2004 ORYANTALST SLAM HUKUKÇUL

669 Pages·2006·4.34 MB·Turkish

(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)SSSSLLLLÂÂÂÂMMMM HHHHUUUUKKKKUUUUKKKKUUUU AAAARRRRAAAA(cid:12)(cid:12)(cid:12)(cid:12)TTTTIIIIRRRRMMMMAAAALLLLAAAARRRRIIII
DDDDEEEERRRRGGGG(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)SSSS(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)
Say(cid:4): 4 Y(cid:4)l: 2004

ORYANTAL(cid:8)ST (cid:8)SLAM HUKUKÇULARI
ÖZEL SAYISI
(cid:2)
www.islamhukukuarastirmalari.com
www.islamhukukuarastirmalari.org
%SLAM HUKUKU ARA&TIRMALARI DERG%S%
islamhukukuarastirmalar(cid:20).com islamhukukuarastirmalari.org
Journal of Islamic Law Studies (cid:27)(cid:13)(cid:26)’ ((cid:11) (cid:27)(cid:13)(cid:2))*(cid:10)(cid:11) +(cid:9)(cid:18)(cid:3)(cid:10)(cid:11) (cid:27)$,(cid:26)
Say(cid:20)/Number / (cid:21)(cid:22)(cid:23)(cid:10)(cid:11) :4 Y(cid:20)l/Year / (cid:27)-(cid:25)(cid:10)(cid:11) :2004
Nisan ve Ekim aylar(cid:20)nda y(cid:20)lda iki say(cid:20)ç(cid:20)kar. Hakemlidir
Sahibi / Publisher / (cid:1)(cid:2)(cid:3)(cid:4)(cid:1)(cid:5)
Mustafa ÖZDEM(cid:1)R
Mehir Vakf(cid:2)Genel Ba(cid:3)kan(cid:2)/General Director of Mehir Wakfi / (cid:7)(cid:8)(cid:9)(cid:10)(cid:11) (cid:12)(cid:13)(cid:14)(cid:15)
Editör /Editor-in-chief /(cid:16)(cid:17)(cid:16)(cid:18)(cid:19)(cid:10)(cid:11) (cid:12)(cid:13)(cid:14)(cid:15)
Prof.Dr. Saffet KÖSE

Say(cid:20)Editörleri/Guest Editors/(cid:21)(cid:22)(cid:23)(cid:10)(cid:11) (cid:21)(cid:11)(cid:22)(cid:24)(cid:11)
Y.Doç.Dr. Murteza BED(cid:1)R- Dr. Muharrem K(cid:2)l(cid:2)ç
Editör Yard(cid:20)mc(cid:20)s(cid:20)/Associate editor /(cid:16)(cid:17)(cid:16)(cid:18)(cid:19)(cid:10)(cid:11)(cid:12)(cid:13)(cid:14)(cid:15) (cid:22)(cid:24)(cid:1)(cid:25)(cid:26)
Dr. Muharrem K(cid:2)l(cid:2)ç
Yay(cid:20)nKurulu /Editorial Board /(cid:16)(cid:17)(cid:16)(cid:18)(cid:19)(cid:10)(cid:11) (cid:27)(cid:28)(cid:13)(cid:29)
Prof.Dr. Halil (cid:1)brahim ACAR - Dr. Ahmet AKMAN - Y.Doç.Dr. Abdüsselam ARI -
Doç.Dr. Nasi ASLAN - Y.Doç.Dr.Tevhit AYENG(cid:1)N-Dr. Tuncay BA(cid:4)O(cid:5)LU - Y.Doç.Dr.
Murteza BED(cid:1)R-Y. Doç.Dr. Recep C(cid:1)C(cid:1)-(cid:8)(cid:8)Dr.A. Hakan ÇAVU(cid:4)O(cid:5)LU - Prof.Dr. (cid:4)amil
DA(cid:5)CI - Doç.Dr. Nihat DALGIN - Doç.Dr. Sabri ERTURHAN - Prof.Dr. H. Tekin
GÖKMENO(cid:5)LU - Y. Doç.Dr. Menderes GÜRKAN - Dr. Hasan HACAK - Y.Doç.Dr.
Abdurrahman HAÇKALI - Dr. Cengiz KALLEK - Y. Doç.Dr. Ali KAYA - Dr. Hüseyin
KAYAPINAR - Dr. Muharrem KILIÇ - Prof.Dr. Ferhat KOCA - Doç.Dr. (cid:1)smail KÖKSAL -
Doç.Dr. (cid:4)ükrü ÖZEN - Dr. Ali (cid:1)hsan PALA - Dr. Ali PEKCAN – Y.Doç.Dr. (cid:1)zzet SARGIN
-Y.Doç.Dr. Haluk SONGUR - Dr. Mustafa YAYLA - Y.Doç.Dr. Kemal YILDIZ

