Akıl Hastalarının Sosyal Red Durumunun Hasta Ailesi Üzerindeki Etkilerinin Ara ştırılması

12 Pages·2010·0.36 MB·Turkish

Akıl Hastalarının Sosyal Red Durumunun
Hasta Ailesi Üzerindeki Etkilerinin Ara ştırılması
Ayşe TUNA
ÖZET
Araştırmanın amacı; toplumun ruh hastalar ını sosyal red durumunun hasta ailesi üzerindeki etkilerini be-
lirlemektir. Ara ştırmanın evrenini Bakırköy Ruh ve Sinir Hastal ıkları Hastanesi Ayakta Psikiyatrik Tedavi Üni-
tesi (APTÜ), Psikoz ve Nevroz Kliniklerinde yatarak veya ayakta tedavi gören hastalar ın 18-60 yaş ve üze-
rindeki 52'si kad ın, 64'ü erkek 116 yak ını ile ailesinde ruh hastas ı bulunmayan 18-60 yaş ve üzerinde 48'i kad ın,
61'i erkek 109 birey olu şturmuştur. Araştırmanın verilerini toplamak amac ıyla deneklerin bireysel özelliklerini
içeren Anket Form ıı-1, Ruh Hastası Aileleri Sorun Belirleme Anket Formu-2 (RHASBA), örnek vakalar (ank-
siyete nevrozu/depresyon, paranoid şizofreni) ve Arkar tarafindan geli ştirilip geçerlilik ve güvenirli ği yapılan
a
Sosyal Mesafe Ölçeği (SMÖ) kullanılmıştır. Araştırmanın verileri bilgisayarda SPSS program ı ile yüzdeleme,
varyans analizi, "X2" ve "t" testlerinden yararlan ılarak istatistiksel olarak de ğerlendirilmiştir. Araştırmanın so-
nucunda; ailesinde ruh hastas ı bulunmayanların, ailesinde ruh hastas ı bulunanlara göre ruh hastalar ını daha
y
fazla reddedebildikleri, toplumun bu reddedici yakla şımı karşısında hasta yakınlarının olumsuz yönde etkilen-
dikleri ama hastal ığı gizleme yoluna gitmedikleri ve psikotik bozuklu ğu olan hastaların nevrotik bozuklu ğu olan-
lara göre daha fazla reddedildikleri saptanm ıştır.
c
Anahtar kelimeler: Sosyal red, ruh hastas ı, aile, tutum, sosyal mesafe, toplum
e
Düşünen Adam; 1999, 12 (3 ): 50-61
p
SUMMARY
The aim of this study was to determine the effects of social rejection on the families of the patients. The subjects
were chosen among the patients who were treated at the in-patient and out-patient psychiatry clinics of Bak ırköy
state hospital for psychiatric and neurological diseases, the family members of 52 female and 64 male, total 116
patients (age 18 to 60) were interwieved. The control group consisted of 48 female and 61 male individuals (age
18-60) who did not have a psychiatric patient in the family. Data were collected using questionnaire-1 con-
cerning the individual characteristics of the subjects, questionnaire-2 concerning the family problems of psychi-
atric patient (Psychiatric Patient's Family Problems Checklist), and Social Distance Scale dev . eloped and va-
lidated by Arkar. The statistical analysis was performed using SPSS program; percentage, one way analysis of
variance, "X2" and "t" tests were applied the results showed that individuals without a psychiatric illness in the
family rejected the psychiatric patients socially more than those who had a patient in the family. The patients fa-
milies were found to be negatively influenced by this social unacceptance, however they did not choose to con-
ceal the illness. It was also found that psychotic patients were more rejected compared to neurotic patients.
Key words: Social rejected, mental patient, family, attitudes, social distance, community
# İ.Ü. Sağlık Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, **Bakırköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi Hizmet içi Eğitim Koordinatörlüğü
50
Akıl Hastalarının Sosyal Red Durumunun Hasta Ailesi (cid:9) Tuna
üzerindeki Etkilerinin Araştırılması
GİRİŞ ruh sağlığı ekibinin ve ekibin önemli bir üyesi olan
psikiyatri hemşirelerinin bilmesi gerekmektedir.
Romalı felsefeci Çiçero sormuştur: "Neden bedenin Böylece hemşireler balamda bu konuyla ilgili önce-
bakımı ve korunması için bir sanat ortaya çıkmıştır likleri saptamada, verdikleri hizmetin etkinliğini be-
da, ruhun iyileştirilmesi için bir sanat gereksinmesi lirlemede ve ruh hastalarının sosyal rededilmesi söz
derinden hissedilmemiştir ya da bunun üzerine düşü- konusuysa bunun azaltılmasında ve hasta ailesinin
nülmemiştir?" bakıma aktif olarak katılımını sağlanıada daha etkili
olabilecelderdir.
Uzun yıllar sağlık ve hastalık "fiziksel rahatsızlık"
ya da "iyi oluş hali" olarak algıladığı için bireyi etki- Araştırmanın amacı
leyen ruhsal ve sosyal faktörler gözardı edilmiştir.
Bireyi biyopsikososyal bir çerçevede ele alan Dünya Bu çalışmayla toplumun ruh hastalarını sosyal red
Sağlık Örgütü (WHO) sağlığı; "sadece hastalık ve durumunu belirleyerek bu durumun hasta aileleri
sakatlığın olmayışı değil, fiziksel, ruhsal ve sosyal üzerindeki etkilerini araştırmak amaçlanmıştır. Elde
yönden tam bir iyilik halidir" biçiminde tanımlamış- edilecek sonuçlar psikiyatri hemşirelerinin, ruh sağ-
(14,42)
tır . lığını korumak ve geliştirmek amacıyla ailenin ve
toplumun eğitimi için gerekli stratejileri geliştirme-
Bu bütüncül model yaklaşımına dayanarak ruh sağlı- lerinde ve ruh hastalarının sosyal uyumunu sağlama-
a
ğını tanımlayacak olursak; "kişinin kendi kendisiyle da atılacak adımların ne olacağına karar vermede
ve çevresiyle dinamik bir denge ve uyum içinde ol- ışık tutabileceği düşünülmektedir.
masıdır" diyebiliriz (10,14,40,53,54,55).
y
Araştırmanın hipotezleri
Oysa tüm dünyada yakın zamana kadar ruh sağlığı
denildiğinde hep ciddi ruh hastaları akla gelmiş ve 1. Ailesinde ruh hastası olmayanlar, ailesinde ruh
bunlar toplum dışında tutulmaya çalışılarcak uzak hastası olanlara göre ruh hastalarını daha fazla red-
yerlerde depolanmaları düşünülmüştür. Bu hastala- dedebilmektedirler.
rın aileleri, yakın çevreleri her zaman gözardı edil-
miştir. Ruh hastalarının aile, yakın çeevre ve toplum- 2.İçinde ruh hastası olan aileler, toplumun reddedici
dan ayrı düşünülemeyeceği, geleneksel merkezi has- yaklaşımları karşısında olumsuz yönde etkilenebilir-
tanelerin dışında, yaşadığı yerde tedavi ve kabul gör- ler.
p
meleri, topluma yeniden kazandırılmaları 1960'lı yıl-
lardan sonra araştırmacıların dikkatini çekmeye 3.Toplumun bu yaklaşım karşısında hasta yakınları
başlamıştır (3(cid:127)40). hastalığı gizleme yoluna gidebilmektedirler.
