Albania Demographic and Health Survey 2008-09 [FR239]

975 Pages·2010·6.19 MB·Albanian

S
h
q
i R
p
e
ë
p
r
i u
s
b
ë Republika e
l
i
2 k
0 a
0
e
8

- Shqipërisë
0
9
S
tu Studimi Demografik dhe
d 2008-09
i
m Shëndetësor në Shqipëri
i

D
e
m
o
g
r
a
fi
k

d
h
e

S
h
ë
n
d
e
t
ë
s
o
r

n
ë

S
h
q
i
p
ë
r
i
REPUBLIKA E SHQIPËRISË

Studimi Demografik dhe Shëndetësor
në Shqipëri
2008-09

Instituti i Statistikës
Instituti i Shëndetit Publik
Tiranë, Shqipëri

ICF Macro
Calverton, Maryland, USA

Mars 2010

Ministria e Shëndetësisë
Ky raport eshte një përmbledhje e gjetjeve të Studimit Demografik e Shëndetësor të Shqipërisë 2008-09 (ADHS
2008-09), i cili u krye nga Instituti Kombëtar i Statistikës (INSTAT) dhe Instituti i Shëndetit Publik (ISHP). ICF
Macro, pjesë e kompanisë ICF International, dha asistencë teknike gjatë planifikimit e zbatimit të projektit me
mbështetjen e fondeve nga UNICEF dhe MEASURE DHS, një projekt i mbështetur me fonde nga USAID, i cili jep
asistencë teknike për studime demografike e shëndetësore në nivel popullate në të gjithë botën. Fondet për ADHS
2008-09 u dhanë nga USAID, UNICEF, UNFPA, Zyra Zviceriane për Bashkëpunim në Shqipëri (SCO-A),
Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH), dhe Agjensia Spanjolle për Zhvillim dhe Bashkëpunim (AECID).
Opinionet e shprehura këtu janë te autorëve dhe nuk pasqyrojnë domosdoshmërisht pikëpamjet e USAID-it,
UNICEF, UNFPA, SCO-A, OBSH, AECD apo të Qeverisë Shqiptare.

Informacion plotësues mbi ADHS 2008-09 mund të merret nga:

Instituti i Statistikës
Lantona Sado, Kordinatore e ADHS
Adresa: Blvd ‘Gergj Fishta’ #3, Tiranë, Shqipëri
Telefon: [phone], Fax: [phone], Email: [email protected]

ose

Instituti i Shëndetit Publik
Elizana Petrela, Koordinatore e ADHS
Adresa: ‘Aleksander Moisiu’ # 80, Tiranë, Shqipëri.
Telefon: [phone], Fax: [phone], Email: [email protected]

Më tepër informacion mbi projektin MEASURE DHS mund të merret nga ICF Macro, MEASURE DHS, 11785
Beltsville Drive, Suite 300, Calverton, MD 20705 USA; Telefon: [phone], Fax: [phone], E-mail:
[email protected], Internet: http://www.measuredhs.com.

Citimi i rekomanduar:

Institute of Statistics, Institute of Public Health [Albania] and ICF Macro. 2010. Albania Demographic and Health
Survey 2008-09. Tirana, Albania: Institute of Statistics, Institute of Public Health and ICF Macro.
HYRJE

Fillimi e mesi i viteve 1990 i çelën Shqipërisë rrugën e ndryshimit të madh, hopin e madh
cilësor nga sistemi totalitar në atë demokratik, duke e futur vendin në shinat e ekonomisë së tregut të
lire. Të tilla ndryshime rrënjësore u shoqëruan natyrshëm edhe me një sjellje të re të profilit shoqëror
shqiptar në këndvështrimin demografik e shëndetësor të saj.

Studimi Demografik dhe Shëndetësor i Shqipërisë (ADHS) 2008-09, është një studim i
realizuar mbi një kampion përfaqësues të popullatës shqiptare, me qëllim që të sigurojë informacion
mbi popullatën, karakteristikat demografike dhe shëndetin e saj në Shqipëri. Studimet e kryera në
popullatë janë frut i punës dhe i përpjekjeve të vlerësueshme që janë bërë në këto fusha studimi, të
cilat sigurojnë një grup të rëndësishëm të treguesve të zhvillimit.