Dan(cid:20)(cid:30)ma – Bilim Kurulu / Advisory – Scientific Board / (cid:27)(cid:13)#$(cid:23)(cid:10)(cid:11) -(cid:27)(cid:17)(cid:15)(cid:1)(cid:31)(cid:19) !(cid:11) (cid:27)(cid:28)(cid:13)(cid:2)(cid:10)(cid:11)
Prof.Dr. Hamza AKTAN - Prof.Dr. Vecdi AKYÜZ - Prof.Dr. H. Yunus APAYDIN -
Prof.Dr. Fahrettin ATAR - Doç.Dr. (cid:1).Hakk(cid:2)AYDIN - Prof.Dr. M. Akif AYDIN - Prof.Dr.
Ali BAKKAL - Prof.Dr. Mustafa BAKTIR - Prof.Dr. Ali BARDAKO(cid:5)LU - Prof.Dr. Abdü-
laziz BAYINDIR - Prof.Dr. Faruk BE(cid:4)ER - Prof.Dr. (cid:1)brahim ÇALI(cid:4)KAN -Prof.Dr. Orhan
ÇEKER - Prof.Dr. Hamdi DÖNDÜREN - Prof.Dr. (cid:1).Kâfi DÖNMEZ - Prof.Dr. Celal
ERBAY - Prof.Dr. Mehmet ERDO(cid:5)AN - Prof.Dr. Mehmet ERKAL - Prof.Dr. Osman
ESK(cid:1)C(cid:1)O(cid:5)LU - Prof.Dr. Be(cid:3)ir GÖZÜBENL(cid:1)-Prof.Dr. Hasan GÜLEÇ - Prof.Dr.
Hayreddin KARAMAN - Prof.Dr. Muhsin KOÇAK - Prof.Dr. Salim Ö(cid:5)ÜT - Doç.Dr. Ah-
met ÖZEL - Prof.Dr. Mehmet (cid:4)ENER - Prof.Dr. Salih TU(cid:5)-Prof.Dr. Mustafa
UZUNPOSTALCI - Prof.Dr. Davut YAYLALI - Prof.Dr. Y. Vehbi YAVUZ

e-mail: [email protected]
ISSN 1304-1045

KAPAK:
Dr. Muhittin OKUMU(cid:4)LAR
BASKI - C(cid:1)LT
(cid:4)elale Matbaa ve Cilt
(0332) 342 08 36
Mart 2005 – Konya
(cid:3)
Yay(cid:20)n %lkeleri
1- Dergide yay(cid:2)mlanmas(cid:2)istenen yaz(cid:2)lar (cid:1)slam Hukuku ile ilgili olmal(cid:2)d(cid:2)r: (cid:1)slam hukuku ile
ilgili ça%da(cid:3)bir problem, (cid:1)slam hukuk tarihi, edebiyat(cid:2),son dönem, daha önce ya(cid:3)am(cid:2)(cid:3) ya da
ça%da(cid:3)(cid:1)slam hukukçular(cid:2)n(cid:2)nve eserlerinin tan(cid:2)t(cid:2)m(cid:2),önceki fukahan(cid:2)nyazm(cid:2)(cid:3) olduklar(cid:2)risa-
lelerin ne(cid:3)ri ve tercümesi, sempozyum ve tez de%erlendirmeleri vb. konularda olmal(cid:2)d(cid:2)r.
2- Ara(cid:3)t(cid:2)rma ilmî metotlara uygun olmal(cid:2)d(cid:2)r.
3- Ara(cid:3)t(cid:2)rmaya (cid:1)ngilizce veya Arapça özet eklenmelidir.
4- Ara(cid:3)t(cid:2)rmalar hakemlerin (en az iki hakem) olumlu görü(cid:3)ünden sonra yay(cid:2)mlan(cid:2)r.
5- Dergide yay(cid:2)mlanan yaz(cid:2)lar(cid:2)ndil ve içerik bak(cid:2)m(cid:2)ndan sorumlulu%uyazarlar(cid:2)na aittir.
6- Yay(cid:2)mlanmayan yaz(cid:2)lar sahiplerine iade edilmez.

