Weimar Dönemi ve Öncesinde Meydana Gelen Siyasi Çekişmeler ve Ekonomik Krizlerin Alman ...

15 Pages·2012·2.78 MB·Turkish

Weimar Dönemi ve Öncesinde Meydana Gelen
Siyasi Çekişmeler ve Ekonomik Krizlerin Alman
Sosyal Demokrat Partisi Bağlamnda Bir
Değerlendirmesi

DOI NO: 10.5578/JSS.6241 Nihat Ylmaz1

Özet
Sosyal demokrasi, emeğin savunuculuğunu üstlenen ve liberalizmin
getirdiği kazanmlar gözard etmeyen siyasal bir ideolojidir. Sosyal demokrasinin
gelişiminde Alman deneyimi çok önemli bir yer tutmaktadr. Sosyal demokrasi
deneyimi ise Almanya’da ilk kez Alman Sosyal Demokrat Partisi (SPD) ile başlar.
Alman Sosyal Demokrat Partisi’nin bugünkü Alman ve Avrupa siyasetindeki
etkisinin halen güçlü bir şekilde sürüyor olmas, bu konunun ele alnmasnda etkili
olmuştur. Çalşmann amac, Alman Sosyal Demokrat Partisi’nin Nazi dönemi
öncesindeki politikalarnn ortaya konulmasdr. Bu amaçla önce Alman Sosyal
Demokrat Partisi’nin kuruluş yllar ve Birinci Dünya Savaş sonuna kadar Almanya
siyaseti üzerindeki etkisi detayl olarak ele alnmştr. Daha sonra çalşmann
temelini teşkil eden Weimar Cumhuriyeti dönemindeki SPD politikalar ve bu
politikalarn nasyonal sosyalizmin ortaya çkşna etkileri konular üzerinde
durulmuştur.
Anahtar Kelimeler: SPD, Nasyonal Sosyalizm, Sosyal Demokrasi, Siyasal
Uyuşmazlk, Ekonomik Krizler

A General Evaluation of Political Discrepancies and Economic
Crises During and Before Weimar Period within the Framework of
the Social Democratic Party
Abstract
Social democracy is a political regime which assumes defending of labour,
and at the same time recognizes acquisitions brought by liberalism. German
experience holds a very significant place in the development process of social
democracy. The experience of Social Democracy started with German Social
Democrat Party (SPD) in Germany. The fact that the influence of German Social

1 Yrd.Doç.Dr., Gümüşhane Üniversitesi, İİBF, Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü.
[email protected]
73
Sosyal Bilimler Dergisi / Cilt: XV, Say 1, 2013
Sosyal Bilimler Dergisi / Cilt: XV, Say 1, 2013
Democrat Party is still strong in current German and Europe politics was effective
in selection of this subject. The objective of this study is portraying of the pre-nazi
politics of the German Social Democrat Party. Towards this objective, foundation
years of the German Social Democrat Party, and its effects on the German politics
until the end of World War 1 were analyzed in detail. Then the SPD politics in
Giriş
Weimar Republic era, which constitutes the basis for this study, and effects of these
policies iSn oesmyeorlgoijnig odfi sniaptlioinnia l isçoicnia liasimle, arkeu hriugmhluig, htteodp. lumsal yapy ortaya
çkarmaKse y aWçosrdnsd:a SnD Pö,n Neamtiloindairl. S oAciiallei,s mt, oSpolcuiaml dDaekmi ocbriarceyy,l Peroilnit icbail rD iaspraudtea,
Ebucolunnommiacl aCrrinse ssağlayan birincil etkiye sahip sosyal gruplarn başnda
gelmekte dir. Toplumu oluşturan ailenin, günün koşullarna göre yaşadğ
değişim, geçirdiği dönüşüm toplumun yeni durumlara göre şekillenmesini
Giriş
sağlamaktadr. Bu noktada, bu çalşma ile Hopa’da yaşanan değişim ve
Sosyal Demokrasi çeşitli toplumlarda farkl uygulamalara sahip
dönüşümün aile sosyal kurumu ile ilişkisi ele alnmaktadr.
olmasna rağmen, esas olarak sanayi toplumlarnda ortaya çkan siyasal bir
Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin dağlmasnn ardndan
akmdr. Sosyal Demokrasi, 19. yüzyln son çeyreğine yaklaşrken,
her anlamda zor koşullar yaşayan Gürcistan için Sarp snr kaps adeta
öncelikle Almanya’da Marksist düşüncenin etkisi altnda kalmakla birlikte,
kurtuluş olmuştur. Sarp snr kapsnn açlmasyla hem daha önce
ulusal düzeyde iyi örgütlenmiş militan bir Alman emek hareketine de
birbirinden ayrlmak zorunda kalan akrabalar buluşmuş hem de Doğu
dayanmaktayd (Örs, 2012: 263; Roskin, 2011:205).
Karadeniz halk komşusuyla tanşmştr. Kapnn açlmas olumlu ve
Sanayi toplumlarnda ortaya çkan sosyal demokrasi anlayşnn
olumsuz pek çok durumu beraberinde getirmiştir. Başta aile kurumu olmak
emek yanls sosyal demokrat partiler ile sk bir bağlants bulunmaktadr.
üzere aile ile ilişkili ekonomi, eğitim, sağlk ve gibi pek çok alan bu kapdan
Bu emek yanls siyasal partilerin en önemlilerinden biri şüphesiz Alman
olumlu ya da olumsuz etkilenmiştir.
siyasal hayatnda yüz yldan daha fazla (2013 ylnda150. yl dönümü) bir
Kapnn etkileri kişilere göre değişmektedir. İnsanlarn sahip olduğu
geçmişe sahip olan Alman Sosyal Demokrat Partisi (SPD)’dir. Bu süre
sosyal statüler ve roller, bu değişikliğin en büyük faktörüdür. Bir pansiyon
zarfnda Alman Sosyal Demokrat Partisi snf partisi hüviyetinden halk
işletmecisi için çok olumlu etkilerden bahsedilebilirken, aile içerisinde eş
partisi kimliğine doğru başarl bir dönüşüm gerçekleştirmiş ve birçok
konumunda olan kadnlar için böyle olmayabilmektedir. Ayrca çocuk ve
federal hükümette de görev almştr (Mertens, 2010: 1; Häuser, 2012).
gençlerde etkilenmişlerdir.
Ksacas, Alman Sosyal Demokrat Partisi etrafnda cereyan eden tartşmalar
sosyal dSemnork rkaaspinsinn gdealni şgimeçinişdleer b 2el0i1rl1e yyicli noalm kuaşdtaurr (pKaseaypmoartnl,a 2y0a0p8:l 1y7o)r.d u.
Ancak 2011 ylnda sadece bir lira verip nüfus cüzdann gösterip
Sosyal Demokrasi açsndan Alman siyasetindeki en etkin siyasal
Gürcistan’a geçiş yapmak mümkün olmuştur. Snr kapsnn özellikle
iktidar mücadeleleri ise Weimar Cumhuriyeti döneminde gerçekleştirilmiştir.
serbest geçişe açlmasndan sonra Hopa’nn sosyo-ekonomik yaps
Weimar dönemindeki sosyal demokratlara göre, aristokrasi dünün, orta
değişmiştir. Araştrma bu değişimi sosyolojik olarak inceleyerek var olann
snflar bugünün ve sosyalistler ise yarnn Almanyas için mücadele
ortaya çkarlmas veya anlaşlmasnda etkili olacaktr.
veriyorlard (James, 2009: 97). Tarihsel geçmişi Almanya’da başlayan
sosyal demokrasi, günümüzde köklü ekonomik-siyasal-toplumsal
dönüşüm1l.ere paTraeloerl ikol Çarearkç eçvoek boyutlu bir yeniden yaplanma içerisinde
bulunmaktadr (Türköne, 2010: 130). Günümüz siyasetinde etkin olabilmek
1.1. Aile
için kendini yenileyen böyle bir ideolojinin tarihsel kökenindeki aktif
Bu çalşmada aile kurumu önemli bir yer tutmasndan dolay aileye
faktörlerin araştrlmas önem arz etmektedir.
dair ksa teorik bilgilere yer verilmiştir. Toplumlar sosyal gruplardan
Bu kapsamda, çalşmada öncelikle SPD’nin kuruluş yllarnda
meydana gelmiş sosyolojik birimlerdir. Aile de toplumu oluşturan sosyal
meydana gelen gelişmeler ele alnacaktr. Daha sonra Birinci Dünya Savaş
gruplarn en önemlisidir. Aile ayn zamanda toplumda insanlarn bir arada
sonuna kadar sosyal demokratlarn gerçekleştirdiği girişimlere değinilerek
bulunmalarna yardmc olan bir kurumdur. Dolaysyla aile toplumun
çalşmann temel vurgusunu teşkil eden Weimar Cumhuriyeti (1918-1933)
temelinde yer alr.
dönemindeki SPD’nin faaliyetleri evreler halinde incelenecektir. Bu
Sosyal bilimciler ailenin tanmnn yaplabilmesi ve snrlarnn
çizilebilmesi için farkl ölçütler kullanmşlardr. Kimisi ayn çat altnda
74
oturanlar, kimisi kan bağ ile birbirine bağl olanlar kimisi ise çocuk
Sosyal Bilimler Dergisi / Cilt: XV, Say 1, 2013 N. Ylmaz / Weimar Dönemi ve Öncesinde Meydana Gelen Siyasi Çekişmeler ve
Ekonomik Krizlerin Alman Sosyal Demokrat Partisi Bağlamnda Genel Bir
Değerlendirmesi
N. Ylmaz / Weimar Dönemi ve Öncesinde Meydana Gelen Siyasi Çekişmeler ve
Ekonomik Krizlerin Alman Sosyal Demokrat Partisi Bağlamnda Genel Bir
Değerlendirmesi
Democrat Party is still strong in current German and Europe politics was effective makalenin ileri sürdüğü argüman bir bütün olarak değerlendirildiğinde
in selection of this subject. The objective of this study is portraying of the pre-nazi Weimar Cumhuriyeti dönemi ve öncesinde meydana gelen siyasi çekişmeler
politics of the German Social Democrat Party. Towards this objective, foundation ve ekonomik krizlerin Nazizm’in tetikleyicisi olarak görülmesi gerektiğidir.
years of the German Social Democrat Party, and its effects on the German politics
Weimar Cumhuriyeti dönemi ve öncesine ilişkin sosyal demokrasi
until the end of World War 1 were analyzed in detail. Then the SPD politics in makalenin ileri sürdüğü argüman bir bütün olarak değerlendirildiğinde
anlayşnn temel taş konumundaki Alman Sosyal Demokrat Partisi’nin
Weimar Republic era, which constitutes the basis for this study, and effects of these Weimar Cumhuriyeti dönemi ve öncesinde meydana gelen siyasi çekişmeler
gerçekleştirdiği politikalar ile ilgili Türkçe literatürde yeterli çalşmann
policies in emerging of national socialism, are highlighted. ve ekonomik krizlerin Nazizm’in tetikleyicisi olarak görülmesi gerektiğidir.
yaplmamş olmasndan dolay, makalenin literatüre katk sağlayacağ
Key Words: SDP, National Socialism, Social Democracy, Political Dispute, Weimar Cumhuriyeti dönemi ve öncesine ilişkin sosyal demokrasi
düşünülmektedir.