Rezultatet e ADHS kanë si qëllim të sigurojnë të gjithë informacionin e nevojshëm që do të
shfrytëzohet për të vlerësuar programet ekzistuese në vend, si dhe t’u ofrojë vendim-marrësve
shqiptarë informacionin e nevojshëm për hartimin e politikave dhe strategjive të reja në lidhje me
shëndetin dhe shërbimin shëndetësor që i sigurohet popullatës shqiptare.

Njëkohësisht informacioni i mbledhur nga Studimi Shqiptar mbi Demografinë dhe Shëndetin
2008-09 do të përdoret jo vetëm nga vendim-marrësit shqiptarë, por edhe nga drejtues të programeve
për planifikimin e ndërhyrjeve, nga partnerë dhe donatorë të huaj që japin ndihmesën e tyre në fusha
të ndryshme, si dhe nga institucionet akademike për të vënë në zbatim analiza më të thelluara të të
dhënave të përftuara.

Ky studim është rezultat i punës dhe përpjekjeve të lavdërueshme të shumë institucioneve dhe
organizmave kombëtare e ndërkombëtare, të cilët e kanë realizuar atë me profesionalizem duke
konsoliduar njëherësh vijimësinë e një tradite në trajtimin e kësaj problematike.

Petrit VASILI

Ministër i Shëndetësisë

Hyrje | iii

PERMBAJTJA

Faqe

HYRJE...........................................................................................................................iii
TABELAT DHE FIGURAT........................................................................................................xi
PARATHËNIE.........................................................................................................................xix
FALENDERIME.......................................................................................................................xxi
KONTRIBUAN NË RAPORT...............................................................................................xxiii
PËRMBLEDHJA E GJETJEVE................................................................................................xxv
TREGUES TË OBJEKTIVAVE TË ZHVILLIMIT TË MIJËVJEÇARIT...............................xxxiii
HARTA E SHQIPËRISË.......................................................................................................xxxiv

KAPITULLI 1 HYRJE

1.1 Gjeografia dhe Popullsia...................................................................................1
1.2 Historia............................................................................................................1
1.2.1 Gjuha Shqipe.......................................................................................3
1.2.2 Flamuri Shqiptar...................................................................................3

1.3 Ekonomia.........................................................................................................3
1.4 Karakteristika të Sistemit Shëndetësor...............................................................4
1.4.1 Sistemi i Kujdesit Shëndetësor..............................................................4
1.4.2 Kujdesi Shëndetësor Parësor.................................................................5
1.4.3 Profili Epidemiologjik i Vendit...............................................................6
1.4.4 Shërbimet Spitalore..............................................................................7
1.4.5 Shërbimet Farmaceutike.......................................................................7
1.4.6 Instituti i Sigurimeve Shëndetësore .......................................................8
1.4.7 Burimet Njerëzore................................................................................8
1.4.8 Burimet e Financimit Publik të Shëndetësisë.........................................8

1.5 Objektivat dhe Organizimi i Studimit...............................................................9
1.5.1 Dizenjimi i Kampionit dhe Zbatimi.....................................................10
1.5.2 Pyetësorët...........................................................................................11
1.5.3 Testet Bio...........................................................................................12
1.5.4 Stafi i Terrenit dhe Puna në Terren.....................................................13
1.5.5 Përpunimi i të Dhënave......................................................................14
1.5.6 Niveli i Përgjigjeve..............................................................................15

KAPITULLI 2 POPULLSIA E FAMILJEVE DHE KARAKTERISTIKAT E STREHIMIT

2.1 Popullsia e Familjeve sipas Moshës dhe Gjinise..............................................18
2.2 Përbërja e Familjeve.......................................................................................19
2.3 Jetesa e Fëmijëve dhe Përshtatjet në Familje................................................20
2.4 Arritjet Arsimore të Anëtarëve të Familjeve.....................................................21
2.5 Ndjekja e Sistemit Parashkollor dhe Pjesëmarrja në Shkollën Fillore...............26
2.6 Karakteristika të Strehimit...............................................................................28
Permbajtja | v
2.6.1 Uji i Pijshëm.......................................................................................30
2.6.2 Shërbimet Sanitare Brenda në Familje................................................31
2.6.3 Zotërimet e Familjeve.........................................................................32

