Table Of ContentPeter Andreyeviç Arşinov
1887'de Ukrayna'nın Yekaterinoslav kentinde doğdu. Meslekten bir
metal işçisiydi. 1904’te devrimci harekete katılan Arşinov, önceleri,
Rus Sosyal Demokrat İşçi Partisi "ne üyeydi. 1905 yenilgisinin açtığı
tartışmalar sonucunda anarşistlere katıldı. 1906 ve 1907’de çeşitli
şiddet eylemlerinde bulundu. Kısa bir süre sonra yakalanıp idama
mahkûm edildi. Ancak, dosyası temyizdeyken kaçma fırsatı buldu.
Fakat, üç yıl sonra Avusturya'da yakalanıp Çarlık yetkililerine teslim
edildi. Yeniden yargılanarak 20 yıl ağır hapis cezasına çarptırıldı.
1917 Şubat Devrimi ’nde bütün tutuklularla birlikte serbest bırakıldı.
Nisan 1919'da Xjulya-Polye'ye giderek Mahnovist harekete katıldı.
Kültür-Eğitim Seksiyonu sorumlusu olarak, ayaklanma dönemi
boyunca bölgede çalıştı. Hareketin yenilgisinden sonra yurtdışına
çıktı. Sürgündeki diğer arkadaşlarıyla birlikte başlattığı örgütlenme
çabalarının sonuçsuz kalması ve yaşanan acı polemikler Arşinov *da
büyük bir düş kırıklığı yarattı. Bunun üzerine, 1932 yılının sonlarında
Paris'teki Sovyet elçiliği aracılığıyla Sovyetler Birliği 'ne geri döndü.
Ancak, anarşistlere, Sovyet devletini tanımaları yönünde çağrıda
bulunacak kadar anarşizmden uzaklaşarak SBKP ’yle yakın ilişkilere
girdi. 1937'de “Moskova Temizlikleri” döneminde anarşist geçmişi
nedeniyle kurşuna dizildi.
Böylece, 1907'de Çarlık mahkemelerinin hakkında verdiği, ancak
infaz edemediği ölüm cezası, Bolşevik Komünist Partisi tarafından
yerine getirilmiş oldu.
Ben Afrika'da kanat çırpan kelebeğin
Kuzey Amerika'da yarattığı kasırgayı istiyorum
Ben kaos istiyorum!
Mahnovşçina
Ukrayna Anarşist Hareketi
Peter Arşinov
Kitabın Ofcgün Adı:
Istoriya Mahnovskogo Dvijeniya
Çevirinin Yapıldığı Basım:
Hiatory of the Makhnovist Movement
Solidarity - Black & Red, ABD, 1974
Bu kitapta yer alan fotoğrafların bir kısmı
Itinâraire dergisinden alınmıştır. Gösterdiği dayanışma için
derginin yayıncısı Didier Roy’a teşekkür ederiz.
Çevirenler:
Yeşim T. Başaran * Cemal Atila
Kaos Yayınlan: 9
Tarih Dizisi: 3
1. Baskı: Mayıs 1998, İstanbul
Ofset Hazırlık: Kaos
Kapak Tasarım ve Uygulama:
Ayşen Atalan - Fenni Öfcalp
Baskı: Yaylaak Matbaacılık Ltd. Şti.