Principles and Regulations For Publication
1- Research submitted for publication, should be based on Islamic jurisprudence
2- Research should concentrate on issues,
-questions and contemporary problem,
-history of Islamic jurisprudence,
-its literature,
-past and contemporary Islamic legists, dealing with Islamic subjects, with their works,
-critical publications and translations of treatises (unpublished manuscripts) of the past
Islamic legists / jurists about various subjects,
-notes on symposiums, conferences, congresses or theises etc.
3- Research should be followed scentific methods.
4- A satisfied abstract shold be attached to the research to be translated into English or
Arabic.
5- Researches should be arbitrated by Islamic legists/jurists according to methods which
indicates principles and procedures of arbitration
6- The opinions expressed in the articles are solely those of the authors
7- Researches which not published, will not be returned.

./0(cid:16)10 (cid:16)(cid:31)-(cid:10)(cid:11) (cid:22)(cid:24)(cid:11)(cid:9)(cid:8)
6789:+ ;<=-+ >?@ ABC07 D?E,-+ >F &’() *+’,-+ ./0-+ 1234 15 -1
;G*5 H5 ;I4JAK H5 6789:+ ;<=-AG D<?LM,-+ N’OAL,-+ P83(,-+H QRAS,-+H A4AT<-+ >?@ ./0-+ UVC4 15 -2
ACRA^<F QRA9J ‘B</K H5 DB,?L-+ a^K+WAE)+ 1ABG X7 Y4’OAL,-+H YB7Z<M,-+H Y4’[\M,-+ ]A^<=-AG _4’LM-+ H5
.d-+ P:A9’-+ H5 P+’,Kb,-+ aBB<K H5 A^M,c’KH >7+Z<-+
DB,?L-+ fgAC,-+ >?@ ./0-+ ‘F+24 15 -3
DBG’L-+ H5 D4hB?E)i+ Dj?-+ >-+ A^M,c’M- ;-DBF2MS7 DO8[ ./0-AG ‘F’4 15 -4
aB3/M-+ Z@+2<- A<FHYBVVIM,-+ Q0k Y7 aB3/M-+ aM4 15 ZLG l2/0-+’(CK -5
A^B=-b7 >?@ D?E,-+ >F NJ2(C,-+ l2/0?- DBRAT<-+H DB,?L-+ PAB-HbS,-+ XB,c -6
A^GA/Om *ALK :’(CK :6M-+ l2/0-+ -7
Adres / Address / 2(cid:11)(cid:9)-(cid:23)(cid:10)(cid:11) :
Melike Hatun Çar(cid:3)(cid:2)s(cid:2)Kat: 2 No: 233 – KONYA
Tel: [phone]
Fax: [phone]
www.mehir.net
Mehir Vakf(cid:2)Türkiye Gönüllü Te(cid:3)ekküller Vakf(cid:2)Üyesidir.
(cid:4)
(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)ÇÇÇÇ(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)NNNNDDDDEEEEKKKK(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)LLLLEEEERRRR
Editör’den.........................................................................................................................7
Oryantalizm ve (cid:8)slam Hukuku.....................................................................................11
Y.Doç.Dr. Murteza BEDMR
I. Klasik Figürler
Christiaan Snouck Hurgronje ve (cid:8)slam Hukuku (cid:8)le (cid:8)lgili Görü?leri........................45
Dr. Hasan HACAK
Joseph Schacht ve (cid:8)slâm Hukuku.................................................................................63
Doç.Dr. Talip TÜRCAN
(cid:8)slam Hukukçusu ve Hukuk Tarihçisi Noel J. Coulson: HayatA, Eserleri Ve Görü?-
leri 75...............................................................................................................................
Prof.Dr. Ferhat KOCA
George Makdisî..............................................................................................................87
Dr. Tuncay BAOOPLU
Türk Hukuk ve Kültür Tarihçisi UrAel Heyd: HayatA,Eserleri Ve Görü?leri.........117
Prof.Dr. Ferhat KOCA
John Wansbrough ve Ahkâm Tefsiri..........................................................................127
Y.Doç.Dr. Msmail ALBAYRAK
Sir James Norman Dalrymple Anderson...................................................................141
M.E. Yapp (çev. Dr. Muharrem KILIÇ)