2.7 Indeksi i Pasurisë............................................................................................33
2.8 Regjistrimi i Lindjeve......................................................................................34

KAPITULLI 3 KARAKTERISTIKA TË TË INTERVISTUARVE NË STUDIM

3.1 Karakteristika të të Intervistuarve....................................................................37
3.2 Niveli Arsimor i të Intervistuarve.....................................................................39
3.3 Aftësia për të Lexuar dhe Shkruar...................................................................41
3.4 Ndjekja e Mjeteve të Komunikimit Masiv.......................................................42
3.5 Punësimi........................................................................................................44
3.6 Profesioni.......................................................................................................47
3.7 Karakteristikat e Punësimit..............................................................................50

KAPITULLI 4 LINDSHMËRIA

4.1 Niveli Aktual i Lindshmërisë...........................................................................53
4.2 Indekset e Lindshmërisë sipas Karakteristikave tË PËrzgjedhura.......................55
4.3 Tendencat e Lindshmërisë..............................................................................56
4.4 Fëmijë të Lindur dhe Fëmijë që jetojnë..........................................................57
4.5 Intervalet e Lindjeve.......................................................................................58
4.6 Mosha në Lindjen e Parë................................................................................60
4.7 Shtatzënia dhe Mëmësia në Adoleshencë.......................................................61

KAPITULLI 5 PLANIFIKIMI FAMILJAR

5.1 Njohuritë për Metodat Kontraceptive.............................................................63
5.2 Përdorimi i Mëparshëm i Kontracepsionit.......................................................66
5.3 Përdorimi Aktual i Metodave Kontraceptive...................................................69
5.4 Tendenca në Përdorimin e Kontraceptivëve...................................................71
5.5 Ndryshimet në Përdorimin e Kontraceptivëve sipas Karakteristikave
të Përzgjedhura..............................................................................................71
5.6 Forma të Tjera të Rregullimit të Fertilitetit.......................................................73
5.7 Numri i Fëmijëve në Përdorimin e Parë të Kontracepsionit.............................73
5.8 Njohuri për Periudhën e Fertilitetit.................................................................75
5.9 Burimi i Kontracepsionit.................................................................................75
5.10 Kostot e Kontracepsionit.................................................................................79
5.11 Zgjedhje e Informuar......................................................................................80
5.12 Ndërprerja e Metodës Kontraceptive..............................................................81
5.13 Plani për të Përdorur Kontracepsionin nga Mospërdoruesit.............................81
5.14 Arsyet e Mospërdorimit të Kontracepsionit në të ardhmen............................82
5.15 Metoda e Preferuar për Përdorim në të Ardhmen...........................................83
5.16 Ekspozimi ndaj Mesazheve të Planifikimit Familjar.........................................83
5.17 Kontakti i Jopërdoruesve me Ofruesit e Planifikimit Familjar...........................84
5.18 Qëndrimet Ndaj Planifikimit Familjar.............................................................85

vi │ Permbajtja
KAPITULLI 6 PËRCAKTUES TË TJERË TË PËRAFËRT TË LINDSHMËRISË

6.1 Hyrje..............................................................................................................87
6.2 Gjendja Civile................................................................................................87
6.3 Mosha në Martesën e Parë.............................................................................88
6.4 Mosha në Marrëdhënien e Parë Seksuale.......................................................93
6.5 Veprimtaria Seksuale e Kohëve të Fundit........................................................96
6.6 Mungesa e Ciklit Pas lindjes, Abstinenca, dhe Mungesa e Riskut.....................99
6.7 Fundi i Ekspozimit ndaj Shtatzënisë.............................................................101

KAPITULLI 7 PREFERENCAT PËR LINDSHMËRINË

7.1 Dëshira për më Shumë Fëmijë....................................................................103
7.2 Nevoja për Shërbime të Planifikimit Familjar...............................................107
7.3 Numri Ideal i Fëmijëve................................................................................110
7.4 Lindshmëria e Dëshiruar dhe e Padëshiruar................................................113
7.4.1 Statusi i Planifikimit të Lindjeve........................................................113
7.4.2 Lindshmëria e Dëshiruar..................................................................114

