Table Of ContentΜΙΣΕΛ ΦΟΓΚΩ
ΟΙ ΜΗ ΚΑΝΟΝΙΚΟΙ
Παραδόσεις στό Κολέγιο της Γαλλίας
Επιμέλεια έκδοσης
ΒΑΛΕΡΙΟ ΜΑΡΚΕΤΤΙ καί ΑΝΤΟΝΕΛΛΑ ΣΑΛΟΜΟΝΙ
Γενική έποπτεία
ΦΡΑΝΣΟΤΑ ΕΒΑΛΝΤ καί ΑΛΕΣΣΑΝΤΡΟ ΦΟΝΤΑΝΑ
Μετάφραση
ΣΩΤΗΡΗΣ ΣΙΑΜΑΝΔΟΤΡΑΣ
ΔΕΠΈΡΗ ΕΚΔΟΣΗ
ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΣΤΙΑΣ”
Ι.Δ. ΚΟΛΛΑΡΟΤ & ΣΙΑΣ Α.Ε.
ΑΘΗΝΑ 2011
Ό Μισέλ Φουκώ γεννήθηκε τό 1926 στό
Πουατιέ. Σπουδές στην École Normale
Supérieure (1946-1950). όπου θά ζήσει
μερικά άπό τά πιό δύσκολα χρόνια τής
ζωής του καί θά άποπειραθεΐ δύο φορές
(1948. ΐ95θ) νά αύτοκτονήσει. Ξεκινάει
την άκαδημαϊκή σταδιοδρομία του άπό
τό Πανεπιστήμιο τής Λίλλης (ΐ953'ΐ954).
τήν όποια όμως θά διακόψει γιά νά
εργαστεί ώς σύμβουλος μορφωτικών
υποθέσεων τού γαλλικού υπουργείου
’Εξωτερικών στή Σουηδία καί τήν Πολω
νία. ’Επιστρέφει στή Γαλλία τό i960 καί
υποστηρίζει τόν έπόμενο χρόνο (1961)
στή Σορβόννη τή διατριβή του Folie et
Déraison. Histoire de la folie à l'âge classique.
Άπό τό 1965 ζεί ούσιαστικά στήν Τύνιδα
ώς τό φθινόπωρο τού 1968, οπότε επι
στρέφει στό Παρίσι -ό Φουκώ έζησε τό
μεγαλύτερο μέρος τού Μάη τού ’68 άπό
μακριά-, γιά νά άναλάβει τή διεύθυνση
τού τμήματος Φιλοσοφίας τού νεοϊδρυ-
θέντος Πανεπιστημίου τής Βενσέν. Τό
1970 έκλέγεται καθηγητής στό περιώνυ
μο Κολέγιο τής Γαλλίας, στήν έδρα πού
ό Ιδιος θά όνοματοδοτήσει «'Ιστορία τών
συστημάτων σκέψης».
Μέλος τού Κομμουνιστικού Κόμματος
άπό τό 1950 ώς τό 1953· Τό 1971 ιδρύει
τήν CIP (Croupe d’informations sur les
prisons / 'Ομάδα πληροφόρησης γιά τίς
φυλακές), ή όποια θά διαλυθεί τήν έπό-
μενη χρονιά. Στά τέλη τού 1978 μετα
βαίνει στήν Τεχεράνη καί θά δημοσιεύ
σει έν συνεχεία σειρά άρθρων υποστήρι
ξης τής ιρανικής έπανάστασης. Πεθαί
νει στίς 25 ’Ιουνίου 1984, άπό τόν ió HIV.
Άπό τό τεράστιο έργο του, σημειώνουμε
ορισμένα μόνο άπό τά μεταφρασμένα
στά ελληνικά έργα του:
'Ιστορία της σεξουαλικότητας. Ή δίψα τής γνώ1
σης, μτφρ. Γκλόρυ Ροζάκη, Κέδρος /
Ράππας 1978.
Οί λέξεις καί τά πράγματα. Μιά αρχαιολογία
ιών επιστημών του άνθρωπον, μτφρ. Κω-
στής Παπαγιώργης, έπιμ. Παναγιώτης
Κονδύλης, Γνώση 1986.
Ή αρχαιολογία τής γνώσης, μτφρ. Κωστής
Παπαγιώργης, ’Εξάντας 1987.
Ιστορία τής σεξουαλικότητας. Ή χρήση τών
απολαύσεων, μτφρ. Γιώργος Κωνσταντινί-
δης, Κέδρος / Ράππας 1989.
