22-Analitik Hiyerarşi Süreci Kullanarak Katılımcı Doğal Kaynak Planlaması

80 Pages·2006·1.41 MB·Turkish

Çevre ve Orman Bakanlığı Yayın No: 238 ISSN:1300-7912
DOA Yayın No: 31

ANALİTİK HİYERARŞİ SÜRECİ
KULLANARAK KATILIMCI DOĞAL KAYNAK
PLANLAMASI

ODC: 91: 94 : 907 : 911 : 062

Participatory Natural Resource Planning Using Analytic
Hierarchy Process

Dr. Ersin YILMAZ

TEKNİK BÜLTEN NO: 22

T.C.
ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI
DOĞU AKDENİZ
ORMANCILIK ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ

EASTERN MEDİTERRANEAN
FORESTRY RESEARCH INSTITUTE

TARSUS

1
Çevre ve Orman Bakanlığı Yayın No: 238 ISSN:1300-7912
DOA Yayın No: 31

ANALİTİK HİYERARŞİ SÜRECİ
KULLANARAK KATILIMCI DOĞAL KAYNAK
PLANLAMASI

ODC: 91 : 94 : 907 : 911 : 062

Participatory Natural Resource Planning Using Analytic
Hierarchy Process

Dr. Ersin YILMAZ

TEKNİK BÜLTEN NO: 22

T.C.
ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI
DOĞU AKDENİZ
ORMANCILIK ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ

EASTERN MEDİTERRANEAN
FORESTRY RESEARCH INSTITUTE
TARSUS

2
YAYIN KURULU
Editorial Board

Dr. Ersin YILMAZ
A. Gani GÜLBABA
Sedat TÜFEKÇİ

YAYINLAYAN
T.C.
Çevre ve Orman Bakanlığı
Doğu Akdeniz Ormancılık
Araştırma Enstitüsü
P.K. 18, 33401
Tarsus/TÜRKİYE

Published by
Eastern Mediterranean
Forestry Research Institute
P.O.Box 18, 33401
Tarsus/TURKEY

Tel : [phone]

Fax : [phone]
E.mail : [email protected]

2005

Baskı
Yorum Ofset
Tel : [phone]
Fax : [phone]

3
İÇİNDEKİLER

Sayfa

İÇİNDEKİLER........................................................................... İ
ÖNSÖZ..................................................................................... iii
ŞEKİL LİSTESİ......................................................................... v
TABLO LİSTESİ....................................................................... vii
ÖZ............................................................................................ ix
ABSTRACT.............................................................................. ix
1. GİRİŞ.................................................................................. 1
1.1. Araştırmanın Tanıtımı................................................ 1
1.2. Literatür Özeti............................................................ 3
2. MATERYAL VE YÖNTEM................................................. 7
2.1. Materyal..................................................................... 7
2.2. Yöntem...................................................................... 8
2.2.1. Hiyerarşik Model............................................ 10
2.2.2. Öncelik Değerlerinin Belirlenmesi.................. 11
2.2.3. Genel Öncelik Değerlerinin Belirlenmesi....... 20
3. BULGULAR....................................................................... 21
3.1. Model Oluşturma....................................................... 22
3.1.1. Hiyerarşik Modelin Kurulması........................ 24
3.2. Öncelik Değerlerinin Belirlenmesi.............................. 27
3.3. En Uygun Arazi Kullanım Şeklinin Seçilmesi............. 40
3.3.1. Karar Hiyerarşisinin Farklı Düzeylerindeki
Öncelik Vektörleri ve Matrisleri...................... 41
3.3.2. Genel Öncelik Değerlerinin Elde Edilmesi..... 43
3.4. Duyarlılık Analizleri.................................................... 48
4. TARTIŞMA VE SONUÇ..................................................... 59
ÖZET........................................................................................ 64
SUMMARY............................................................................... 65
KAYNAKÇA.............................................................................. 66

4
5
ÖNSÖZ

“Analitik Hiyerarşi Süreci Kullanılarak Katılımcı Doğal Kaynak
Planlaması” isimli bu araştırma, İ.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Orman
Mühendisliği Bölümü, Ormancılık Ekonomisi Programında hazırlanmış olan
“Orman Kaynaklarının İşlevsel Bölümlemesine İlişkin Çözümlemeler” isimli
doktora tez çalışmasının bir bölümünü oluşturmaktadır.
Çalışmanın gerçekleştirilmesinde yardım ve desteklerini esirgemeyen,
bilgi ve zamanlarını benimle paylaşan Sayın Prof. Dr. Uçkun GERAY ile Tez
Danışmanım Sayın Prof. Dr. Ahmet TÜRKER’e teşekkürlerimi sunarım. Ayrıca
Tarsus-Doğu Akdeniz Ormancılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğündeki mesai
arkadaşlarıma, bu araştırma boyunca gösterdikleri destek için teşekkür ederim.
Öte yandan yayınlama aşamasındaki yardımlarından ötürü Sayın Zeynep
GÖKOĞLU’na da teşekkür ederim.

