Table Of Contentادخهد همانتغل
باتک تاصخشم
ظ فرح
.ظ
باسح رد و یظ و تسا ءاظ نآ مان و برع یابفلا زا تسا مهدفه فرح ۀناشن )فرح(
نآ و تسا تسیب ددع ۀدنیامن یسراف یبیترت باسح رد و دنراد دصهن هب ار نآ لمَّ جُ
فورح زا و تسا ض یرگید و ظ نیمه یکی هک تسا برع هب صتخم فرح ود زا یکی
زا و یوَثَل فورح زا و فداور فورح زا و هیلعتسم ۀناگتفه فورح زا و هقبطم و هتمصم
وه و :رهاظ زا تسا زمر و تسا رمق هب قلعتم و هروسکم فورح زا و )یبآ( یئام فورح
تسا هتفگ وا هک لیلخ زا درک تیاور ثیل هک دیوگ سورعلا جات بحاص و .رهاظ وه و ؛ظ
فرح نیا رد رگید مما زا کیچیه و برع نابز هب تسا صتخم و یبرع تسا یفرح ءاظ
و دندحاو زیح رد ءاث و لاذ و ءاظ و تسا هروهجم فورح زا نآ و دنرادن یزابنا برع اب
تسا ییاجه فرح ءاظ و دشاب هثل زا اهنآ أدبم هچ ،دنیوگ هیوثل فورح ار فرح هس نیا
رگا و تسا هدماین ءاظ فرح زین طبن ملاک رد دیوگ ینج نبا و .دئاز هن و لدب هن یلصا
ۀمجرت رد ام هکنانچ دننک ءاط هب لدب ار ءاظ دیآرد نابز نادب ءاظ فرح یاراد یا هملک
دنا هدرک دای یتعامج و مساقّما هک تفگ ام خیش و .یلاعت هللاءاش نا دروآ میهاوخ یوظ
ار بئارغ زا یرایسب هکنیا اب زین لیهست بحاص و دنا هتفاین یزیچ فرح نیا لادبا رد هک
باتک نآ هکنآ اب عتمملا باتک رد نینچمه و .تسا هدرک توکس ینعم نیا رد هدروآ درگ
مدید روفصع نبا برقملا رد سپس ،تسین یزیچ عوضوم نیا رد تسا نف بئارغ عماج
ار هلمج نیا و ًاظیقو و اًذیقو هتکرت :یئوگ هکنانچ دوش لدب همجعم لاذ هب ءاظ دیوگ هک
1
)سورعلا جات بحاص ینعی( نم و .خیشلا لوق یهتنا ـ تسا هدرک لقن تیکس نب بوقعی
ءاظلج و ءاذلج ضرا نینچمه و دیایب هکنانچ تسا هدش لقن زین عارک زا ینعم نیا میوگ
رب هولاع ام و .سورعلا جات بحاص ملاک یهتنا - )تسا هدمآ بارعلاا رداون رد هکنانچ(
دوش لدب زین ض هب ظ هک میئوگ تسا هدروآ ءاظ لادبا رد سورعلا جات بحاص هچنآ
.ظهب و ضهب هکنانچ
. ءاظ
جاردننآ بحاص .تسا ناتسپ گرزب نز ینعم هب ءاظ برع تغل رد و ظ فرح مان )ِا ع(
.تسا هتفگ لاز نز ناتسپ
.باظ
.دوش بأظ هب عوجر )ِا ع(
.یراظ
.ضاع .هدنزگ )ص ع(
.ةیرطاظ
.دادغب یقرش بونج رد یلحم )خِا( ]َی یر ِط[
.نعاظ
.یهار .رفاسم .هدننک چوک .هدنور )ص ع( ]عِ [
2
.ةنعاظ
.نعاظ ثینأت )ص ع( ]َن ِع[
.ةنعاظ
.برع زا تسا یا هلیبق ردپ .ّرُم نبا )خِا( ]َن ِع[
.ةیغاظ
.دشاب هچب دهعت و رامیت رد هکنآ .هنضاح .هیاد )ِا ع( ]یَ [
.فاظ
.ندرگ تسوپ || .ندرگ یوم .فوظ )ِا ع(
.رفاظ
.زوریف .هدنبای یزوریف .هدنبایرفظ .رفظ زا یلعاف تعن )ص ع( ]فِ [
.رفاظ
.دوش 801ص 2ج رصم چ ءابنلاا نویع هب عوجر .میمت نبا )خِا( ]فِ [
