590 NUMARALI KARAHİSÂR-I SÂHİB ŞERʻİYE SİCİLİ TRANSKRİPSİYON VE ...

409 Pages·2011·12.16 MB·Turkish

590 NUMARALI KARAHİSÂR-I SÂHİB
ŞERʻİYE SİCİLİ
TRANSKRİPSİYON VE DEĞERLENDİRMESİ
Abdulhamit AVCI
Yüksek Lisans Tezi
Danışman: Yrd. Doç. Dr. Naci ŞAHİN
Aralık, 2010
Afyonkarahisar
T.C.
AFYON KOCATEPE ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
TARİH ANABİLİM DALI
YÜKSEK LİSANS TEZİ

590 NUMARALI KARAHİSÂR-I SÂHİB ŞERʻİYE SİCİLİ
TRANSKRİPSİYON VE DEĞERLENDİRMEDİ

Hazırlayan
Abdulhamit AVCI

Danışman
Yard. Doç. Dr. Naci ŞAHİN

AFYONKARAHİSAR 2010
YEMĠN METNĠ

Yüksek Lisans tezi olarak sunduğum “590 Numaralı Karahisȃr-ı Sȃhib ġerʻiye

Sicili Transkripsiyon ve Değerlendirmesi” adlı çalıĢmanın, tarafımdan bilimsel ahlak ve

geleneklere aykırı düĢecek bir yardıma baĢvurmaksızın yazıldığını ve yararlandığım
eserlerin Kaynakça‟da gösterilen eserlerden oluĢtuğunu, bunlara atıf yapılarak

yararlanmıĢ olduğumu belirtir ve bunu onurumla doğrularım.
17/12/2010
Abdulhamit AVCI

I
TEZ JÜRĠSĠ KARARI VE ENSTĠTÜ ONAYI

JÜRĠ ÜYELERĠ Ġmza

Tez DanıĢmanı :Yrd. Doç. Dr. Naci ġAHĠN ……………………..
Jüri Üyeler :Yrd. Doç. Dr. Mehmet GÜNEġ ……………………..
:Yrd. Doç. Dr. ġaban ORTAK ……………………..

Tarih Anabilim dalı yüksek lisans öğrencisi Abulhamit AVCI‟nın, “590
Numaralı Karahisȃr-ı Sȃhib ġerʻiye Sicili Transkripsiyon ve Değerlendirmesi”
baĢlıklı tezi 17.12.2010 tarihinde, saat 14:00‟da Lisansüstü Eğitim Öğretim ve Sınav
Yönetmeliğinin ilgili maddeleri uyarınca, yukarıda isim ve imzaları bulunan jüri
üyeleri tarafından değerlendirilerek kabul edilmiĢtir.

Doç. Dr. Mehmet KARAKAġ
MÜDÜR

II
YÜKSEK LĠSANS TEZ ÖZETĠ

590 NUMARALI KARAHĠSȂR-I SȂHĠB ġERʻĠYE SĠCĠLĠ
TRANSKRĠPSĠYON VE DEĞERLENDĠRMESĠ

Abdulhamit AVCI
AFYON KOCATEPE ÜNĠVERSĠTESĠ
SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ
TARĠH ANABĠLĠM DALI

Aralık 2010
TEZ DANIġMANI: Yrd. Doç. Dr. Naci ġAHĠN

Bu çalıĢmamızda 1 Rebiu‟l-evvel 1281 (3 Ağustos1864) 15 ġaban 1281 (13
Ocak 1865) tarihleri arasındaki 590 numaralı Karahisâr-ı Sâhib ġer„iyye Sicili
incelenmiĢtir. Defterde bulunan yüz seksen adet belgenin transkripsiyonu yapılmıĢtır.
Ayrıca belgelerin özetleri verilmiĢtir. Dönemin idari, sosyal, iktisadi ve hukuki yapısı
belgeler ıĢığında değerlendirilmiĢtir. Türk ve Ermenilerin aile yapısı incelenerek sosyal
yapıları ortaya çıkarılmıĢtır. ġehir merkezinde hangi mahallelerde oturdukları hangi
meslekleri icra ettikleri ortaya çıkarılmıĢtır. Karahisâr-ı Sahib‟e bağlı kaza ve köyler
ism olarak verilmiĢ; buralara ait mahalle ve mevki adları da tespit edilmiĢtir.

