286-298 Orijinal Makale Kılıç ve ark. Şizofrenik H

13 Pages·2012·0.39 MB·Turkish

Gaziosmanpaşa Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 2015;7(4):286-298
Orijinal Makale Kılıç ve ark.
Şizofrenik Hastaların Atak ve Remisyon Dönemlerinde Oksidatif Stress
Oxidative Stress in the Attack and Remission Periods of Schizophrenic Patients
Elif Kılıç1, Aybala Erek Toprak2, Sıddıka Kesgin Ayhan1, Alper Baş3, Saadettin Duruyen2

Giriş
1Bezmialem Vakıf Amaç: Bu çalışmada şizofreni hastalarında oksidatif stresi
Üniversitesi, Tıp semptomatik remisyonda olma ve olmama durumlarına göre
Fakültesi, Biyokimya incelemeyi amaçladık.
Anabilim Dalı Yöntemler: Şizofreni tanısı konmuş 57 hasta ve yaş, cins
yönünden hasta grubuna uyumlu 54 kontrol olgusu çalışmaya
2Medeniyet
dâhil edildi. Hastaların genel psikopatolojilerini
Üniversitesi, Tıp
Fakültesi, Biyokimya değerlendirirken pozitif ve negatif sendrom ölçeği (PANSS),
Anabilim Dalı hastaların işlevselliklerinin ölçümü içinde Klinik Global
İzlenim Ölçeği (CGI-S) kullanılmıştır. Hasta ve kontrol
3İstanbul Üniversitesi,
grubundan alınan serumlardan total antioksidan seviyeleri
Cerrahpaşa Tıp
(TAS) ve total oksidan seviyeleri (TOS) analiz edildi.
Fakültesi, Psikiyatri
Oksidatif stres indeksi TOS/TAS oranı kullanılarak
Anabilim Dalı
hesaplandı.
Yazışma Adresi: Bulgular: Hasta ve kontrol grubu arasında yaş, cinsiyet,
eğitim durumu ve sigara kullanım oranları arasında anlamlı
Yrd. Doç. Dr. Elif
fark yoktu. Hasta ve kontrol grubu arasında TAS ve TOS
Kılıç
seviyeleri açısından anlamlı bir fark görülmemiştir. Oksidatif
Bezmialem Vakıf
stres parametrelerinin, yaş, eğitim yılı ve sigara miktarı ile
Üniversitesi, Tıp
korelasyon göstermediği tespit edilmiştir. Aktif şizofreni ve
Fakültesi, Biyokimya
remisyon şizofreni durumundaki hastaların TAS ve TOS
Anabilim Dalı
sonuçları analiz edildiğinde bu iki grup arasında da anlamlı bir
34093 Fatih, Istanbul, fark bulunamadı. Oksidatif stres parametreleri ile ne PANSS
Turkey. ne de CGI-S Skorları arasında anlamlı bir korelasyon tespit
edilememiştir.
E-mail:
Sonuç: Çalışmamızda elde edilen sonuçlarda TOS ve TAS
[email protected]
değerlerinin şizofreni ve kontrol grubunda farklılık
Tel: + 90 212 4531818 göstermediği ve şizofreni hastalarının atak ve remisyon
evrelerinde olmalarının da TAS veya TOS değerlerinde
GSM: +90 532
herhangi bir farklılığa yol açmadığıdır.
5021602
Anahtar Kelimeler: Şizofreni, Oksidatif Stres, Total
Fax: [phone] Antioksidan Seviye (TAS),Total Oksidan Seviye (TOS)