.رفاظ
هب ملاع و راد نید یناملسم وا .میکحوبا هب یّنکم ،یرکسلا روصنم نبرباج نبا )خِا( ]فِ [
هب ۀتسارآ و نقتم هیمکح مولع رد و ملع نیا نیزیمتم نیرتگرزب زا یکی و بط تعانص
3
تبحص کرد دادغب رد یو .دوب مولع هب علضت و لاغتشا رادتسود و بدا و ملع و لئاضف
لیوط یرمع شیوخ ردپ دننام رفاظ .تخادرپ ملع راک هب وا اب و درک بیطلا نب جرفلاوبا
دش بلح هب لصوم زا و تسا لصوم زا وا لصا .تشاد تایح .ق . ه 212 لاس ات و تفای
بط تعانص هب بلح رد یتعامج یو زا سپ و دیزگ تماقا اجنادب رمع نایاپ ات و
:تسوا راعشا زا .دنتخادرپ
لّوا یف ًلاوا ملعا تلزام
یل ملع لا یننأب تملع یتح
هاج ینوک نا بئاجعلا نم و
.لهجا مل یننا ینوک ثیح نم
ام ضوع فلخی ءاذغلا ّنا عم تومی ناویحلا« :هکنیا رد تسا یتلاقم ار رباج نبرفاظ
2ج یلکرز ملاعلاا و 822-821صص 2 ج رصم چ ءابنلاا نویع هب عوجر .»هنم للحتی
.دوش 282ص 2ج بلح چ بلح خیرات و یکرت ملاعلاا سوماق و 252-251صص
.رفاظ
نب یکم زا وا .یقشمد )8(رماعوبا هب ینکم ،یملسلا مساقلا یبا نبرفعج نبا )خِا( ]فِ [
.درک ثیدح عامتسا نارگید و ینیوزق مساقلا یبا نب دمحم و یقارع لیعامسا و نلاع
285 رد ار یو تدلاو یخرب و .دوب .ق . ه 202 لاس هب یو تافو :دیوگ مجعم رد یبهذ
.)211ص 2ج دابآردیح چ هنماکلا ررّدلا( .دنا هتفگ
.مناغوبا :ل ن -)8(
.رفاظ
4
یبا هب ینکم ،یماذجلا ینغلادبع نب فلخ نب هللادبع نبروصنم نب مساقلا نبا )خِا( ]فِ [
یو و .دوب نخسوکین و بیدا یرعاش وا .هیردنکسا یو نطوم .دادح هب فورعم و روصنم
هب .ق . ه 525 لاس مرحم هب تافو .نایرصم زا یهورگ حدم رب لمتشم یناوید تسار
:تسوا زا و .دنا هدرک تیاور یو زا یفلس رهاطوبا ظفاح هلمج زا و نایعا زا یتعامج .رصم
زوجی بولقلا یلع نویعلا مکح
زیزع نهئاد نم اهواود و
لباذ فرطب تلان ةرظن مک
زوزهملا لباذلا لانیلا ام
ةریغ ظحاوللا کلت نم راذحف
.زونکم اهنوفج نیب رحسلاف
زیزعلادبع نب ةیما تلصلا یبا هب ار لیذ هعطق تفر هیدهم هب رصم زا رفاظ هک یماگنه
:درک قوش راهظا یو هب و تشون یسلدنا
قارفا کقارف نم یئادل له لاا
قایرد کواقل یل نکل مسلا وه
اهئوضل و تبرغ لضف سمش ایف
قارشا قراشملاب رطق لک یلع
هدهع رمع کنم ًادهع دهعلا یقس
قاثیم و عیضیلا ًادهع یبلقب
تَدش امک بیطی رکذ هدّدجی
قاروا کیلاا نم اهتنک ءاقیر و
هزارط عیفرلا لذجلا قلخلا کل
قلاخا ةقیلخلا قلاخا رثکا و
تأن ذم تلصلاابا ای ینتلئاض دقل
5
قاوشا و مومه یراد نع کراید
یعمادمب اهوافطا ینزع اذا
قارحا ّینفج نیبام اهل و ترج
هرجی ریفز اهودحی بئاحس
قاهشت بئارتلا و یقارتلا للاخ
عساو ربصلا نم زنک یل ناک دق و
قافنا بئاونلا بعص یف هنم یل و