Economic Crises anlayşnn temel taş konumundaki Alman Sosyal Demokrat Partisi’nin

gerçekleştirdiği politikalar ile ilgili Türkçe literatürde yeterli çalşmann
Giriş yaplmam1. şA lomlmana sSnodsyaanl Ddoemlayok, ramt aPkaarlteinsiin’n inli tKeruatrüurleu şuka tk sağlayacağ
düşünülmİkeikntceid irD. ü nya Savaş sonuna kadar Almanya’da üç ayr rejim
Sosyal Demokrasi çeşitli toplumlarda farkl uygulamalara sahip
olmasna rağmen, esas olarak sanayi toplumlarnda ortaya çkan siyasal bir uygulan mştr: 1871-1918 aras İmparatorluk Dönemi, etkin demokratik bir
rejimi amaçlamakla birlikte başarsz olan 1918-1933 Weimar Cumhuriyeti
akmdr. Sosyal Demokrasi, 19. yüzyln son çeyreğine yaklaşrken, 1. Alman Sosyal Demokrat Partisi’nin Kuruluşu
Dönemi ve 1933-1945 aras Nazi Dönemi (Çam, 2000: 276).
öncelikle Almanya’da Marksist düşüncenin etkisi altnda kalmakla birlikte,
İkinci Dünya Savaş sonuna kadar Almanya’da üç ayr rejim
ulusal düzeyde iyi örgütlenmiş militan bir Alman emek hareketine de 1871’den 1918’e kadar süren İmparatorluk rejimi döneminin bir
uygulanmştr: 1871-1918 aras İmparatorluk Dönemi, etkin demokratik bir
dayanmaktayd (Örs, 2012: 263; Roskin, 2011:205). demokrasi olmadğ görülmektedir. Bu dönem Alman Şansölyesi’nin siyasal
rejimi amaçlamakla birlikte başarsz olan 1918-1933 Weimar Cumhuriyeti
iktidarda reel politikalar oluşturabilecek kadar güce sahip olduğu,
Sanayi toplumlarnda ortaya çkan sosyal demokrasi anlayşnn Dönemi ve 1933-1945 aras Nazi Dönemi (Çam, 2000: 276).
Şansölye’nin (Başbakan) kendi bakanlarn kendisinin atayabildiği ve
emek yanls sosyal demokrat partiler ile sk bir bağlants bulunmaktadr.
1871’den 1918’e kadar süren İmparatorluk rejimi döneminin bir
parlamentoya karş sorumluluğunun olmadğ ve yasama organ olan
Bu emek yanls siyasal partilerin en önemlilerinden biri şüphesiz Alman
demokrasi olmadğ görülmektedir. Bu dönem Alman Şansölyesi’nin siyasal
Reichstag’n bütçeyi kabul etmek veya reddetmek gibi snrl bir güce sahip
siyasal hayatnda yüz yldan daha fazla (2013 ylnda150. yl dönümü) bir
iktidarda reel politikalar oluşturabilecek kadar güce sahip olduğu,
olduğu bir dönemdir (Roskin, 2011: 205).
geçmişe sahip olan Alman Sosyal Demokrat Partisi (SPD)’dir. Bu süre
Şansölye’nin (Başbakan) kendi bakanlarn kendisinin atayabildiği ve
zarfnda Alman Sosyal Demokrat Partisi snf partisi hüviyetinden halk İmparatorluk rejiminin en önemli özelliklerinden biri
parlamentoya karş sorumluluğunun olmadğ ve yasama organ olan
partisi kimliğine doğru başarl bir dönüşüm gerçekleştirmiş ve birçok İmparatorluğun siyasal sorumluluk taşmamasdr. İmparatorluk
Reichstag’n bütçeyi kabul etmek veya reddetmek gibi snrl bir güce sahip
federal hükümette de görev almştr (Mertens, 2010: 1; Häuser, 2012). sorumluluklarn fiilen şansölye’ye devretmiştir. Özellikle Otto von
olduğu bir dönemdir (Roskin, 2011: 205).
Ksacas, Alman Sosyal Demokrat Partisi etrafnda cereyan eden tartşmalar Bismarck döneminde, onun güçlü kişiliği sayesinde, Şansölye mevkii ön
İmparatorluk rejiminin en önemli özelliklerinden biri
sosyal demokrasinin gelişiminde belirleyici olmuştur (Keyman, 2008: 17). plana çkmştr (Çam, 2000: 279). Şansölye Bismarck ve Kayzer Wilhelm’e
İmparatorluğun siyasal sorumluluk taşmamasdr. İmparatorluk
göre sosyalistler ‘‘vatan hainleri’’ idiler (Bracher, 1970: 89). Dolaysyla
Sosyal Demokrasi açsndan Alman siyasetindeki en etkin siyasal
sorumluluklarn fiilen şansölye’ye devretmiştir. Özellikle Otto von
Bismack’n politikalarna en fazla tepki sosyal demokratlardan gelmiştir.
iktidar mücadeleleri ise Weimar Cumhuriyeti döneminde gerçekleştirilmiştir.
Bismarck döneminde, onun güçlü kişiliği sayesinde, Şansölye mevkii ön
1878-1890 arasndaki dönemde SPD yasa-dş yollarla siyaset yapmaya
Weimar dönemindeki sosyal demokratlara göre, aristokrasi dünün, orta
plana çkmştr (Çam, 2000: 279). Şansölye Bismarck ve Kayzer Wilhelm’e
çalşmş ve mevcut sistemin dşnda hareket ederek hzla gelişip bir kitle
snflar bugünün ve sosyalistler ise yarnn Almanyas için mücadele
göre sosyalistler ‘‘vatan hainleri’’ idiler (Bracher, 1970: 89). Dolaysyla
partisi haline gelmiştir (Bottomore, 1987: 28).
veriyorlard (James, 2009: 97). Tarihsel geçmişi Almanya’da başlayan
Bismack’n politikalarna en fazla tepki sosyal demokratlardan gelmiştir.
sosyal demokrasi, günümüzde köklü ekonomik-siyasal-toplumsal Sosyal demokratlarn ilk partileşme girişimi 1893 ylnda,
1878-1890 arasndaki dönemde SPD yasa-dş yollarla siyaset yapmaya
dönüşümlere paralel olarak çok boyutlu bir yeniden yaplanma içerisinde Lassalle’c sosyalist bir grubun ‘‘Genel Alman İşçileri Birliği’’ adnda bir
çalşmş ve mevcut sistemin dşnda hareket ederek hzla gelişip bir kitle
bulunmaktadr (Türköne, 2010: 130). Günümüz siyasetinde etkin olabilmek dernek kurmasyla başlamştr. Bunu, 1869’da August Bebel ve Wilhelm
partisi haline gelmiştir (Bottomore, 1987: 28).
için kendini yenileyen böyle bir ideolojinin tarihsel kökenindeki aktif Liebknecht önderliğinde Marksist bir parti olan Alman Sosyal Demokrat İşçi
Sosyal demokratlarn ilk partileşme girişimi 1893 ylnda,
faktörlerin araştrlmas önem arz etmektedir. Partisi (SDAP)’nin kuruluşu izlemiştir. August Bebel ve Wilhelm
Lassalle’c sosyalist bir grubun ‘‘Genel Alman İşçileri Birliği’’ adnda bir
Liebknecht’in yönetimindeki Alman Sosyal Demokrat İşçi Partisi (SDAP)
Bu kapsamda, çalşmada öncelikle SPD’nin kuruluş yllarnda
dernek kurmasyla başlamştr. Bunu, 1869’da August Bebel ve Wilhelm
ile Ferdinand Lassalle idaresindeki Alman İşçi Birliği’nin (ADAV) 1875
meydana gelen gelişmeler ele alnacaktr. Daha sonra Birinci Dünya Savaş
Liebknecht önderliğinde Marksist bir parti olan Alman Sosyal Demokrat İşçi
ylnda Gotha’da yaplan bir kongrede birleşmesi sonucunda ise August
sonuna kadar sosyal demokratlarn gerçekleştirdiği girişimlere değinilerek
Partisi (SDAP)’nin kuruluşu izlemiştir. August Bebel ve Wilhelm
Bebel’in parti başkanlğnda Alman Sosyal Demokrat Partisi (SPD)
çalşmann temel vurgusunu teşkil eden Weimar Cumhuriyeti (1918-1933)
Liebknecht’in yönetimindeki Alman Sosyal Demokrat İşçi Partisi (SDAP)
kurulmuştur (Örs, 2012: 263). Kuruluş yllarnda parti Alman Sosyalist İşçi
dönemindeki SPD’nin faaliyetleri evreler halinde incelenecektir. Bu
ile Ferdinand Lassalle idaresindeki Alman İşçi Birliği’nin (ADAV) 1875
ylnda Gotha’da yaplan bir kongrede birleşmesi sonucunda ise August
Bebel’in parti başkanlğnda Alman Sosyal Demokrat Partisi (SPD75)
kurulmuştur (Örs, 2012: 263). Kuruluş yllarnda parti Alman Sosyalist İşçi
Sosyal Bilimler Dergisi / Cilt: XV, Say 1, 2013
Sosyal Bilimler Dergisi / Cilt: XV, Say 1, 2013
Partisi adn taşrken, 1891 ylnda partinin ad Alman Sosyal Demokrat
Partisi (SPD) olarak değiştirilmiştir (Mertens, 2010: 1, SPD, 2012). Marx ve
Engels’in uluslararas sosyalist hareketten gerçekleşmesi isteğinden dolay
özel ilgi duyduğu SPD 1875 ylnda kurulduktan sonra, Avrupa’da en güçlü
sosyal dGemiroikş rat parti konumuna gelmiştir (Berman, 2012: 25).