Ruh hastalarının merkezi hastaneler dışında bakım 4.Psikotik bozukluğu olan hastalar, nevrotik bozuk-
ve tedavisinin gerekliliği, özellikle sınırlı kaynaklara luğu olanlara oranla daha fazla reddedilebilmekte-
sahip, gelişmekte olan ülkeler için daha belirgindir. dirler.
Ruh hastalarının yaşadığı ortamda tedavi ve rehabi-
litasyonu, ailenin ve toplumun ruh hastaları ve has- GEREÇ ve YÖNTEM
talıklarını sosyal kabulü konusunu da beraberinde
getirmektedir. Ailenin ve toplumun ruh hastalarına Araştırmamız, toplumun ruh hastalarını sosyal red
yaklaşımları; ruh hastalıklarının önlenmesi, erken durumunun hasta ailesi üzerindeki etkilerini araştır-
zamanda belirlenmesi, tedavisi, bakımı ve rehabili- mak amacıyla planlanarak, Kasım 1994-Haziran
tasyonuyla doğrudan ilişkilidir (3,4,7) 1996 tarihleri arasında gerçekleştirilmiştir.
Yerel bakım yaklaşımlarının başarıya ulaşabilmesi Araştırmanın evrenini Bakırköy Ruh ve Sinir Hasta-
için ailenin, yakın çevrenin ve daha geniş anlamda lıkları Hastanesi Ayakta Psikiyatrik Tedavi Ünitesi
toplumun ruh hastalarını sosyal red veya kabul de- (APTÜ), Psikoz ve Nevroz Kliniklerinde yatarak
recesini ve bunların hasta ailesi üzerindeki etkilerini, veya ayaktan tedavi gören hastaların yakınları ile İs-
51
Akıl Hastalarının Sosyal Red Durumunun Hasta Ailesi (cid:9) Tuna
Üzerindeki Etkilerinin Araştırılması
tanbul il sınırları içinde yaşayan, ailesinde ruh has- yısı verdiği belirtilmiştir. Bizim çalışmamızda da öl-
tası bulunmayan ve herhangi bir psikiyatrik hastalık çeğin güvenilirlik katsayısı 0.84 olarak bulunmuş-
öyküsü bulunmayan kişiler oluşturmuştur. tur. Ölçek 7 dereceli Likert tipi cevaplanan 14 mad-
deden oluşmaktadır (3)
.
Ömeklem grubu ise, basit rastlantısal yöntemle seçi-
len 18-60 yaş ve üzerinde 52'si kadın, 64'ü erkek Değerlendirme cetveli
116 hasta yakını ile ailesinde ruh hastası bulunma-
yan 18-60 yaş ve üzerinde 48'i kadın, 61'i erkek 109 1.Kesinlikle rahatsız etmez.
kişi oluşturmuştur. 2.Rahatsız etmez.
3.Pek rahatsız etmez.
Veri toplama aracı olarak literatür bilgisi doğrultu- 4.Farketmez.
sunda araştırmacı tarafından geliştirilen Anket For- 5.Biraz rahatsız eder.
mu-1, yine araştırmacı tarafından geliştirilen, Ruh 6.Rahatsız eder.
Hastası Aileleri Sorun Belirleme Anket (RHASBA) 7. Kesinlikle rahatsız eder; ifadelerini içermektedir
Formu-2, Örnek vakalar; 1) Paranoid şizofreni, 2) (3).

Anksiyete nevrozu/depresyon ve Arkar tarafından
geliştirilen Sosyal Mesafe Ölçeği ,(SMÖ) kullanıl- Verileri toplamak için, araştırmanın amacı deneklere
mıştır. anlatılmış ve araştırmaya katılma deneğin isteğine
a
bırakılmıştır. Veriler bireysel görüşme yoluyla araş-
Anket Formu-1; iki bölümden oluşmuştur. Birinci tırmacı tarafından toplanarak, IBM uyumlu bilgisa-
bölüm; hasta yakınları ve ailesinde ruh hastası bu- yarda SPSS programı ile yüzdelerne, tek yönlü var-
y
lunmayan deneklerin yaş, cinsiyet, medeni durum, yans analizi, "X2", "t" testlerinden yararlandarak is-
eğitim durumu, meslek, ekonomik durum, sosyal gü- tatistiksel olarak değerlendirilmiştir (1
'63).
vence gibi bireysel özellikleri içermektedir. İkinci
bölüm ise; hasta yakınlarının hastası ve hcastalığına Tablo 1'de görüldüğü gibi hasta9yalanlarmın hasta
ilişkin sorulardan oluşmuştur. ve hastalığa ilişkin düşünceleri, hissettikleri ve yaşa-
dıkları sorunların dağılımı görülmektedir. Hasta ya-
e
Anket Formu-2; hasta yakınlarının, hasta ve hastalık kınlarının % 65.5'i (76) toplumun daha ılımlı ve an-
nedeni ile yaşaddclan güçlükleri, düşüncelerini ve layışlı davranmalarını istediklerini, % 63.8'i (74)
hissettiklerini tanımlayıcı 31 maddeden oluşan Ruh hastalara kendi hayatlarını yönlendirme hakkının ve-
p
Hastası Aileleri Sorun Belirleme Anket Formu rilmesini, % 62.1'i (72) evde huzursuzluk olduğunu,
(RHASBA), literatür bilgisi ve bu konuda yapılan % 55.2'si (64) hastalara,, davranışlarının sorumlulu-
çalışmalar doğrultusunda hazırlanarak uygulanma- ğu kazandmldığı takdirde daha çabuk iyileşebilece-
dan önce uzman görüşüne sunulmuştur (Uzmanlar: ğ'ini ve % 51.7'si (60) hastaların tedavi etmenin en
Prof. Dr. Çaylan Pektekin, Doç. Dr. Emin Ceylan, iyi yolunun yaşadıktan toplumu düzeltmek olduğu-
Doç. Dr. Duran Çakmak). Ankette yeralan madde- nu belirtmişlerdir.
lerin güvenilirlik derecesi Cronbach's Alpha yönte-
mi ile 0.85 olarak bulunmuştur (17-19 Tablo 2'de hasta yakınlarının Sosyal Mesafe Ölçeği-
'26'40'49).