286
GİRİŞ
Şizofreni genel popülasyonda %0,5-1

arasında görülen, halüsinasyon veya
hezeyanlarla giden, kognitif ve emosyonel
Abstract
davranış bozukluklarıyla seyreden, iyileşme
Background: We aimed to investigate the ve ataklar gösteren kronik bir psikiyatrik
relationship of oxidative stress and disease bozukluk olup, kinik tablo açısından geniş
activity in patients with schizophrenia. spektrumlu bir hastalıktır (1). Etyolojide
genetik önemli bir yer tutsada immün
Methods: Fifty seven patients diagnosed
aktivite bozukluğu, enfeksiyon, enflamasyon
with schizophrenia and gender and age
ve otoimmün hastalıklar gibi birçok etkenin
matched 54 controls were included in the
şizofreni için risk faktörü olduğu iddia
study. Positive and negative syndrome scale
edilmektedir (2,3). Risk faktörleri içinde yer
(PANSS) was used for general alan oksidatif stres hastalık patogenezi
psychopathology whereas clinical global içerisinde de araştırmalarda yer almaktadır
impressions scale (CGI-S),was used for (4).
measurement of functionality of patients.
Oksidatif stres, özellikle vücut için patolojik
Total anti-oxidant (TAS) and total oxidant
(TOS) status were analysed from the serums olan durumlarda oksidan düzeyinin artması
ve/veya antioksidan düzeyin azalması
of patient and control groups.
sonucu oksidatif metabolizmadaki dengenin
Results: There were no statistically oksidatif yöne kaymasıdır. Oksidanlar
significant difference between patient and hücreler için sıklıkla mitokondri, çekirdek
control groups in age, gender, education ve membranlar üzerinde hasarlayıcı etkiye
level and smoking rates. TAS, TOS, sahiptir. Özellikle DNA’yı etkileyen serbest
oxidative stress index and demographic radikaller organizmada geri dönüşsüz hasara
findings did not show significant difference neden olmaktadır (5). Serbest radikallerin
in both groups regarding disease activity. psikiyatrik hastalıklara etkileri ile ilgili
There were no significant difference çeşitli araştırmalar bulunmaktadır. Uzun
between positive and negative syndrome and süredir de şizofreni, bipolar bozukluk ve
clinical global impressions scales and anksiyete bozuklukları gibi psikiyatrik
oxidative stress parameters. bozukluklarda oksidatif metabolizma
dengesinin bozulduğunu gösteren çalışmalar
Conclusions: The results obtained in our
yapılmaktadır (6,7).
study did not show any difference in the
value of TOS and TAS between Antioksidan sistem özellikle reaktif oksijen
schizophrenia and control groups. Besides, türlerinin (ROS) oluşumunun etkisinin
disease activity did not affect the minimalize edilmesini ve nötrlenmesi sağlar.
relationship of TAS and TOS levels between Vücutta iki tür antioksidan savunma sistemi
the study groups. vardır. Birincisi enzimatik sistem; içerisinde
süperoksit dismutaz (SOD), glutatyon
Key Words: Schizophrenia, Oxidative
peroksidaz (GPX) ve katalaz gibi çeşitli
Stress, Total Antioxidative Status (TAS),
antioksidan enzimler yer almaktadır. İkincisi
Total Oxidative Status (TOS).
ise non-enzimatik sistemdir; bunun
287
içerisinde ise çeşitli proteinler, vitaminler Bildirgesi prensiplerine (2009) uygun olarak
(özellikle C ve E), β-karoten, indirgenmiş yapılmış; hastalar ve kontrol grubundan
glutatyon (GSH) gibi maddeler yer bilgilendirilmiş onam formu alınmıştır.
almaktadır (8). Beyinde antioksidan
Çalışmaya dahil edilme ve çalışmadan
düzeylerinin diğer dokulara göre düşük
dışlanma kriterleri aşağıdaki gibidir.
oluşu, çoklu doymamış yağ asitlerinin, metal
içeriğin ve oksijen kullanımının ise yüksek
Hasta gru u için çalışmaya dahil edilme
olmasından dolayı beyin oksidatif hasara
kriterleri:
karşı daha dirençsiz olabilmektedir (9).

DSM-IV-TR tanı kriterlerine göre şizofreni
Psikiyatrik hastalıklarda oksidatif stres
hipotezi, son yıllarda üzerinde çalışmalar
tanısı almış olmak, 18-60 yaş arasında
yapılan önemli bir konu haline gelmiştir.
Şizofreni halüsinasyon ve gerçekten kopma
olmak, öğrenim seviyesi (en az ilkokul
ile seyreden, düşünce, duygu ve
davranışlarda bozukluklarla karakterize bir
mezunu olmak). Gönüllü olmak.
psikiyatrik bozukluktur (10). Oksidatif
stresin şizofreninin fizyopatolojisinde rol
Hasta gru u için çalışmadan dışlanma
aldığı düşünülmektedir. Fakat bu durumla
kriterleri:
ilgili yapılan çalışmalardan elde edilen
sonuçlar birbirinden farklı bilgiler ortaya
DSM-IV-TR tanı kriterlerine göre
koymaktadır (5,11). Bununla birlikte
şizofreni haricinde 1. Eksen tanısının
şizofrenide oksidatif stresi, hastaların
olması, kişinin kooperasyon ve bilişsel
remisyonda olma ve olmama durumlarına
fonksiyonlarını bozan durumların
göre karşılaştıran çalışmalar oldukça
bulunması, herhangi bir beyin cerrahi
kısıtlıdır. Bu çalışmada şizofreni
girişim öyküsünün olması
hastalarında oksidatif stresi semptomatik
remisyonda olma ve olmama durumlarına
Kontrol Grubu
göre incelemeyi amaçladık.
Hasta grubuyla yaş, cinsiyet ve öğrenim