KAPITULLI 8 VDEKSHMËRIA E FOSHNJAVE DHE E FËMIJËVE

8.1 Përkufizime dhe Metodologjia.....................................................................115
8.2 Vlerësimi i Cilësisë së të Dhënave................................................................116
8.3 Nivelet dhe Prirjet në Vdekshmërinë e Foshnjave dhe të Fëmijëve..............117
8.4 Ndryshimet Social-ekonomike në Vdekshmërinë Foshnjore.........................119
8.5 Ndryshimet Demografike në Vdekshmërinë e Fëmijëve...............................120
8.6 Vdekshmëria Perinatale...............................................................................121
8.7 Sjellje e Rrezikmshme për Fertilitetin...........................................................122

KAPITULLI 9 SHËNDETI I NËNËS

9.1 Kujdesi Para Lindjes....................................................................................126
9.1.1 Punonjësi i Kujdesit Para Lindjes......................................................126
9.1.2 Numri dhe Koha e Vizitave të Kujdesit Para Lindjes.........................128
9.1.3 Përbërësit e Kujdesit Para Lindjes.....................................................128
9.1.4 Imunizimi Kundër Tetanozit............................................................130

9.2 Kujdesi për Lindjen.....................................................................................131
9.2.1 Vendi ku Është bërë Lindja..............................................................132
9.2.2 Ndihma Gjatë Lindjes......................................................................133

9.3 Kujdesi Pas Lindjes......................................................................................134

KAPITULLI 10 SHËNDETI I FËMIJËS

10.1 Pesha e Fëmijës dhe Madhësia në Lindje....................................................137
10.2 Vaksinimi....................................................................................................139
10.3 Infeksionet Akute të Frymëmarrjes dhe Ethet...............................................142
10.4 Diarreja.......................................................................................................144
10.5 Largimi i Jashtëqitjeve..................................................................................148
Permbajtja | vii
10.6 Mbështetja e Familjes për të Mësuar...........................................................150
10.7 Fëmijët e Lënë Vetëm.................................................................................152
10.8 Disiplina e Fëmijës......................................................................................153

KAPITULLI 11 TË USHQYERIT

11.1 Ushqyerja me gji dhe Shtesat......................................................................156
11.1.1 Fillimi i Ushqyerjes me Gji...............................................................156
11.1.2 Statusi i Ushqyerjes me Gji sipas Moshës.........................................158
11.1.3 Kohëzgjatja dhe Shpeshtësia e Ushqyerjes me Gji............................160
11.1.4 Llojet e Ushqimeve Plotësuese.........................................................161
11.1.5 Ushqime dhe Lëngje të Konsumuara nga Femrat.............................164

11.2 Jodizimi i Kripës..........................................................................................165
11.3 Marrja e mikroelementeve te Fëmijët e Vegjël............................................167
11.4 Marrja e Mikroelementeve te Nënat............................................................169
11.5 Prevalenca e Anemisë.................................................................................171
11.5.1 Prevalenca e Anemisë te Fëmijët.....................................................171
11.5.2 Prevalenca e Anemisë te Femrat dhe Meshkujt................................172

11.6 Statusi i të Ushqyerit te Fëmijët...................................................................175
11.7 Tendenca në të Ushqyerit e Fëmijëve.........................................................178
11.8 Statusi i të Ushqyerit të Femrave dhe Meshkujve.........................................179