Tarsus, 2004 Dr. Ersin YILMAZ

6
7
ŞEKİL LİSTESİ
Sayfa

Şekil 1 : AHS Tekniğindeki Tercihler İçin Kullanılan İkili
Karşılaştırmalar Ölçek Doğrusu................................ 7
Şekil 2 : AHS Tekniğinde Karar Hiyerarşisi Şemasının
Standart Formu......................................................... 12
Şekil 3 : Katılımcı Yaklaşıma Dayalı AHS Tekniği
Uygulamasında n Düzeyli Bir Karar Hiyerarşisinin
Yapısı........................................................................ 23
Şekil 4 : Katılımcı Yaklaşımla En Uygun Arazi Kullanım
Şeklinin Seçilmesi Probleminde Kullanılan Karar
Hiyerarşisi................................................................. 25
Şekil 5 : Orman İdaresi Yöneticileri ile Kamu ve Çıkar-Baskı
Gruplarına Yönelik AHS Tekniği Çözümlemelerinin
Özeti......................................................................... 29
Şekil 6 : Kamu ve Çıkar-Baskı Grupları ile Kriterlere Yönelik
AHS Tekniği Çözümlemelerinin Özeti....................... 31
Şekil 7 : Kamu ve Çıkar-Baskı Grupları ile Ekonomik
Sürdürülebilirlik Kriterine Ait Alt Kriterlere Yönelik
AHS Tekniği Çözümlemelerinin Özeti....................... 33
Şekil 8 : Kamu ve Çıkar-Baskı Grupları ile Çevresel
Sürdürülebilirlik Kriterine Ait Alt Kriterlere Yönelik
AHS Tekniği Çözümlemelerinin Özeti....................... 36
Şekil 9 : Kamu ve Çıkar-Baskı Grupları ile Sosyal
Sürdürülebilirlik Kriterine Ait Alt Kriterlere Yönelik
AHS Tekniği Çözümlemelerinin Özeti....................... 38
Şekil 10 : Uzmanlar Tarafından Yapılan İkili Karşılaştırmalara
Dayalı Olarak Alt Kriterlere Göre Karar
Alternatiflerinin Ortalama Öncelik Değerleri............. 40
Şekil 11 : En Uygun Arazi Kullanım Şeklinin Seçilmesi
Probleminde AHS Tekniği Çözümleme Sonuçları.... 47
Şekil 12 : Kamu ve Çıkar-Baskı Gruplarına Eşit Öncelik
Değerleri Verilmesi Durumunda AHS Tekniği
Çözümleme Sonuçları.............................................. 49
Şekil 13 : Ormancılık Kooperatifine Ait Öncelik Değerleri
Değişiminin En Uygun Arazi Kullanım Şeklinin
Seçimi Üzerine Etkileri............................................. 51
Şekil 14 : Yerel Yöneticilere Ait Öncelik Değerleri Değişiminin
En Uygun Arazi Kullanım Şeklinin Seçimi Üzerine
Etkileri....................................................................... 51