ne verdikleri cevaplann dağılımına bakıldığında, %
Araştırmada her deneğin sadece birine cevap verdiği 76.6'sı (89) örnek valcada verilen ruh hastasıyla
iki örnek yaka kullanılmıştır. Bunlar paranoid şizof- okey, tavla, iskambil kağıdı gibi oyun oynamaktan,
reni ve anksiyete nevrozu/depresyonu tanımlayan % 75.9'u (88) işyerinde aynı çatı altında bulunmak-
Star'ın tanınmış örnek vakalardır. Örnek vakalara tan, % 71.5'i (83) bu kişiye evlerini kiraya vermek-
herhangi bir psikiyatrik tanı yazılmamıştır. Her ör- ten kesinlikle rahatsızlık duyacaklannı belirtirken,
nek vakayı Arkar tarafından geliştirilen ve kişi ile % 64.8'i (75) bu kişinin işlettiği bakkal dükkanından
ruh hastası arasında tercih edilen sosyal mesafeyi alışveriş yapmaktan, % 63.7'si (74) belediye otobü-
ölçmek için geliştirilen Sosyal Mesafe Ölçeği (SMÖ) sünde yanyana oturmaktan kesinlikle rahatsızlık
takip etmiştir. Arkar tarafından Cronbach's Alpha duymayacaklannı belirtmişlerdir.
yöntemi ile sınanan ölçeğin 0.88 güvenilirlik katsa-
52
Akil Hastalarının Sosyal Red Durumunun Hasta Ailesi (cid:9) Tuna
Üzerindeki Etkilerinin Araştırılması
Tablo 1. Hasta yakınlarının RHASBA'ne verdikleri cevaplann dağılımı (n: 16)*
Ruh hastası aileleri sorun belirleme anketi (RHASBA) n Sıra no
1 (cid:9) Evde huzursuzluk olması 72 62.1 3
2 (cid:9) Utanılması 12 10.3 21
3 (cid:9) Bıkılması 14 12.1 20
4 (cid:9) Misafirliğe gelinmemesi 20 17.2 13
5 (cid:9) Komşuların şikayetçi olması 18 15.2 15
6 (cid:9) İnsanların hastaneye yatırılmasını istemeleri 17 14.2 16 .
7 (cid:9) Misafir geldiğinde odasına kapatılması 4 3.4 31
8 (cid:9) Onunla yaşamanın çok zor olması 33 28.4 9
9 (cid:9) Misafirliğe götürülmemesi 17 14.7 17
10 (cid:9) Alışverişe gönderilmemesi 8 6.9 26
11 (cid:9) Belediye otobüsünde bakışlardan rahatsız olunması 12 10.3 24
12 (cid:9) Yakınlarını küçük düşürmesi 16 13.8 19
13 (cid:9) Belediye otobüsünde yanına oturmak istememesi 8 6.9 27
14 (cid:9) Onunla alay edilmesi 12 10.3 23
15 (cid:9) Şehirlerarası otobüslerde yanına oturmak istenmemesi 5 4.3 30
16 (cid:9) Iş verilmemesi 19 16.4 14
17 (cid:9) Insanların konuşmak istememesi 11 9.5 25
18 (cid:9) İşyerinde arkadaşlarının dışlaması 7 6.0 28
19 (cid:9) Kızının/oğlunun evlendirmek istenmemesi 12 10.3 22
20 (cid:9) Sürekli bannabileceği bir kurumda kalmasının iyi olacağı 16 13.8
21 (cid:9) Ev sahibinin evden çıkmalarına istemesi a6 5.2
22 (cid:9) Çocukları olumsuz etkilemesi 39 33.6
23 (cid:9) Insanların kaba davranışları iyileşmeshn engellemesi 24 20.7 11
24 (cid:9) Toplum yıkıcı yönde muamele ediyor olması 20 17.2 12
25 (cid:9) Toplum-anlayışh davramrsa evde daha çabuk iyileşmesi 40 34.5 7
26 (cid:9) Hayatlarını yönlendirme hakkı verilirse çabuk iyileşmesi y 74 63.8 2
27 (cid:9) Tedavi etmenin en iyi yolu önce toplumu düzeltmektir 60 51.7 5
28 (cid:9) Davranış sorumluluğu kazandınlırsa çabuk iyileşmesi 64 55.2 4
29 (cid:9) Ahlaki açıdan yargılanmaması 49 42.2 6
30 (cid:9) Sorunların insanların yaklaşımından kaynaklanması 26 22.4 10
31 (cid:9) Toplumun daha ılımlı ve anlayışlı davranması c 76 65.5 1 .
* Birden fazla yanıt verilmiştir.
Tablo 2. Hasta yakınlarının SMÖ'ne verdikleeri cevapların dağılımı (n:116)
Sosyal mesafe ölçeği (SMÖ) (cid:9) 1 (cid:9) 2 (cid:9) 3 4 5 6 7
pn (cid:9) % (cid:9) n (cid:9) % % n % n (cid:9) % n % n (cid:9) %
Belediye otobüsünde yanyana oturmak (cid:9) 74 63.7 (cid:9) 7 (cid:9) 6.0 (cid:9) 3 2.6 6 5.2 4 (cid:9) 3.4 11 9.5 11 (cid:9) 9.5
Şehirlerarası otobüste birarada olmak (cid:9) 63 (cid:9) 54.3 (cid:9) 7 (cid:9) 6.0 (cid:9) 6 5.2 3 2.6 7 (cid:9) 6.0 8 6.9 22 (cid:9) 19.0
Bu kişinin bakkal dükkanından alışveriş yapmak (cid:9) 75 (cid:9) 64.8 (cid:9) 6 (cid:9) 5.2 (cid:9) 2 1.7 4 3.4 12 (cid:9) 103 5 4.3 12 (cid:9) 10.3
Apartmanda kapıcı olarak çalıştırmak (cid:9) 56 (cid:9) 48.3 (cid:9) 7 (cid:9) 6.0 (cid:9) 1 .9 1 .9 17 (cid:9) 14.6 7 6.0 27 (cid:9) 23.3
Bu kişiye evini kiraya vermek (cid:9) - (cid:9) - (cid:9) 9 (cid:9) 7.8 (cid:9) 4 3.4 6 5.2 6 (cid:9) 5.2 8 6.9 83 (cid:9) 71.5
Birlikte bir aile toplantısına katılmak (cid:9) 72 (cid:9) 62.1 (cid:9) 10 (cid:9) 8.6 (cid:9) 3 2.6 4 3.4 3 (cid:9) 2.6 6 5.2 18' (cid:9) 15.5
Oyun oynamak (cid:9) - (cid:9) - (cid:9) 9 (cid:9) 7.8 (cid:9) 2 1.7 9 7.8 1 (cid:9) .9 6 5.2 89 (cid:9) 76.6
Memleket meselelerini konuşmak (cid:9) 56 48.3 (cid:9) 9 (cid:9) 7.8 (cid:9) 4 3.4 7 6.1 7 (cid:9) 6.0 5 4.3 28 (cid:9) 24.1
Dertleşmek (cid:9) 54 (cid:9) 46.5 (cid:9) 11 (cid:9) 9.5 (cid:9) 1 .9 9 7.8 6 (cid:9) 5.2 3 2.6 32 (cid:9) 27.5