II. ÇaFda?Klasik Figürler
BatAda (cid:8)slam Hukuku Ara?tArmalarAnda FarklABir Ses: Wael B. Hallaq..............149
Doç.Dr. Bilal AYBAKAN
Klasik Oryantalist GeleneFeEle?tirel Bir BakA?:David Stephan Powers ÖrneFi..........175
Dr. Muharrem KILIÇ
Norman Calder............................................................................................................197
Mehmet TOPRAK
John Burton (1929- ) —The Collection of the Qur'an AdlAEseri Özelinde-.........203
Y.Doç.Dr. Haluk SONGUR
Marie Bernand (1923-1993) ve FAkAhUsûlü (cid:8)le (cid:8)lgili ÇalA?malarA..........................219
Dr. Ali Mhsan PALA
Baber Johansen: ÇalA?malarAna Dair Tasvîrî Bir Sunu?.........................................231
Mrfan MNCE
Mukayeseli Hukukçu Olarak John Makdisi.............................................................267
Y.Doç.Dr. Haluk SONGUR
Harald Motzki: HayatA, (cid:8)lmi Qahsiyeti ve The Origins of Islamic Jurisprudence
AdlAEseri......................................................................................................................275
Y.Doç.Dr. Özcan HIDIR

III. Genç Ku?ak Oryantalistler
Christopher Melchert ve Mezheb: Gelenekçi Bir Oryantalistin (cid:8)slam Hukuk Tarihi
ve Ehl-i Sünnet Yorumu..............................................................................................287
Dr. Ali Hakan ÇAVUOOPLU
A. Kevin Reinhart: Biyografi ve Genel Yakla?Amlar.................................................321
Dr. Muharrem KILIÇ
(cid:5)
Bernard Haykel............................................................................................................331
Dr. Oevket TOPAL

IV. Çe?itli Konu ve Figürler
Roma Hukuku’nun (cid:8)slâm Hukuku Üzerine Tesiri Konusunda QarkAyatçAlarAn Gö-
rü?leri............................................................................................................................337
Y.Doç.Dr. Oükrü Selim HAS
Islam and Human Rights AdlA KitabA Özelinde Ann Elizabeth Mayer’in (cid:8)slâm ve
(cid:8)nsan HaklarAHakkAndaki Görü?leri........................................................................353
Y.Doç.Dr. Tevhit AYENGMN
Kar?Ala?tArmalA Din ÇalA?masA BaFlamAnda Bir (cid:8)slam Hukuku OkumasA: Jacob
Neusner-Tamara Sonn................................................................................................377
Y.Doç.Dr. Fuat AYDIN
David Pearl...................................................................................................................397
Doç.Dr. H. Mehmet GÜNAY
Aleksandr Mirza KâzAm-Bey (1802-1870) Azeri Kökenli QarkiyatçATürk Bilim AdamA..................405
Doç.Dr. Muhit MERT

V. Ülke DeFerlendirmeleri
Amerikan Üniversitelerinde (cid:8)slam Hukukunun Kurumsal VarlAFA........................453
Dr. Eyyüp Said KAYA
Son Dönem FransAzca Konu?an Bilim AdamlarAnAnÜrettikleri Literatürde Modern
Hukuk ve Arap ToplumlarA.........................................................................................437
Baudouin Dupret (çev. Dr. Muharrem KILIÇ)
(cid:8)spanya’da (cid:8)slam Hukuku Ara?tArmalarA..................................................................449
Maribel Fierro (çev. Dr. Ali Hakan ÇAVUOOPLU)
Almanya’da (cid:8)slam Hukuku Ara?tArmalarA:(cid:8)slam Hukukuna Dair Son Zamanlarda
YayAnlanan KitaplarAnDeFerlendirilmesi.................................................................497
Hilmar Krüger (çev. Y.Doç.Dr. Murteza Bedir)

VI. Bibliyografya ve Ansiklopedi
Index IslamAcus’a Göre BatAda (cid:8)slam Hukuku ÇalA?malarA BibliyografyasA (1994-
2004) 525.............................................................................................................................
Adem YIPIN
Klasik Oryantalizmin HülasasA: The Encyclopaedia of Islam (New Edition) (FAkAh
Maddeleri Üzerine Bir DeFerlendirme).....................................................................625
Oenol SAYLAN - Ömer Faruk OCAKOPLU
BatAta (cid:8)mamiyye FAkhAile (cid:8)lgili ÇalA?malar (Bibliyografya)....................................647
Mehmet TOPRAK