seviyesi bakımından benzer kişiler kontrol
Gereç ve Yöntem
grubu olarak alınmıştır. DSM- IV-TR eksen
I tanısı olmayan (SCID-NP' ye göre) ve
Hastalar
genel tıbbi durumda bozulmaya yol açan
Çalışmamıza İstanbul Üniversitesi herhangi bir hastalığı, beyin ve santral sinir
Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Ruh Sağlığı ve sistemini ilgilendiren herhangi bir akut ve
Hastalıkları Anabilim Dalı servisinde yatan; kronik hastalığı olmayan, devam eden alkol
yapılan psikiyatrik muayenesinde ve/veya madde bağımlılığı olmayan ve
Diagnostic and Statistical Manual of Mental çalışma için gönüllü kişiler dahil edilmiştir.
Disorders (DSM-IV) tanı kriterlerine göre Kendisinde ve ailesinde ruhsal bir hastalık
şizofreni tanısı konmuş hastalar (N=57) öyküsü olanlar kontrol grubuna
dahil edilmiştir. Çalışmamız Bezmialem alınmamıştır.
Vakıf Üniversitesi etik kurulu tarafından
onaylanmıstır. Bu çalışma Helsinki
288
Pozitif ve Negatif Sendrom Ölçeği yapıldı. 12 haftalık dönemde hastaların
(PANSS) takipleri başka hekimler tarafından yapıldı,
ölçek ve testleri uygulayan hekimler
Kay ve arkadaşları tarafından geliştirilen
hastaların tedavisine müdahale etmedi.
şizofrenide genel belirtileri (pozitif ve
Eksen I bozuklukları ı çin yapılandırılmış
negatif) psikopatolojiyi değerlendirmek ve
klinik görüşme (SCID-I ve SCID-NP)(14),
bu belirtilerin düzeyini ölçmek için PANSS
Pozitif ve Negatif Sendrom ÖlçeğI (PANSS)
ölçeği kullanılmıştır (12). Bu ölçek 1 haftayı
uygulandı.
içeren tanımlanmış bir süre göz önüne
alınarak, 30-40 dakika süren yarı Total Oksidan Seviye (TOS) ölçümü
yapılandırılmış bir görüşme ile uygulanır.
Erel tarafından geliştirilen tam otomatik
Toplam 30 maddeden oluşmaktadır;
kolorimetrik bir yöntemdir (15).
maddelerden 7 tanesi pozitif belirtileri, 7
tanesi negatif belirtileri, 16 tanesi ise genel
Reaktif 1: 140 mM NaCl çözeltisi içerisinde
psikopatoloji belirtilerini içermektedir. Her
25 mM H SO çözülerek ana solüsyon
2 4
madde 7 puanlı şiddet değerlendirmesi
hazırlanır.Ana solüsyonda önce % 10
içermektedir ve puanlama her maddenin
oranında gliserol çözülüp daha sonra 250
puanlarının toplanmasıyla yapılmaktadır.
uM ksylenol orange çözülerek hazırlanır.
Klinik Glo al İzlenim Ölçeği (CGI-S)
Reaktif 2: Ana solüsyon içerisinde önce 10
mM o-dianisidine dihydrochloride
Klinik Global İzlenim Ölçeği, tedavi
çözdürülüp sonra 5 mM Amonyum ferröz
başlangıcında ve başlangıçtan sonra
sülfat çözülerek hazırlanır. 560 nm’de
klinisyenin hastanın işlevselliği hakkındaki
spektrofotometrik olarak End-Point ölçüm
izlenimini sağlamak için yapılan ve üç
yapılır
boyutu olan bir ölçektir. Ölçeğin ilk
boyutunda hastalığın şiddeti, ikinci
Örnekte bulunan oksidanlar ferröz iyon-o-
boyutunda iyileşme, üçüncü boyutunda ise
dianisidine kompleksini ferrik iyona
ilaç yan etkisinin şiddeti değerlendirilir; Bu
oksitlerler. Ortamda bulunan gliserol bu
çalışmada ölçeğin ilk iki boyutu
reaksiyonu hızlandırarak yaklaşık üç katına
değerlendirilmiştir (13).
çıkarmaktadır. Ferrik iyonlar asidik ortamda
ksylenol orange ile renkli bir kompleks