Komşu olmak (cid:9) 63 (cid:9) 54.3 (cid:9) 10 (cid:9) 8.6 8 6.9 11 (cid:9) 9.5 6 5.2 18 (cid:9) 15.5
Saç kestirmek (cid:9) 37 (cid:9) 31.9 (cid:9) 10 (cid:9) 8.6 (cid:9) 7 6.0 8 6.9 6 (cid:9) 5.2 9 7.8 39 (cid:9) 33.6
İşyerinde aynı odada çalışmak (cid:9) 12 (cid:9) 10.3 (cid:9) 8 6.9 6 5.2 10 (cid:9) 8.6 8 6.9 70 60.4
Işyerinde aynı çatı altında bulunmak (cid:9) 5 (cid:9) 4.3 (cid:9) 3 2.6 6 5.2 7 (cid:9) 6.0 7 6.0 88 (cid:9) 75.9
Kızkardeşinizle evlenmek istemesi (cid:9) 14 (cid:9) 12.1 (cid:9) 4 (cid:9) 3.4 (cid:9) 4 3.4 10 8.6 10 (cid:9) 8.6 13 11.2 61 (cid:9) 52.7
Tablo 3'de ailesinde ruh hastası bulunmayan denek- Tablo 4'de görüldüğü gibi hasta yakınları ile ailesin-
lerin ise % 63.3'ü (69) kızkardeşlerinin, ruh hastası de ruh hastası bulunmayan deneklerin Sosyal Me-
bir kişiyle evlenmek istemesinden, .% 61.5'i (67) safe Ölçeği puan ortalamaları karşılaştnıldığında,
okey, tavla, iskambil kağıdı gibi oyun oynamaktan ruh hastası bir bireyle şehirlerarası otobüste yedi sa-
ve evlerini kiraya vermekten kesinlikle rahats ızlık atlik yolculukta birarada olma (t:1.73, p<0.05),
duyacaldarım belirtirken, % 57.9'u (63) bu kişinin apartmanda kapıcı olarak çalıştırma (t:2.69, p<0.01),
işlettiği bakkal dükkanından alışveriş yapmaktan ke- okey, tavla, iskambil kağıdı gibi oyunlar oynama
sinlikle rahatsızlık duymayacaklarını belirtmişlerdir. (t:2.22, p<0.05), dertleşme (t:2.17, p<0.05), komşu
53
Akıl Hastalarının Sosyal Red Durumunun Hasta Ailesi (cid:9) Tuna
Üzerindeki Etkilerinin Araştırılması
Tablo 3. Ailesinde ruh lli;stası bulunmayan deneklerin SMÖ'ne verdikleri cevapların dağılımı (n:109)
Sosyal mesafe ölçeği (SMÖ) 1 (cid:9) 2 (cid:9) 3 (cid:9) 4 5 6 7
n% n% n% n% n% n% n%
Belediye otobüsünde yanyana oturmak 50 45.9 16 14.7 4 3.7 8 7.3 11 10.1 7 6.4 13 11.9
Şehirlerarası otobüste birarada olmak 33 30.2 10 9.2 7 6.4 12 11.0 10 9.2 10 9.2 27 24.8
Bu kişinin bakkal dükkanından alışveriş yapmak 63 57.9 8 7.3 5 4.6 8 7.3 8 7.3 6 5.5 11 10.1
Apartmanda kapıcı olarak çalıştırmak 31 28.4 8 7.3 4 3.7 6 5.5 11 10.1 11 10.1 38 34.9
Bu kişiye evini kiraya vermek - - 6 5.5 5 4.6 13 11.9 5 4.6 13 11.9 67 61.5
Birlikte bir aile toplantısına katılmak 48 44.1 12 11.0 6 5.5 13 11.9 12 11.0 7 6.4 11 10.1
Oyun oynamak - - 13 11.9 7 6.4 9 8.3 5 4.6 8 7.3 67 61.5
Memleket meselelerini konuşmak 43 39.4 9 8.3 9 8.3 14 12.8 9 8.3 5 4.6 20 18.3
Dertle'şmek 31 28.4 7 6.4 7 6.4 17 15.7 7 6.4 8 7.3 32 29.4
Komşu olmak 32 29.4 13 11.9 8 7.3 10 9.2 15 13.8 12 11.0 19 17.4
Saç kestirmek 22 20.2 7 6.4 6 5.5 8 7.3 8 7.3 8 7.3 50 46.0
İşyerinde aynı odada çalışmak - 14 12.8 9 8.3 13 11.9 6 5.5 14 12.8 53 48.7
İşyerinde aynı çatı altında bulunmak - - 8 7.3 10 9.2 10 9.2 10 9.2 7 6.4 64 58.7
Kızkardeşinizle evlenmek istemesi 7 6.4 4 3.7 6 5.5 11 10.1 13 2.7 9 8.3 69 63.3
a
Tablo 4. Hasta yakınları (grup 1) ile ailesinde ruh hastası bulunmayan (grup 2) deneklerin SMÖ puan ortalaınalannın karşılaştırdması
tt
Sosyal mesafe ölçeği (SMÖ) Gruplayr X SD± l
Belediye otobüsünde yanyana oturma 1 n:116 2.45 2.22 1.46
2 n:109 2.88 2.23 >0.05
Şehirlerarası otobüste birarada olma c1 n:116 2.97 2.49 1.73
2 n:109 3.86 2.43 <0.05
Bu kişinin bakkal dükkanından alışveriş yapma 1 n:116 2.44 2.20 .41
e2 n:109 2.56 2.17 >0.05
Apartmanda kapıcı olarak çalıştirına 1 n:116 3.39 2.60 2.69
2 n:109 4.31 2.55 <0.01
p
Bu kişiye evini kiraya verme 1 n:116 6.15 1.59 .83
2 n:109 5.97 1.57 >0.05
Birlikte bir aile toplantısına katılma 1 n:116 2.53 2.34 1.36
2 n:109 2.95 2.16 >0.05
Oyun oynama 1 n:116 6.24 1.56 2.22
2 n:109 5.73 1.85 <0.05
Memleket meselelerini konuşma 1 n:114 3.20 2.57 .26
2 n:108 3.28 2.34 >0.05
Dertleşme 1 n:114 3.30 2.63 2.17
2 n:108 4.05 2.45 <0.05
Komşu olma 1 n:114 2.84 2.40 2.66
2 n:108 3.69 3.31 <0.01
Saç kestirmek 1 n:113 4.03 2.63 2.30
2 n:108 4.81 2.47 <0.05
İşyerinde aynı odada çalışma 1 n:114 5.79 1.79 1.40
2 n:108 5.44 1.88 >0.05
İşyerinde aynı çatı altında bulunma 1 n:114 6.37 1.36 2.92
2 n:108 5.76 1.73 <0.01
Kızkardeşinizle evlenmek istemesi 1 n:114 5.46 2.13 1.18
2 n:108 5.79 1.93
54
Akıl Hastalarının Sosyal Red Durumunun Hasta Ailesi (cid:9) Tuna
Üzerindeki Etkilerinin Araştırılması
Tablo 5. Hastanın bireysel özelliklerinin RHASBA ve SMÖ'ne etkisi (n:116)
RHASBA SMÖ
Bireysel özellikler X SD± n X SD±
Hastanın yaşı
14-25 39 .20 .15 39 3.54 .96
26-37 44 .25 .18 F:1.02 42 4.13 1.20 F:2.44
38-49 19 24 .16 18 4.22 1.09
50 ve üzeri 13 .17 .13 p>0.05 13 4.70 1.44 p<0.05