Anahtar Kelimeler: Karahisâr-ı Sâhib, ġerʻiye Sicili, ġehir Tarihi, Türk,
Ermeni, Vakıf.

III
ABSTRACT

TRANSKRĠPTĠON AND ASSESMENT OF KARAHĠSÂR-I SÂHĠB
590th ġER„ĠYE SĠCĠLĠ

Abdulhamit AVCI

AFYON KOCATEPE UNIVERSITY
THE INSTITUTE OF SOCIAL SCIENCES
DEPARTMENT OF HĠSTORY

December 2010
Advisor: Assistant Lecturer.Dr. Naci ġAHĠN

In our study dated 1 Rebiu‟l-evvel 1281/(3 August 1864)/ 15 ġaban 1281/(13
January 1865) and numbered 590 Karahisâr-ı Sâhib Court registry has been studied. The
transcription of 180 documents in the notebook has been done. Furthermore, the
summary of these documents has been given. The political, economic and legal
structure of the period has been assessed in the light of the documents. By studying the
family structure of the Turks and Armenian their social structures have been also
revealed. Where these people setle in the city and what occupations they do have also
been revealed. Towns and villages have been given as names connected to Karahisâr-ı
Sâhib; and also their the avanues and locations have also been indicated.
Key Words: Court Registry, Karahisâr-ı Sâhib, Turks, Armenians, Aware, City, City
History.

IV
ÖNSÖZ

Bu tez çalıĢmasının neticesinde, ġerʻiyye sicillerinin Osmanlı Tarihi ile birlikte
Türk-Ġslam tarihi için de vazgeçilmez milli kaynaklardan olduğu bir kez daha
anlaĢılmaktadır. Gerek ülkemizde ve gerekse de dünyanın değiĢik ülkelerinde ortaya
çıkan bilimsel çalıĢmalar yanında, ana kaynak hüviyetindeki ġerʻiye Sicillerinin
tamamının transkripsiyonunun da bir an evvel yapılarak tamamlanması milli tarihimize
yapılacak büyük hizmetlerden olacağı kanaatindeyiz.
Transkripsiyonu yapılıp araĢtırmacıların kullanımına sunulan her Ģerʻiye sicili
defteri Osmanlı tarihi ve yerel tarih çalıĢmalarına önemli bir katkıda bulunmuĢ
olacaktır. Son dönemlerde önem kazanan yerel tarih çalıĢmalarında Ģehir ve mahalli
tarih araĢtırmalarında bu sicillerin katkısı yadsınamaz.
Bu çalıĢmanın ilk aĢaması olarak çalıĢılmayan bir defter seçilmiĢtir. Defterin
tamamının transkripsiyonu yapıldıktan sonra ham bilgilerin değerlendirmesi üç bölüm
Ģeklinde gerçekleĢtirilmiĢtir. Birinci bölümde varak ve belge numarası dipnotta
gösterilmek suretiyle idari ve fiziki yapı liva, kaza, kazaya bağlı köy, köye bağlı
mahalle isimleri belge tarihi verilerek düzenlenmiĢtir. Ġkinci bölümde ekonomik yapı ile
ilgili bilgiler verilmiĢtir. Üçüncü bölümde sosyal ve hukukî yapı, yine belgeler ıĢığında
incelenmiĢtir. Dördüncü bölümde tüm belgeler anlaĢıldığı kadarıyla özetlenmiĢtir.
BeĢinci ve son bölümde ise defterin transkripsiyonu verilmiĢtir.
Bu çalıĢmamın her aĢamasında fikir ve görüĢleriyle beni yönlendiren, yardım ve
desteğini esirgemeyen, gecenin ilerleyen saatlerinde bile rahatsız ettiğim halde sabırla
beni dinlemek nezaketini gösterip telefonlarıma cevap veren, yerli yersiz, haber
vermeden her fakülteye gittiğimde kapısını açan ve nihayet en bunalımlı ve buhranlı
dönemlerimde bana bitirmem konusunda manevi destek sağlayan kıymetli Hocam Y.
Doç. Dr. Naci ġAHĠN‟e içtenlikle teĢekkür ediyorum.
Bugünlere gelmemde üzerimde büyük emekleri olan annem Fatma AVCI ve
babam Ramazan AVCI‟ya minnettarım. Haklarını herhalde ödeyemem.
Abdulhamit AVCI