هرارغ ضعب تدرج اذا فیس و
قاهرا هنم اهدص بوطخ شیجل
هرارغ ّنا نیبلا نابا نا یلا
قلاما و رقف زنکلا نا و رورغ
افص نم ةوعد یلاوم یدیس یخا
قاتعا کّدو قر نم هل سیل و
یونلا ةقش اننیبام تدعب نئل
قافخ براوغلا یماط درطم و
ترصق سیعلا اهتفلک اذا دیب و
قانعا و لیحز اهاضنا حئلاط
ام لثم مزلاملا ّدولا کل یدنعف
.قاوطا مئامحلا قانعا مزلای
:تسوا دئاصق ررغ زا و
هذلام لیمجلا ربصلاب ناک ول
هذاذر و هعمد لباو حسام
هبلق وزغی بحلا شیج لازام
6
هذلافا تعطقت و یهو یتح
ةیقب مارغلا نم هیف قبی مل
هذاذج هیوتحی سیسر لاا
نکیلف ةملاسلا یف بغری ناک نم
هذایع ضارملا قدحلا نم ًادبا
هناف روتفلاب کنعدختلا
هذاذلتسا کبلقب ّرضی رظن
هفرط نم یذلا أشرلا اهیا ای
هذافن بولقلا بح یلا مهس
هماظن نم کیفب حولی ّرد
هذابن نم لاج دق هب رمخ
تموقت فیک دقلا کاذ ةانق و
هذلاوف ام ظحّللا کاذ نانس و
هرحس عقاوم نع زجعی توراه
هذاتسا یرُت نمف ماملاا وه و
ًءرما کنساحم تقلعام هللات
هذاقنتسا یرولا یلع زَع و لاا
تنعذاف بولقلاب کبح تیرغا
.هذاوحتسا اهب یدوا دق و ًاعوط
:ناوحقا فصو رد تسوا زا زین و
امسبم یحاقلاا یدبا دقف رظنا
دلما ّدق قوف ًاکحض ّرتغی
همارجا تفطل ّرُد صوصفک
7
.دجسع ةسمش لوح نم تمظنت و
2ج رصم چ یلکرز ملاعلاا و 210-221صص 2 ج ثویلگرام چ ءابدلاا مجعم هب عوجر
و 261ص 2ج نارهت چ نایعلاا تایفو و 52ص 2ج رصم چ ءابنلاا نویع و 252ص
.دوش ملاعلاا سوماق
.رفاظ
راکوکین و تسدیهت یدرم یو .یودعلا یراصنلاا تباث نب حلاص نب دمحم نبا )خِا( ]فِ [
:تسوا زا .تسا هدرک تیاور ذخا یو زا نایحوبا خیش و تشاد وکین یمظن و دوب
اهنم ناصغلاا لجختف سیمت
لازغلاب تفلتلا یف یرزت و
تطغت دقل رازلااب بسحت و
لامجلا لک هب تدبا دق و
اهیت ردبلا یطغت مل اهولس
للاهلاب رظاونلل حمست و
اران بتعلاب اشحلا یلصت مل و
.للازلا درب اهظافلا یف و
.دوش 211ص 2ج دابآردیح چ ةنماکلا ررّدلا هب عوجر
.رفاظ
نبزیزعلا نب مکاحلا نبرهاظلا نبرصنتسملا نب دمحم نب ظفاحلا نب لیعامسا )خِا( ]فِ [
هرهاق هب وا دلوم .روصنملا یبا هب ینکم ،یدیبعلا یدهملا نب مئاقلا نبروصنملا نبزعملا
اب ظفاح تیصو بسح رب .ظفاحلا تافو زور هب .ق . ه 522 لولاا عیبر ۀمین هبنشکی زور
8
طاشن هب هتسویپ و رتکچوک ردپ نادنزرف ۀمه زا لاس هب وا و دندرک تعیب رفاظلا یو رسپ
تخادرپ یمن چیه هب یناغا عامتسا و ناکزینک ترشاعم هب زج و دوب مرگرس وهل و بعل و
لامج و نسح تیاغ رد ود ره رفاظ و رصن و دوب سونأم شیوخ ریزو سابع رسپ رصن اب و
و یدرک هابت شیوخ مان رفاظ تسناؤم نیا اب وت هک تفگیم شیوخ رسپ هب سابع و دندوب