Toplam 115 .23 .16 112 4.08 1.28
Cinsiyeti
Kadın 60 .18 .14 t:2.93 60 3.80 1.04 t:2.44
Erkek 56 .27 .18 p<0.01 53 4.38 1.46 p4.01
Eğitimi
Okur-yazar değil 10 .26 .17 10 4.20 1.41
Okur-yazar 3 .27 .07 3 4.29 1.19
ilkokul 36 .21 .13 F:2.77 35 3.81 1.15 F:.93
Ortaokul 17 .30 .20 15 4.61 1.43
Lise 31 .25 .19 p<0.05 31 4.14 1.32 p>0.05
Yüksekokul 19 .12 .07 19 3.92 1.29
Toplam 116 .23 .16 113 4.07 1.28
a
Mesleği
işçi 11 .24 .10 11 3.64 1.11
işsiz 23 .37 .19 21 4.67 1.54
Serbest 15 .15 .09 F:5.74 15 4.13 1.26 F:2.54
y
Ev hanımı 43 .20 .15 43 3.96 1.07
Memur 9 .24 .17 p<0.001 9 4.62 1.52 p<0.05
Emekli 2 .23 .23 2 4.96 2.58
Diğer 12 .12 .12 12 3.21 .73
Toplam 115 .23 .16 113 4.07 1.28
c
Hastalık süresi
1 yıldan az 40 .16 .12 40 3.88 1.20
1-5 yıl 39 .22 .12 F:4.27 37 4.31 1.35 F:.73
6-10 yıl 17 .32e .22 17 4.20 1.39
11-15 yıl 11 .33 .22 p<0.01 10 3.67 .98 p>0.05
16-20 yıl 4 .26 .16 4 4.48 1.81
20 yıldan fazla 4 .26 .14 4 4.11 1.40
Toplam 115 p.23 .16 112 4.08 1.28
Yatış sayısı
Hiç yatmkiı 39 .17 .14 38 4.00 1.38
1. yatış 30 .17 .12 F:8.96 29 4.04 1.20 F:.70
2-4 yatış 29 .26 .13 29 3.95 1.14
5 ve üzeri 17 .37 .22 p<0.001 16 4.50 1.49 p>0.05
Toplam 115 .23 .16 112 4.07 1.29
olma (t:2.66, p<0.01), saç kestirme (t:2.30, p<0.05), Tablo 5'de hastanın cinsiyeti (t:2.44, p=0.01) yaşı
işyerinde aynı çatı altında bulunma (t:2.92, p<0.01) (F:2.44, p<0.05) ve mesleği (F:2.54, p<0.05) ile
durumlarında iki grup arasında istatistiksel olarak hasta yakınlarının SMÖ puan ortalamaları; hastanın
anlamlı fark bulunmuştur. cinsiyeti (t:2.93, p<0.01), eğitimi (F:2.77, p<0.05),
mesleği (F:5.74, p<0.001), hastalık süresi (F:4.27,
Oyun oynama ve işyerinde aynı çatı altında bulunma p<0.01), yatış sayısı (F:8.96, p<0.001) ile hasta ya-
durumlarında hasta yakınları daha fazla sosyal me- kınlarının RHASBA puan ortalamaları arasında ista-
safe koyarken, diğer durumlarda ise ailesinde ruh tistiksel olarak olumsuz yönde bir ilişki bulunmuş-
hastası bulunmayanlarda sosyal mesafe koymanın tur. Hastanın yaşı arttıkça ve sırasıyla emekli, işsiz,
daha fazla olduğu bulunmuştur. Diğer durumlarda memur olan hastaların yakınlarında sosyal mesafe
istatistiksel olarak anlamlı fark saptanmamıştır. koymanın ve erkek, eğitimi orta, okur-yazar, okur-
yazar olmayan, işsiz, hastalık süresi 5-15 yıl ara-
55
Akıl Hastalarının Sosyal Red Durumunun Hasta Ailesi (cid:9) Tuna
üzerindeki Etkilerinin Araştırılması
Tablo 6. Hastanın hastalığı ile ilgili özelliklerinin RHASBA ve SMÖ puan ortalamalarına etkisi (n:116)
Hastalıkla ilgili özellikler RHASBA SMÖ
n X SD± "t" X SD± II VI
Tıbbi teşhisi Psikoz 53 .29 .17 4.31 52 4.15 1.31 .59
Nevroz 57 .16 .13 <0.001 55 4.00 1.27 >0.05
Hastaneye kendi isteğiyle Evet 74 .18 .14 4.22 72 3.90 1.16 1.90
mi geldi? Hayır 42 .30 .17 <0.001 41 4.37 1.415 >0.05
Eski sağlığına Evet 77 .18 .14 5.02 75 3.87 1.17 2.17
kavuşabilir Hayır 33 .33 .19 <0.001 32 4.44 1.37 <0.05
Evde bakımı/tedavisi Var 81 .25 .17 2.74 79 4.16 1.31 1.10
ile ilgilenen Yok 35 .16 .12 <0.05 34 3.87 1.20 >0.05
Bakımı/tedavisi ile ilgilenen Evet 64 .25 .17 .94 62 3.97 1.19 2.79
kişi bu işi isteyerek yapıyor Hayır 17 .29 .18 >0.05 17 4.93 1.51 <0.01
EN;de balcımı/tedavisi ile Evet 15 .35 .20 3.31 14 4.80 1.69 2.31
baba ilgileniyor Hayır 101 .21 .15 99 3.97 1.19 <0.05
Evde bakımı/tedavisi ile Evet 10 .28 .10 1.18 10 4.94 1.37 2.27
çocuklar ilgileniyor Hayır 106 .22 .17 >0.05 103 3.99 1.25 <0.05
a
sında ve yanş sayısı 5 ve üzerinde olan hastaların ya- TARTIŞMA
y
kınlarında sorun yaşamanın daha fazla olduğu sap-
tanmıştır. Hasta yakınlarının hasta ve hastalık ile ilgili düşün-
celeri, hiksettikleri ve yaşadıldan sorunlara baktığı-
Tablo 6'da hastanın hastaneye geliş şeckli (t:4.22, mızda % 65.5'i (76) toplumun daha ılımlı ve anlayış-
p<0.001), eski sağlığına kavuşması (t:5.02, p<0.001), lı davran ►alarını istediklerini, % 63.8'i (74) hasta-
teşhisi (t:4.31, p<0.001), evde bakım/tedavisi ile il- lara kendi hayatlarını yönlendirme hakkının veril-
e
gilenen birisinin olup olmaması (t:2.74, p<0.01) ve mesini, % 62.1'i (72) evde huzursuzluk olduğunu, %
babanın ilgilenmesi (t:3.31, p=0.001) ile RHASBA 55.2'i (64) hastalara davranış sorumluluğu kazandır-
puan ortalamalan arasında istpatistiksel olarak anlam- dığı takdirde daha çabuk iyileşebileceğini, % 51.7'si
lı bir ilişki saptanmıştır. (60) hastaları tedavi etmenin en iyi yolunun yaşadık-
ları toplumu düzeltmek olduğunu belirtmişlerdir
Hastaneye zorla gelenlerde, eski sağlığına kavuşa- (Tablo 1).