Sempozypum DeFerlendirmeleri
“Zekat NisabA ve Fitre MiktarAnAn Güncel Parasal DeFerinin Belirlenmesi” Tar-
tA?malA(cid:8)lmi ToplantA(2-3 Ekim 2004, Mudanya-Bursa).........................................655
Prof. Dr. Ferhat KOCA
Tarihte ve Günümüzde Ehl-i Sünnet Sempozyumu (3-5 AralAk2004, Eresin Topka-
pAHotel, (cid:8)stanbul)........................................................................................................667
AyReGürdal
editör’den

Oryantalizm, Modern Bat(cid:4) medeniyetinin kendi d(cid:4)R(cid:4)ndaki toplumlar(cid:4) ta-
n(cid:4)ma, tan(cid:4)mlama ve nihayetinde hegemonyas(cid:4) alt(cid:4)na alma çabalar(cid:4)n(cid:4)n bir uzan-
t(cid:4)s(cid:4) olarak ortaya ç(cid:4)km(cid:4)R ve bu medeniyetin “bilimsel kayg(cid:4)lar(cid:4)” taraf(cid:4)ndan yön-
lendirilmiRtir. Bu amaç ve kayg(cid:4) ile ortaya ç(cid:4)kan Oryantalist çal(cid:4)Rmalar(cid:4)n, Müs-
lüman dünyay(cid:4) ilgilendiren yönünün ülkemizde son zamanlarda hem felsefi-
teorik hem de diUer düzlemlerde konu edildiUini görmekteyiz. Bat(cid:4)l(cid:4) oryantalist
çal(cid:4)Rmalar(cid:4)n öncelikli varl(cid:4)k nedenini oluRturan amaçlar(cid:4)n belirleyiciliUi doUrul-
tusunda, ilk bat(cid:4)l(cid:4)Mslâm araRt(cid:4)rmac(cid:4)lar(cid:4)n(cid:4)nötekileRtiren önyarg(cid:4)l(cid:4)bir bak(cid:4)R aç(cid:4)s(cid:4)-
na sahip olduklar(cid:4)gözlenmektedir.
Ancak bugün bat(cid:4)l(cid:4) Mslâm araRt(cid:4)rmac(cid:4)lar(cid:4)n(cid:4)n kendi önyarg(cid:4)lar(cid:4)n(cid:4)n belirli
oranda fark(cid:4)na varm(cid:4)R olmalar(cid:4) sevindirici bir durumdur. Bunun karR(cid:4)s(cid:4)nda
Müslüman zihnin de korku ve önyarg(cid:4)lar(cid:4)ndan ar(cid:4)nabildiUi oranda daha saUl(cid:4)kl(cid:4)
bir iletiRim ortam(cid:4)n(cid:4)n doUmas(cid:4) mümkün olabilecektir. Bilginin nerede olursa
olsun al(cid:4)nmas(cid:4)n(cid:4)n gerekliliUini öngören bir medeniyete ait oluRumuz bizi bu
alanda daha cesur davranmaya mecbur k(cid:4)lmaktad(cid:4)r. Tabiat(cid:4)yla hakim medeni-
yetin hegemonik taleplerini göz ard(cid:4)etmeksizin, tart(cid:4)Rma ve bilgi üretme alanla-
r(cid:4)nda etkin bir biçimde var olmam(cid:4)z zorunludur. Ne kadar yanl(cid:4) ve hasmane
dürtülerle hareket ederse etsin oryantalizm kendi medeniyetimize ‘d(cid:4)Rardan’
bakabilme imkan(cid:4)n(cid:4) bize sunmuRtur. Yaln(cid:4)zca bu imkan bile, onu hesaba kat-
mam(cid:4)ziçin yeterli bir gerekçe oluRturmaktad(cid:4)r. Ancak daha da önemlisi, oryan-
talizm egemen olan bu medeniyetin bir kompart(cid:4)man(cid:4)d(cid:4)rve baRar(cid:4)s(cid:4)n(cid:4)arkas(cid:4)nda
kendisini destekleyen güçlü bir birikimden almaktad(cid:4)r. Buna karR(cid:4)n Müslüman
dünyan(cid:4)n bilimsel çabalar(cid:4), maalesef bu güçlü desteUi son yüzy(cid:4)llarda kaybet-