SSoossyyoall odjie mdoiskirpaltilnair ni çiimn paarialeto rkluukr udmöun,e mtoi pAlulmmsaanly aysanpdya giodretareyka
çdakhaar mfaaszl a agçüsçlnednamn esöi ndeömnleidmiri.n Aşainles,ö lytoespil uBmidsamkai rcbki’re yralehraints zb ier tmairşatdira.
bBuislumnamrcakla sronsy asl adğelmayoaknr atblairrinnc bilu ieltekrilyeem essainhii pe ngsoelslyeaml ekg raumplaacrynl a,b Saşosnydaal
gDeelmmoekktreadt irP.a rTtio’pnliunm iuşç io lsunştufrnann aoiylelanrinn,  gküanzüann mkaomşualsla riçnian gsöorsey ayl adşaedvlğet
daneğlaiyşimşn, g edçiersdtieğkil edyöennü şübmir totapklumm unre fyaehn i ddüuzruemnlleamrae lgeröir e yşaepkmilleşntmr. esBinui
sgairğilşaimmalekrtiand ern. Böun emnolkilteardi ai,ş çbiu sçnalfşnmna siilgeo rHtao pdau’druam yuanşuann adnü zdeenğlieşnimm evsie,
dçaölnşümşüam küonş uailllea rsonsny adl ükzuerlutimlmu eislei, ildişekvilseit eilşe ablunlmmaa kbtüadrorl.a rnn açlmas ve
emekliliSko vyşeatr tlSaorsnya lisdt üCzeunmlehyuerniy etelemr eBkliirlliikğ i’npinla ndlaağmlamsa snkann uanrdlanrdnann
hçekra ranlmlaamsdda r.z Aorl mkaonşyuall’adra ygaeşraçyeaknle şGtiürirlcmisitşa no lainçi nb uS daürpze nslnemr eklearpdesn saodnertaa
kAulrmtualnuyşa oblmir uşrteufra.h Sdaerpv letsi norl arkaakp sadnlann darçllmmaakstaydlar . hBemis mdarachka’ nö nbcue
bfairabliiyrientdleernin asyornlumcaukn dzao reuldned a etkmaelayni hakedraebflaeldariğ ib utelumşmel uşa mhaeçm isde e işDçioleğrui
Ksoasryaadleiznmizd ehna laky rmkoakm ş(uBseulyglea, 2t0a1n1ş: m23ş0t;r .R oKskapinn, 2n0 1a1ç: l2m0a5s), eoskluidmelnu bevrei
oAllummasnuyza ’pdeak eçtokki nd ugrüuçm uo lbaner aJbuenrkinedrlee rginet ir(mbüiyştüirk. Btoapşrtaak a islea hkipulreurmi)u, oblümyüakk
übzuerjruev aaizlein iilne ildişekstieliğ einkio nsoamğlia, meğaikti mv,e s ağAllmk avne guiblui spaelk bçoirkli ğailnani bkuu rkmapakdtarn.
oAllummalnuy yaa’n dan oüluçm asyurz etrkeijliemn mdiöşntier.m inde (İmparatorluk, Weimar ve Nazi
rejimi) ana sorun her zaman ulusal birliği kurmak olmuş ve siyasal sistemler
Kapnn etkileri kişilere göre değişmektedir. İnsanlarn sahip olduğu
sürekli olarak ulusal birlik sorunu yönünden değerlendirilmiştir (Çam, 2000:
sosyal statüler ve roller, bu değişikliğin en büyük faktörüdür. Bir pansiyon
276). Ulusal birliğin gerçekleştirilebilmesi için de liberal orta snf
işletmecisi için çok olumlu etkilerden bahsedilebilirken, aile içerisinde eş
susturulmaya, merkezi otorite güçlendirilmeye ve milliyetçi bir politika
konumunda olan kadnlar için böyle olmayabilmektedir. Ayrca çocuk ve
izlenerek ekonomik kalknma gerçekleştirilmeye çalşlmştr (Sander, 1992:
gençlerde etkilenmişlerdir.
163). Fakat burada yaplan vahim hatalardan biri halkn büyük bir kesiminin
Snr kapsndan geçişler 2011 ylna kadar pasaportla yaplyordu.
desteğini alan bir hareketle uzlaşmaya gidilmemiş olunmasdr (Bracher,
Ancak 2011 ylnda sadece bir lira verip nüfus cüzdann gösterip
1970: 89).
Gürcistan’a geçiş yapmak mümkün olmuştur. Snr kapsnn özellikle
Sosyal demokratlarn Reichstag seçimlerindeki artan başarlar ve
serbest geçişe açlmasndan sonra Hopa’nn sosyo-ekonomik yaps
imparatorluğa karş olan muhalif tutumlarndan dolay imparatorluk
değişmiştir. Araştrma bu değişimi sosyolojik olarak inceleyerek var olann
şansölyesi Bismarck, 1878 ylnda ‘‘Sosyal Demokratlarn Tehlikeli
ortaya çkarlmas veya anlaşlmasnda etkili olacaktr.
Entrikalarna Karş Kanun’’ adnda bir sosyalist kanun (Sozialistengesetz)

çkarmştr. Bu kanunla sosyal demokratlarn seçimlere katlm
engellen1m.emiş Tolemoarkikla Ç beirrçliekvtee, sosyal demokrat örgütlerin sendikalar ve
parti gaz1e.1te.leri ç Aeşiiltel i operasyonlar ile yasaklanmştr. Sosyal Demokratlar
bu yasaklara, İşçispor ve Eğitim dernekleri vastasyla parti üyelerinin siyasi
Bu çalşmada aile kurumu önemli bir yer tutmasndan dolay aileye
faaliyetlerini bu derneklerde gerçekleştirmelerine olanak sağlayarak ve
dair ksa teorik bilgilere yer verilmiştir. Toplumlar sosyal gruplardan
yasaklanan parti gazetelerinin yerini yerelde etkili olan sosyal demokrat
meydana gelmiş sosyolojik birimlerdir. Aile de toplumu oluşturan sosyal
dergiler çkararak karş koydular. Bu dergiler sayesinde parti liderliği ile
gruplarn en önemlisidir. Aile ayn zamanda toplumda insanlarn bir arada
taban arasndaki iletişim devam ettirildi ve böylece partinin siyasi
bulunmalarna yardmc olan bir kurumdur. Dolaysyla aile toplumun
faaliyetlerde bulunmasna imkan tannmş oldu (Mertens, 2010: 1-2). Nettl
temelinde yer alr.
(1965), gizli birtakm faaliyetlerle gelişen SPD’yi ‘‘katlmc olmayan
Sosyal bilimciler ailenin tanmnn yaplabilmesi ve snrlarnn
çizilebilmesi için farkl ölçütler kullanmşlardr. Kimisi ayn çat altnda
76
oturanlar, kimisi kan bağ ile birbirine bağl olanlar kimisi ise çocuk
N. Ylmaz / Weimar Dönemi ve Öncesinde Meydana Gelen Siyasi Çekişmeler ve
Sosyal Bilimler Dergisi / Cilt: XV, Say 1, 2013
Ekonomik Krizlerin Alman Sosyal Demokrat Partisi Bağlamnda Genel Bir
Değerlendirmesi
N. Ylmaz / Weimar Dönemi ve Öncesinde Meydana Gelen Siyasi Çekişmeler ve
Ekonomik Krizlerin Alman Sosyal Demokrat Partisi Bağlamnda Genel Bir
Değerlendirmesi
muhalefet’’ (non-participating opposition) olarak adlandrmştr. Aşr
Partisi adn taşrken, 1891 ylnda partinin ad Alman Sosyal Demokrat
memnuniyetsizlik durumunun söz konusu olduğu çeşitli toplumlarda zaman
Partisi (SPD) olarak değiştirilmiştir (Mertens, 2010: 1, SPD, 2012). Marx ve
zaman katlmc olmayan muhalefet anlayşnn meydana gelmesi olasdr.
Engels’in uluslararas sosyalist hareketten gerçekleşmesi isteğinden dolay
Bütün sosyalist partiler ile 1920’lerin faşist partilerinde sürekli bir katlmc
özel ilgi duyduğu SPD 1875 ylnda kurulduktan sonra, Avrupa’da en güçlü makalenin ileri sürdüğü argüman bir bütün olarak değerlendirildiğinde
olmayan muhalefet unsuru bulunmaktadr (Bottomore, 1987: 28).
sosyal demokrat parti konumuna gelmiştir (Berman, 2012: 25). Weimar Cumhuriyeti dönemi ve öncesinde meydana gelen siyasi çekişmeler
Almanya’da SPD ile gelişen sosyal demokrasi akmna paralel
Sosyal demokratlarn imparatorluk dönemi Almanyasnda giderek ve ekonomik krizlerin Nazizm’in tetikleyicisi olarak görülmesi gerektiğidir.
olarak diğer ülkelerde de sosyal demokrat partiler kurulmaya başlanmştr.
daha fazla güçlenmesi dönemin şansölyesi Bismarck’ rahatsz etmiştir. Weimar Cumhuriyeti dönemi ve öncesine ilişkin sosyal demokrasi
Danimarka’da (1878), Norveç’te (1887) ve İsveç’te (1889) kurulan güçlü
Bismarck sosyal demokratlarn bu ilerlemesini engellemek amacyla, Sosyal anlayşnn temel taş konumundaki Alman Sosyal Demokrat Partisi’nin
sosyal demokrat partiler ve 1889 ylnda ise Avusturya-Macaristan
Demokrat Parti’nin işçi snfnn oylarn kazanmamas için sosyal devlet gerçekleştirdiği politikalar ile ilgili Türkçe literatürde yeterli çalşmann
İmparatorluğu kapsamndaki tüm işçi örgütlenmelerini bir araya getiren
anlayşn destekleyen bir takm refah düzenlemeleri yapmştr. Bu yaplmamş olmasndan dolay, makalenin literatüre katk sağlayacağ
Brunn Kongresi’nde kurulan Avusturya Sosyal Demokrat Partisi
girişimlerin en önemlileri işçi snfnn sigorta durumunun düzenlenmesi, düşünülmektedir.