’Επιτήρηση καί τιμωρία. Ή γέννηση τής φυ
λακής, μτφρ. Καίτη Χατζηδήμου, Ίου
λιέττα Ράλλη, Κέδρος / Ράππας 1989.
Ιστορία τής σεξουαλικότητας. Ή μέριμνα γιά
τόνέαυτό μας, μτφρ. Γιάννης Κρητικός,
Κέδρος / Ράππας 1993 ·
’Εγώ, ό Πιέρ Ριβιέρ, πού έσφαξα τη μητέρα μου,
την άδελφή μου καί τόν αδελφό μου. Μιά περί
πτωση μητροκτονίας-άδελφοκτονίας τό ιgo
αιώνα, μτφρ. Γιάννης Οικονόμου, Κέ
δρος 2002.
Γιά τήν υπεράσπιση τής κοινωνίας, μτφρ. Τι-
τίκα Δημητρούλια, Ψυχογιός 2002.
Ιστορία τής τρέλας στην κλασική έποχή, μτφρ.
Πάρις Μπουρλάκης, Καλέντης 2007.
Ή τάξη τού λόγου. ’Εναρκτήριο μάθημα στό
Collège de France 1970, μτφρ. Μηνάς Χρη-
στίδης, Ήριδανός χ.χ.
ΕΣΤΙΑ ΙΔΕΩΝ
Υπεύθυνος σειράς: Σταύρος Ζουμπουλάκης
Τίτλος πρωτοτύπου:
Michel Foucault, Les Anormaux
© Seuil/Gallimard, Mars 1999
Πρώτη έκδοση: ’Ιούλιος 2010
Δεύτερη έκδοση: Ιανουάριος 2011
Σχεδιασμός εξωφύλλου: Φωκίων Κοπανάρης
Διόρθωση-Επιμέλεια: Γιάννης Μπαλαμπανίδης
Στοιχειοθεσία: Ίωάν. Σαντοριναΐος & Σία Ε.Ε.
Φίλμ, μοντάζ: «’Αλφάβητο»
Εκτύπωση: Γραφικές Τέχνες «Corfu»
Εκτύπωση έξωφύλλου: Δ. Μώλ & Γΐός
Βιβλιοδεσία: Α. Σαλτοριάδης & Γιοί Ο.Ε.
ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟΝ ΤΗΣ “ΕΣΤΙΑΣ"
I. Δ. ΚΟΛΛΑΡΟΤ & Σιας Α.Ε.
Εύριπίδου 84 - ’Αθήνα 105 53
[email protected] · www.hestia.gr
ISBN 978-960-05-1473-5
ΟΙ ΜΗ ΚΑΝΟΝΙΚΟΙ
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Προλόγιομα.............................................................................13
Παραδόσεις
’Ακαδημαϊκό έτος 1974-1975...............................................22
Παράδοση της 8ης ’Ιανουάριου 1975...........................25
Οί ψυχιατρικές πραγματογνωμοσύνες γιά ποινικά ζητήματα.
—Σέ ποιο είδος λόγου ανήκουν; —Λόγος αλήθειας καί λόγος
γιά γέλα. —Τό νόμιμο τεκμήριο στό ποινικό δίκαιο του 18ου
αιώνα. —Οί μεταρρυθμιστές. —Ή αρχή της ένδόμυχης
πεποίθησης. —Οί έλαφρυντικές περιστάσεις. —Ή σχέση μεταξύ
αλήθειας καί δικαιοσύνης. —Τό γκροτέσκο στή μηχανική
της έξουσίας. —Ή διπλή, ήθικοψυχολογική όψη τού
αδικήματος. —Ή πραγματογνωμοσύνη δείχνει κατά ποιόν
τρόπο τό άτομο έμοαζε μέ τό έγκλημά του πρίν ακόμη τό
δαπράξει. —Ή ανάδυση της έξουσίας κανόνικοποίησης.
Παράδοση της 15ης ’Ιανουάριου 1975........................75
Τρέλα καί έγκλημα. —Διαστροφή καί παιδισμός. —Τό
επικίνδυνο άτομο. —Ό πραγματογνώμονας ψυχίατρος δέν
μπορεί παρά νά είναι 6 χαρακτήρας του Ύμπύ. —Τό
επιστημολογικό επίπεδο της ψυχιατρικής καί ή οπισθοδρόμησή
του στην ιατροδικαστική πραγματογνωμοσύνη. —Τό τέλος
της σύγκρουσης μεταξύ ιατρικής καί δικαστικής έξουσίας.