menin verdiUibir özgüven eksikliUinedeniyle, “bilimsel” bilginin teorisi ve yön-
temi aç(cid:4)s(cid:4)ndan bir zaaf yaRamaktad(cid:4)r. Bu boRluUun Oryantalist çal(cid:4)Rmalar tara-
f(cid:4)ndan doldurulduUunu görüyoruz. Bu yüzden Müslüman dünyan(cid:4)n bir an önce
kendisini keRfetmesi ve bu keRfe uygun bir paradigma ve yöntem geliRtirmesi
elzemdir. Ancak bunu gerçekleRtirirken son iki yüzy(cid:4)ld(cid:4)r yaRad(cid:4)klar(cid:4)m(cid:4)z(cid:4) yok
saymak mümkün deUildir. Bu noktada oryantalizmin metodolojik düzeyde bir
katk(cid:4)s(cid:4)ndan söz edebiliriz.
Oryantalist çal(cid:4)Rmalar(cid:4)n, Mslâm hukuku çal(cid:4)Rmalar(cid:4)nda bize farkl(cid:4) bir aç(cid:4)-
l(cid:4)m getirdiUi aç(cid:4)kt(cid:4)r. Belki de en önemlisi, Mslâm hukukunun doUas(cid:4)na dönük
olarak daha derinlemesine bir çal(cid:4)Rma içine girmemizin gerekliliUinin ortaya
ç(cid:4)kmas(cid:4)d(cid:4)r. Nitekim bugün Mlahiyat fakültelerinde okutulan Mslâm hukuku ders-
lerinin böyle bir araRt(cid:4)rma ve bunun getireceUi yeni bak(cid:4)R aç(cid:4)lar(cid:4)yla zenginleRti-
rilmesi bu derslerin geleceUi aç(cid:4)s(cid:4)ndan zorunlu görünmektedir. Her ne kadar
f(cid:4)k(cid:4)h tarihi, N. Calder’in da gözlemlediUi gibi, fakihlerin f(cid:4)kha dair inceleme ve
öUretim faaliyetinde toplumsal pratiUi ya da pozitif hukuku dikkate almak zo-
runda olmayabileceklerini ve bu olgunun onlar(cid:4) f(cid:4)kh(cid:4) üretim faaliyetinden hiç
(cid:6)
de geri b(cid:4)rakmad(cid:4)U(cid:4)n(cid:4) gösterse de, bugün f(cid:4)k(cid:4)h hiç olmad(cid:4)U(cid:4) kadar teori-pratik
sorunuyla karR(cid:4) karR(cid:4)yad(cid:4)r. Bu sorunu f(cid:4)kh(cid:4) tamamen ya da k(cid:4)smen bir kenara
iterek bertaraf etmek kolayc(cid:4)bir tutumun ifadesidir. Köken olarak f(cid:4)kh(cid:4)nortaya
ç(cid:4)k(cid:4)R(cid:4)n(cid:4)n, insan davran(cid:4)Rlar(cid:4)n(cid:4)n helal, haram, vacib gibi dini nitelikli kategorik
hükümlerle belirlenmesine dayan(cid:4)yor olmas(cid:4) nedeniyle, bu kolayc(cid:4) tutum ilgili
sorunu çözmekten uzak görünmektedir. Kald(cid:4) ki f(cid:4)k(cid:4)h, Ebû Hanife’ye atfedilen
tan(cid:4)ma göre, ‘kiRinin lehine ve aleyhine olan Reyleri bilmesi’dir ki, bu niteliUiyle
de Müslüman kimliUin hayati bir parças(cid:4)olduUuaç(cid:4)kt(cid:4)r.
Peki bununla Mslâm hukukunun karR(cid:4) karR(cid:4)ya kald(cid:4)U(cid:4) sorunu ancak Oryan-
talistlerin yard(cid:4)m(cid:4)yla çözebileceUimizi mi ima ediyoruz? Asla, çünkü Oryanta-
listlerin Mslâm’a ve özelde Mslâm Hukukuna ilgileri, bütünüyle tarihsel kayg(cid:4)lar-
dan hareket etmektedir. BaRka bir ifadeyle, özellikle 19. yy. ve 20. yüzy(cid:4)l(cid:4)n bü-
yük bir bölümünde yaRam(cid:4)R olan Oryantalistler, Mslâm medeniyetini vadesini
doldurmuR ve büyük ölçüde tarihte kalm(cid:4)R bir olgu olarak görmekteydiler. Do-