maz diyenlerde, psikoz yakını olanlarda, evde bala-
mı/tedavisi ile ilgilenen var diyenlerde, babası ilgile- Bu durum hasta yakınlannm hastalara karşı otoriter
nen hasta yakınlarında sorun yaşama daha fazla ol- bir tutum içine girmediklerini, esnek düşünebildikle-
duğu saptanmıştır. Hastanın eski sağlığına kavuşma- rini göstermektedir. Araştırma kapsamımızda yer
sı (t:2.17, p<0.05), evde bakımı/tedavisi zorunluluk- alan hastaların yarısının lise ve yüksekokul mezunu
tan yapılması (t:2.79, p<0.01), evde balamı/tedavisi olmasının buna neden olduğunu söyleyebiliriz.
ile babanın (t:2.31, p<0.05) ve çocukların (t:2.27, Gümüş'ün (38), hastaların eğitim durumları yüksel-
p<0.05) ilgilenmesi ile SMÖ puan ortalamalan ara- dikçe hasta yalanlarmın daha az otoriter ve kısıtla-
sında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki saptanmış- yıcı tutum gösterdiklerini belirtmesi de bunu destek-
tır. ler niteliktedir.
Eski sağlığına kavuşamaz diyenlerde, evde bakım/ Hasta yakınlarının birinci sırada toplumdan anlayış
tedavisini zorunluluktan yapanlarda, evde bakım/ istediklerini belirtmeleri bize; hasta yakınlarının
tedavisi ile babası ve çocukları ilgilenenlerde SMÖ uzak ve yakın çevrelerindeki insanlarla ciddi sorun-
puan ortalamalan daha yüksek bulunmuştur. lar yaşadıklarını düşündürmüş ve Johannsen'in (13);
toplumun gösterdiği tavnn, hastaların aileleri ve iş-
56
Akıl Hastalarının Sosyal Red Durumunun Hasta Ailesi (cid:9) Tuna
Üzerindeki Etkilerinin Araştırılması
leri üzerinde etkileri olduğunu, Buldukoğlu ve Tel'in 2). Hasta yakınlarında kişisel yakınlık ve sorumluluk
(15) de ailede ruh hastasımn varlığının ailenin sosyal gerektiren durumlarda sosyal mesafe koymanın,
ilişkilerine % 33 oranında olumsuz boyut kazandır- genel, kişisel olmayan durumlara göre daha fazla ol-
dı ğ'ını ve ailenin bunu daha çok kendilerini toplum- duğu düşünülmektedir. Arkar'ın (3) sonuçları da
dan soyutlama şeklinde yaşadıklarını belirtmeleri de bunu desteklemektedir.
bu düşüncemizi desteklemektedir.
Ailesinde ruh hastası bulunmayan deneklerin SMÖ'
Hastaların rahatsızlığını kimlerin bildiğine bakıldı- ne verdikleri cevaplann dağılimında ise % 63.3'ü
ğında % 98.3'ünün aile çevresi, % 74.1'inin (86) ak- (69) kızkardeşlerinin ruh hastası bir kişi ile evlen-
rabaları, % 64.7'sinin (75) komşuları, % 62.9'unun mek istemesinden, % 61.5'i (67) okey, tavla, iskam-
(73) arkadaş çevresinin bildiği saptanmıştır. Tablo bil kağıdı gibi oyunlar oynamaktan ve evlerini ki-
7'de görüldüğü gibi hastanın rahatsızlığının akraba- r-Iya vermekten kesinlikle rahatsızlık duyacaldannı
lar (t:2.56, p<0.05), komşular (t:4.65, p<0.001) ve belirtirken, % (63) bu kişinin işlettiği bakkal
arkadaşlar (t:3.05, p<0.01) tarafından bilinmesi ile dükkanından alışveriş yapmaktan kesinlikle rahat-
RHASBA puan ortalamalan arasında anlamlı ilişki sızlık duymayacalclannı belirtmişlerdir (Tablo 3).
saptanmıştır. Yakın çevrede hastalık bilindiğinde
sorun yaşama daha fazla olduğu bulunmuştur. Görüldüğü gibi denekler en fazla kız kardeşlerinin
aruh hastası bir birey ile evlenmek istemesinden ra-
Philips, araştırmasında ruh hastalarının en yüksek hatsızlık duyacaklannı belirtmişlerdir. Ailesinde ruh
oranda reddedildiği dönemin, hastaneye kabulde or- hastası bulunmayan denekler de kişisel yalcullık ve
taya çıktığını saptamıştır. Bu kişilerin reddedilmesi-ysorumluluk gerektiren durumlarda sosyal mesafe
ni, sağlık sorunlarının olmasından veya kendilerine koymanın daha fazla olduğu bulunmuştur. Whatley'
bakamamalanndan değil, bir psikiyatrist veya akıl in çalışmasında da mesafe koyma eğilimi, yakınlık
hastanesi ile ilişkiye girmeleri sonucu "akıl hastası" gerektiren durumlarda artış göstermiştir (3 Bu
c '13).
veya "deli" olarak etiketlenmelerinin neden olduğu sonuç bizim bulgumuzu desteklemektedir.
sonucuna vannıştır. Yani ruh hastası olmalarına rağ-
men bunu saklarlarsa açık bir reddetmee ile Icarşılaş- Hasta yakınları ile ailesinde ruh hastası bulunmayan
mayacaldannı belirtmiştir (13) deneklerin SMÖ puan ortalamalannın karşılaştml-
.
masında, ruh hastası bir birey ile şehirlerarası oto-
Buldukoğlu ve Tel (16) Sivas'dap 30 hasta ile yaptık- büste yedi saatlik yolculukta birarada olma (t:1.73,
ları araştırmalarında hastaların % 80'inin eş, dost, p<0.05), apartmanda kapıcı olarak çahştırma (t:2.69,
akraba ilişkilerinin, ya rahatsız edici şekilde ilgilene- p<0.01), okey, tavla, iskambil kağıdı gibi oyunlar
rek ya da ilişkiyi kesme yoluyla olumsuz etkilendi- oynama (t:2.22, p<0.05), dertleşme (t:2.17, p<0.05),
ğini, % 13'ünün sosyal izolasyon yaşadıklarını ve % komşu olma (t:2.66, p<0.01), saç kestirme (t:2.30,
77'sinin hastalık nedeniyle aile ilişkilerinin boyut de- p<0.05), iş yerinde aynı çatı altında bulunma (t:2.92,
ğiştirdiğini ve genellikle olumsuz boyut aldığını be- p<0.01) durumlarında iki grup arasında istatistiksel
lirtmişlerdir. Bu sonuçlar bizim bulgulanıruzı des- olarak anlamlı fark saptanmıştır (4)
.
teklemektedir.