7
ΟΙ ΜΗ ΚΑΝΟΝΙΚΟΙ
—Πραγματογνωμοσύνη καί μή κανονικοί. —Κριτική στήν
έννοια της καταπίεσης. —Αποκλεισμός του λεπρού καί
έγκλεισμός τού πανωλόβλητου. —Επινόηση των θετικών
τεχνολογιών της έξουσίας. —'Το κανονικό καί τό παθολογικό.
Παράδοση τής 22ας ’Ιανουάριου 1975...................... 119
Οι τρεις μορφές πού συγκροτούν τό πεδίο της ανωμαλίας:
τό ανθρώπινο τέρας· τό πρός συμμόρφωση άτομο* τό
αύνανιζόμενο παιδί. —Τό σεξουαλικό τέρας έπιτρέπει τήν
έπικοινωνία μεταξύ τού τερατώδους ατόμου καί τού .
σεξουαλικά παρεκκλίνοντος. —Ένα ιστορικό τών τριών
μορφών. —’Αντιστροφή της ιστορικής σημασίας τών τριών
αύτών μορφών. —Ή νομική έννοια τού τέρατος. —Ή ιερή
έμβρυολογία καί ή νομικοβιολογική θεωρία τού τέρατος.
—Τά σιαμαία αδέλφια. —Οί ερμαφρόδιτοι: ήσσονες περιπτώσεις.
—Ή υπόθεση Μαρί Λεμαρσί. —Ή υπόθεση "Αν Γκρανζάν.
Παράδοση τής 29ης Ίανουαρίου 1975....................... 165
Τό ηθικό τέρας. —Τό έγκλημα στο κλασικό δίκαιο. —Οί
μεγάλες σκηνές μαρτυρίου. —Ό μετασχηματισμός τών
μηχανισμών έξουσίας. —Εξαφάνιση τής τελετουργικής
δαπάνης τής έξουσίας κολασμού. —Περί τής παθολογικής
φύσης τής έγκληματικότητας. —Τό πολιτικό τέρας. —Τό
τερατώδες ζευγάρι: Λουδοβίκος ΙΣΤ καί Μαφία Άντουανέττα.
—Τό τέρας στή γιακωβίνικη γραμματεία (ό τύραννος) καί
στήν άντιγιακωβίνικη γραμματεία (ό έξεγερμένος λαός).
—Αίμομειξία καί άνθρωποφαγία.
Παράδοση τής 5ης Φεβρουάριου 1975......................217
Στή χώρα τών δράκων. —Πέρασμα άπό τό τέρας στον μή
κανονικό. —Τά τρία μεγάλα τέρατα πού θεμελιώνουν τήν
έγκληματολογική ψυχιατρική. —’Ιατρική καί δικαστική
έξουσία γύρω άπό τήν έννοια τής απουσίας συμφέροντος.
—Ή θεσμοθέτηση τής ψυχιατρικής ώς έξειδικευμένου κλάδου
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
της δημόσιας υγιεινής καί ώς ιδιαίτερου πεδίου της κοινωνικής
προστασίας. —Κωδικοποίηση της τρέλας ώς κοινωνικού
κινδύνου. —Τό αναίτιο έγκλημα καί οί δοκιμασίες καθιέρωσης
της ψυχιατρικής. —Ή υπόθεση Άνριέτ Κορνιέ. —Ή
ανακάλυψη των ένστικτων.
Παράδοση τής 12ης Φεβρουάριου 1975....................269
Τό ένστικτο ώς σχήμα κατανόησης του δίχως συμφέρον
καί μή έπιδεχόμενου ποινής έγκλήματος. —Επέκταση τής
ψυχιατρικής γνώσης καί έξουσίας μέ βάση τήν προ-
βληματοποίηση του ένστικτου. —Ό νόμιος του 1838 καί 6
ρόλος πού διεκδικεΤ ή ψυχιατρική στή δημόσια άσφάλεα. —
Ψυχιατρική καί διοικητική ρύθμιιση, οικογενειακό αίτημα
ψυχατρικής, συγκρότηση ενός ψυχιατρικσπολιτικού κριτηρίου
διάκρισης μεταξύ των άτόμων. —Ό άξονας τού εκούσιου
καί του άκούσιου, του ένστικτώδους καί του αυτοματικού.