Ual olarak onlar(cid:4)n bu alana ilgisi bir tarihçinin konusuna olan ilgisinden çok da
farkl(cid:4) deUildir. MRte tam da bu nokta, Oryantalist çal(cid:4)Rmalar(cid:4)n bir katk(cid:4)s(cid:4)n(cid:4)n ola-
bileceUi yerdir. Zira günümüzde Müslümanlar(cid:4)n Mslâm düRüncesine dönük ça-
l(cid:4)Rmalar(cid:4)ndaki en temel noksanl(cid:4)klardan birisi ve belki de en önemlisi tarihsel
derinlik eksikliUidir. Mslâm hakk(cid:4)nda ileri sürülebilecek hiç bir ciddi iddia, Müs-
lümanlar(cid:4)n tarihsel tecrübelerini göz ard(cid:4) ederek baRar(cid:4) kazanma Rans(cid:4)na sahip
olamaz. Oryantalist çal(cid:4)Rmalar, Mslâm’(cid:4)n sosyal, siyasal, kültürel ve entelektüel
tarihine ‘d(cid:4)Rardan’ yapt(cid:4)klar(cid:4) bak(cid:4)Rla, bu alanlar(cid:4)n anlaR(cid:4)lmas(cid:4)na son yüzy(cid:4)lda
oldukça deUerli katk(cid:4)lar da bulunmuRlard(cid:4)r. Son yüzy(cid:4)llarda Müslüman bak(cid:4)R
aç(cid:4)s(cid:4) yer yer oldukça ideolojik bir niteliUe bürünmüR ve Mslâm tarihini herkes
kendi ‘ortodoksisi’ perspektifinden görme eUilimine girmiRtir. Mesela, Mslâm
hukukuna yönelik çal(cid:4)Rmalara sünni olmayan mezheplerin katk(cid:4)lar(cid:4), ancak Or-
yantalistlerin bu ekollerin Mslâm hukuk teorisinin oluRumunda oynad(cid:4)klar(cid:4) rolü
göz önüne sermelerinden sonrad(cid:4)rki, Müslümanlar(cid:4)nilgisine mazhar olabilmiR-
tir. Bundan da önemlisi, çoUu Müslüman araRt(cid:4)rmac(cid:4) için özellikle son yüz elli
y(cid:4)l içinde deUerini yitirmiR olan klasik Mslâmi metinler, Oryantalistlerin bu me-
tinler üzerinde yapt(cid:4)klar(cid:4)titiz çal(cid:4)Rmalar meyvesini verdikçe, Müslümanlar tara-
f(cid:4)ndan tabiri caizse yeniden keRfedilmiRtir. Yine bunun kadar önemli bir baRka
katk(cid:4)da geleneksel Müslüman bak(cid:4)R aç(cid:4)s(cid:4)n(cid:4)adeta bir huniyi tersine çevirircesine
deUiRtiren bak(cid:4)R aç(cid:4)s(cid:4) olmuRtur. Oryantalistler Müslümanlara, düRünce ve ilim
tarihlerinin baRlang(cid:4)ç, geliRme, olgunlaRma vb. aRamalardan geçtiUini, bu aRama-
lar(cid:4)n her birinin kendine özgü hususiyetlerinin olduUunu ve belirli bir düRünce
ve alg(cid:4)lay(cid:4)R(cid:4)nson aRamadaki görünümünün ilk aRamada ayniyle mevcut olmaya-
bileceUini hat(cid:4)rlatm(cid:4)Rt(cid:4)r.
Oryantalist çal(cid:4)Rmalar, Müslüman akademik çevreye tarihsel bir bilinç ve
derinlik kazand(cid:4)ran buna benzer bir çok katk(cid:4)lar saUlam(cid:4)Rt(cid:4)r. Bu nokta da so-
rulmas(cid:4) gereken soru Rudur: Bir felsefe ve bak(cid:4)R aç(cid:4)s(cid:4) olarak Oryantalizmin ku-
ramsal mahzurlar(cid:4)n(cid:4)göz ard(cid:4) etmeden, bu çal(cid:4)Rmalar(cid:4)n hem maddi hem de me-
(cid:7)
todik katk(cid:4)lar(cid:4)n(cid:4)ihmal etmemiz doUru olur mu? Bu yüzden Oryantalist çal(cid:4)Rma-
lar(cid:4)n akademisyenler taraf(cid:4)ndan ihmal edilmesi bir tarafa, k(cid:4)sa zamanda öUre-