KAPITULLI 12 NJOHURITË, QËNDRIMET DHE SJELLJA NË LIDHJE ME HIV/AIDS

12.1 Njohuritë për HIV/AIDS..............................................................................184
12.2 Njohuritë Lidhur me Rrugët Për Pakësimin e Transmetimit të AIDS.............185
12.3 Njohuritë e Plota për HIV/AIDS...................................................................187
12.4 Njohuritë për Transmetimin nga Nëna te Fëmija.........................................190
12.5 Qëndrimet Pranuese ndaj Njerëzve që Jetojnë me HIV/AIDS......................192
12.6 Qëndrimet ndaj Bisedimeve për Seks më të Sigurt......................................195
12.7 Mbështetja e të Rriturve për Edukimin në Lidhje me Përdorimin e
Prezervativit për të Parandaluar AIDS..........................................................196
12.8 Partnerë të Shumtë Seksualë dhe Seksi me Rrezik të Lartë...........................197
12.9 Testimi për HIV...........................................................................................202
12.10 Bërja Synet te Meshkujt...............................................................................204
12.11 Raportet për Infeksionet Seksualisht të Transmetueshme.............................205
12.12 Plotshmëria e Njohurive për HIV/AIDS dhe Burimi i Prezervativëve
ndër të Rinjtë..............................................................................................207
12.13 Mosha në Aktin e pparë Seksual..................................................................209
12.14 Përdorimi i Prezervativit në Aktin e Parë Seksual.........................................211
12.15 Seksi Përpara Martesës dhe Përdorimi i Prezervativit Ndër të Rinjtë
dhe të Rejat................................................................................................212
12.16 Seksi me Rrezik të Lartë dhe Përdorimi i Prezervativit tek të Rinjtë..............214
12.17 Përzierja e Moshave që Hyjnë në Marrëdhënie Seksuale.............................215
12.18 Gjendje e Dehur Gjatë Aktit Seksual tek të Rintje........................................216
12.19 Testimi i Fundit për HIV ndër të Rinjtë........................................................218

viii │ Permbajtja
KAPITULLI 13 SHËNDETI I TË RRITURVE

13.1 Statusi Aktual Shëndetësor..........................................................................219
13.2 Sëmundjet Kronike dhe Akute.....................................................................222
13.3 Njohuri për Kontrollet për Kancer...............................................................223
13.4 Përdorimi i Duhanit....................................................................................224
13.5 Konsumi i Alkoolit.......................................................................................229
13.6 Hipertensioni..............................................................................................231
13.6.1 Prevalenca e Hipertensionit.............................................................232
13.6.2 Ndërgjegjësimi në lidhje me Hipertensionin dhe Statusi
i Trajtimit........................................................................................236

13.7 Problemet në Lidhje me Kujdesin ndaj Shëndetit........................................237
13.8 Përdorimi dhe Cilësia e Shërbimeve Shëndetësore......................................239
13.9 Sigurimet Shëndetësore...............................................................................241
13.10 Pagesat për Kujdesin Shëndetësor...............................................................244

KAPITULLI 14 MIGRIMI

14.1 Familjet Me të Paktën Një Anëtar që Ka Migruar.........................................251
14.2 Karakteristikat e Familjeve të Migrantëve.....................................................253
14.3 Popullsia Migratore.....................................................................................256
14.4 Karaktersitikat e Përgjithshme të Migrantëve................................................258
14.5 Arsyet e Migrimit.........................................................................................260
14.6 Prirjet në Migrim.........................................................................................261
14.7 Destinacioni i Migrantëve............................................................................262
14.8 Fëmijët e Lënë nga Migrantët në Familjet e Tyre në Shqipëri.......................268
14.9 Para ose Sende të Dërguara nga Migrantët në Familje.................................271
14.10 Emigrimi Afat-shkurtër.................................................................................274

KAPITULLI 15 FUQIZIMI I GRUAS DHE PËRFUNDIMET DEMOGRAFIKE E
SHËNDETËSORE

15.1 Punësimi dhe të Ardhurat në Para...............................................................275
15.2 Përdorimi i të Ardhurave.............................................................................277
15.3 Vendim-Marrja në Familje...........................................................................279
15.4 Qëndrimet e Meshkujve për Vendim-marrjen në Familje............................281
15.5 Qëndrimet ndaj Rrahjes së Bashkëshortes...................................................284
15.6 Qëndrimet ndaj Refuzimit të Marrëdhënieve Seksuale................................287
15.7 Tregues të Fuqizimit të Gruas......................................................................291
15.8 Përdorimi Aktual i Kontraceptivëve Sipas Statusit të Femrës.........................292
15.9 Statusi I Femrave, Madhësia Ideale e Familjes dhe Nevojat e
Paplotësuara...............................................................................................293
15.10 Statusi i Femrave dhe Kujdesi Shëndetësor Riprodhues...............................294

REFERENCES.............................................................................................................297

SHTOJCA A ZBATIMI I KAMPIONIT

A.1 Hyrje...........................................................................................................303
Permbajtja | ix