Table Of ContentHacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Psikoloji Anabilim Dalı
Klinik Psikoloji Bilim Dalı
ALEKSİTİMİ, ÖFKE VE ÖFKE İFADE TARZLARI İLE STRESLE
BAŞA ÇIKMA TARZLARI VE PSİKOLOJİK BELİRTİLER
ARASINDAKİ İLİŞKİNİN İNCELENMESİ
Bükre KAHRAMANOL
Yüksek Lisans Tezi
Ankara, 2016
ALEKSİTİMİ, ÖFKE VE ÖFKE İFADE TARZLARI İLE STRESLE BAŞA ÇIKMA
TARZLARI VE PSİKOLOJİK BELİRTİLER ARASINDAKİ İLİŞKİNİN
İNCELENMESİ
Bükre KAHRAMANOL
Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Psikoloji Anabilim Dalı
Klinik Psikoloji Bilim Dalı
Yüksek Lisans Tezi
Ankara, 2016
iii
En kıymetlilerim olan
Annem’e ve Babam’a…
iv
TEŞEKKÜR
Öncelikle tez yazma sürecim boyunca önemli geri bildirimleri ve önerileriyle tezimin
oluşmasında büyük katkısı olan ve umutsuzluk yaşadığım anlarda bana olan inancı ve
verdiği motivasyonla yeniden ayağa kalkmamı sağlayan; lisans ve yüksek lisans
eğitimim boyunca kendisinden çok şey öğrendiğim değerli hocam ve tez tanışmanım
Prof. Dr. İhsan Dağ’a her şey için çok teşekkür ederim.
Tez jürimde bulunmayı kabul ettikleri ve önemli geri bildirimleriyle tezimin
gelişmesine katkıda bulundukları için Doç. Dr. Özlem Bozo ve Doç. Dr. Sedat Işıklı’ya
çok teşekkür ederim.
Lisans ve yüksek lisans eğitimim boyunca bana öğrettikleri sayesinde akademik,
mesleki ve kişisel gelişimime büyük katkılar sağlayan ve verdiği fikirlerle tezimin
şekillenmesi aşamasında yol gösterici olan değerli hocam Doç. Dr. Sait Uluç’a;
süpervizyon sürecinde kendimle yüzleşmemi ve kendime doğru bir yolculuğa çıkmamı
sağlayarak hem kişisel hem mesleki gelişimimde büyük katkısı olan değerli süpervizör
hocam Doç. Dr. Müjgan İnözü’ye; tezimin analizleri konusunda değerli fikir ve
desteklerini benden esirgemeyen, lisans ve yüksek lisans eğitimim boyunca kendime ve
diğer insanlara başka açılardan bakmamı sağlayan değerli hocam Doç. Dr. Sedat
Işıklı’ya özel bir teşekkürü bir borç bilirim.
Tezimin analizleri konusunda fikirlerini benden esirgemeyerek tezimin oluşmasına
önemli katkılar sağlayan değerli hocam Öğr. Gör. Dr. Recai Coştur’a çok teşekkür
ederim. Tezimin şekillenmesinden sonuna kadar gerek akademik olarak gerek
motivasyon bağlamında yol göstericiliği ve destekleriyle tezimi bitirmemde katkısı olan
değerli hocam Arş. Gör. Dr. Zehra Çakır’a; tezim konusunda ilk önemli adımı atmamı
sağlayarak beni motive eden ve güzel seyahat arkadaşlığı ile geçirdiğim keyifli
zamanları daha keyifli hale getiren değerli hocam Arş. Gör. Dr. Sevginar Vatan’a ve
tezimin analiz aşamasında her çıkmaza düştüğümde bilgilerini ve desteklerini benden
esirgemeyerek tezimin ortaya çıkmasında büyük katkısı olan Arş. Gör. Dr. Yusuf
Bayar’a çok teşekkür ederim.
v
Tezimin veri toplama aşamasında sağladığı destekler ile tezimin oluşumunda önemli
katkıları olan Arş. Gör. Dr. Kadir Dede’ye ve Mübeccel Yeniada’ya gösterdikleri tüm
çabalar için çok teşekkür ederim. Tezimin analiz aşamısında bildiklerini sabırla bana
aktaran ve kahve keyfime çoğu zaman ortak olarak onu daha keyifli hale getiren sevgili
arkadaşım Suzan Çen’e çok teşekkürler.
Yüksek lisans eğitimimin ve çalışma hayatımın en değerli kazanımlarından biri olan
Yasemin Kahya’ya bana olan inancından, yol göstericiliğinden, yüksek lisans eğitimim
ve tez sürecim boyunca akademik ve kişisel anlamda bana kattıklarından ve benim için
büyük bir anlam ifade eden dostluğundan dolayı çok teşekkür ederim. Senin desteğin,
yardımların ve bana verdiğin motivasyon beni ayakta tutan şeylerden biriydi.
Dostluklarıyla her zaman yanımda olan, yaşadığım her zorlukta ve güzellikte her zaman
ilk kendilerine koştuğum, birlikte çok güzel anılar biriktirdiğim güzel arkadaşlarım
Tuğba Çapar, Ezgi Trak ve Gülpembe Yüceol’a hayatımı ve Ankara’yı daha güzel hale
getirdikleri için çok teşekkürler. Dostluğunuz benim için çok değerli. İyi ki varsınız.
Yüksek lisans eğitimim boyunca pek çok mutluluk ve üzüntüyü paylaştığımız dönem
arkadaşlarım İlgün Bilekli ve Fatma Yıldırım’a destekleri ve paylaşımları için çok
teşekkür ederim.