V
ĠÇĠNDEKĠLER
Sayfa
YEMĠN METNĠ ............................................................................................................. I
TEZ JÜRĠSĠ KARARI VE ENSTĠTÜ ONAYI ........................................................ II
YÜKSEK LĠSANS TEZ ÖZETĠ .............................................................................. III
ABSTRACT ................................................................................................................ IV
ÖNSÖZ ......................................................................................................................... V
ĠÇĠNDEKĠLER ........................................................................................................... VI
KISALTMALAR DĠZĠNĠ ........................................................................................ XII

GĠRĠġ ............................................................................................................................. 1

BĠRĠNCĠ BÖLÜM
KARAHĠSÂR-I SÂHĠB SANCAĞI‟NIN ĠDÂRÎ VE FĠZĠKĠ YAPISI
1. ĠDARĠ TAKSĠMAT .................................................................................................. 8
1.1. KAZALAR ......................................................................................................................................... 8
1.2. KAZALARA BAĞLI KÖYLER ........................................................................................................ 8
1.3.ÇĠFTLĠKLER ..................................................................................................................................... 13
1.4. AġĠRETLER ..................................................................................................................................... 13
2.KARAHĠSÂR-I SÂHĠB‟ĠN MAHALLELERĠ ..................................................... 13
2.1. ġEHĠR MERKEZĠNDEKĠ TÜRKLERĠN OTURDUKLARI MAHALLELER ............................... 13
2.2. ġEHĠR MERKEZĠNDEKĠ ERMENĠLERĠN OTURDUKLARI MAHALLELER ........................... 16
2.3. DĠĞER KAZALARDAKĠ MAHALLELER..................................................................................... 17
VI
3.KARAHĠSÂR-I SÂHĠB‟E AĠT MEVKĠLER/YER ADLARI ............................. 18
3.1.MERKEZ, KAZA VE KÖYLERDE GEÇEN YER ADLARI .......................................................... 18
4. SĠCĠLDE ADI GEÇEN DĠĞER SANCAK, KAZA VE KÖYLER .................... 19
5.ĠDARECĠLER VE RESMÎ GÖREVLĠLER ......................................................... 21
6.KARAHĠSÂR-I SÂHĠB‟DE BULUNAN TARĠHĠ ESERLER ........................... 23
6.1.CAMĠLER.......................................................................................................................................... 23
1.1.Cami-i Kebir (Ulu Camii) ............................................................................................................. 23
1.2.Gedik Ahmet PaĢa Camii (Ġmaret Cami) .................................................................................... 23
1.3.Otpazarı Camii .............................................................................................................................. 23
1.4.Mahmud Köyü Camii.................................................................................................................... 23
6.2. MEDRESELER ................................................................................................................................ 23
2.1.Keskin Efendi Medresesi .............................................................................................................. 23
2.2.DehĢeti Medresesi .......................................................................................................................... 24
2.3.Otpazarı Camii Civarındaki Medrese ......................................................................................... 24
6.3. MEKTEPLER ................................................................................................................................... 24
3.1.Hace Hanife Hatun Mektebi ......................................................................................................... 24
6.4. ÇEġMELER ...................................................................................................................................... 24
4.1.Bal Mahmut Köyü Havva Hatun ÇeĢmesi .................................................................................. 24
4.2.Beğ ÇeĢmesi.................................................................................................................................... 24
4.3.Egeste Mahallesi ÇeĢmesi ............................................................................................................. 25
4.4.Hacı Evtal Mahallesi ÇeĢmesi ...................................................................................................... 25
4.5.Hacı Nasuh Mahallesi ÇeĢmesi ..................................................................................................... 25
4.6.Karamanoğlu Mahallesi ÇeĢmesi ................................................................................................. 25
6.5.HAMAMLAR .................................................................................................................................... 25
5.1.Kadı Hamamı ................................................................................................................................. 25
6.6. KÖPRÜLER ..................................................................................................................................... 25