8
Sayfa

Şekil 15 : Orman Endüstrisi Şirketine Ait Öncelik Değerleri
Değişiminin En Uygun Arazi Kullanım Şeklinin
Seçimi Üzerine Etkileri.............................................. 52
Şekil 16 : Odun Dışı Orman Ürünü Şirketine Ait Öncelik
Değerleri Değişiminin En Uygun Arazi Kullanım
Şeklinin Seçimi Üzerine Etkileri................................ 52
Şekil 17 : Çevreci Sivil Toplum Kuruluşuna Ait Öncelik
Değerleri Değişiminin En Uygun Arazi Kullanım
Şeklinin Seçimi Üzerine Etkileri................................ 53
Şekil 18 : Avcı Derneğine Ait Öncelik Değerleri Değişiminin
En Uygun Arazi Kullanım Şeklinin Seçimi Üzerine
Etkileri....................................................................... 53
Şekil 19 : Ekolojik Turizm Şirketine Ait Öncelik Değerleri
Değişiminin En Uygun Arazi Kullanım Şeklinin
Seçimi Üzerine Etkileri.............................................. 54
Şekil 20 : Karar Kriterlerine Eşit Öncelik Değerleri Verilmesi
Durumunda AHS Tekniği Çözümleme Sonuçları...... 55
Şekil 21 : Ekonomik Sürdürülebilirlik Kriterine Ait Öncelik
Değerleri Değişiminin En Uygun Arazi Kullanım
Şeklinin Seçimi Üzerine Etkileri................................ 57
Şekil 22 : Çevresel Sürdürülebilirlik Kriterine Ait Öncelik
Değerleri Değişiminin En Uygun Arazi Kullanım
Şeklinin Seçimi Üzerine Etkileri................................ 58
Şekil 23 : Sosyal Sürdürülebilirlik Kriterine Ait Öncelik
Değerleri Değişiminin En Uygun Arazi Kullanım
Şeklinin Seçimi Üzerine Etkileri................................ 58

9
TABLO LİSTESİ
Sayfa

Tablo 1 : AHS Tekniğinde Tercihler İçin Kullanılan İkili
Karşılaştırmalar Ölçeği............................................. 13
Tablo 2 : AHS Tekniğindeki Tutarlılık Oranının
Hesaplanmasında Kullanılan ve Matris Boyutlarına
Göre Değişen Rasgele İndeks Değerleri................. 19
Tablo 3 : AHS Tekniğine Yönelik Karar Verme Modelindeki
Karar Alternatifleri.................................................... 26
Tablo 4 : Orman İdaresi Yöneticileri ile Kamu ve Çıkar-Baskı
Gruplarına Yönelik AHS Tekniği Çözümlemelerinin
Özeti......................................................................... 30
Tablo 5 : Kamu ve Çıkar-Baskı Grupları ile Kriterlere Yönelik
AHS Tekniği Çözümlemelerinin Özeti..................... 32
Tablo 6 : Kamu ve Çıkar-Baskı Grupları ile Ekonomik
Sürdürülebilirlik Kriterine Ait Alt Kriterlere Yönelik
AHS Tekniği Çözümlemelerinin Özeti..................... 34
Tablo 7 : Kamu ve Çıkar-Baskı Grupları ile Çevresel
Sürdürülebilirlik Kriterine Ait Alt Kriterlere Yönelik
AHS Tekniği Çözümlemelerinin Özeti..................... 35
Tablo 8 : Kamu ve Çıkar-Baskı Grupları ile Sosyal
Sürdürülebilirlik Kriterine Ait Alt Kriterlere Yönelik
AHS Tekniği Çözümlemelerinin Özeti..................... 37
Tablo 9 : Uzmanlar Tarafından Yapılan İkili
Karşılaştırmalara Dayalı Olarak Alt Kriterlere Göre
Karar Alternatiflerinin Ortalama Öncelik Değerleri... 39
Tablo 10 : En Uygun Arazi Kullanım Şeklinin Seçilmesi
Probleminde AHS Tekniği Çözümleme Sonuçları… 47
Tablo 11 : Kamu ve Çıkar-Baskı Gruplarına Eşit Öncelik
Değerleri Verilmesi Durumunda AHS Tekniği
Çözümleme Sonuçları.............................................. 49
Tablo 12 : Kamu ve Çıkar-Baskı Gruplarına 1.0 Öncelik
Değerleri Verilmesi Durumunda AHS Tekniği
Çözümleme Sonuçları.............................................. 50
Tablo 13 : Kamu ve Çıkar-Baskı Gruplarına 0.0 Öncelik
Değerleri Verilmesi Durumunda AHS Tekniği
Çözümleme Sonuçları.............................................. 50
Tablo 14 : Karar Kriterlerine Eşit Öncelik Değerleri Verilmesi
Durumunda AHS Tekniği Çözümleme Sonuçları.... 54
Tablo 15 : Karar Kriterlerine 1.0 Öncelik Değerleri Verilmesi
Durumunda AHS Tekniği Çözümleme Sonuçları.... 56
Tablo 16 : Karar Kriterlerine 0.0 Öncelik Değerleri Verilmesi
Durumunda AHS Tekniği Çözümleme Sonuçları.... 56

10