(Sozialdemokratische Partei Österreichs/SPÖ) başlca önemli örneklerdir
çalşma koşullarnn düzeltilmesi, devlet iş bulma bürolarnn açlmas ve
(Örs, 20 12: 264).
emeklilik şartlarn düzenleyen emeklilik planlamas kanunlarnn
1 . Alman Sosyal Demokrat Partisi’nin Kuruluşu
çkarlmasdr. Almanya’da gerçekleştirilmiş olan bu düzenlemelerden sonra
Almanya bir refah devleti olarak adlandrlmaktadr. Bismarck’n bu İ2k.i nBciir inDcüi nDyaü nySaa vSaaşv asşo nSuonnau nkaa dKaar daArl mAalnmyaan’d Sa osüyça l aDyerm orekjrimat
faaliyetlerin sonucunda elde etmeyi hedeflediği temel amaç ise işçileri uPyagrutliasni m(SPştDr): 1871-1918 aras İmparatorluk Dönemi, etkin demokratik bir
sosyalizmden ayrmak (Belge, 2011: 230; Roskin, 2011: 205), eskiden beri rejimi am18aç9l0a mayklla nbdiar liktBe ibsmaşaarrcsk’z no lang ö1r9e1v8d-e1n9 33ç Wekeilimmeasri nCduemn hursioynertia
Almanya’da etkin güç olan Junkerlerin (büyük toprak sahipleri), büyük DSöonzieamliis tveen g1e9s3e3tz-1 (9s4o5s yaarlaisst lNeraez ik Daröşn ekmani u(nÇ)a mka,l d20r0l0m: 2ş7, 6s)iy. asi partiler daha
burjuvazinin desteğini sağlamak ve Alman ulusal birliğini kurmaktr. önemli 1h8a7le1 ’gdeelnm i1ş9 1v8e ’eS oksaydaal rD seümreonk rİamt pPaarratit ohrluzlka rbeüjiymümi edyöen ebmaşinlainm bştirr
Almanya’nn üç ayr rejim döneminde (İmparatorluk, Weimar ve Nazi d(eRmosokkirna,s i 2o0l1m1a:d 2ğ0 5g)ö. rüPlamrteikntiend ibr.ü Byüuk dlüöğnüenmü nA lamrtamn aŞsa nbsöelryaebseir’innidne s isyeaçsiaml
rejimi) ana sorun her zaman ulusal birliği kurmak olmuş ve siyasal sistemler ibkatişdaarrsdan  rdeae l geptoirlmitiikşatilra. r Aolmluaşntu rSaboislyeacle kD ekmadoakrr at güPcaert isis ah(SipP Do),l d1u8ğ9u0,
sürekli olarak ulusal birlik sorunu yönünden değerlendirilmiştir (Çam, 2000: Şsaençismöllyeeri’nndine %(B 2a0ş boayk aonr)a nkyelna düi ç byalk öannlcaerkni 1 8k8e7n sdeisçiinminle riantea ygaöbrield oiğyil arvne
276). Ulusal birliğin gerçekleştirilebilmesi için de liberal orta snf pikari lakmatennato yçak arkmarşşt r.s oBruum blauşlaurğlun suenç imol mtreanddği  davhea syoansaramkai seoçrigmanle rdoel adne
susturulmaya, merkezi otorite güçlendirilmeye ve milliyetçi bir politika Rdeeivcahmst aegt’mni şb üvteç ey1i9 1k2ab uyl lentmdae ky vapeylaa nr eidmdeptamraetko rgluibki smnecrllis bi irs egçüimcel esraihnidpe
izlenerek ekonomik kalknma gerçekleştirilmeye çalşlmştr (Sander, 1992: o(lRdeuiğcuh sbtiarg dswönaehmledni)r (SRPoDsk yina,k 2la0ş1k1 : %20 53)5. oy almştr. Bu seçim sonucuyla,
163). Fakat burada yaplan vahim hatalardan biri halkn büyük bir kesiminin 1907 seİçmimpalerraitnoer lguökr e oyre joirmaninnin %5e.9n arttörnaeramkl i1 912ö zseelçliimklleerriinnddeen e n fabzirlia
desteğini alan bir hareketle uzlaşmaya gidilmemiş olunmasdr (Bracher, İomypua aralatonr pluağrtuin o lmusşi yvaes aiml parsaotorurlmuklu mluekc lisintadşem (Rameiacshsdtarg. ) temİmsipl aerdaitloernlu ekn
1970: 89). sgoürçulmü lpualurtki lgarrunbu nfai islaehni p şoalnmsuöşlytuer’ y(Me erdteevnrse, t2m0i1ş0ti:r .2 ).Ö zellikle Otto von
Sosyal demokratlarn Reichstag seçimlerindeki artan başarlar ve Bismarck1 9d1ö2n eymlinnddea,k io nRueni cghüstçalgü kseişçiilmiğlie rsianydees inSdPeD, Ş%an s3ö5ly eo ym eavlmkiai sönna
imparatorluğa karş olan muhalif tutumlarndan dolay imparatorluk prlaağnma eçnk, mpaşrltarm (eÇnatmod, a2 0an0c0a: k2 7%9 ).2 8Ş aonrsaönlyned Ba imsmilalerctvke kviel iKnea yszaehri pW oillmheulmştu’er.
şansölyesi Bismarck, 1878 ylnda ‘‘Sosyal Demokratlarn Tehlikeli gPöarrel asmoesnytaolidsatl etre m‘‘svilaitna nd ühşaüinkl eorlim’’a sidnildeark (i Btreamchele rn, e1d9e7n0 :i se8 9R).e iDchoslataygs’dyalkai
Entrikalarna Karş Kanun’’ adnda bir sosyalist kanun (Sozialistengesetz) Bteimsmsialc ko’rna npnol itiykaa ladran am einll eftavzelkai lit epdkaiğ slomsynal dbeemliorlkeryaetlna rdIaVn. gFerlmiedişrtiicrh.
çkarmştr. Bu kanunla sosyal demokratlarn seçimlere katlm 1W87il8h-e1l8m9’0in a r‘a‘süçn dsankif dsiösnteemmid’e’d iSr.P BDu ysaisstae-md şg elyiroil lçaorlka osliayna skeets iymaipnm daayhaa
engellenmemiş olmakla birlikte, sosyal demokrat örgütlerin sendikalar ve çfaalzlşam mşi lvleet vmekeivlic uçt ksairsmteamsinna doşlanndaak shaağrelakyeat ne bdierr eskis themzldai rg. eBliuş iypö nbtier mklietl eo
parti gazeteleri çeşitli operasyonlar ile yasaklanmştr. Sosyal Demokratlar pdaörntiesmi hdael ingee lgireil myüişktsire k(B ooltatno m%o r1e,5 1’l9ik8 7k: e2s8im). , parlamentodaki sandalyelerin
bu yasaklara, İşçispor ve Eğitim dernekleri vastasyla parti üyelerinin siyasi üçte ikiSsionsiy sael çebdielimyoorkdruat.l aZrenn ginil ks oyplua rttoilperşamk es ahgibirii şsimnif is1e8 9m3u hayfalznadkaâ,r
faaliyetlerini bu derneklerde gerçekleştirmelerine olanak sağlayarak ve Lpaasrstiallelred’ecn sosesyçialleicste kb irm gilrluebtvuenk i‘l‘lGereinneinl Atolmplaunm İsşaçl iletarbi aBnirnli ğio’’lu aştdurnudyao rbdiru
yasaklanan parti gazetelerinin yerini yerelde etkili olan sosyal demokrat d(eBrenlegke , k2u0r1m1a: s2y34la) . b aşlamştr. Bunu, 1869’da August Bebel ve Wilhelm
dergiler çkararak karş koydular. Bu dergiler sayesinde parti liderliği ile
LiebknecShPt Dön’ndienr lbiğaişnadres M saardkesciset sbeirç ipmalretir doelakni Aoylm oarnan Slaorsynanl Daertmtroklmraat sİşyçlia
taban arasndaki iletişim devam ettirildi ve böylece partinin siyasi
Psanrtirsli ka(SlmDaAmP)ş’,n binu nuknu ryualnuş us rai,z lpeamrtiiş tüiyr.e sAayugsunsdt a Bdae bkels a vsüe redWe iblhüeylmük
faaliyetlerde bulunmasna imkan tannmş oldu (Mertens, 2010: 1-2). Nettl
Lbiier bakrnteşc hmt’eiynd aynöan egteimlminişdteirk.i 2A0.l myaünz ySlons ybaal şDnedma o2k5r0a.t0 0İş0ç iü yPeayrtei ssi a(hSipD AolPa)n
(1965), gizli birtakm faaliyetlerle gelişen SPD’yi ‘‘katlmc olmayan
ile Ferdinand Lassalle idaresindeki Alman İşçi Birliği’nin (ADAV) 1875
ylnda Gotha’da yaplan bir kongrede birleşmesi sonucunda ise August
Bebel’in parti başkanlğnda Alman Sosyal Demokrat Partisi (SPD77)
kurulmuştur (Örs, 2012: 263). Kuruluş yllarnda parti Alman Sosyalist İşçi
Sosyal Bilimler Dergisi / Cilt: XV, Say 1, 2013
Sosyal Bilimler Dergisi / Cilt: XV, Say 1, 2013
parti, 1913 ylnda ise bir milyonun üzerinde bir üye kitlesine sahipti
(Bottomore, 1987: 28; Mertens, 2010: 2). SPD’nin bu seçimlerdeki
başarlarnn ve parti üye saysndaki artşn arka plannda yer alan temel
neden, partinin işçi örgütleriyle bağlantl olarak gerçekleştirdiği mücadele
ve partGi irliidş er kadrosunun uygulamadan gelen sendikaclar ve parti
yöneticiSleorsinydoelonj io ludşimsiapslindi r (iSçainn deari,l e2 01k0u:r u1m8)u. , toplumsal yapy ortaya
çkarmasSo sayçals dnedmaonk raösnie amçlisdnird. anA 1i9le1,4 ytolpl uAmlmdaakniy a’bdiare öynleerminl i bbiirr karrlamdaa
bnuolkutnasm aloalrarnak saağdllaaynadnr lbabiriilnirc.i l Çeütnkkiyüe ssoashyiapl dsoesmyoakl ragtrlaurp lairmnp arbaatoşrnludka
gheülkmüemketteidnier . kTaroşp lsuemrtu eloelşutşirtuelr abni r atiuletunmina, gsaühniüpn o lkmoşaulallranran ar ağgmöreen ,y aBşiardinğci
dDeüğniyşiam ,S agveaçşird iöğni cdeösinnüdşeü mb irtoçopklu msousny ayle ndie mduorkurmatl arsaa vgaöşr eç şğekrtikllaennlmğesnidnai
sbauğlulanmaraakkt,a dülrk. eBniun nsoakvtaaşdaa ,g ibrmu eçsainleş mnae dielen Holompuaş’dtuar y(aGşeainsasn, 1d9e7ğ0iş: im46 3v)e.
dSöPnDü şmümecülins agilreu bsous y(Kala krlu rLuimebuk inleec ihlitş kgiisbii esleo saylanl mdaekmtaodkrra.t lar hariç) partiler
arasndaSkoi vsyüertt üSşomseynailnis t gCeçuimcih uorliayreatkle rd uBrdirulirğuil’mnians ndaa ğvlem aismnpanr aatordrlunğduann
hsaevr aşaan lagmirdmae szionri koolaşunlalkalr ykaşlaaycaakn Gsaüvracşis tkanre diçilienr inSianr p vesrnilmr eksainpes  ilaidşkeitna
kkuarraturllaurşa olelmhdueş tuory. kSualrlpan asrank r onkaayp svnernm işatçir.l mBausnyulna nheetmic esdinadhea söanvcaeş
besirnbaisrinnddae n Kaayyrzlemr’aink zvoer uinmdap arkaatolarnlu ka krhaübkaülamr etbinuilnu şmalueşn ehne me ledştei riDlmoeğsui
Kyaasraakdleannimz şhtarl k(M ekrotemnsş,u s2u0y1l0a: 2ta; nScşmhwşatrrz., 2K00ap4)n. Sno nauçç lomlaarsa k,o 4lu Amğluu stvoes
o19lu1m4’sduez paecki lç oksa dvuaşru mbuü tbçeersai beRrienidceh sgtaegti’rmn iştöirn.ü Bnea ştag eatiilrei ldkiuğriunmdeu, olSmPaDk
ümziellreet vaeilkei lilleer iinliişnk il‘i‘ ebküotünno miiş,ç eilğeirtiinm , uslauğsllakr avrea sg ibdi apyeakn çşomka aslann’ ’b uu knauptadraank
olelhutme louy y ka udlala onlmumalsaurz (eRtkoislkeinnm, i2ş0ti1r1. : 205) SPD’nin savaş öncesi birliğini ve
disiplinini bozmuştur (Geiss, 1970: 463).
