Algılama duyma ve bilme

230 Pages·1984·10.947 MB·Turkish

by  Hacıkadiroğlu, Vehbi (Derleyen ve Çeviren)

ALGILAMA DUYMA
VE BİLME
ALGILAMA, DUYMA ve BİLME
Metis Yayınlan, Aralık 1984
Yapıtın Özgün Adı:
A. J. Ayer’ın Algılama makalesi
The Problem of Knowledge adlı
kitabından, Broad, Moore, Barnes
ve Price’ın makaleleri
Perceiving, Sensing, and Knowing
adlı kitaptan alınmıştır.
Bu çevirinin bütün yayın hakları
Vehbi Hacikadiroğlu’na aittir.
Dizgi - Baskı: Kent Basımevi
Kapak Baskı: Boğaz Ofset
Cilt: Örnek Mücellithanesi
ALGILAMA
DUYMA VE BİLME
A. J. AYER
C. D. BROAD
G. E. MOORE
W.F. BARNES
H. H. PRICE
V. HACIKADİROĞLU
Derleme ve Çeviri
VEHBİ HACIKADİROĞLU
METİS YAYINLARI
Klodfarer Cad. Işık Sok. 3/5
Cağaloğlu/iSTANBUL

SUNUŞ
Algılama (idrak etme) sözcüğü, olağan olarak, anlama,
kavrama gibi anlamlara gelmekle birlikte, felsefede, duyu­
larımız aracılığıyla dış dünyanın varoluşunu ye özellikle­
rini tanımak anlamında kullanılmaktadır. Görme, işitme,
dokunma, tatma ve koku alma yoluyla edindiğimiz bilgi­
let yaşamımızın öylesine ayrılmaz bir bölümünü oluşturur
ki, bu bilgilerin kapsamı, doğruluk derecesi ya da bunla­
rı nasıl edinebildiğimiz gibi sorunların ortaya çıkabilece­
ğini düşünmeyiz. Oysa konuya biraz yakından bakıldığın­
da, duyu organlarımızın bize gerekli bilgileri nasıl ve ne
ölçüde verebildikleri sorusunu yanıtlamanın, bu organla­
rın fizyolojik olarak nasıl oluştukları sorusunu yanıtlamak­
tan daha kolay olmadığını görürüz.
Öte yandan, algılamanın yaşamamızdaki ve doğa bi­
limlerindeki önemi üzerinde ne söylense azdır. İnsanla hay­
van, giderek canlıyla cansız, arasındaki ayrımın, bunların
bilgi düzeyleri arasındaki ayrımla açıklanabileceği artık
bilimsel olarak kabul edilmektedir. Bütün bilgilerimizin te­
melinde algılamanın bulunduğu da yadsınamaz. Bilgimizin
tümüyle deneyden geldiğini savunan deneyci (empiricist)
filozoflar bunu kabul ettikleri gibi, doğuştan bilgilerimizin
bulunduğunu ileri süren filozoflar da dolaylı yoldan kabul
etmek zorundadırlar. Çünkü ya o doğuştan bilgilerin işler­
lik kazanması dış dünyanın algılanmasıyla başlayacaktır
ya da o bilgiler yalnızca, algılamaya dayanan deneylerimizi
olanaklı kılmak için gereklidir.
Algılamanın böylesine önemli olmasına karşın, üniver­
sitelerimizin dışarıya yeterince yansımayan yayınlan üze­
rinde bir şey söylemek olanağı bulunmamakla birlikte,
Türkçede bu konuda önemli bir kitap yayınlandığı söylene­
mez. Yalnız algılama konusunda değil, herhangi bir felse­
fe sorununu çağımızın felsefe arüayışına göre irdeleyebil-
mete için baş vurulması zorunlu gibi görünen mantıksal çö­
zümleme yöntemiyle ügili yayınların son derece yetersiz ol­
duğu açıktır. Yeni yayınlanan Dil, Doğruluk ve Mantık
(A. J. Ayer) ve Sayın Arda Denkel’in yine bu yıl yayınla­
nan iki kitabı, Bilginin Temelleri ve Anlamın Kökenleri
göz önünde tutulduğunda bu alandaki yayınların birden­
bire zenginleştiğini söylemek abartma olmayacaktır.
Batıda Descartes’m (1596-1650) sonra da Locke (1632-
1704), Berkeley (1685-l753) ve Hume (1711-1776) gibi İn­
giliz deneyci filozoflarının önemle ele aldığı algılama soru­
nunun, yüzyılımız filozofları için daha da yoğun bir ilgi
konusu olmasına karşın, çekişmeli niteliğinden hiç bir şey
yitirmediği, değişik kuramların savunucuları olan filozof­
ların yazılarının bu kitaba alınan örneklerinde görülebilir.
Ancak öyle sanıyorum ki yine bu örnekler, bir felsefe ya­
zısının, ele aldığı soruna hiç bir çözüm getirmediği giderek
açıkça yanlış olan bir çözüm getirdiği zaman bile nasıl il­
ginç olabileceğini ve ne büyük bir zevkle okunabileceğini
de gösterecektir.
Kitap, algılama konusundaki, altı yazıdan oluşuyor.
İlk yazı ünlü İngiliz filozofu A. J. Ayer'm The Problem of
Knowledge (Bilgi sorunu) adlı kitabından alınmıştır. Bu
yazı algılama konusundaki belli başlı öğretilerin hem özet­
lerini vermekte hem de eleştirilerini yapmaktadır. Geri
kalan dört çeviri İllinois Üniversitesi felsefe bölümü üye­
si Robert J. Swartz m bir önsözüyle yayınlanan “Perceiving,
Sensing and Knowing (Algılama, Duyma ve Bilme) adlı
kitaptaki yazılar arasından seçilmiştir. Bunlara benim “Al­
gılamanın anatomisi" adlı yazım da eklenmiştir. Bu son
yazının değeri üzerinde yargı vermenin bana düşmediği
açıktır. Fakat konunun, bütün öteki yazılara bakışla, deği­
şik bir açıdan ele alındığının yadsınamayacağını sanıyo­
rum. Her durumda, esasını, algılamayı değişik yönleriyle
irdeleyen ünlü düşünürlerden yapılan çevirilerin oluştur­
duğu böyle bir kitabın felsefe yazınımızın ilginç bir bölü­
münü oluşturacağını sanıyorum.
Vehbi Hacikadiroğlu
ALANYA, 1984
•İÇİNDEKİLER*
1. ALGILAMA 9
A. J. Ayer
2. DUYU-ALGISI ÜZERİNE BİR KAÇ DÜŞÜNCE 59
C. D. Broad
3. ALGILAMA ÜZERİNE BİR KAÇ YARGI 80
G. E. Moore
4. DUYU-VERİSİ MASALI 109
Winston H. F. Barnes
5. NEDENSEL KURAM 140
H. H. Price
6. ALGILAMANIN ANATOMİSİ 186
Vehbi Hacıkadiroğlu
■* 2, 3, 4, 5 No. lu yazılar ANCHOR BOOKS, New York Yayınevinin yayım­
ladığı ’’PERCEIVING, SENSING, AND KNOWING” (ALGILAMA, DUY­
MA VE BtLME) adlı kitaptaki yazılar arasından, seçilmiştir.