Oyun oynama ve iş yerinde aynı çatı altında durum-
Hasta yakınlarının SMÖ'ne verdikleri cevaplann da- larında hasta yakınları daha fazla sosyal mesafe ko-
ğılımında % 76.6'sı (89) örnek vakada verilen ruh yarken diğer durumlarda ise ailesinde ruh hastası bu-
hastası ile okey, tavla, iskambil kağıdı gibi oyunlar lunmayanlarda sosyal mesafe koymanın daha fazla
oynamaktan, % 75.9'u (88) işyerinde aynı çatı altın- olduğu görülmektedir. Trute ve Loewen, bir ruh has-
da bulunmaktan, % 74.5'i (83) bu kişiye evlerini ki- tası ile kişisel deneyim sahibi olmanın ruh hastasını
raya vermekten kesinlikle rahatsızlık duyacaklarını kabul etme ile doğrudan olumlu yönde ilişki olduğu-
belirtirken; % 64.8'i (75) bu kişinin işlettiği bakkal nu saptanuşlardır (4) Bizim çalışmamızda da hasta
.
dükkanından alışveriş yapmaktan, % 63.7'si (74) be- yakınlarının ruh hastasını kabul etme düzeyinin ai-
lediye otobüsünden yanyana oturmaktan kesinlikle lesinde ruh hastası bulunmayanlardan daha fazla ol-
rahatsızlık duymayacaldannı belirtmişlerdir (Tablo duğu bulunmuştur.
57
Akıl Hastalarının Sosyal Red Durumunun Hasta Ailesi Tuna
Üzerindeki Etkilerinin Araştırılması
Arıkan ve ark. (24) içinde ruh hastası olan ve olma- uyum sağlama zorlanmalan neden olmaktadır (26
'40).
yan ailelerin her ikisinde de, ruh hastasından sosyal Erkek hasta yakınlarının daha fazla sorun yaşaması
açıdan uzak durma eğiliminin olduğunu, Arkar (3) ve daha fazla sosyal mesafe koymaları da erkek ege-

tarafından yapılan bir araştırmada ruh hastalarının men bir toplum olarak ailede erkeğin rol boşluğunu
yakınları ile ruh hastasıyla doğrudan deneyimi ol- doldurmaya çalışan diğer üyelerin daha fazla sorun
mayan kişiler karşılaştınlmış ve tutum farkları bu- yaşadıkları ve buna ek olarak, erkek hastaların top-
lunamamış, yine Arkar ve Eker (5) tarafından ya- lumdaki bireylerle daha fazla ilişki içinde olması ve
pılan bir araştırmada da ailede hastaneye yatınlmış sosyal red durumuyla daha fazla karşılaşmalanndan
bir ruh hastasının bulunmasının toplumsal kabullen- kaynaldandığııru düşündürmüştür (13)
.
meyi etkilemediği saptanmıştır. Bu sonuçlar bizim
bulgumuza ters düşmektedir. Araştırmamızdan çıkan Buldukoğlu ve Tel (16) Sivas'da 30 ruh hastası de-
,
sonuca göre ruh hastası ile doğrudan deneyim sahibi nekle yaptıkları araştırmalarında; hastalığa bağlı ola-
olmanın ruh hastasını kabul etmede pozitif yönde bir rak erkek hastalarda, insan ilişkilerinde daha çok öf-
etki oluşturduğu düşünülmektedir. ke, saldırganlık gibi olumsuz tutumlann, kadın has-
talarda da daha çok iyi davranmak için kendini zor-
Hastanın yaşı (F:2.44, p<0.05), cinsiyeti (t:2.44, lama gibi farklı tutumlann ortaya çıktığını belirtmiş-
p=0.01), mesleği (F:2.54, p<0.05) (Tablo 16); eski lerdir. Bu durum, toplumun kadın ve erkeğe biçtiği
sağlığına kavuşma (t:2.17, p<0.05), evde bakım/ arollerin sonuçlarını çok güzel yansıtmakta ve bizim
tedavisinin isteyerek yapılmaması (t:2.79, p<0.01), bulgumuzu da açıklayıcı nitelik taşımaktadır.
evde balum/tedavisi ile babanın (t:2.31, p<0.05) ve
çocukların (t:2.27, p<0.05), ilgilenmesi ile hasta yya- Eğitim düzeyi orta ve hiç okuma-yazması olmayan,
kınlarının SMÖ puan ortalamalan arasında anlamlı emekli, işsiz; hastalık süresi ve yatış sayısı fazla
bir ilişki saptanmıştır (Tablo 6). Hasta yakınlarında olan hastaların yakınlarının daha fazla sorun yaşıyor
hastalarının yaşı arttıkça ve sırasıyla emekli, işsiz ve olması, toplumun olumsuz tutumdan dolayı hastaya
c
memur, erkek, eski sağlığına kavuşamayacağı dü- iş verilmemesi veya hastalık süresinin ve yatış sayı-
şünülen, evde balam/tedavisi ile babası ve çoculdan sının artışına bağlı olarak hastanın çalışabilecek du-
ilgilenen hastaların yakınlarında soesyal mesafe koy- rumda olmaması, emeklilerde yaşlılık sorunlarının
manın daha fazla olduğu bulunmuştur. da olmasına bağlı olarak aile işlevlerinde aksamala-
rın ortaya çıkabileceğini düşündürmüştür.
Hastanın cinsiyeti (t:2.93, p<p0.01), eğitimi (F:2.77,
p<0.05), mesleği (F:5.74, p<0.001), hastalık süresi SONUÇLAR
(F:4.27, p<0.01), yatış sayısı (F:8.96, p<0.001); teş-
hisi (t:4.31, p<0.001), hastaneye geliş şekli (t:4.22, (cid:127) Hasta yakınları ile ailesinde ruh hastası bulunma-
p<0.001), eski sağlığına kavuşma (t:5.02, p<0.001), yan deneklerin SMÖ puan ortalamalan arasında is-
evde bakımı/tedavisi ile ilgilenen birinin olup ol- tatistiksel olarak anlamlı fark saptanmıştır. Ailesinde
maması (t:2.74, p<0.05), babanın ilgilenmesi (t:3.31, ruh hastası bulunmayan deneklerde sosyal mesafe
p=0.001) (Tablo 6) ile hasta yakınlarının RHASBA koymanın daha fazla olduğu bulunmuştur. Ruh has-
puan ortalamalan arasında anlamlı bir ilişki saptan- tasıyla direkt deneyim sahibi olma ile sosyal kabul
mıştır (Tablo 6). Erkek; orta eğitimli ve okur-yazar arasında pozitif yönde bir ilişki saptanmıştır.
olmayan; emekli, işsiz; hastalık süresi 6-15 yıl ara-
sında, yatış sayısı 5 ve üzerinde olan; psikoz, has- (cid:127) Psikoz ve nevroz hasta yakınlarının SMÖ puan or-
taneye kendi isteğiyle gelmeyen, evde bakımı/teda- talamalan arasında istatistiksel olarak anlamlı fark
visi ile ilgilinen birisi olan ve babası ilgilenen has- saptanmamıştır.
taların yakınlarında sorun yaşamanın daha fazla ol-
duğu bulunmuştur. (cid:127) Psikoz ve nevroz hasta yakınlarının RHASBA
puan ortalamalan arasında istatistiksel olarak anlam-
Literatür bilgisine göre, ailedeki hasta bireyin yarat- lı fark saptanmıştır. Psikoz hasta yakınlarının nevroz
tığı rol boşluğunu doldurmak üzere sorumlululdann hasta yakınlarından daha fazla sorun yaşadıkları bu-
diğer üyelerce yerine getirilmesi ve bu duruma lunmuştur.
