2015'TE SIYASET Adalet ve Kalkınma Partisi Cumhuriyet Halk

413 Pages·2016·4.94 MB·Turkish

E 2015’TE SIYASET Adalet ve Kalkınma Partisi
Y
Kİ
R Cumhuriyet Halk Partisi Milliyetçi Hareket Partisi
Ü
T

TE Halkların Demokratik Partisi Çözüm Süreci
’
5
1
0 Cumhurbaşkanlığı Gündemi 2015’TE DIŞ POLITIKA
2
Türkiye-Ab İlişkileri Türkiye-Abd İlişkileri Türkiye-Suriye
015, seçimlerin damga vurduğu bir yıl oldu. Haziran’da ve Kasım’da İlişkileri Türkiye-Balkan Ülkeleri İlişkileri Türkiye-Filistin
2
yapılan iki genel seçim sadece iç siyaseti değil, diğer bütün alanları
etkiledi. İç siyasette AK Parti altı aylık bir ara dönemin ardından İlişkileri Türkiye-Irak İlişkileri Türkiye-İran İlişkileri Türkiye-
yeniden tek başına iktidar olurken, DAİŞ ve PKK terörüyle mücadele yılın
İsrail İlişkileri Türkiye-Kıbrıs İlişkileri Türkiye-Körfez Ülkeleri
önemli meselelerindendi. Dış politikada yılın sonuna doğru Türkiye sınırla-
rını ihlal eden Rus savaş uçağının düşürülmesi bütün gelişmeleri gölgede İlişkileri Türkiye-Libya İlişkileri Türkiye-Mısır İlişkileri
bıraktı. Yılın bir diğer önemli gelişmesi Türkiye’nin AB ile ilişkilerinin yeniden
canlanması oldu. Güvenlik ve savunma alanında Türkiye’nin PKK ve DAİŞ 2015’TE GÜVENLIK VE SAVUNMA Pkk Terörünün
tehdidine karşı aldığı önlemler ve füze savunma sistemi (T-LORAMİDS)
Değişen Karakteri ve Terörle Mücadele Türkiye’nin Daiş
ihalesinin iptali öne çıktı. Antalya’daki G20 Zirvesi şüphesiz ekonomi ala-
nında 2015’in en önemli gelişmesi oldu. Türkiye bölgesindeki bütün olum- İle Mücadelesi Güvenlik ve Savunma Basın Özgürlüğü
suz gelişmelere rağmen 2015’te büyümeye devam etti. Hukuk ve insan 2015’te
hakları alanında kamuoyunun yakından takip ettiği birçok davada ilerleme Raporları Charlıe Hebdo Saldırısı ve Türkiye’ye
kaydedilirken, İç Güvenlik Paketi de bu yılın tartışmalı konuları arasındaydı.
Yansıması Batı Basınında İslam Karşıtlığı Medyada
Eğitim alanına bakıldığında TEOG sisteminin iyileştirildiği ve yükseköğre-
timde yeni uygulamaların konuşulduğu bir yıl geride kaldı. Medya alanında Mülteciler Sosyal Medya Erişim ve Problemler 2015’Te
sektör içi pek çok değişikliğin yanı sıra paralel yapıyla ilişkili medya organ-
larına kayyum atanması yılın en önemli gelişmesiydi. Yaşanan Önemli Olaylar ve Sosyal Kamu Maliyesi
Türkiye
2015’teki bütün dikkate değer gelişmeler “2015’te Türkiye” başlığıyla Medya Basın ve Demokrasi Denklemi Türkiye’nin
elinizdeki SETA yıllığında analiz edildi. Bu çalışma iç siyaset, dış politika,
güvenlik ve savunma, ekonomi, hukuk ve insan hakları, eğitim ve med- Terörle Mücadelesi ve Medyanın Yaklaşımı Dış Basında
ya başlıklarından oluşuyor.