oluştururlar. Örnekte bulunan oksidanların
Hastaların Değerlendirmesi miktarıyla ilişkili olan renk şiddeti
spektrofotometrik olarak ölçülmektedir.
Çalışmayadahil edilen kişiler psikotik atak
Standart olarak H O kullanılır. Sonuçlar
2 2
tanısı alan şizofreni hastalarından
μmol H O equivalent/L olarak ifade edilir.
2 2
oluşmaktadır. Hastaların ilk
değerlendirilmeleri, psikomotor belirtileri Total Antioksidan Seviye (TAS) ölçümü
gerileyip testi uyumlu yapabilecekleri hale
Serbest radikallere karşı vücudun total
geldiklerinde yapıldı. Kontrol
antioksidan kapasitesini ölçen ve otomatize
değerlendirmeleri ise ilk değerlendirmeden
edilen yöntem Erel tarafından geliştirilmiştir
en az 12 hafta sonra (ortalama 14,2±5,0)
(16).
sonra aynı ölçek ve testler uygulanarak
289
Reaktif 1: 75 mM Clark tamponu (pH:1,8) Veriler bilgisayar ortamında SPSS 15 (SPSS
içerisinde 10 mM o-dianisidine Inc; Chicago; IL, ABD) programı
dihydrochloride ve 45 uM Amonyum ferröz kullanılarak analiz edildi.Sayısal
sülfat çözülerek hazırlanır. değişkenlerin normal dağılıma uygunluğu
Kolmogorov-Smirnov testleri ile incelendi.
Reaktif 2: Clark tamponu (pH:1,8) içerisinde
Gruplar arasında fark olup olmadığı, normal
7,5 mM Hidrojen peroksit (H2O2)
dağılım göstermeyen veri grupları için
çözdürülerek hazırlanır. 240 nm’de
Mann- hitney U testi ile, normal dağılım
spektrofotometrik olarak End-Point ölçüm
gösteren veri grupları için Student t testi ile
yapılır.
karşılaştırıldı. Kategorik değişkenlerin
oranlarının karşılaştırılmasında ki kare testi
Fe2+ –o-dianisidin kompleksi hidrojen
uygulandı. Bağımlı değişkenlerdeki gruplar
peroksid ile Fenton tipi reaksiyon
arasında anlamlı fark olup olmadığı normal
oluşturarak OH radikalini oluşturur. Bu
dağılım göstermeyen veri grupları için
güçlü reaktif oksijen türü indirgen düşük
ilcoxon testi ile, normal dağılım gösteren
pH’da renksiz odianisidine molekülü ile
veri grupları için Eşleştirilmiş örneklemler T
reaksiyona girerek sarı-kahverengi
Testi ile karşılaştırıldı. Değişkenler
dianisidyl radikallerini oluştururlar.
arasındaki ilişkinin yönü ve seviyesinin
Dianisidyl radikalleri ileri oksidasyon
belirlenmesinde Spearman korelasyon
reaksiyonlarına katılarak renk oluşumu
analizi kullanıldı. Sayısal değişkenler için
artırmaktadır. Ancak örneklerdeki
ortalama ve standart sapma değerleri;
antioksidanlar bu oksidasyon reaksiyonlarını
kategorik değişkenler için yüzde değerleri
bastırarak renk oluşumunu
hesaplandı. Bütün karşılaştırmalarda p<0.05
durdurmaktadırlar. Bu reaksiyon otomatik
anlamlı değer olarak kabul edildi.
analizörde 240 nm’de spektrofotometrik
olarak ölçülerek sonuç verilmektedir.