6.1.Bal Mahmut Köprüsü ................................................................................................................... 25
6.7. HASTAHANELER ........................................................................................................................... 26
7.1.Karahisâr-ı Sâhib Hastahanesi..................................................................................................... 26
6.8. HANLAR .......................................................................................................................................... 26
VII
8. 1.TaĢhan ........................................................................................................................................... 26
8.2. Balık Hanı ..................................................................................................................................... 27
83. Dericiler Hanı ................................................................................................................................ 27
8.4. Yeni Han ........................................................................................................................................ 27
7.KARAHĠSÂR-I SÂHĠB‟DE BULUNAN VAKIFLAR ........................................ 28
7.1.CAMĠ ve MESCĠD VAKIFLARI ...................................................................................................... 28
1.1.Abdurrahim Mısri Camii Vakfı ................................................................................................... 28
1.2.Akmescid Vakfı .............................................................................................................................. 28
1.3.Aksaraylı Camii Vakfı .................................................................................................................. 28
1.4.Cami-i Kebir (Ulu Cami) Vakfı .................................................................................................... 28
1.5.ÇavuĢbaĢı Camii Vakfı .................................................................................................................. 28
1.6.Felezâde Süleyman ÇavuĢ Vakfı .................................................................................................. 29
1.7.Gedik Ahmet PaĢa (Ġmaret Camii) Vakfı .................................................................................... 29
1.8.Hacı Yahya Mahallesi Camii Vakfı.............................................................................................. 30
1.9. Kâbe Mescidi Vakfı ...................................................................................................................... 30
1.10.Lala Sinan PaĢa Vakfı ................................................................................................................. 30
1.11.Mahmud Köyü Camii Vakfı ....................................................................................................... 30
1.12. Süğlün Köyü Cami Vakfı ........................................................................................................... 31
1.13.Yeni Cami Vakfı .......................................................................................................................... 31
1.14.Zülâli Efendi Camisi.................................................................................................................... 31
7.2. MEDRESE VAKIFLARI ................................................................................................................. 31
2.1. Recep Efendi Vakfı ....................................................................................................................... 31
2.2.Yeni Medrese Vakfı ....................................................................................................................... 31
7.3. ÇEġME VAKIFLARI ....................................................................................................................... 32
3.1. Abdi Kadı ÇeĢmesi Vakfı ............................................................................................................. 32
3.2. Abdurrahim Mısri Camii ġerif Türbegâhında Vaki‟ ÇeĢme Vakfı ......................................... 33
3.3.Egeste Mahallesi ÇeĢmesi Vakfı ................................................................................................... 33
3.4.Hacı Evtal Mahallesi ÇeĢmesi Vakfı ............................................................................................ 33
3.5.Hacı Nuh Mahallesi ÇeĢmesi Vakfı .............................................................................................. 33
3.6.Karamanoğlu Mahallesi ÇeĢmesi Vakfı ...................................................................................... 33
3.7.Malakoğlu ÇeĢmesi Vakfı ............................................................................................................. 33
3.8.Medli Mahalle ÇeĢmesi Vakfı ....................................................................................................... 34
3.9.Muslıhiddin ÇeĢmesi Vakfı ........................................................................................................... 34
3.10.Hark-ı Kebir Vakfı ...................................................................................................................... 35
7.4. DĠĞER VAKIFLAR ......................................................................................................................... 36
VIII