. Werke und Nachlaß. Kritische Gesamtausgabe Band 3,
ed. Uwe Steiner
•
İletişim Yayınları ??? • sanathayat dizisi ??
ISBN-13: 978-975-05-07??????
© 2010 İletişim Yayıncılık A. Ş.
1. BASKI 2010, İstanbul
•
DİZİ EDİTÖRÜ Ali Artun
YAYINA HAZIRLAYAN Elçin Gen
ALMANCA REDAKSİYON Elif Daldeniz
KAPAK TASARIMI Özlem Özkal - Suat Aysu
UYGULAMA Hüsnü Abbas
DÜZELTİ Elçin Gen
DİZİN Asude Ekinci
BASKI ve CİLT Sena Ofset
Litros Yolu 2. Matbaacılar Sitesi B Blok 6. Kat No. 4NB 7-9-11
Topkapı 34010 İstanbul Tel: [phone]
•
sanathayat
Theodor Adorno
KÜLTÜR ENDÜSTRİSİ - KÜLTÜR YÖNETİMİ
•
Charles Baudelaire
MODERN HAYATIN RESSAMI
•
George Simmel
MODERN KÜLTÜRDE ÇATIŞMA
İletişim Yayınları
Binbirdirek Meydanı Sokak, İletişim Han No. 7 Cağaloğlu 34122 İstanbul
Tel: [phone] • Faks: 212.516 12 58
e-mail: [email protected] • web: www.iletisim.com.tr
İÇİN DE Kİ LER
SU NUŞ / Walter Benjamin’in “Alman Romantizminde
Sanat Eleştirisi Kavramı”na Sunuş
PHILIPPE LACOUE-LABARTHE ..........................................................................................................7
SU NUŞ / Jena Romantizmi ve Benjamin’in
Eleştirel Epistemolojisi
FRED RUSH ................................................................................................................................................27
WALTER BENJAMIN
Alman Romantizminde Sanat Eleştirisi Kavramı ..........59
GİRİŞ / Sorunun Ortaya Konuluşundaki Sınırlamalar...................61
• Kaynaklar ...................................................................................................................................64
BİRİNCİ BÖLÜM / Düşünseme ..........................................................................................71
• Fichte’de Düşünseme ve Koyma [Setzung] ................................................71
• Erken Romantiklerde Düşünsemenin Önemi ............................................79
• Sistem ve Kavram ..............................................................................................................94
• Erken Romantizmin Doğa Bilgisi Teorisi .....................................................107
İKİNCİ BÖLÜM / Sanat Eleştirisi .................................................................................121
• Erken Romantizmin Sanat Bilgisi Teorisi ...................................................121
• Sanat Yapıtı...........................................................................................................................131
• Sanat İdeası ..........................................................................................................................146
SONSÖZ / Erken Romantizmin Sanat Teorisi ve Goethe ........175
Alıntılanan Yazılar Listesi ......................................................................................................187
Dizin ...........................................................................................................................................................191
SU NUŞ
•
Walter Benjamin’in
"Alman Romantizminde
Sanat Eleştirisi Kavramı"na
Sunuş
PHILIPPE LACOUE-LABARTHE
Walter Benjamin.
Walter Benjamin’in
"Alman Romantizminde Sanat Eleştirisi
Kavramı"na Sunuş*
Alman Romantizminde Sanat Eleştirisi Kavramı, Benjamin’in
doktora tezidir. Haziran 1919’da (27 yaşındayken), Bern
Üniversitesi’nin felsefe bölümü jürisi karşısında bu tezi ba-
şarıyla savunmuş ve summa cum laude [en yüksek onur] de-
recesine layık görülmüştü; Benjamin’e, doçent olup üniversi-
tede kadro alabilmek için çalışmalarına devam etmesini tav-
siye eden tez danışmanı Richard Herbertz, Bern’deki Franc-
ke yayınları için hazırladığı eserlere Benjamin’in makalesi-
ni de dahil etmişti. Kitap Berlin’de, sahaf Arthur Scholem
(Benjamin’in en yakın dostu Gershom Scholem’in babası) ta-
rafından basıldı; böylece 1920’de Bern’de ve Berlin’de, başlı-
ğında ufak değişikliklerle, aynı anda yayımlanmış oldu:1
1. Dr. Walter Benjamin: Alman Romantizminde Sanat Eleş-
tirisi Kavramı. Bern: Francke, 1920. (Felsefe ve Felsefe Tari-
hi Üzerine Yeni Bern Makaleleri. Derleyen Richard Herbertz.
No. 5.)
* Le Concept de critique esthétique dans le romantisme allemand içinde, (Paris:
Flammarion, 1986) s. 7-23. İngilizce’ye çeviren David Ferris, Walter Benjamin
and Romanticism, (ed.) Beatrice Hanssen ve Andrew Benjamin (Londra, New
York: Continuum, 2002).
9
2. Alman Romantizminde Sanat Eleştirisi Kavramı. Bern
Üniversitesi Felsefe Bölümü doktora tezi. Berlin’de Walter
Benjamin tarafından sunuldu. Berlin: Arthur Scholem, 1920.
Bu, Benjamin’in üniversitede görüp göreceği son başarıy-
dı. Maddî sıkıntıları yüzünden memleketi Berlin’den ayrıl-
mak zorunda kalmış, beş yıl sonra doçentliği için Alman tra-
gedyası üzerine yaptığı çalışmayı sunmuştu. Fakat jüri, kita-
bı, özellikle biçiminden ötürü kabul etmedi ve “okunmaz”
olduğu yargısına vardı. Bunun üzerine Benjamin üniversite
kariyerine kesin olarak veda etti.2
1920’de yayımlanan tez, Benjamin’in gerçek anlamda-
ki tek akademik eseridir. Benjamin’in, üniversitenin disip-
linine (taleplerine demeye dili varmazdı) boyun eğmeyi ka-
bullenmekte zorlandığını, içten içe derin tereddütler yaşa-
dığını teslim etmek gerekir. Aslında çoktandır bambaşka
bir yolda ilerlediğini bilmesine rağmen, bu disipline geçici
olarak boyun eğdi; onun için, yerleşik geleneği, yani uyma-
ya zorlandığı formu kandırmak için her türlü araç mübah-
tı. Açmaz, bir tez yazmakla bir kitap (eser) yazmak arasın-
daydı. Romantizmde Sanat Eleştirisi Kavramı, (hâlâ) bir uz-
laşmanın ürünüydü. Alman trajik tiyatrosunu konu alan ki-
tabındaysa, birkaç küçük taviz dışında, uzlaşmadan eser ol-
mayacaktı.
Benjamin’i bu tip yazma biçiminden soğutan ve bu çalış-
mayı kişisel eserlerinden bilhassa ayrı tutmaya sevk eden,
böyle bir çalışmanın gerektirdiği “zahmet” değildi; tam ter-
sine, her şeyden önce, uzlaşımlardı. Ernst Schoen’e yazdı-
ğı Kasım 1918 tarihli mektubuna, şaşmaz bir hakkaniyeti
de barındıran şu mahçup ifadelerle başlamıştı: “İnsan ne za-
man bir uzlaşıma teslim olsa, bu taviz göza batar, yakın dost-
larını rahatsız eder, hele ki söz konusu uzlaşım salt bir uz-
laşım olarak algılanıyorsa. İşte hazırlanmakta olduğum dok-
tora sınavı için de durum bu.”3 Konu üniversite olduğu için,
10