Türkiye ve Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan Karşıtlığı
Sahasında yetkin araştırmacılar tarafından kaleme alınan 2015’te Türkiye,
Türkiye’yi anlamak isteyenler için önemli bir referans kaynağı olacaktır. Türkiye-Rusya İlişkileri Türkiye-Almanya İlişkileri
2015’TE EKONOMI Ekonomik Büyüme ve İstihdam
Dış Ticaret ve Cari Açık Kamu Maliyesi Para Politikası
2015’TE HUKUK VE INSAN HAKLARI Yasama
Faaliyetleri Yargı İnsan Hakları 2015’TE EĞITIM Milli
Eğitim Yükseköğretim 2015’TE MEDYA Medyanın
Genel Gündemi Sektör İçi Değişiklikler Seçim Vaatleri
ANKARA • İSTANBUL • WASHINGTON D.C. • KAHİRE
2015
’TE
TÜRKİYE
Bölüm Editörleri
Nebi Miş • Ufuk Ulutaş • Murat Yeşiltaş • Cem Duran Uzun • Sadık Ünay • Zafer Çelik • İsmail Çağlar
Yazarlar
Can Acun • Gülşah Neslihan Akkaya • Mahmoud Alrantisi • Ali Aslan • M. Erkut Ayvaz
Hilal Barın • Mümine Barkçin • Enes Bayraklı • İpek Coşkun • İsmail Çağlar • Zafer Çelik • Şerif Dilek
Hazal Duran • Sibel Düz • Mehmet Uğur Ekinci • Müberra Emin • Yavuz Güçtürk • Nurullah Gür
Kemal İnat • Kılıç Buğra Kanat • Erdal Tanas Karagöl • Hatice Karahan • Salihe Kaya • Emrah Kekilli
Hümeyra Doruk Keskin • Bünyamin Keskin • Kazım Keskin • Mehmet Kızılkaya • Fırat Kimya
Muhammet Koçak • Mehmet Akif Memmi • Cemil Minaz • Nebi Miş • Rıfat Öncel • Yusuf Özkır
Bilgehan Öztürk • Merve Seren • Yunus Şahbaz • Ömer Şipal • Dilruba Toklucu • Ufuk Ulutaş
Cem Duran Uzun • Sadık Ünay • Abdullah Yegin • Turgay Yerlikaya • Murat Yeşiltaş • Sümeyra Yıldız
COPYRIGHT © 2015
Bu yayının tüm hakları SETA Siyaset, Ekonomi ve Toplum
Araştırmaları Vakfı’na aittir. SETA’nın izni olmaksızın yayının
tümünün veya bir kısmının elektronik veya mekanik (fotokopi, kayıt
ve bilgi depolama, vd.) yollarla basımı, yayını, çoğaltılması veya
dağıtımı yapılamaz. Kaynak göstermek suretiyle alıntı yapılabilir.
ISBN : 978-605-4023-51-6
Redaksiyon : Mehmet Akif Memmi, Emine Nur Çepni, Mustafa Said İşeri
Uygulama : Erkan Söğüt, Ahmet Özil
Kapak : Erkan Söğüt
Baskı : Turkuvaz Matbaacılık Yayıncılık A.Ş., İstanbul
SETA | SİYASET, EKONOMİ VE TOPLUM ARAŞTIRMALARI VAKFI
Nenehatun Caddesi No: 66 GOP Çankaya 06700 Ankara TÜRKİYE
Tel:[phone] | Faks :+90 312.551 21 90
www.setav.org | [email protected] | @setavakfi
SETA | İstanbul
Defterdar Mh. Savaklar Cd. Ayvansaray Kavşağı No: 41-43
Eyüp İstanbul TÜRKİYE
Tel: [phone] | Faks: [phone]
SETA | Washington D.C. Office