Kalibratör olarak E vitamininin suda
çözünür bir analoğu olan Trolox kullanılır. Bulgular
Sonuçlar mmol Trolox Equivalent/L olarak
Hasta ve kontrol grubu arasında yaş,
ifade edilir.
cinsiyet, eğitim durumu ve sigara kullanım
oranları arasında anlamlı fark yoktu.
Hastalarda kadın erkek oranı: 23/34, kontrol
Oksidatif Stres İndeksi (OSİ): grubunda kadın erkek oranı: 28/26’dır.
Hasta grubunun yaş ortalaması 35,19±10,1,
Oksidatif yükün göstergesi olan OSİ indeksi
kontrol grubunun yaş ortalaması ise
TOS değerlerinin TAS değerlerine
36,7±10,2 bulundu. Hasta ve kontrollerin
bölünmesiyle elde edilir.
sosyodemografik özellikleri tablo 1’de
gösterilmiştir.
OSI (Arbitrary Unit)= (TOS, μmol
H2O2eq/L)/(TAS, μmol Trolox eq/L)
Aktif dönemdeki şizofreni hastalarının TAS
(1,01±1,19) seviyeleri ile remisyon şizofreni

durumundaki hastaların TAS (0,87±1,23)
seviyeleri arasında anlamlı bir fark yoktu
İstatistiksel Değerlendirme
(p=0,419) (Tablo 2). TOS değerleri analiz
290
edildiğinde akut (1,98±2,48) ve remisyon skorları arasındaki korelasyon durumunu
(1,83±2,59) grubu arasında da anlamlı bir ortaya çıkarmak için yapılan analizlerde
fark bulunamamıştır (p=0,301) (Tablo 2). oksidatif stres parametreleri ile ne PANSS
OSI değerleri de her iki grup arasında ne de CGI Skorları arasında anlamlı bir
anlamlı bir farklılık göstermedi. Oksidatif korelasyon olmadığı tespit edilmiştir.
stres parametreleri ile PANSS ve CGI
Tablo 1. Hasta ve Kontrol grubunun sosyodemografik özellikleri.
Hasta Kontrol
(n:57) (n:54)
Yaş (Yıl) 35,19±10,17 36,71±10,2
Cinsiyet (K/E) 23 / 34 28 / 26
Eğitim yılı 9,6±4,2 8,78±3,18
Sigara (Paket/gün) 0,66±0,84 0,42±0,56
*** p<0,05, istatistiksel olarak anlamlı

Tablo 2. Aktif şizofreni ve remisyon şizofreni durumunda TAS ve TOS değerleri ve PANSS ve
CGI Skorunun karşılaştırılması.
Hasta(Atak ) Hasta (Remisyon)
N:57 N:25 P değeri
Mean±SD Mean±SD
TAS (mmolTroloxEq/L) 1,01±1,19 0,87±1,23 0,419
TOS (mmol H O Eq/L) 1,98±2,48 1,83±2,59 0,301
2 2
OSI 1,92 ± 0,80 2,08 ± 0,92 0,450
CGI-S 4,9±0,88 3,29±0,99 0,260
PANSS 78,88±18,74 56,69±15,51 0,120
OSI; Oksidatif Stres indeksi, PANSS; Pozitif ve Negatif Sendrom Ölçeği, CGI-S; Klinik Global İzlenimÖlçeği,
TAS; Total Antioksidan Seviye, TOS;Total Oksidan Seviye

Hasta grubun TAS seviyeleri (1,01±1,19) ile göstermedi. Yapılan korelasyon
kontrol grubunun TAS seviyeleri analizlerinde oksidatif stres
(0,84±0,91) arasında anlamlı bir fark parametrelerinin, yaş, eğitim yılı ve sigara
saptanmamıştır (p=0,950) (Şekil 1). Hasta miktarı ile korelasyon göstermediği tespit
grubun TOS seviyeleri (1,98±2,48) edilmiştir. Hastalar sigara içme durumlarına
ilekontrol grubun TOS seviyeleri göre kategorize edildiğinde, sigara içen ve
(1,76±1,92) kıyaslandığında anlamlı bir fark içmeyen hasta grupları arasında oksidatif
görülmemiştir (p=0,490) (Şekil 2). OSI stres parametreleri açısından anlamlı bir fark
değerleri iki grup arasında anlamlı farklılık olmadığı görülmüştür.