Sağladığı motivasyon ve teknik desteklerle tezimi bitirmemde katkısı büyük olan sevgili
arkadaşım Onur Çavuşoğlu’na çok teşekkür ederim.
Tezimin her aşamasında tüm sabrıyla yanımda olarak benimle birlikte neredeyse ikinci
bir tez yazmış gibi olan canım dostum ve yeni sınıf arkadaşım Buse Bayat’a sonsuz
teşekkürler. Telefonların bir süre daha susmayacağa benziyor. Bendensin. İyi ki varsın.
Son olarak her zaman arkamda olan; desteklerini, bana olan sevgilerini ve inançlarını
her zaman hissettiren ve bugünlere gelmemde en büyük katkıya sahip en değerlilerim
canım annem Belgin Kahramanol ve canım babam Kamil Kahramanol’a; canım
anneannem Nurol Akgüre ve canım dedem Erol Akgüre’ye; canım babaannem Ömriye
Kahramanol ve canım dedem rahmetli Nuri Kahramanol’a ne kadar teşekkür etsem
azdır. Böyle güzel ve sevgi dolu bir ailenin bir parçası olduğum ve sizlere sahip
olduğum için çok şanslıyım. İyi ki varsınız.
vi
ÖZET
KAHRAMANOL, Bükre. Aleksitimi, Öfke ve Öfke İfade Tarzları ile Stresle Başa
Çıkma Tarzları ve Psikolojik Belirtiler Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Yüksek Lisans
Tezi, Ankara, 2016.
Aleksitimi kavramı temel olarak kişilerin duygularını tanımlama ve ifade etmeyle ilgili
yaşadığı çeşitli sorunlara işaret etmektedir. Bu çalışmanın amaçlarından biri aleksitimi
ile öfke ve öfke ifade tarzlarının stresle başa çıkma tarzları ve psikolojik belirtilerle
ilişkisini incelemektir. Çalışmanın bir diğer amacı ise cinsiyetin ve sosyoekonomik
düzeyin belirleyicileri olarak ele alınan anne ve baba eğitim düzeylerinin aleksitimi
düzeyi ile ilişkisini incelemektir. Bu amaçla Hacettepe Üniversitesi’nin farklı
bölümlerinden 434 (244 kadın, 190 erkek) öğrenciye Demografik Bilgi Formu ile
birlikte aleksitimik özellikler taşıyıp taşımadıklarını değerlendirmek amacıyla 20
maddelik “Toronto Aleksitimi Ölçeği (TAÖ-20)”, öfke duygularını ve öfke ifade
tarzlarını değerlendirmek amacıyla “Sürekli Öfke-Öfke Tarz Ölçeği (SÖÖTÖ)”, stres
verici yaşam olaylarıyla başa çıkma tarzlarını belirlemek amacıyla “Stresle Başa Çıkma
Tarzları Ölçeği (SBTÖ)”, psikolojik belirtilerini taramak için de “Kısa Semptom
Envanteri (KSE)” uygulanmıştır.
Aleksitimi düzeyinin cinisyete göre farklılaşıp farklılaşmadığını incelemek amacıyla
yapılan t-testi analizinde aleksitimi düzeyinin cinsiyete göre farklılaşmadığı sonucuna
ulaşılmıştır. Anne ve baba eğitim düzeyleri ile aleksitimi düzeyi arasındaki ilişkiyi
incelemek amacıyla yapılan korelasyon analizinde ise bu değişkenlerin anlamlı ilişkilere
sahip olmadığı görülmüştür. Çalışmanın tüm değişkenleri arasındaki ilişkileri
değerlendirmek amacıyla uygulanan korelasyon analizinin ardından, son olarak
aleksitimi düzeyi, öfke ve öfke ifade tarzlarının stresle başa çıkma tarzlarını ve
psikolojik belirti düzeyini yordama güçlerinin incelenmesi amacıyla Hiyerarşik
Regresyon analizleri yürütülmüştür. Regresyon analizlerine göre aleksitimi düzeyinin
duygu odaklı/pasif başa çıkma tarzlarını ve psikolojik belirti düzeyini pozitif; problem
vii
odaklı/aktif başa çıkma tarzlarını ise negatif yönde yordadığı sonucuna ulaşılmıştır.
Analizler sonucunda Sürekli Öfke ve Öfke-İçte boyutlarının Çaresiz Yaklaşımı ve
psikolojik belirti düzeyini pozitif yönde yordadığı görülürken; Sürekli Öfke boyutunun
İyimser Yaklaşımı ve Öfke-İçte boyutunun Sosyal Destek Arama Yaklaşımını negatif
yönde yordadığı bulunmuştur. Sonuçlar, Öfke-Kontrol boyutunun Kendine Güvenli ve
İyimser yaklaşımları pozitif; Çaresiz Yaklaşımı negatif yönde yordadığını göstermiştir.
Öfke-Dışa boyutunun ise hiçbir değişkeni yordamadığı sonucuna ulaşılmıştır.
Çalışmanın sonucunda elde edilen bulgular ilgili alanyazın ışığında tartışılmıştır.
Anahtar Sözcükler
Aleksitimi, Sürekli Öfke, Öfke İfade Tarzları, Stresle Başa Çıkma Tarzları, Psikolojik
Belirtiler
Description:aleksitimi düzeyi, öfke ve öfke ifade tarzlarının stresle başa çıkma tarzlarını ve psikolojik belirti düzeyini yordama güçlerinin incelenmesi amacıyla