1025 Connecticut Avenue, N.W., Suite 1106
Washington, D.C., 20036 USA
Tel: [phone] | Faks: 202-223-6099
www.setadc.org | [email protected] | @setadc
SETA | Kahire
21 Fahmi Street Bab al Luq Abdeen Flat No 19 Cairo EGYPT
Tel: [phone] | 00202 279 56985 | @setakahire
İÇİNDEKİLER
GİRİŞ 5
2015’TE SİYASET 9
GİRİŞ 11
ADALET VE KALKINMA PARTİSİ 14
CUMHURİYET HALK PARTİSİ 38
MİLLİYETÇİ HAREKET PARTİSİ 49
HALKLARIN DEMOKRATİK PARTİSİ 62
ÇÖZÜM SÜRECİ 74
CUMHURBAŞKANLIĞI GÜNDEMİ 87
SONUÇ 96
2015’TE DIŞ POLİTİKA 99
GİRİŞ 101
TÜRKİYE-AB İLİŞKİLERİ 104
TÜRKİYE-ABD İLİŞKİLERİ 109
TÜRKİYE-ALMANYA İLİŞKİLERİ 114
TÜRKİYE-BALKAN ÜLKELERİ İLİŞKİLERİ 118
TÜRKİYE-FİLİSTİN İLİŞKİLERİ 124
TÜRKİYE-GÜNEY KAFKASYA ÜLKELERİ İLİŞKİLERİ 127
TÜRKİYE-IRAK İLİŞKİLERİ 130
TÜRKİYE-İRAN İLİŞKİLERİ 136
TÜRKİYE-İSRAİL İLİŞKİLERİ 142
TÜRKİYE-KIBRIS İLİŞKİLERİ 146
TÜRKİYE-KÖRFEZ ÜLKELERİ İLİŞKİLERİ 151
TÜRKİYE-LİBYA İLİŞKİLERİ 156
TÜRKİYE-MISIR İLİŞKİLERİ 161
TÜRKİYE-RUSYA İLİŞKİLERİ 166
TÜRKİYE-SURİYE İLİŞKİLERİ 171
TÜRKİYE-YEMEN İLİŞKİLERİ 176
SONUÇ 179
setav.org 3
2015’TE GÜVENLİK VE SAVUNMA 181
GİRİŞ 183
PKK TERÖRÜNÜN DEĞİŞEN KARAKTERİ VE TERÖRLE MÜCADELE 185
TÜRKİYE’NİN DAİŞ İLE MÜCADELESİ 200
GÜVENLİK VE SAVUNMA 208
SONUÇ 222
2015’TE EKONOMİ 223
GİRİŞ 225
EKONOMİK BÜYÜME VE İSTİHDAM 228
DIŞ TİCARET VE CARİ AÇIK 234
KAMU MALİYESİ 237
PARA POLİTİKASI 241
SEÇİM VAATLERİ VE EKONOMİK DÖNÜŞÜM 244
SONUÇ 250
2015’TE HUKUK VE İNSAN HAKLARI 255
GİRİŞ 257
YASAMA FAALİYETLERİ 261
YARGI 266
İNSAN HAKLARI 274
SONUÇ 293
2015’TE EĞİTİM 295
MİLLİ EĞİTİM 297
SONUÇ 311
YÜKSEKÖĞRETİM 314
SONUÇ 332
2015’TE MEDYA 335
GİRİŞ 337
MEDYANIN GENEL GÜNDEMİ 338
SEKTÖR İÇİ DEĞİŞİKLİKLER 358
TÜRKİYE’DE BASIN VE DEMOKRASİ DENKLEMİ 363
TÜRKİYE’NİN TERÖRLE MÜCADELESİ VE MEDYANIN YAKLAŞIMI 369
DIŞ BASINDA TÜRKİYE VE CUMHURBAŞKANI TAYYİP ERDOĞAN KARŞITLIĞI 378
BASIN ÖZGÜRLÜĞÜ RAPORLARI 386
CHARLIE HEBDO SALDIRISI VE TÜRKİYE’YE YANSIMASI 389
BATI BASININDA İSLAM KARŞITLIĞI 396
MEDYADA MÜLTECİLER 400
SOSYAL MEDYA ERİŞİMİ VE PROBLEMLER 403
2015’TE YAŞANAN ÖNEMLİ OLAYLAR VE SOSYAL MEDYA 405
SONUÇ 408
GİRİŞ
GİRİŞ
2015 yılı Türkiye için çok yoğun bir gündeme sahne oldu. İç siyasette yaşanan iki
genel seçimin ortaya çıkardığı dinamik siyasi atmosfere ek olarak dış politikada da
çarpıcı gelişmeler yaşandı. Benzer bir biçimde güvenlik, savunma, ekonomi, hukuk,
eğitim ve medya alanlarında da yoğun gelişmelere şahit olundu.