291
Şekil 1. Şizofreni akut evresinin, remisyon evresinin ve kontrol hastalarının TAS seviyelerinin
karşılaştırılması.

Şekil 2. Şizofreni akut evresinin, remisyon evresinin ve kontrol hastalarının TOS seviyelerinin
karşılaştırılması.

Tartışma kalımlarını ve fonksiyonlarını etkiler.
Oksidatif stres hücredeki yağ, protein ve Özellikle DNA çok fazla negatif yüklü
DNA gibi hücresel yapılar üzerinde fosfat gruplarına sahip olduğu için birçok
oksidasyona neden olarak hücrelerin sağ katyonu kendisine çeker. Katyonların
292
bağlanmasıyla da DNA, H O için bir hedef bulunurken, hastaların atak ve remisyon
2 2
haline gelir. Oksidatif stresin bu etkilerinden halindeki oksidatif stres durumlarını
yola çıkarak şizofrenin patogenezinde rol gösteren fazla bir çalışma bulunmamaktadır
oynayabileceği düşünülmüş ve bu konuda (31). Yaptığımız çalışma sonucunda atak,
bir çok çalışma yapılmıştır (17,18). remisyon durumundaki şizofreni hastaların
Serbest radikallerin ölçümü bu moleküllerin TAS ve TOS değerleri ile kontrol grubunun
doğasındaki yüksek reaktivite ve buna bağlı TAS/TOS değerleri arasında istatistiksel
olarak çok kısa yarı ömürleri nedeniyle olarak anlamlı bir farklılık olmadığını tespit
neredeyse imkansızdır. Bu yüzden bu ettik. Yaptığımız korelasyon analizlerinde
çalışmalarda daha çok malondialdehit, ise PANSS, CGI-S değerleri ile TAS/TOS
protein karbonil ve 4 hidroksi nonenal değerleri arasında herhangi bir korelasyon
(4HN) gibi oksidasyon ürünleri düzeyleri ile bulunmamıştır. Literatürde şizofreni
antioksidan aktiviteleri bulunan katalaz, hastalarında TAS/TOS değerlerinin
glutatyon peroksidaz (GPX) ve süperoksit incelendiği çok fazla çalışma
dismutaz (SOD) gibi enzimlerin aktiviteleri bulunmamaktadır. Yapılan çalşmalarda ise
ölçülmüştür (4,10,19). Şizofreni hastalarında birbiriyle uyuşmayan sonuçlar elde
yapılan bazı çalışmalarda, antioksidan edilmiştir. Üstündağ ve arkadaşları yaptığı
aktiviteye sahip SOD aktivitesinin azaldığı çalışmada şizofreni hastalarının total
(20) bildirilirken başka çalışmalarda bu antioksidan düzeylerinin kontrol grubuna
enzimin aktivitesinin arttığı (21) veya göre düşük olduğu bildirilmiştir. Yine aynı
değişmediği (22) bildirilmiştir. Benzer çalışmada şizofreni alt gruplarının TAS
durum GPX için de geçerlidir. Herken ve değerleri de değerlendirilmiş ve paranoid alt
arkadaşları, yaptığı çalışmada şizofreni grubunun diğer şizofreni alt gruplarından
hastalarında GPX aktivitesinin arttığını daha yüksek TAS değerlerine sahip olduğu
bulurken (23), Yao ve arkadaşları GPX tespit edilmiştir (32). Pazvantoglu ve
aktivitesinin değişmediğini bildirmişlerdir arkadaşlarının yaptığı çalışmada ise
(24). Bazı çalışmalarda ise E vitamini, balık şizofreni hastaları ile kontrol grubu arasında
yağı, melatonin, pirasetam, N-asetilsistein, TAS değerleri açısından herhangi bir fark
gingko biloba, zerdeçal ve yeşil çay gibi bulunamamıştır. Bu çalışmanın sonuçları ile
antioksidan özelliği bulunan maddelerin bizim çalışmamızın sonuçları biribiriyle
şizofreni tedavisinde yarar sağladığı uyumluluk göstermektedir. Fakat aynı
bildirilmiştir. Bu bulgulardan yola çıkarak çalışmada semptomların siddetinin
oksidatif stresin şizofreni patogenezinde değerlendirildiği PANSS değerleriyle TAS
önemli rol oynadığı, şizofreni riskinin bir değerleri arasında negatif yönlü bir ilişki