nilmesi ve bir an önce aR(cid:4)lmas(cid:4) gereklidir. Bu, bir yandan bize zaman kazand(cid:4)-
r(cid:4)rken diUer yandan da baz(cid:4) Müslüman araRt(cid:4)rmac(cid:4)lar(cid:4)n günümüzde bilerek ya
da bilmeyerek Oryantalistlerin ulaRt(cid:4)klar(cid:4) sonuçlar(cid:4) çoUu zaman bu arka plan(cid:4)
vermeden kendi fikirleriymiRçesine ortaya koymalar(cid:4)n(cid:4)n önüne geçilmesine,
baRka bir ifadeyle daha bilinçli bir bilimsel ortam(cid:4)noluRturulmas(cid:4)na katk(cid:4)saUla-
yacakt(cid:4)r.
Bu amaç doUrultusunda dergimizin “Oryantalist Mslâm Hukukçular(cid:4)” özel
say(cid:4)s(cid:4)nda Mslâm hukuku alan(cid:4)nda Bat(cid:4)’da yap(cid:4)lm(cid:4)R çal(cid:4)Rmalar(cid:4)nbir panoramas(cid:4)n(cid:4)
beR ana bölüme ay(cid:4)rarak sunmaya çal(cid:4)Rt(cid:4)k. Klasik oryantalist figürler baRl(cid:4)U(cid:4)n(cid:4)
taR(cid:4)yan birinci bölümde, 19. yy.da Bat(cid:4) üniversitelerinde Mslâm hukuk çal(cid:4)Rmala-
r(cid:4)n(cid:4)n ortaya ç(cid:4)k(cid:4)R(cid:4)ndan, 20. yüzy(cid:4)l(cid:4)n ortalar(cid:4)na kadar uzanan geniR zaman dili-
minde yaRayan önemli Rahsiyetler yer almaktad(cid:4)r. ÇaUdaR Klasik Figürler baRl(cid:4)-
U(cid:4)n(cid:4) taR(cid:4)yan ikinci bölümde, halen yaRamakta olan ama Oryantalist dünyada
fikirleriyle ve yaz(cid:4)lar(cid:4)yla klasikleRmiR olan baz(cid:4) figürler konu edilmiRtir. Genç
KuRak Oryantalistler baRl(cid:4)U(cid:4)n(cid:4) taR(cid:4)yan üçüncü bölümde ise yeni kuRak bilim
adamlar(cid:4)ndan bir kaç örneUe yer verilmiRtir. Dördüncü bölümde doUrudan or-
yantalist platformda yer almayan ancak bir Rekilde bu kapsamda deUerlendiril-
mesi gereken çeRitli isimler ve konular yer almaktad(cid:4)r. Ülke deUerlendirmeleri
ad(cid:4)n(cid:4)taR(cid:4)yan beRinci bölümde Amerika, Fransa, Almanya ve Mspanya’daki Mslâm
hukuku çal(cid:4)Rmalar(cid:4)na dair genel bir panorama sunulmuRtur. Son olarak, sundu-
Uumuz Oryantalist panoraman(cid:4)n tamamlanmas(cid:4) yönünde, Oryantalist çal(cid:4)Rma-
lar(cid:4)n önemli bir platformu olan Encylopaedia of Islam (ikinci edisyon) üzerine
bir çal(cid:4)Rma ve bir de iki bibliyografya çal(cid:4)Rmas(cid:4)yer almaktad(cid:4)r. Bu noktada özel-
likle Index Islamicus temelli bibliyografya çal(cid:4)Rmas(cid:4)n(cid:4)n önemli bir boRluUu dol-
duracaU(cid:4) kan(cid:4)s(cid:4)nday(cid:4)z. Oldukça zengin içerikle bu özel say(cid:4)y(cid:4) okurlar(cid:4)m(cid:4)za sun-
mam(cid:4)za raUmen, say(cid:4)n(cid:4)n yine de eksik kald(cid:4)U(cid:4)n(cid:4) düRündüUümüz bir çok konu ve
figürün olduUunu belirtmek isteriz. Bu özel say(cid:4)n(cid:4)nbundan sonra yap(cid:4)lacak olan
çal(cid:4)Rmalara öncülük etmesi ve bu eksikliklerinin tamamlanmas(cid:4)temennisiyle…

SayAEditörleri
Y. Doç. Dr. Murteza BEDMR
Dr. Muharrem KILIÇ
(cid:8)(cid:9)