2015’in ikinci yarısında Çözüm Sürecini bitiren terör saldırıları, DAİŞ’in Tür-
kiye’yi hedef alması ve Suriye krizinden kaynaklı mülteci krizi Türkiye kamuoyunu
meşgul etti. İç siyasette 2015 yılı, Gezi Olayları ve 17-25 Aralık operasyonlarıyla oluş-
turulan AK Parti karşıtı söylemin siyaset sahnesinde yer aldığı bir yıl oldu. Muhalefet,
uzun süredir iktidarda olan AK Parti’nin iktidardan uzaklaştırılmasına yönelik bir tür
“hesaplaşma siyasetini” merkeze alan bir mücadele yürüttü. AK Parti ise enerjisini söz
konusu muhalefet blokları ile mücadeleye hasrettiği için reformcu siyasetinde daha
önceki yıllarda sahip olduğu dinamizmi devam ettiremedi. AK Parti, Kürt meselesinin
çözümü konusundaki kararlılığını sürdürmesine rağmen 2015 yılının ikinci yarısından
itibaren Çözüm Süreci tıkandı; yeni anayasa ve başkanlık sistemi gibi kritik konularda
ise muhalefetin desteğini alamadığı için sonuç alıcı bir siyaset üretemedi.
AK Parti, açıkladığı istihdam, dönüşüm ve ekonomi paketleri gibi programlarla
icra ve reform siyasetine 2015 yılında da devam etmenin yollarını aradı. 7 Haziran’a
giden süreçte daha çok siyasal sistemin değişimine yönelik vaatlerini ve 13 yıllık ik-
tidar dönemindeki reformlarını ön plana çıkardı. 7 Haziran seçiminde yüzde 40’ın
üzerinde oy almasına karşın tek parti iktidarına imkan veren milletvekili sayısına ula-
şamadığı için hükümet kuramadı. 1 Kasım seçimine giderken ise AK Parti, vaatlerini
ve aday listelerini büyük oranda revize etti. 7 Haziran sonrası başlayan terör saldı-
rıları ise AK Parti’nin hem parti hem de hükümet olarak mücadele etmek zorunda
kaldığı önemli gelişmelerin başında yer aldı. Öte yandan AK Parti 1 Kasım seçimi
öncesi, parti içi görüş ayrılıklarını krize dönüşmeden aştı ve kurumsallaşmasını de-
setav.org 5
2015’TE TÜRKİYE
vam ettirdiği bir kongre süreci yaşadı. 1 Kasım seçimi ise AK Parti’nin tekrar siyasal
merkeze dönmesi ve buradaki gücünü tahkim etmesiyle sonuçlandı.
CHP ise 2015’te Kemal Kılıçdaroğlu’yla başlayan yenilenme sürecinin test edil-
diği bir yılı geride bıraktı. 7 Haziran’da oy kaybetmesine rağmen AK Parti’nin tek
başına iktidar olamamasını bir fırsat olarak gören CHP “yüzde 60’lık blok” siyaseti
söylemini dolaşıma sokmaya çalışsa da, AK Parti’yle yürüttüğü koalisyon görüş-
melerini nihayete erdiremedi. 1 Kasım seçiminde kısmi bir oy artışı yaşayan ancak
yüzde 25’lik oy bandını aşamayan CHP’de seçimden sonra, sonuçların değerlendi-
rilip analiz edilmesinden ziyade parti içi muhalefet tartışmalarının hakim olduğu
bir süreç başladı. MHP ise, 7 Haziran-1 Kasım seçimleri arasındaki performansıyla
2015 yılının siyasal gündemini oldukça meşgul etti. 7 Haziran seçiminden önce
kongre yapan MHP, ekonomik vaatlere dayalı bir siyasal propaganda izledi. 1 Ka-
sım seçimine giden süreçte izlediği siyaseti tabanına anlatmakta zorlandığı görülen
MHP, bu seçimde 7 Haziran sonrası ortaya koyduğu siyasetin faturasını ödemek zo-
runda kaldı. HDP için ise 2015 yılı, “Türkiyelileşme” tartışmalarını yeni bir boyuta
taşımak iddiasıyla seçimlere parti olarak girdiği, ancak Türkiyelileşme adına politika
yapmaktan ziyade karşıtlık siyasetine savrulduğu bir yıl oldu.