ۀناخ هب یناهنپ تسنادن سک هکنانچ ار رفاظ یبش وا و دنیوگ اهزیچ امش قح رد نامدرم
لاس نامه مرحم خلس ۀبنشجنپ یلوق هب و 525 مرحم ۀمین هب اجنادب و دناوخ ردپ
ۀیفنح ۀسردم زورما دش هتشک نآ رد رفاظ هک یا هناخ« :دیوگ ناکلخ نبا و تشکب
و تفگب سابع شیوخ ردپ هب اهنت و درک یفخم وا گرم و .»تسا ةیفویس هب فورعم
باب هب و تسشنرب سابع بش نآ حابص و دوب هدرک رما رفاظ نتشک هب ار وا سابع دنیوگ
ًاتداع هک ار یعضاوم نارکاچ و دهاوخیم رفاظ رادید مهم یلغش یارب هک دومن و دمآ رصق
اب و دش هدایپ سابع و دنتفاین ار وا و دنتسجزاب درک یم هتوتیب اه یاج نآ رد رفاظ
زا ات دیرآ نوریب ار ام یلاوم ردارب ود تفگ نامداخ هب و دمآرد رصق هب شیوخ ناسک
،تساجک هب ریما دیسرپ وا و دندروایب ار ظفاح رسپ ود فسوی و لیربج و میسرپ ناشیا
ود ره ندرگ ات درک رما هللادبع .دناد رتهب ام زا وا هچ ،سرپ شیوخ رسپ زا دنتفگ ناشیا
رفاظلا نب یسیع ۀمجرت هب عوجر و .دنشاب ردارب ود نیا مه رفاظ لتاق تفگ و دندزب
چ ملاسا نیطلاس تاقبط و 12 ص ازریمداهرف چ ناکلخ نبا هب عوجر و زئافلا هب بقلم
.دوش یکرت ملاعلاا سوماق و 880و 801ص 2ج ءابنلاا نویع و 68ص لابقا
.رفاظ
ریما نونلا یذ نب فرطم نبرماع نب لیعامسا نب نمحرلادبع نب لیعامسا )خِا( ]فِ [
زا یرگید نادنمشناد و شنوغب نبا .تسا یرجه مجنپ نرق لئاوا هب یو دلوم .هلطیلط
و 21ص 2ج رصم چ ءابنلاا نویع هب عوجر .دنا هتفرگ همج دئاوف یو زا وا نیرصاعم
.دوش ملاعلاا سوماق
9
.رفاظ
تافو .نمی نایلوسر نانیشناج ،رهاط ینب زا ،رهاط نبا لولاا رماع نیدلا حلاص )خِا( ]فِ [
.دوش 58ص لوپ نیل ملاسا نیطلاس تاقبط هب عوجر .ق . ه 120
.رفاظ
زا یو .نمی نایلوسر نانیشناج ،رهاط ینب زا ،یناثلا رفاظلا رماع نیدلا حلاص )خِا( ]فِ [
ناکرت و کیلامم تسد هب رهاط ینب ۀلسلس 521 رد .دنار مکح .ق . ه 521 ات 152
ملاعلاا سوماق رد .دوش 58ص لوپ نیل ملاسا نیطلاس تاقبط هب عوجر .داتفارب ینامثع
میلس ناطلس نامز رد و دوب نمی نیمزرس ریما )ورمع ...کلم( رفاظ :هک تسا هدمآ یکرت
.دش بولغم نمی حتاف اشاپ نانس تسد هب و درک گنج ینامثع رکاسع اب یتدم نامیلس و
.)ملاعلاا سوماق(
.رفاظ
دمحم مساقلاوبا هب عوجر .هیلیبشا یضاق لیعامسا نب دمحم )... لا( )خِا( ]فِ [
.دوش ...دابع ورمع یبا نبهللا یلعدمتعملا
.روقاظ
: کلکل .قلقل )اِ( ]َو ْقاظ[
لبلب روقاظ ز ینادن رگ
.لغلغ و همغن هاگ شرگنب
.)یناوجخن یدسا گنهرف ۀیشاح زا( یرهچونم
10
Description:Loğatnāme-ye Dehxodā. Али́ Акба́р Деххода́. П-Камчатский. 2015 год. 187 стр. Подготовка и компоновка текста Сергей Курбатов.Али́ Акба́р Деххода́ (перс. علی‌اکبر دهخدا – Ali Akbar D