58
Akıl Hastalarının Sosyal Red Durumunun Hasta Ailesi Tuna
Üzerindeki Etkilerinin Araştırılması
(cid:127) Hasta yakınlarının psikoz ve nevroz örnek yakaya koz ve nevroz örnek yakaya göre SMÖ puan ortala-
göre SMÖ puan ortalamalan arasında istatistiksel malan arasında istatistiksel olarak anlamlı fark sap-
olarak anlamlı fark saptanmıştır. Hasta yakınları psi- tanmıştır. Psikoz örnek vakada sosyal mesafe koy-
koz örnek vakada daha fazla sosyal mesafe koymak- manın daha fazla olduğu bulunmuştur.
tadırlar.
(cid:127) Hasta yakınlarının yaşı (F:4.38, p<0.001) ve aylık
(cid:127) Hasta yakınları ile ailesinde ruh hastası bulunma- geliri (F:5.43, p<0.01) ile RHASBA puan ortalama-
yan deneklerin psikoz örnek yakaya göre SMÖ puan lan arasında istatistiksel olarak anlamlı ilişki saptan-
ortalamalan arasında sadece iş yerinde aynı çatı al- mıştır. 60 yaş ve üzerinde olanlarla aylık geliri 20
tında bulunma durumunda istatistiksel olarak anlam- milyondan az olan hasta yakınlarında sorun yaşama-
lı fark saptanmıştır. Hasta yakınlannda bu yönde nın daha fazla olduğu saptanmıştır._
sosyal mesafe koymanın daha fazla olduğu bulun-
muştur. (cid:127) Hastanın yaşı .(F:2.44, p<0.05), mesleği (F:2.54,
p<0.05), cinsiyeti (t:2.44, p=0.01), hastanın eski sağ-
(cid:127) Hasta yakınlarında 45 yaş sonrasında, ailesinde ruh lığına kavuşması (t:2.17, p<0.05), evde bakım ve te-
hastası bulunmayanlarda ise genç ve orta yaşlarda davisinin isteyerek yapılmaması (t:2.79, p<0.01),
psikoz vakasının sosyal kabulü beklenenin üzerinde evde bakımı/tedavisi ile babanın (t:2.31, p<0.05) ve
bulunmuştur (X2:13, p<0.01). açocukların (t:2.27, p<0.05) ilgilenmesi ile hasta ya-
kınlarının SMÖ puan ortalamalan arasında istatistik-
(cid:127) Hasta yakınlarında evli ve dul olanlarda, ailesinde sel olarak anlamlı bir ilişki saptanmıştır. Hastanın
ruh hastası bulunmayanlarda ise bekar olanlarda psi-yyaşı arttıkça ve sırasıyla emekli, işsiz ve memur; es-
koz vakasının sosyal kabulü beklenenin üzerinde bu- ki sağlığına kavuşamayacağı düşünülen, evde bakım
lunmuştur (X2:17.2, p<0.001). ve tedavisi isteyerek yapılmayan, babası ve çocuk-
ları ilgilenen hastaların yakınlarında sosyal mesafe
c
(cid:127) Hasta yakınlarında eğitim düzeyi düşük olanlarda, koymanın daha fazla olduğu saptanmıştır.
ailesinde ruh hastası bulunmayanlarda ise eğitim dü-
zeyi orta ve yüksek olanlarda psikoz veakasının sos- (cid:127) Hastanın eğitimi (F:2.77, p<0.05), mesleği (F:5.74,
yal kabulü beklenenin üzerinde bulunmuştur (X2: p<0.001), hastalık süresi (F:4.27, p<0.01), yatış sa-
16.7, p<0.001). yısı (F:8.96, p<0.001) ve cinsiyeti (t:2.93, p<0.01),
p hastaneye geliş şekli (t:4.22, p<0.001), eski sağlığı-
(cid:127) Hasta yakınları ile ailesinde ruh hastası bulunma- na kavuşması (t:5.02, p<0.001), teşhisi (t:4.31,
yan deneklerin nevroz örnek yakasına göre SMÖ p<0.001) evde bakımı/tedavisi ile ilgilenen birisinin
puan ortalamalan arasında istatistiksel olarak anlam- olup olmaması (t:2.74, p<0.05) ve babanın ilgilen-
lı fark saptanmıştır. Ailesinde ruh hastası bulunma- mesi (t:3.31, p<0.001) ile hasta yakınlarının RHAS-
yan deneklerde sosyal mesafe koymanın daha fazla BA puan ortalamalan arasında istatistiksel olarak
olduğu bulunmuştur. anlamlı bir ilişki saptanmıştır. Erkek; eğitimi orta,
okur-yazar ve okur-yazar olmayan; işsiz; hastalık sü-
(cid:127) Hasta yakınlannda evli olanlarda, ailesinde ruh resi 6-15 yıl arasında ve yatış sayısı 5 ve daha fazla
hastası bulunmayanlarda ise bekar olanlarda nevroz olan; hastaneye zorla getirilen; eski sağlığına kavu-
vakasının sosyal kabulü beklenenin üzerinde bulun- şamayacağı düşünülen; psikoz; evde bakımı/tedavisi
muştur (X2:20.2, p<0.001). ile ilgilenen birisi olan ve babası ilgilenen hastaların
yakınlarında sorun yaşamanın daha fazla olduğu bu-
(cid:127) Hasta yakınlarında eğitim düzeyi düşük olanlarda, lunmuştur.
ailesinde ruh hastası bulunmayanlarda ise eğitim dü-
zeyi orta ve yüksek olanlarda nevroz vakasının sos- (cid:127) Hastanın rahatsızlığının yakın çevrede bilinmesi ile
yal kabulü beklenenin üzerinde bulunmuştur (X2: hasta yakınlarının RHASBA puan ortalamalan ara-
14.6, p<0.01). sında istatistiksel olarak anlamlı ilişki saptanmıştır.
Yakın çevrede rahatsızlık ne kadar çok bilinirse
(cid:127) Ailesinde ruh hastası bulunmayan deneklerde psi- sorun yaşamanın da o derece arttığı bulunmuştur.
59