Kapnn etkileri kişilere göre değişmektedir. İnsanlarn sahip olduğu
sosyal sAtaltmülaenr vSeo sroylalle rD, ebmu odkerğaitş iPklairğtiinsi e(nS PbDüy) ümk efcalkitsö rgürduübru. nBunir bpuan ssaiyvoanş
dişelsettemğeincies it eipçkini oçloarka ko l1u9m1l6u yeltknidlear dKeanr lb Laihesbekdnileecbhitl ivrkee Rn,o saail eL uixçeermisbinudrge’ uenş
kliodnerulmiğuinnddea oSloasny akla dDnelmaro ikçriant bPöayrltei oilçmeraiysianbdielm ebkirt ed‘i‘rS. pAarytarkcüas çoBciurlkiğ iv’e’
goelunşçtluerrudlem eutşktiuler.n mPaişrlteidrde iry.e r alan fakat Spartaküs Birliği’ne katlmayan bir
grup sol kanat üyesi sosyal demokrat ise SPD-İmparatorluk meclis
Snr kapsndan geçişler 2011 ylna kadar pasaportla yaplyordu.
grubundan ayrlarak 1917 ylnda Bağmsz Alman Sosyal Demokrat Partisi
Ancak 2011 ylnda sadece bir lira verip nüfus cüzdann gösterip
(USPD)’ni kurmuşlardr (Mertens, 2010: 2). Böylece on dokuzuncu yüzyln
Gürcistan’a geçiş yapmak mümkün olmuştur. Snr kapsnn özellikle
son çeyreğinde II. Enternasyonel’e üye olan en büyük Marksist parti olan
serbest geçişe açlmasndan sonra Hopa’nn sosyo-ekonomik yaps
SPD, Birinci Dünya Savaş sonras ilk bölünmeyi yaşamş oldu (Eroğul,
değişmiştir. Araştrma bu değişimi sosyolojik olarak inceleyerek var olann
2010: 253).
ortaya çkarlmas veya anlaşlmasnda etkili olacaktr.
Karl Liebknecht’in liderliğinde bulunan SPD içerisindeki Spartaküs

Birliği’nde yer alan sosyal demokratlar ise 29 Aralk 1918 de Berlin’de
1. Teorik Çerçeve
yaptklar bir kongrede ‘‘Alman Komünist Partisi’’ni (KPD) kurarak
1.1. Aile
(Mertens, 2010: 2), Sosyal Demokratlar, işçi snfna ihanet eden bir grup
olarak nBitue leçnaldişrmmaedyae abilaeş lkaumrulmarud ör n(eSmanlid ebri,r y2e0r1 0tu: tm18a)s. nAdyarn cdao lUaySP aDil’enyine
bdiariçro kk üsay estei odreik bub ialgşialmeraed ay eAr lmvaenri lKmoişmtiür.n isTto Ppalurmtislia’rn es ogseyçaml işgtirru. pGlaerrdiayne
kmaelyand adniağ egre lBmaiğş msosszy oSloojsiyka lb iDriemmleorkdriart. laAr iliese d1e9 2to2p lyumlnud ao luteşkturarar nS PsoDs’yyael
gkrautplmlarşnla redn r ö(nMemerltiesnids,i r2. 0A10il:e 2 a).y n zamanda toplumda insanlarn bir arada
bulunmalarna yardmc olan bir kurumdur. Dolaysyla aile toplumun
Rusya’daki 1917 Bolşevik ihtilali öncesi çok solda görünen SPD,
temelinde yer alr.
Bolşevik devrimi sonras Bolşevik yanls Alman komünistlerin ortaya
çkmasySloas, yakl enbdiliilmercinilie r saiyilaesnailn tyaenlpmaznedne ya‘‘porlatab’i’lymae siy avke n sngörlramrenyne
çizilebilmesi için farkl ölçütler kullanmşlardr. Kimisi ayn çat altnda
78
oturanlar, kimisi kan bağ ile birbirine bağl olanlar kimisi ise çocuk
Sosyal Bilimler Dergisi / Cilt: XV, Say 1, 2013 N. Ylmaz / Weimar Dönemi ve Öncesinde Meydana Gelen Siyasi Çekişmeler ve
Ekonomik Krizlerin Alman Sosyal Demokrat Partisi Bağlamnda Genel Bir
Değerlendirmesi
N. Ylmaz / Weimar Dönemi ve Öncesinde Meydana Gelen Siyasi Çekişmeler ve
Ekonomik Krizlerin Alman Sosyal Demokrat Partisi Bağlamnda Genel Bir
Değerlendirmesi
parti, 1913 ylnda ise bir milyonun üzerinde bir üye kitlesine sahipti başlamşlardr (Sander, 2010: 18). Daha sonraki yllarda ise Alman
(Bottomore, 1987: 28; Mertens, 2010: 2). SPD’nin bu seçimlerdeki Sosyalistleri, Marksist köklerinden kopup revizyonizme, yani sosyalizmin
başarlarnn ve parti üye saysndaki artşn arka plannda yer alan temel radikal devrimler yerine demokratik yollar vastasyla tedricen
neden, partinin işçi örgütleriyle bağlantl olarak gerçekleştirdiği mücadele milearklaelyeenbinil ecileeğrii fiskürridnüeğ düo ğarrug üymönaenl diblierr (bRüotüskni no, l2a0ra1k1 : d2e0ğ5e)r. l eBnudnirdiladni ğsionndrea
ve parti lider kadrosunun uygulamadan gelen sendikaclar ve parti WSPeDim iaçri nC udmemhoukriryaetitki dyöönnetmemi lveer ösinycaessailn diket imdaeryad aunlaaş mgealdena sdiayhaas ie çtkeikni şbmire lreorl
yöneticilerinden oluşmasdr (Sander, 2010: 18). voey enkaomnaoyma ibka kşrliazmlerşitnr .N Bazuirzamda’i nS PteDti’knlieny iMcisair koslaisrta kk ögköerünldmene ski ogpemreakstiğnidni rt.e k
sebebi Alman komünistlerinin ortaya çkmas değildir. Bunun yannda sosyal
Sosyal demokrasi açsndan 1914 yl Almanya’da önemli bir krlma Weimar Cumhuriyeti dönemi ve öncesine ilişkin sosyal demokrasi
demokrat partiler geleneksel işçi seçmenler dşndaki seçmen kitlesinin
noktas olarak adlandrlabilir. Çünkü sosyal demokratlar imparatorluk anlayşnn temel taş konumundaki Alman Sosyal Demokrat Partisi’nin
ilgisini de çekmek zorundaydlar (Merkel vd., 2012: 21).
hükümetine karş sert eleştirel bir tutuma sahip olmalarna rağmen, Birinci gerçekleştirdiği politikalar ile ilgili Türkçe literatürde yeterli çalşmann
Dünya Savaş öncesinde birçok sosyal demokrat savaş çğrtkanlğnda yaplmamSoşs yaoll mDasenmdoaknr atdlaorlany , enm aektaklienn ino ldliutğerua tüdröe nekmat ko lasna ğlaWyaecimağar
bulunarak, ülkenin savaşa girmesine neden olmuştur (Geiss, 1970: 463). dCüuşmünhüulrmiyeekttie kduirr.u lmadan önce Sosyal Demokratlar iktidara taşyacak lehde
SPD meclis grubu (Karl Liebknecht gibi sosyal demokratlar hariç) partiler birtakm gelişmeler meydana gelmiştir. O dönemde Başbakan olan Max de
arasndaki sürtüşmenin geçici olarak durdurulmasna ve imparatorluğun Bade, İmparatora danşmadan II. Wilheim ve diğer prenslerin tahtlarn terk
1. Alman Sosyal Demokrat Partisi’nin Kuruluşu
savaşa girmesini olanakl klacak savaş kredilerinin verilmesine ilişkin ettiklerini ilan ederek, başbakanlğ sosyalistlerden Friedrich Ebert’e teslim
kararlara lehde oy kullanarak onay vermiştir. Bunun neticesinde savaş etmiştirİ k(iAnrcmi aDoğülnuy, a2 0S0a7v:a ş14 3s)o. nFurniae drkicahd arE bAerltm baanşykaa’ndla ğünçd a ay1r8 Kreajsimm
esnasnda Kayzer’in ve imparatorluk hükümetinin alenen eleştirilmesi u1y9g1u8l’adnem bşitr rg: r1u8p7 1s-o1s9y1a8li sat ralisd eİrm ‘p‘asarağt ovrelu ks oDl öknaenmati , Seotksyina ld eDmemokorkartiaktl abri’r’
yasaklanmştr (Mertens, 2010: 2; Schwarz, 2004). Sonuç olarak, 4 Ağustos rgeejiçmicii abmira çhlüakmüamkelat kbuirrlaikratek bcauşmarhusrziy oetlia nil a1n9 1e8tt-i1le9r3. 3B Wöyeliemcea ra dCunm mhuercilyiesitni
1914’de acil savaş bütçesi Reichstag’n önüne getirildiğinde, SPD DWöeniemmair vkee 1n9ti3n3d-e1 9to4p5l aanramsa sNnadzai nD aölnaenm Wi (eÇimamar, 2C0u0m0:h 2u7ri6y)e.t i kurulmuş oldu
milletvekillerinin ‘‘bütün işçilerin uluslararas dayanşmasn’’ unutarak (Uzun, 21080731:’ d5e9n8 )1. 9 1 8’e kadar süren İmparatorluk rejimi döneminin bir
lehte oy kullanmalar (Roskin, 2011: 205) SPD’nin savaş öncesi birliğini ve demokra si olmadğ görülmektedir. Bu dönem Alman Şansölyesi’nin siyasal
disiplinini bozmuştur (Geiss, 1970: 463). iktidarda reel politikalar oluşturabilecek kadar güce sahip olduğu,
3. Weimar Cumhuriyeti Döneminde SPD
Şansölye’nin (Başbakan) kendi bakanlarn kendisinin atayabildiği ve
Alman Sosyal Demokrat Partisi (SPD) meclis grubunun bu savaş
Weimar Cumhuriyeti, 1918-1933 yllar arasndaki dönemde
parlamentoya karş sorumluluğunun olmadğ ve yasama organ olan
desteğine tepki olarak 1916 ylnda Karl Liebknecht ve Rosa Luxemburg’un
Almanya’nn yönetiminde söz sahibi olmuş cumhuriyetin addr. Dönemin
Reichstag’n bütçeyi kabul etmek veya reddetmek gibi snrl bir güce sahip
liderliğinde Sosyal Demokrat Parti içerisinde bir ‘‘Spartaküs Birliği’’
göze çarpan en önemli özelliği ise şüphesiz ekonomik krizlerdir. Weimar
olduğu bir dönemdir (Roskin, 2011: 205).