—Ή έκρηξη τού συμπτωματολογικού πεδίου. —Ή ψυχατρική
γίνεται έπιστήμη καί τεχνική των μή κανονικών. —Τό μή
κανονικό: ένας μιεγάλος τομιέας παρέμβασης.
Παράδοση τής 19ης Φεβρουάριου 1975....................321
Τό πεδίο τής άνωμαλίας δαπερναται άπό τό πρόβλημα τής
σεξουαλικότητας. —Οι παλαιές χριστιανικές τελετουργίες
τής ομολογίας. —Άπό τή δατιμημόνη έξομολόγηση στο
μΛχττήριο τής μχτανοίας. — Εξέλιξη τής ποιμαντικής. —Ή
«Πρακτική τού μιυστηρίου τής μιετανοίας» τού Λουί Αμπέρ
καί οί «'Οδηγίες πρός έξομολογητές» τού Κάρολου
Βορρομαίου. —Άπό τήν έξομολόγηση στήν καθοδήγηση
τής συνείδησης. —Τό διπλό φίλτρο λόγου τής ζωής κατά
τήν έξομολόγηση. —Ή ομολογία μιετά τή σύνοδο τού
Τριδέντου. —Ή έκτη έντολή: τά πρότυπα έξέτασης των
Πιέρ Μιλάρ καί Λουί Αμπέρ. —Έμιφάνιση τού σώματος
τής ηδονής καί τής έπιθυμίας στήν καρδιά των μετανοητικών
καί πνευματικών πρακτικών.
9
ΟΙ ΜΗ ΚΑΝΟΝΙΚΟΙ
Παράδοση της 26ης Φεβρουάριου 1975....................383
Μιά νέα μέθοδος έξέτασης: απαξίωση του σώματος ώς
σάρκας καί ένοχοποίηση του σώματος μέσφ της σάρκας.
—Ή καθοδήγηση της συνείδησης, ή εξέλιξη του καθολικού
μυστικισμού καί τό φαινόμενο του δαιμονισμού. —Διάκριση
μεταξύ δαιμονισμού καί μαγείας. —Ό δαιμονισμός τού
Λουντύν. —Οί σπασμοί ώς ορατή καί απτή μορφή της
σύγκρουσης μέσα στό σώμα τού δαιμονισμένου. —Τό
πρόβλημα των δαιμονισμένων καί των σπασμών τους δέν
είναι έγγεγραμιμένο στήν ιστορία της άσθένεας. —Τά
αντισπασμωδικά: ύφολογική προσαρμογή της έξομολόγησης
καί της καθοδήγησης της συνείδησης· στροφή στήν
ιατρική* προσφυγή στά πειθαρχικά καί έκπαιδευτικά
συστήματα τού 17ου αιώνα. —Οί σπασμοί ώς νευρολογικό
μοντέλο της ψυχικής άσθένειας.
Παράδοση της 5ης Μαρτίου 1975..............................439
Τό πρόβλημα τού αυνανισμού μεταξύ χριστιανικού λόγου
περί σάρκας καί σεξουαλικής ψυχοπαθολογίας. —Οί τρεις
μορφές σωματοποίησης τού αυνανισμού. —Απόδοση
παθολογικής ευθύνης στήν παιδική ηλικία. —Ό προεφηβικός
αύνανισμός καί ή άποπλάνηση άπό ένήλικο: τό σφάλμα
έρχεται άπό έξω. —Μιά νέα οργάνωση τού οικογενειακού
χώρου καί τού οίκογενεακού ελέγχου: έξάλειψη τών
ένδιάμεσων καί άμεση εφαρμογή τού σώματος τών γονιών
στό σώμα τών παιδιών. —Πολιτισμική συρρίκνωση
[involution] τής οικογένειας. —Ή ίατρικοποίηση τής νέας
οικογένειας καί ή ομολογία τού παιδιού στον ιατρό κληρονόμο
τών χριστιανικών τεχνικών τής έξομολόγησης. —Ό ιατρικός
διωγμός τής παιδικής ηλικίας μέ τά μέσα καταστολής τού
αυνανισμού. —Ή συγκρότηση τής πυρηνικής οικογένειας
πού άναλαμβάνει τή φροντίδα τού σώματος καί τής ζωής
τού παιδιού. —Φυσική έκπαίδευση καί κρατική εκπαίδευση.
10