Türkiye’nin dış politikasındaki başlıca konuları geçmiş birkaç yılda olduğu gibi
2015 yılında da Ortadoğu’daki meseleler teşkil etti. Önceki yıllardan farklı olarak
2015’te bu meseleler, Türkiye’nin bölge dışındaki ülkelerle ilişkilerinde ilk kez bu ka-
dar belirleyici bir etkiye sahip oldu. Özellikle Suriye krizinin bir türlü çözüme kavuş-
turulamaması ve DAİŞ’in faaliyetlerine devam etmesinin meydana getirdiği kompli-
kasyonlar, Türkiye’nin Avrupa Birliği (AB) ve Rusya ile ilişkilerinde yeni işbirliği ve
sorun alanları meydana getirdi. Bu anlamda 2015 yılında Türkiye-AB ilişkilerine iki
tarafın ortak ve öncelikli sorunu olan mülteci krizi damgasını vurdu. Türkiye ile Bal-
kanlar arasında siyasi konularda önemli bir gelişme meydana gelmezken Türkiye’den
resmi kurumların ve sivil toplumun bölgede yürüttüğü sosyal ve kültürel faaliyetler
ile kalkınma destekleri yıl boyunca devam etti. Türkiye ile Rusya arasında geçtiğimiz
yıllardaki yoğun ekonomik ve siyasi ilişkiler ile jeopolitik alanlardaki çıkar ayrılıkları
özellikle 2015’in son çeyreğinde sert bir krize evrildi. 24 Kasım’da bir Rus uçağının
Türkiye hava sahasını ihlal etmesinden dolayı Türk jetleri tarafından düşürülmesi
krizi iyice derinleştirdi. 2015 yılında Türkiye-Irak ilişkilerinin yeniden güçlenmesi
bekleniyordu. Fakat, ülkede etnik ve mezhebi fay hatlarının varlığını sürdürmesi ve
farklı odakların Türkiye’ye yönelik yaklaşımlarını devam ettirmesi sebebiyle bu bek-
lenti gerçekleşmedi. 2015’in Aralık ayında yaşanan Musul krizi ise iki ülke arasında
bir gerilimin oluşmasına neden oldu. Türkiye’nin doğu komşusu İran ile 2015 yılın-
daki ilişkilerinde ise, iki ülkenin Suriye, Irak, Yemen gibi bölgesel krizlere gösterdik-
leri farklı yaklaşımlardan dolayı zaman zaman gerginlikler yaşandı.
2015 yılında Türkiye’de güvenlik ve savunma alanında ise önceki yıllara göre çok
yoğun bir süreç yaşandı. Güvenlik düzeyinde biri PKK diğeri de DAİŞ merkezli iki
6 setav.org
GİRİŞ
tür tehditle karşı karşıya kalan Türkiye, savunma alanında başta Suriye iç savaşından
kaynaklanan yeni güvensizlik çevresi içinde politika üretmeye çalıştı. DAİŞ Türkiye’yi
2015 yılında 8 kez hedef alırken, Temmuz ayından sonra PKK’nın Güneydoğu Ana-
dolu bölgesinde kırsalda ve şehirde güvenlik güçlerini hedef alan terör eylemlerini yo-
ğunlaştırması ise Türkiye’yi yeni bir süreçle karşı karşıya bıraktı. PKK saldırılarının
2015 yılındaki en önemli özelliği, şehir merkezlerinde çatışmanın yaygınlaştırılması
vasıtasıyla bölgesel düzeyde bir tür “halk ayaklanmasının” hayata geçirilme denemesi
olmasıydı. Türkiye 2015 yılında DAİŞ ile mücadele politikasını ise dört ana eksen
etrafında yürüttü. Örgüte karşı yurtiçinde alınan önlemler ile gerçekleştirilen operas-
yonlar, sınır bölgelerinde alınan tedbirler, yabancı terörist savaşçılar (YTS) politikası ve
örgüte karşı Türkiye’nin hem kendi başına hem de uluslararası koalisyon ile ortaklaşa
icra ettiği operasyonlar bu dört temel ekseni meydana getirdi. 2015 yılı, Türkiye’nin
ulusal savunma politikasında sadece kara sınırında değil, hava sahasında da koruyucu
ve önleyici güvenlik tedbirlerinin ivedilikle artırılması gereğini açığa çıkardı.