oluşturulmuştur. Partide yer alan fakat Spartaküs Birliği’ne katlmayan bir
döneminde meydana gelen ekonomik krizler başarl bir yönetim anlayşnn
grup sol kanat üyesi sosyal demokrat ise SPD-İmparatorluk meclis İmparatorluk rejiminin en önemli özelliklerinden biri
önündeki en büyük engelleri teşkil etmişlerdir (LERNSTUNDE, 2012).
grubundan ayrlarak 1917 ylnda Bağmsz Alman Sosyal Demokrat Partisi İmparatorluğun siyasal sorumluluk taşmamasdr. İmparatorluk
İmparatorluktan devralnan istikrarsz bir ekonomi ekonomik krizlerin
(USPD)’ni kurmuşlardr (Mertens, 2010: 2). Böylece on dokuzuncu yüzyln sorumluluklarn fiilen şansölye’ye devretmiştir. Özellikle Otto von
temelindeki en önemli sebeplerden biridir. Söz konusu ekonomik krizleri
son çeyreğinde II. Enternasyonel’e üye olan en büyük Marksist parti olan Bismarck döneminde, onun güçlü kişiliği sayesinde, Şansölye mevkii ön
tetikleyen diğer bir önemli sebep ise Almanya’nn 1914-1918 yllar arasnda
SPD, Birinci Dünya Savaş sonras ilk bölünmeyi yaşamş oldu (Eroğul, plana çkmştr (Çam, 2000: 279). Şansölye Bismarck ve Kayzer Wilhelm’e
ksa ve uzun vadeli borç alm yoluna giderek enflasyon ile savaş finanse
2010: 253). göre sosyalistler ‘‘vatan hainleri’’ idiler (Bracher, 1970: 89). Dolaysyla
etmeye çalşmasdr. Bunun sonucunda 1914 ile 1918 arasnda iç fiyatlar üç
Bismack’n politikalarna en fazla tepki sosyal demokratlardan gelmiştir.
Karl Liebknecht’in liderliğinde bulunan SPD içerisindeki Spartaküs kat artmş ve Alman para birimi Mark’n dş satn alma gücü zayflamştr
1878-1890 arasndaki dönemde SPD yasa-dş yollarla siyaset yapmaya
Birliği’nde yer alan sosyal demokratlar ise 29 Aralk 1918 de Berlin’de (Elm, 2005:16).
çalşmş ve mevcut sistemin dşnda hareket ederek hzla gelişip bir kitle
yaptklar bir kongrede ‘‘Alman Komünist Partisi’’ni (KPD) kurarak
Weimar Cumhuriyeti dönemi genel hatlaryla iktisadi olarak
partisi haline gelmiştir (Bottomore, 1987: 28).
(Mertens, 2010: 2), Sosyal Demokratlar, işçi snfna ihanet eden bir grup
özetlenecek olursa; 1923 ylna kadarki dönem Almanya’da savaş sonras
olarak nitelendirmeye başlamlardr (Sander, 2010: 18). Ayrca USPD’nin Sosyal demokratlarn ilk partileşme girişimi 1893 ylnda,
enflasyonun hakim olduğu bir dönemdir. 1923-1924 yllarnda gerileme ve
birçok üyesi de bu aşamada Alman Komünist Partisi’ne geçmiştir. Geriye Lassalle’c sosyalist bir grubun ‘‘Genel Alman İşçileri Birliği’’ adnda bir
yüksek işsizlikle beraber bir para istikrar durumu söz konusu olmuştur.
kalan diğer Bağmsz Sosyal Demokratlar ise 1922 ylnda tekrar SPD’ye dernek kurmasyla başlamştr. Bunu, 1869’da August Bebel ve Wilhelm
1925’de Almanya tekrar yeni bir ekonomik gerileme durumu ile karş
katlmşlardr (Mertens, 2010: 2). Liebknecht önderliğinde Marksist bir parti olan Alman Sosyal Demokrat İşçi
karşya kalmştr. 1926’dan 1929 ylna kadar ise bir refah dönemi hüküm
Partisi (SDAP)’nin kuruluşu izlemiştir. August Bebel ve Wilhelm
Rusya’daki 1917 Bolşevik ihtilali öncesi çok solda görünen SPD, sürmüş, ancak bu refah döneminin ardndan meşhur 1929 büyük ekonomik
Liebknecht’in yönetimindeki Alman Sosyal Demokrat İşçi Partisi (SDAP)
Bolşevik devrimi sonras Bolşevik yanls Alman komünistlerin ortaya buhran meydana gelmiştir (James, 2009: 124). Bu ekonomik gelişmeler baz
ile Ferdinand Lassalle idaresindeki Alman İşçi Birliği’nin (ADAV) 1875
çkmasyla, kendilerini siyasal yelpazede ‘‘orta’’ya yakn görmeye
ylnda Gotha’da yaplan bir kongrede birleşmesi sonucunda ise August
Bebel’in parti başkanlğnda Alman Sosyal Demokrat Partisi (SPD79)
kurulmuştur (Örs, 2012: 263). Kuruluş yllarnda parti Alman Sosyalist İşçi
Sosyal Bilimler Dergisi / Cilt: XV, Say 1, 2013
Sosyal Bilimler Dergisi / Cilt: XV, Say 1, 2013
alnarak Weimar Cumhuriyeti kendi içerisinde dört farkl döneme ayrlarak
incelenebilir (LERNSTUNDE, 2012). Bunlar:
1. Dönem: Rusya’da Bolşevik Devriminin Gerçekleşmesi ve
Cumhuriyetin Kurulmas (1918-1919)
Giriş
2. Dönem: Kriz Yllarnn Başlangc (1920-1923)
Sosyoloji disiplini için aile kurumu, toplumsal yapy ortaya
3. Dönem: İstikrarl ve Altn Yirmili Yllar (1924-1929)
çkarmas açsndan önemlidir. Aile, toplumdaki bireylerin bir arada
4. Ekonomik Kriz ve Demokrasinin Sonu (1929-1933).
bulunmalarn sağlayan birincil etkiye sahip sosyal gruplarn başnda
gelmekte dir. Toplumu oluşturan ailenin, günün koşullarna göre yaşadğ
değişim,3 .g1e. çRirudsiyğai ’ddöan Büşoülşmev itko pDluemvruinm iyneinn iG deurrçuemklleaşrma egsöi rvee şCekuimllhenumriyeestiinni
sağlamaktadr. Bu noktada, bu çalşma ile Hopa’da yaşanan değişim ve
Kurulmas (1918-1919)
dönüşümün aile sosyal kurumu ile ilişkisi ele alnmaktadr.
Almanya’da Weimar döneminde gerçekleşen cumhuriyet ve
anayasalS odvüyzeetn Sboirs yaarlzisutn uCnu mdheğuirli,y eatklesrin eB igrlailğiip’ ndine vdleatğlelrmina szonrlna maardlanrdnann
ehtekri sai nillaem odrtaa yzao rç kkaonş ublilra rz oyrauşnalyualunğ uGnü rnceitsitcaens iniçdien gSearçrpe kslenşmr işktairp. sW eaidmeatar
Ckuurmtuhluuşri yeotlim uBşitruinr.c i SDarüpn ysa nSra vkaaşp’nsdnakni abçüylmüka sbyilra ahskemer i dyaehnai lgiö nvcee
Vbierbrsiariinlldeesn g iabyi rşlamrtalakr  zaoğrurn bdiar aknatllaanşm aak rüazbearlianre kbuurluulşmmuuşşt uhr e(mU zudne, 2D0o0ğ3u:
5K9a8r;a dEelnmiz, 2h0a0lk5: 6k;o mSaşnudsueyr,l a2 0t1a0n: ş1m7)ş.t rB. öyKleacpen vna roalçanlm saisya saoll usmisltue mvine
soolusymos-uezk opneokm çiokk dteumruemliun ibne raçböekrüinşdüe gneettiircmesişintidr.e BaSşPtaD a ileN ektutlr um(1u9 o6l5m)’ank
düezyeriem aiyillee ,i liek tiildişakril id eekvoranloamn ib, ierğ ‘it‘iimnh, esraiğtolrk p vaert gieisb’i’ p(emki rçaoskç a lpaanr tbi)u hküavpiydeatni
koaluzmanlum yşat dr a( Boloutmtosmuozr eet,k 1il9e8n7m: i2şt8i)r.. Ayn zamanda bu mirasç parti Weimar
CumhurKiyaepti ndönn eetmkiilnedrie kkişaislemre dgeövrrei mdeinğeiş, mceukmtehduirri.y İentisna nillaarn ne dsailhmipe soilndeu ğvue
1so9s1y9a lW steaitmülaerr avnea ryoalslears, nbun dyeağpişlimkalisğinna ebnü byüüykü ökl çfaükdteö riüşdtiürar.k Beidr epreakn siyyeonni
rişeljeimtmee scaishii pi ççink mçoşkt ro (lMumelrute nestk, i2l0er1d0e:n 3 )b. a hsedilebilirken, aile içerisinde eş
konumuWndeai moalarn d öknaedmnilnadr ei çSions ybaöly Dlee molomkarayta Pbialrmtie Wkteedimira. rA Cyurmcha uçrioyceutki’ nvine
dgeemnçolekrrdaeti ke tktailşenymci şlbeirrd ikro. lonu niteliğindeydi. Bu taşyc kolon özelliğine
sahip olmSandra kBaiprinscni dDaünn gyeaç Sişalvear ş2n01n1 h eymlenna akrdadnadr apna gsearpçoerktllae şyeanp dlevyroirmduci.
nAinteclaikkl er2e0 1s1a hiyp lnüdç a odsaadke cneo kbtairs nlinr a büvyeürikp önnüefmusi bcüuzludnamnank tagdörs. teBriup
oGdüarkcliastradna’na bgireiçnicşi siy aKpmieal’kd e miüşçmi kvüen doelnmizucşitluerr.i n Smnerr kekzaip ostnornit eyözee lkliakrlşe
oselurbşetusrt dugkelaçriş e ‘‘İaşççillmera svned aAns kesrolnerra KHonospeay’in’’nd ir.s oİskyinoc-ei koondoakm ikM üynaihp’tse
sdeenğdişikmaicştliar.r An ravşet rmsoas ybaul isdteleğriişnim Ki suorts yoEliosjniekr ’oilna rabka şiknacnelleğyenrdeak v‘‘aBr aovlaynerna
Corutamyhau çrikyaertil’m’nai si lvaeny ae tamnelaleşrildmira.s Snodna eotdkailki onloackatakst r.i se Berlin’de sosyalist
Ebert ve Scheidemann, II. Willhelm’i tahtndan feragate zorlayarak geçici

hükümeti kurmuş olmalardr (Sander, 2010: 18).