belirteci olabileceği ve antioksidan bulunmuş ve şizofreni semptomlarının
maddelerin destekleyici tedavi olarak şiddetinin antioksidan düzeylerinin
kullanılabileceği ileri sürülmüştür (25-30). azalmasıyla artış gösterdiği sonucuna
Fakat elde edilen bulguların farklılığı varılmıştır (33). Bizim çalışmamız şizofreni
oksidatif stres ile şizofreni arasındaki ilişki hastalarıyla kontrol grubunun TAS
hakkında bir fikir birliğinin oluşmasını değerlerinin farklılık göstermemesi yönüyle
engellemiştir. bu çalışmayla uyumluluk gösterirken,
Literatürde şizofreni hastaları ile PANSS değerleriyle TAS/TOS değerleri
kontrol grubunun oksidatif stres durumunun arasında herhangi bir ilişki tespit
karşılaştırıldığı çok sayıda çalışma edilememiştir.
293
Şizofreni alt gruplarının aktivitesinde azalmaya neden olduğu
oksidan/antioksidan durumları birbirinden gösterilmiştir (40). Bütün bu etkenler
farklılık gösterebilmektedir. Paranoid ve değerlendirildiğinde hastaların birbirinden
rezidüal tipin SOD ve GPX aktivitelerinin farklı ilaç kullanımının yapılan çalışmaların
disorganize tip ve kontrol grubundan daha sonuçlarına etki etmiş olabilir .
düşük olduğu bildirilmiştir (33). Bizim
çalışmamızda şizofreni alt grupları Sonuç
değerlendirmeye alınmamıştır. Bu yüzden Çalışmamızda elde edilen temel sonuçlar
şizofreni grubunda farklı alt tiplere sahip TAS/TOS değerlerinin şizofreni ve kontrol
kişilerin olabileceği için kontrol grubu ile grubunda farklılık göstermediğini ve
hasta grubu arasında var olan bir fark ortaya şizofreni hastalarının atak ve remisyon
çıkmamış olabilir. evrelerinde olmalarının da TAS/TOS
değerlerinde bir farklılığa yol açmadığıdır.
Kısıtlılıklar Çalışmamızda bazı kısıtlılıklar bulunmasına
rağmen şizofreni hastalarının ve kontrol
Hastalığın başlangıç zamanı, ne kadar hastalarının TAS/TOS değerlerinin
zamandır devam ettiği, yaş, cinsiyet, sigara, birbiriyle karşılaştırıldığı az sayıdaki
kişinin beslenme alışkanlıkları, hayat tarzı, çalışmadan birisidir. Bu çalışmada, ayrıca
egzersiz, obezite, vücut kitle indeksi de atak evresindeki ve remisyon evresindeki
oksidatif stres düzeylerini şizofreni hastalarının TAS/TOS değerleri
etkileyebilmektedir (32,34,35). Bizim incelendiği için literatüre önemli katkılar
çalışmamızda hasta grubu ile kontrol grubu sağlayacaktır.
arasında cinsiyet, yaş, eğitim durumu ve
sigara kullanımı açısından anlamlı bir Kaynaklar
farklılık bulunmazken çalışma durumu ve
medeni durum açısından iki grup farklılık
1. Goldner EM, Hsu L, Waraich P,
göstermekteydi. Fakat çalışmamızın
Somers JM. Prevalence and incidence
kısıtlılıklarından biride hastaların yaşam
studies of schizophrenic disorders: a
tarzları, egzersiz, beslenme ve vücut kitle
systematic review of the literature. Can
indeksleri hakkında bir bilgi olmamasıdır.
J Psychiatry. 2002;47(9):833-43.
Bu değişkenler de iki grup arasındaki
2. Torrey EF. Are we overestimating the
TAS/TOS düzeylerinin benzer çıkmasına
genetic contribution to schizophrenia?
neden olmuş olabilir. Bu etkenlerin yanında
Schizophr Bull. 1992;18(2):159-70.
kullanılan tedavinin de oksidatif düzeyi
3. Anderson G, Berk M, Dodd S, Bechter
etkilediğini gösteren çalışmalar
K, Altamura AC, Dell'osso B, et al.
bulunmaktadır. Lityum ve valproatın SOD
Immuno-inflammatory, oxidative and
düzeylerindeki artışda azalmaya neden
nitrosative stress, and neuroprogressive