2015 yılında Türkiye ekonomisi, gerek iç politikadaki belirsizlikler gerekse dünya
ekonomisindeki çalkantılardan kaynaklanan zor bir dönemden geçti. Türkiye ekono-
misi 2015 yılının ilk üç çeyreğinde görece mütevazı bir büyüme tablosu çizerken, 2015
yılı üçüncü çeyreğindeki büyüme ile birlikte 2009 yılı son çeyreğinden itibaren 24
çeyreklik dönem boyunca aralıksız büyüme trendini sürdürdü. Büyüme son yıllarda
istenen hızda seyretmese de, küresel ekonominin içinde bulunduğu sıkıntılar ve her ge-
çen gün artan jeopolitik riskler düşünüldüğünde, istikrarlı büyüme ivmesinin devam
ettirilmesi göz ardı edilemeyecek bir başarı olarak ortaya çıktı. Tırmanan jeopolitik
riskler 2015 yılında özellikle Irak ve Rusya pazarlarını sıkıntıya sokarken; Suriye’de
yaşanan iç savaşın beslediği ortamda terör örgütü DAİŞ’in tırmandırdığı kaos ortamı
Irak ile yapılan dış ticareti gittikçe zorlaştırdı. Ortadoğu’daki karışıklıklar sonrası ya-
şanan ihracat kayıplarını 2013 ve 2014 yılında kısmen telafi eden Rus pazarından ise
aynı katkı 2015 yılında alınamadı. 2015’in sonlarına yaklaşırken patlak veren savaş
uçağı krizi sonrasında Rusya’nın almış olduğu ekonomik yaptırım kararları ise, Rusya
ile ticaret hacminin bir süre daha aşağı yönlü gerçekleşeceğine işaret etmektedir.
Türkiye 2015 yılında da demokratikleşme ve insan hakları alanında önemli
adımlar atmaya devam etti. Uluslararası hukuka uyum kapsamında daha önceden
imzalanmış bazı sözleşmeler bu yıl içerisinde onaylandı ve yürürlüğe girdi. Yasama
faaliyetleri açısından 2015 yılı, 5 ay içerisinde iki genel seçimin yapılması ve Meclisin
yılın yarısında çalışamaması sebebiyle, oldukça sakin geçti ve önceki yıllara göre daha
az kanunun kabul edildiği bir yıl oldu.
2015 yılı milli eğitimde reformlar yerine, mevcut politika ve uygulamalarda de-
ğişikliklere gidilen bir restorasyon yılı oldu. Anayasa Mahkemesinin dershanelerin
dönüşümüne ilişkin yasayı iptal etmesiyle dershaneler özel öğretim kursları adı altın-
da eğitim öğretim faaliyetlerine devam etmeye başladı. Önceki yıllara benzer şekilde
2015 yılı da genelde eğitimin ve özelde yükseköğretimin çokça gündeme geldiği bir
setav.org 7
2015’TE TÜRKİYE
yıldı. Ancak 2015, yükseköğretim alanında birçok tartışmalı kararın alındığı, fakat
yükseköğretim sisteminin reformu hususunun tartışılmadığı bir yıl oldu.
2015 yılı medya gündemi ise ülke gündemini işgal eden önemli olaylar karşı-
sında farklı medya organlarının tutumlarının tartışılması ile geçti. Buna ek olarak yıl
boyunca sektörde birçok yeni gelişme yaşandı.
2015’te Türkiye iç siyaset, dış politika, ekonomi, güvenlik ve savunma, hukuk
ve insan hakları, eğitim ve medya ana başlıklarını içermektedir. Bu çalışma boyunca
Türkiye’de 2015 yılında yaşanan birçok gelişme detaylı bir şekilde ele alınırken,
kapsamlı bir analiz sunulmaya çalışılmıştır. Bu anlamda, yaşanan olaylar sadece be-
timleyici bir şekilde ele alınmamış, aynı zamanda geçmiş yıllarda yaşanan olaylar
bağlamında bir süreklilik çerçevesinde incelenmiştir.
8 setav.org
2015
’TE
SİYASET
NEBI MIŞ • ALI ASLAN • HAZAL DURAN • M. ERKUT AYVAZ• YUNUS ŞAHBAZ