1. Teorik Çerçeve
Weimar Cumhuriyeti döneminde 1919’dan 1925 ylna kadar
1.1. Aile
imparatorluğun ilk cumhurbaşkan Sosyal Demokrat partili Friedrich Ebert
Bu çalşmada aile kurumu önemli bir yer tutmasndan dolay aileye
olmuştur (Mertens, 2010: 3). Friedrich Ebert’in kurduğu geçici hükümet
dair ksa teorik bilgilere yer verilmiştir. Toplumlar sosyal gruplardan
ordu, endüstri sahipleri, liberal ve tutucu partiler ile halkn büyük çoğunluğu
meydana gelmiş sosyolojik birimlerdir. Aile de toplumu oluşturan sosyal
tarafndan desteklenmiştir. Ancak Karl Liebknecht ve Rosa Luxemburg
gruplarn en önemlisidir. Aile ayn zamanda toplumda insanlarn bir arada
önderliğindeki aşr sol Spartakistler Birliği, Ulusal Meclisi ‘‘karş
bulunmalarna yardmc olan bir kurumdur. Dolaysyla aile toplumun
devrimci’’ olarak nitelendirerek geçici hükümete karş mücadeleye
temelinde yer alr.
başlamşlardr (Sander, 2010: 19). Sosyal Demokratlar ile Spartakistler
Sosyal bilimciler ailenin tanmnn yaplabilmesi ve snrlarnn
çizilebilmesi için farkl ölçütler kullanmşlardr. Kimisi ayn çat altnda
80
oturanlar, kimisi kan bağ ile birbirine bağl olanlar kimisi ise çocuk
Sosyal Bilimler Dergisi / Cilt: XV, Say 1, 2013 N. Ylmaz / Weimar Dönemi ve Öncesinde Meydana Gelen Siyasi Çekişmeler ve
Ekonomik Krizlerin Alman Sosyal Demokrat Partisi Bağlamnda Genel Bir
Değerlendirmesi
N. Ylmaz / Weimar Dönemi ve Öncesinde Meydana Gelen Siyasi Çekişmeler ve
Ekonomik Krizlerin Alman Sosyal Demokrat Partisi Bağlamnda Genel Bir
Değerlendirmesi
alnarak Weimar Cumhuriyeti kendi içerisinde dört farkl döneme ayrlarak arasndaki bu mücadelenin temel nedeni ise benzer seçmen kitlesine sahip
incelenebilir (LERNSTUNDE, 2012). Bunlar: olmalardr. Bu rekabet, bazen aşr sağ Nasyonal Sosyalist Alman İşçi
1. Dönem: Rusya’da Bolşevik Devriminin Gerçekleşmesi ve Partisi (NSDAP) ile Spartakistler birliğinden ayrlarak kurulan Alman
Cumhuriyetin Kurulmas (1918-1919) mKaokmalüenniisnt Pialertriis i’snüirnd üitğtiüf akarngaü mkaadna rb girid ebbüitlüiyno rodlua.r aBku idtteiğfaekrl eilned hireilddeifğlienndeen
Wisee iAmlamr aCnu Smohsuyraily eDtie mdöonkermati Pvaer töisnicneinsi ngdüeç smüzelyedşatinrial mgeelseind isr iy(Masei rçteenksiş, m20e1le0r:
2. Dönem: Kriz Yllarnn Başlangc (1920-1923)
v3e) .e konomik krizlerin Nazizm’in tetikleyicisi olarak görülmesi gerektiğidir.
3. Dönem: İstikrarl ve Altn Yirmili Yllar (1924-1929)
WSoesiymaal r DCuemmohkurraiytleatri diölen emKoi mveü nöisntcleers inaer aislişnkdiank is osuyyaulş mdeamzlokk rabsui
4. Ekonomik Kriz ve Demokrasinin Sonu (1929-1933).
aknaldaayrlşan kna lmteammelş , t1aş91 9k oynlunmnu nOdackaki Aaylmndana BSeorslyina’ld eD yeampolkarna tg ePnaerlt igsir’envilne
gkeormçeüknleisştt irdbiiğr i pdoalribtiek algairr işiliem iinlgdiel i Tbuülruknçuel mliuteşr, atüfradkea t yeoterdrlui nuçanl şmSoasnyanl
3.1. Rusya’da Bolşevik Devriminin Gerçekleşmesi ve Cumhuriyetin yDaepmlmokarmatlşa r olimle asbnirdliaknt e dhoalaryek,e t meatkmaelesni inn etliicteersaitnüdree bkua tkd arsbaeğ lagyiraicşaimği
Kurulmas (1918-1919) dbüaşsütnrüllmmeşkttre. diAr.n cak 21 Şubat 1919 Bavyera’da çkan bir karşklkta
komünist partili Kurt Eisner’in miliyetçi ve antisemitist bir öğrenci olan Graf
Almanya’da Weimar döneminde gerçekleşen cumhuriyet ve
Arco-Valley tarafndan sokak ortasnda öldürülmesi sonras, Sosyal
anayasal düzen bir arzunun değil, aksine galip devletlerin zorlamalarnn 1. Alman Sosyal Demokrat Partisi’nin Kuruluşu
Demokratlar ile Komünistler arasndaki düşmanlk iyice artmştr (Sander,
etkisi ile ortaya çkan bir zorunluluğun neticesinde gerçekleşmiştir. Weimar
2010: 1İ9k; iKncais tnDeür,n 2y0a1 2S)a. v aş sonuna kadar Almanya’da üç ayr rejim
Cumhuriyeti Birinci Dünya Savaş’ndaki büyük bir askeri yenilgi ve
uygulanmştr: 1871-1918 aras İmparatorluk Dönemi, etkin demokratik bir
Versailles gibi şartlar ağr bir antlaşma üzerine kurulmuştur (Uzun, 2003: 1919 ylndaki kargaşa ortam sonras Sosyal Demokratlar
rejimi amaçlamakla birlikte başarsz olan 1918-1933 Weimar Cumhuriyeti
598; Elm, 2005: 6; Sander, 2010: 17). Böylece varolan siyasal sistemin liberalizmin simgesi haline gelmiş olan Weimar kentinde liberal bir avukat
Dönemi ve 1933-1945 aras Nazi Dönemi (Çam, 2000: 276).
sosyo-ekonomik temelinin çöküşü neticesinde SPD Nettl (1965)’n olan Hugo Preus başkanlğnda 31 Temmuz 1919’da liberal bir anayasa
deyimiyle, iktidar devralan bir ‘‘inheritor parties’’ (mirasç parti) hüviyeti hazrlad1l8a7r1 ’(dSeann d1e9r,1 82’0e1 0k:a d1a9r- 2s0ü)r. enA nİamypaasara tyoerdlui ky rleljkim si ürdeöynleem siençiinl ecbeirk
kazanmştr (Bottomore, 1987: 28). Ayn zamanda bu mirasç parti Weimar dCeummohkurarsbia şoklmanad, ğik ig ömreüclmliselki tepdairrl.a Bmue ndtöon, ekmü çAülkm kanes Şimanlesröilny etseim’nsiinl isnidyea soaly
Cumhuriyeti döneminde kasm devrimine, cumhuriyetin ilan edilmesine ve ikkatiydbarnda örneleely enp olintiiskpail ar temolsuilş tusraisbtielmecie k vek adeyara letglüercee fseadheirpe oyledtukğilue,r
1919 Weimar anayasasnn yaplmasna büyük ölçüde iştirak ederek yeni Şöanngsöörlüyyeo’nrdinu . (BWaeşibmakaar n)A nkaeynadsia sb aoklaanrlaakr nd a keanddlaisnidnirnl anat aybaub ilAdinğaiy avsae,
rejime sahip çkmştr (Mertens, 2010: 3). pPaarrllaammeennttooy ah ükküamrşe ti ssoirsutemmlui lİunğguinltuenre ’doelmn avde ğFr anvsea ’dyaansa, mbaaş koarnglakn s isotelamni
RAemicehrsitkaag’’dann b, ürteçfeeyrai nkdaubmul seitsmteemk iv iesyea İ rsevdiçdreet’mdeenk gesibini lsennmrilş tbiri r( Egülmce, s2a0h0i5p:
Weimar döneminde Sosyal Demokrat Parti Weimar Cumhuriyeti’nin
o5l;d uSğaun dbeirr, d2ö0n1e0m: d1i9r -(2R0o)s. kAinn,c 2a0k1 z1a: m20a5n)n. a göre ileri bir belge olan Weimar
demokratik taşyc bir kolonu niteliğindeydi. Bu taşyc kolon özelliğine
Anayasaİms,p daroağtorurlduakn ve rteejmimsiilni idne moeknra sinöinn eymanli sraö vzaetlalinkdlearşilnkd evne siybasirail
sahip olmada Birinci Dünya Savaşnn hemen ardndan gerçekleşen devrimci
İhmapkalarra to(örlzueğlluink le ksaidyanslaalr n osyo ruvme lsuelnudki kalataraş mkaatmlmasad hra. kk)İ msapğalraamtoarslunka
niteliklere sahip üç odak noktasnn büyük önemi bulunmaktadr. Bu
sroarğummelnu,l ukçelaşritnli ülfkiielelenr inş aannsaöylyasea’ylaer nddeavnr eytmariaşrtliar.n laÖrazkel lihkalze rlaOntdtoğ nvdoann
odaklardan birincisi Kiel’de işçi ve denizcilerin merkezi otoriteye karş
Bdioslmayar cbki rd öbnüetümnilnüdke ,v eo nauçn kglükçtalün kyioşiklsiğuin dsua y(eUsiznudne,, 2Ş0a0n3sö: ly5e9 8m; eMvkeirit eönns,
oluşturduklar ‘‘İşçiler ve Askerler Konseyi’’dir. İkinci odak Münih’te
p2l0a1n0a :ç 3k)m. Yştinre (dÇea mdö, n2e0m0i0n: 2k7o9ş)u.l lŞaarn sgöölyz e öBniüsnmea raclkn avrea kK abyizr ekr aWrşillhaşetlmrm’ea
sendikaclarn ve sosyalistlerin Kurt Eisner’in başkanlğnda ‘‘Bavyera
gyöarpe ldsoğsynadlias tlWer e‘i‘mvaarta nA hnaaiynalsearsi’’ kideinledri (dBörnaecmheirn,i n1 9i7l0er: i 89b)ir. Ddoemlayoksraytliak
Cumhuriyeti’’ni ilan etmeleridir. Son odak noktas ise Berlin’de sosyalist
Banisamyaascak ’onld upğouli stiökyalleanrenbai lier.n fazla tepki sosyal demokratlardan gelmiştir.