olduğu veya bu artışı engellediği (36,37) ve
pathways in the etiology, course and
lityumun sağlıklı kişilerde SOD
treatment of schizophrenia. Prog
düzeylerinde azalmaya neden olduğu
Neuropsychopharmacol Biol
gösterilmiştir (38). Özellikle haloperidolün
Psychiatry. 2013;42:1-4.
ROS düzeylerinde yaklaşık 6 kat artışa
4. Koga M, Serritella AV, Sawa A,
neden olduğu (39), uzun dönem klozapin
Sedlak TW. Implications for reactive
tedavisinin de şizofreni hastalarında GPX
294
oxygen species in schizophrenia (PANSS) for schizophrenia. Schizophr
pathogenesis. Schizophr Res. 2015. Bull. 1987;13(2):261-76.
Epub 2015/11/22. doi: 13. Guy W, National Institute of Mental H,
10.1016/j.schres.2015.06.022. Psychopharmacology Research B,
5. Dadheech G, Mishra S, Gautam S, Early Clinical Drug Evaluation P.
Sharma P. Evaluation of antioxidant ECDEU assessment manual for
deficit in schizophrenia. Indian J psychopharmacology. Rockville, Md.:
Psychiatry. 2008;50(1):16-20. U.S. Dept. of Health, Education, and
6. Bahceci B, Kokacya MH, Copoglu US, Welfare, Public Health Service,
Bahceci I, Sahin K, Bagcioglu E. Alcohol, Drug Abuse, and Mental
Elevated nucleosome level and Health Administration, National
oxidative stress in schizophrenia Institute of Mental Health,
patients. Bratisl Lek Listy. Psychopharmacology Research Branch,
2015;116(10):587-90. Division of Extramural Research
7. Nagano T, Mizuno M, Morita K, Nawa Programs; 1976.
H. Pathological Implications of 14. Pez O, Gilbert F, Bitfoi A, Carta MG,
Oxidative Stress in Patients and Jordanova V, Garcia-Mahia C, et al.
Animal Models with Schizophrenia: Validity across translations of short
The Role of Epidermal Growth Factor survey psychiatric diagnostic
Receptor Signaling. Curr Top Behav instruments: CIDI-SF and CIS-R
Neurosci. 2015. Epub 2015/10/18. doi: versus SCID-I/NP in four European
10.1007/7854_2015_399. countries. Soc Psychiatry Psychiatr
8. Cadenas E. Biochemistry of oxygen Epidemiol. 2010;45(12):1149-59.
toxicity. Annual review of 15. Erel O. A new automated colorimetric
biochemistry. 1989;58:79-110. method for measuring total oxidant
9. Sultana R, Piroddi M, Galli F, status. Clin Biochem.
Butterfield DA. Protein levels and 2005;38(12):1103-11.
activity of some antioxidant enzymes 16. Erel O. A novel automated method to
in hippocampus of subjects with measure total antioxidant response
amnestic mild cognitive impairment. against potent free radical reactions.
Neurochem Res. 2008;33(12):2540-6. Clin Biochem. 2004;37(2):112-9.
10. Ciobica A, Padurariu M, Dobrin I, 17. Sharpe MA, Robb SJ, Clark JB. Nitric
Stefanescu C, Dobrin R. Oxidative oxide and Fenton/Haber-Weiss
stress in schizophrenia - focusing on chemistry: nitric oxide is a potent
the main markers. Psychiatr Danub. antioxidant at physiological
2011;23(3):237-45. concentrations. J Neurochem.
11. Wood SJ, Yucel M, Pantelis C, Berk 2003;87(2):386-94.
M. Neurobiology of schizophrenia 18. Bitanihirwe BK, Woo TU. Oxidative
spectrum disorders: the role of stress in schizophrenia: an integrated
oxidative stress. Ann Acad Med approach. Neurosci Biobehav Rev.
Singapore. 2009;38(5):396-6. . 2011;35(3):878-93.
12. Kay SR, Fiszbein A, Opler LA. The 19. Akyol O, Herken H, Uz E, Fadillioglu
positive and negative syndrome scale E, Unal S, Sogut S, et al. The indices of
endogenous oxidative and antioxidative
295