Table Of ContentW kręgu
filozofii
klasycznej
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 1*1 Katowice 2000
ХУ
W kręgu
filozofii klasycznej
Prace Naukowe
Uniwersytetu Śląskiego
w Katowicach
nr 1919
W kręgu
filozofii klasycznej
pod redakcją
Bogdana Dembińskiego
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego \Ж / Katowice 2000
Redaktor serii: Filozofia
Józef Bańka
Recenzent
Stanisław Jedynak
Spis rzeczy
Słowo wstępne
_ 7 __
Mieczysław A. Krąpiec
Czym jest filozofia klasyczna?
— 9 —
Janina Gajda-Krynicka
Między „pierwszym” a „drugim żeglowaniem”
Rola przedplatońskiej fizyki
w Platońskich dowodach na nieśmiertelność duszy
— 24 —
Bogdan Dembiński
Meontologia Parmenidesa i ontologia Fileba
— 57 —
Artur Pacewicz
Arystotelesowa interpretacja ontologii Platona
„Nowa interpretacja” — pytania i wątpliwości
84
Anna Olejarczyk
Koncepcja dzieła otwartego w semiotyce Umberta Eco
jako podstawa propozycji nowej metody interpretacji
pism Platona
103 —
Janusz Jaskóla
Warunki racjonalności dyskursu (Sokrates, Platon)
— 127 —
Dariusz Kubok
Greckie źródła ontologii — Parmenides z Elei
— 145 —
Dariusz Olesiński
Zenon z Elei wobec tradycji solistycznej
— 154 —
Jakub S. Bańka
Związek bytu i prawdy
w filozofii pierwszej Arystotelesa
164
Michał Głowala
Problem substancjalności uniwersaliów
w metafizyce Arystotelesa
— 175 —
Jacek Surzyn
Realna różnica między istotą a istnieniem
według Tomasza z Akwinu
194
Hanna Wojtczak
Jan Dorp
— autor komentarza do Summulae logicales Jana Burydana
— 224 —
Summary
_ 244 —
Zusammenfassung
— 246
Słowo wstępne
Tó yap auto ѵоеіѵ ёсгиѵ те каі еіѵаі — słowa tej formuły mogłyby stanowić
najkrótsze określenie istoty filozofii w jej wymiarze klasycznym. Parmeni-
dejska relacja odniesienia myśli do bytu wyznacza bowiem właściwy horyzont,
w którym dokonuje się myślenie filozoficzne. Wskazuje ona na szczególny
związek myślenia i bytu, w którym pierwszeństwo przyznaje się każdorazowo
samemu bytowi. Myśl bowiem myśleć może jedynie to, co będące, stając się
sama miejscem ujawniania się bytu. W ten sposób przedmiotem myśli jest
i może być jedynie byt, niezależnie od sposobu istnienia, który jest mu
przypisany. Filozofia klasyczna, czyniąc przedmiotem zainteresowania byt,
zmierza do jego racjonalnego poznania przez uchwycenie tego, co w nim
konieczne i trwałe. Zmierza ona również do poszukiwania ostatecznych
uzasadnień, stanowiących rację wszelkiej bytowości. W ten sposób staje się
ona autonomiczną dziedziną badań, niesprowadzalną do żadnej innej nauki.
Jawi się przy tym jako wiedza o charakterze najbardziej ogólnym i pod
stawowym. Jest zarazem wiedzą obiektywną, niezależną w swoich ustaleniach
od jakiegokolwiek stanowienia podmiotowego. Wpływ podmiotu ogranicza się
w niej jedynie do mniej lub bardziej adekwatnego ujęcia bytu. Gwarantuje to
obiektywność filozoficznego poznania. Z oczywistych względów filozofia bytu,
będąc sposobem poznania ludzkiego, artykułuje się w języku, który tym
samym staje się narzędziem filozofowania. Nie znaczy to jednak, że język
decyduje o strukturze bytu i wpływa na nią. Przeciwnie, to struktura bytu
wpływa zawsze na sposób jego artykulacji. Myślenie zatem musi wyrażać
związek z bytem tak, by prawidła wyznaczające postać myśli wynikały z samej
struktury bytu i były z ową strukturą zgodne. W tym też sensie w filozofii
klasycznej byt uzyskuje swoiste pierwszeństwo względem myśli, co w zasad
niczym stopniu odróżnia filozofię klasyczną od głównych nurtów filozofii
nowożytnej i współczesnej. Dlatego też celem filozofii uprawianej w sposób
klasyczny będzie analiza koniecznej struktury bytu oraz ostatecznych zasad
i przyczyn, które czynią go możliwym.
Prezentowane w pracy artykuły wpisują się w kontekst tak pojmowanej
filozofii klasycznej, ukazując różne sposoby ujmowania bytu i wynikające
z tego konsekwencje. Przedmiot zainteresowania stanowią w niej wybrane
systemy filozofii greckiej oraz filozofii średniowiecznej. Autorzy poszczegól
8
Słowo wstępne
nych artykułów decydują się na przedstawienie najistotniejszych problemów,
które pojawiają się w obrębie tych systemów, bądź też analizują zagadnienia
będące przedmiotem ożywionych sporów interpretacyjnych. Teksty te poprze
dzone zostały próbą szeroko pojętej charakterystyki filozofii klasycznej.
W kolejnych artykułach omawiane są kwestie związane z systemami filozofii
presokratejskiej, Platońskiej, Arystotelesowskiej. Zaprezentowano również
problematykę związaną z filozofią Tomasza z Akwinu oraz podjęto refleksję
nad myślą Jana Dorpa, komentatora dzieł Burydana.
Należy zaznaczyć, że prezentowana publikacja stanowi rezultat współ
pracy, jaka została nawiązana między badaczami starożytności i średniowiecza
Uniwersytetu Wrocławskiego oraz Uniwersytetu Śląskiego, jest wynikiem
wspólnych seminariów i projektów badawczych. Nieocenioną rolę w owocnej
współpracy odegrała Pani Profesor Janina Gajda-Krynicka, krórej składam
wyrazy szczególnego podziękowania. Podziękowanie takie należne jest też
Ojcu Profesorowi Mieczysławowi A. Krąpcowi, kóry zdecydował się wesprzeć
to przedsięwzięcie własnym autorytetem i zamieścić w przygotowanym tomie
tekst swego autorstwa. Dziękuję również Panu Profesorowi Stanisławowi
Jedynakowi za trud recenzowania pracy. Wyrażam nadzieję, że w czasach tak
trudnych dla filozofii czytelnik znajdzie w prezentowanej książce nie tylko
materiał do własnych przemyśleń, ale dostrzeże również wartość i piękno
filozofowania w jego wymiarze klasycznym.
Bogdan Dembiński