Ebert ve Scheidemann, II. Willhelm’i tahtndan feragate zorlayarak geçici
hükümeti kurmuş olmalardr (Sander, 2010: 18). 1878-189 0 arasndaki dönemde SPD yasa-dş yollarla siyaset yapmaya
çalşmş ve mevcut sistemin dşnda hareket ederek hzla gelişip bir kitle
Weimar Cumhuriyeti döneminde 1919’dan 1925 ylna kadar 3.2. Kriz Yllarnn Başlangc (1920-1923)
partisi haline gelmiştir (Bottomore, 1987: 28).
imparatorluğun ilk cumhurbaşkan Sosyal Demokrat partili Friedrich Ebert 1920’li yllar Almanya için Versay Barş Antlaşmas’nn ağr
Sosyal demokratlarn ilk partileşme girişimi 1893 ylnda,
olmuştur (Mertens, 2010: 3). Friedrich Ebert’in kurduğu geçici hükümet koşullarna tepki olarak aşr milliyetçi ve militarist gruplarn güçlendiği
Lassalle’c sosyalist bir grubun ‘‘Genel Alman İşçileri Birliği’’ adnda bir
ordu, endüstri sahipleri, liberal ve tutucu partiler ile halkn büyük çoğunluğu dönemdir. 13 Mart 1920 ylnda Weimar Cumhuriyetine düşman Amerika
dernek kurmasyla başlamştr. Bunu, 1869’da August Bebel ve Wilhelm
tarafndan desteklenmiştir. Ancak Karl Liebknecht ve Rosa Luxemburg doğumlu bir gazeteci olan Wolfgang Kapp Berlin’de yönetimi ele geçirdi ve
Liebknecht önderliğinde Marksist bir parti olan Alman Sosyal Demokrat İşçi
önderliğindeki aşr sol Spartakistler Birliği, Ulusal Meclisi ‘‘karş kendisini de Kayzer olarak atad. Bu darbe girişiminde şüphesiz göze çarpan
Partisi (SDAP)’nin kuruluşu izlemiştir. August Bebel ve Wilhelm
devrimci’’ olarak nitelendirerek geçici hükümete karş mücadeleye en önemli noktalardan biri, Alman ordusunun komünist darbe girişiminde
Liebknecht’in yönetimindeki Alman Sosyal Demokrat İşçi Partisi (SDAP)
başlamşlardr (Sander, 2010: 19). Sosyal Demokratlar ile Spartakistler takndğ tavrn aksine Kapp darbesine karş tarafsz bir tutum izlemiş
ile Ferdinand Lassalle idaresindeki Alman İşçi Birliği’nin (ADAV) 1875
ylnda Gotha’da yaplan bir kongrede birleşmesi sonucunda ise August
Bebel’in parti başkanlğnda Alman Sosyal Demokrat Partisi (SPD81)
kurulmuştur (Örs, 2012: 263). Kuruluş yllarnda parti Alman Sosyalist İşçi
Sosyal Bilimler Dergisi / Cilt: XV, Say 1, 2013
Sosyal Bilimler Dergisi / Cilt: XV, Say 1, 2013
olmasdr. Ancak darbe girişimi işçi ve memurlarn o günlerde Berlin’de
genel grev düzenliyor olmalarndan dolay başarszlkla sonuçlanmştr.
Kapp ve diğer subaylar ise ülkeyi terk etmişlerdir. Bu başarsz Kapp darbesi
girişimi, Almanya’da militarist hareketlerin başlamş olduğunun önemli bir
göstergeGsiidriirş (Sander, 2010: 20; Ullrich, 2010).
SMoisllyioyleotçjii -mdiisliitpalriinsit diiçğienr baiirl ed arkbuer utemşeub, bütospül u8m Ksaasl my a1p92y3 yolrtnadyaa
çNkasayrmonaasl Saoçssynaldisatn Aölnmemanl idİişr.ç i APilaer,t isit op(lNumSDdaAkPi ) bliirdeeyrlie riAn doblifr Hariatldear
btaurlaufnnmdaalna r‘‘nB irasahğalnaey aDna rbbeirsiin’’c ial de taklityned as agheirpç eksloesşymailş tigr.r uApdlaorlfn Hbitaleşrn bdua
gdaerlmbee kgteirdiişri.m Tinodpel umMuu sosolulişntu’irna nR aoimlean inü,z egrüinneü n yküorüşmulelasrinnia ögrönreek yaalşmadştğr
d(LeğEiRşiNmS, TgUeçNirDdEiğ,i d2ö0n1ü2ş)ü. mA tnocpalukm ubnu yednair bdeu rugmirilşairma ig ödree şebkaişlalernsmzelskinlai
ssaoğnluaçmlaankmtadş, r.N SBDu AnPo kktaapdaat, lbmu ş çvael şHmiatl eirl ey aHrgoplaan’daraa ky amşaanhaknu md eoğlimşiumş tuvre.
dBöun ügşeülimşmünel aeirldee sno ssyoanlr ak uHruitmleur iilket iidliaşrk imsiü eclaed aellensminaek tyaadsar.l yollardan devam
etmeye kSaorvayr evte rSmoisşytiarl i(sUt zCunu,m 2h0u0r3iy: e5t9le9r; EBlimrl,i ğ2i0’n0i5n: 6d0a)ğ. lmasnn ardndan
her anlaSmiydaas i zaoçr dkaonş u1l9la2r0 -y1a9ş2a3y ayn llGarü racrisatsann diaç iAn lmSaarnp dsemnor kkraaspissi saodl evtae
skauğrdtualnu şg eolelnm udşitkutra.t örSlüakrp tehslnikre lekria piles nçanl kaalaçnlmrkaesny, leak ohneomm ikd adhuar umön dcea
gbiidrbeirreikn dkeönt üaleyşrmlmekatke ydzio. r1u9n2d1a ’dkea lbainr Daoklraarb 7al0a rM baruklu işkmenu,ş 19h2em3 Kdaes mDonğdua
bKiar rDadoelnairz 8 4h0a lmki lykaor mMşaursku’yal ay ütkasnelşmmişşttirr. . VKeragpilenr ni sea çdelvmleats m aosluramfllaur nvne
aonlucmaks u%z 2p’eskin iç okka rşdularuymabui libyeorradbue.r iAndlme agne teirkmonişotmir.i sBinaiş tbau adileer ekcuer uympura otalnm eank
öünzeerme lai ilsee bileep illeişrdkeilni ebkiorinsoi mşüi,p ehğeistiimz ,V searğslaky vBe agribş i Apenktl açşomk aaslann nb uy ükkaplemdainş
oollduumğluu tyaam diara ot lbuomrcsuudz uert k(Ailernmmaoişğtilru., 2007: 156).
Kapnn etkileri kişilere göre değişmektedir. İnsanlarn sahip olduğu
sosyal statüler ve roller, bu değişikliğin en büyük faktörüdür. Bir pansiyon
3.3. İstikrarl ve Altn Yirmili Yllar (1924-1929)
işletmecisi için çok olumlu etkilerden bahsedilebilirken, aile içerisinde eş
1924-1929 yllar arasnda Almanya’da geliştirilen üretim
konumunda olan kadnlar için böyle olmayabilmektedir. Ayrca çocuk ve
yöntemlerinin ve ülkeye giren bol miktarda yabanc sermayenin katklaryla
gençlerde etkilenmişlerdir.
ülke ekonomisi canlanmş ve bir refah dönemi yaşanmştr. Bu refah
Snr kapsndan geçişler 2011 ylna kadar pasaportla yaplyordu.
dönemindeki olanaklardan daha çok sanayiciler ve büyük toprak sahipleri
Ancak 2011 ylnda sadece bir lira verip nüfus cüzdann gösterip
yararlanmştr. Ayn şekilde işçiler de toplu sözleşmeler sayesinde belirli
Gürcistan’a geçiş yapmak mümkün olmuştur. Snr kapsnn özellikle
kazançlar elde etmişlerdir (Uzun, 2003: 598). Altn yirmili yllar olarak da
serbest geçişe açlmasndan sonra Hopa’nn sosyo-ekonomik yaps
adlandrlan bu dönemde toplumun refah seviyesinin yükselmesi SPD’nin
değişmiştir. Araştrma bu değişimi sosyolojik olarak inceleyerek var olann
1929 seçimlerinde %30 gibi bir oy oran yakalamasn sağlamştr (Mertens,
ortaya çkarlmas veya anlaşlmasnda etkili olacaktr.
2010: 3).

1. Teorik Çerçeve
3.4. Ekonomik Kriz ve Demokrasinin Sonu (1929-1933)
1.1. Aile
Almanya’da altn yirmili yllar sanayicilere ve büyük toprak
sahipleriBnue yçaarlaşmmaşdtar. aAillet vkeu rourmtau t aöbnaekmallair ,b eirs nyaefr vtue tkmüaçsükn dtaansa drroulfa ysa haiipleleyrei
idsaei r1 9k20sa-2 3te oarraiks nbdialg yilaeşraen ayne re nvflearsiylmonişdtairn. dToolapylu mgliadre resko syyoakl suglrluapşmlarşdlaanr
vmee ybdua nkae sgimelmleriş msoesvycoulto jdiku rubmirium lkearbduirl.l eAnmilee ydeere kto pWluemimu aor lureştjuimrainn es oksayraşl
çgrkumplaayran beanş löanmemşllaisrdidrir . (AUizluen a, y2n0 0z3a:m a5n9d8a). to1p9l2u9m dEak iinmsianndlea rNn ebwir aYraodrka
bbourlusansmnalna rçnöak myeasrid vme cB üoylüakn Ebkiro nkoumriukm Bduurh. raDnonl abyasşlyalma asaiyllea tkoiptlleulmerudne
hteumzuerlisnudzelu yke rv ael rm. emnuniyetsizlik artmştr. Bu olumsuzluklarn neticesi
olarak 1S9o3s2y yall nbail igmelciinlderiğ ianidleen Ainl mtaannyma’dnan i şsyiazplikla obrialmne ysia kvlaeş ks n%r3l0ar’lnarna
çizilebilmesi için farkl ölçütler kullanmşlardr. Kimisi ayn çat altnda
82
oturanlar, kimisi kan bağ ile birbirine bağl olanlar kimisi ise çocuk