Kaos Yayınlan
PiyeHoti Cd. Dostlukyurdu Sk. No: 8
Çemberlitaş - İstanbul Tel: (0212) 518 25 62
ISBN 975-7005-06-1
UKRAYNA ANARŞİST HAREKETİ
M AHNOVŞÇİNA
PETER ARŞİNOV
İngilizceden Çevirenler:
Yeşim T. Başaran - Cemal Atila
KAOS YAYINLARI
MAHNOVŞÇİNA
VOLİN’İN ÖNSÖZÜ.......................................................................................................9
YAZARIN ÖNSÖZÜ.....................................................................................................23
I. RUS DEVRİMl’NDE DEMOKRASİ VE EMEKÇİ KİTLELER............................27
II. BÜYÜK RUSYA VE UKRAYNA’DA EKİM DEVRİMİ........................................33
III. UKRAYNA’DA DEVRİMCİ AYAKLANMA • MAHNO.....................................40
IV. HETMAN’IN İKTİDARDAN DÜŞÜŞÜ • PETLURİZM • BOLŞEVİZM........ 53
V. MAHNOVŞÇİNA-I-..................................................................................................68
VI. MAHNOVŞÇİNA-II-...................................................................................................90
Grigoryev Ayaklanması
Gulya-Polye’ye ilk Bolşevik Saldın
VII. MAHNOVİSTLERİN UZUN GERİ ÇEKİLİŞİ VE ZAFER..............................108
Grigoryev’in Kurşuna Dizilmesi
Peregonovka Çarpışması
Denikin Kuvvetlerinin Bozgunu
Özgürlük Dönemi
VIII. MAHNOVİSTLERİN HATALARI.......................................................................126
İSYANCI BÖLGEYE 2. BOLŞEVİK SALDIRI
IX. SOVYET HÜKÜMETİ İLE YAPILAN ANLAŞMA..............................................136
3. BOLŞEVİK SALDIRI
X. MAHNOVŞÇİNA’DA ULUSAL SORUNUN ANLAMI........................................164
YAHUDİ SORUNU
XI. MAHNO’NUN KİŞİLİĞİ...........................................................................................172
Hareketin Bazı Üyeleri Hakkında Biyografik Notlar
XII. MAHNOVŞÇİNA VE ANARŞİZM........................................................................183
XIII. SONUÇ.......................................................................................................................193
EKLER -I-..................................................................................................................203
Çeşitli Mahnovist Bildiriler
EKLER -II-.................................................................................................................220
Anarşist Komünistlerin Örgütlenme Platformu
EKLER-III- ....... .....................245
Yitirilmiş Devrimler Paris’e Gömülür
Yayıncının Notu
Bu kitap, yazarının da katıldığı Mahnovist hareketin, bütünüyle
kuşatmaya alındığı 1921 yılında yazılmış ve ilk baskısı 1923’te Ber
lin’de Rusça olarak yayınlanmıştır. Olaylara bizzat tanık olan yazar,
kitabın birçok bölümünü çatışmaların yoğun atmosferi içinde yazmış
tır. Onun, Bolşeviklerin jargonundan pek de faiklı olmayan dili, hem
anarko-komünist düşüncelerinden hem de top, tüfek ve kılıçla sürdü
rülen bu son derece kanlı savaşın yarattığı ruh halinden kaynaklanır.
Yazann, yaşadığı onca olayın psikolojisinden arınması olanaksızdı.
Kitabın diliyle ilgili olan bu nokta özellikle gözden kaçırılmamalı.
Kitabın bu baskısında 3 ayn ek yer almaktadır.
I. Ek; Mahnovistlerin çeşitli tarihlerde yayınladıkları bildirilerdir.
Ugo Fedeli’nin arşivinden alınarak kitabın 1974 baskısına eklenen bu
büdiriler, büyük olasıhkla Mahno tarafından 1924’te Berlin’de Fede-
li’ye verilmiştir.
II. Ek; Mahno ve sürgün arkadaşlarının yeniden örgütlenme anlayış
larını içeren ve 1926’da Paris’te yayınlanan “Anaıko-Komünistlerin
Örgütlenme Platformu” başlıklı broşürdür. Bu broşür, artık, “sürgün
deki Rus anarşistleri” olarak anılan eski Mahnovistlerin hem ideolojik
konumunu gösterdiği hem de bütünüyle dağılmalarına yol açan tartış
maları başlattığı için önemli bir belgedir. Aynı zamanda Mahnovist
hareketin tarihine ilişkin son belgedir. Bu öneminden dolayı kitaba ek
olarak almayı uygun gördük.
III. Ek; Arşinov’un anlatımı, Mahno ve beraberindeki süvari kafi
lesinin 28 Ağustos 1921 günü Dinyester Irmağı’m geçip Romanya’ya
sığınmalarıyla noktalanır. Mahnovistlerin trajik akıbetinin okurda u-
yandnacağı merak nedeniyle, Mahno ve arkadaşlarının sürgün yaşamı
nı, yurtdışı çalışmalarını ve geriye dönüş çabalarını başka bir kaynak
tan derledik. Bu derlemeyi, “Yitirilmiş Devrimler Paris’e Gömülür”
başlığıyla kitaba ekledik.
Kitapta sık sık adlan geçen ve Mahnovşçina’nın kaderinde belir
leyici rolü olan bazı Bolşevik yetkililerin akıbetinin de Mahnovistler
kadar önemli olduğunu düşünerek, bu kişiler hakkmda Y.n. (yayıncı
nın notu) işaretiyle dipnotlar koyduk.
Bu kitap, Çarlık istibdatım kat kat geride bırakan Bolşevik dikta
törlük üzerindeki yoğun sis perdesini önemli ölçüde aralayacaktır.
Kaos Yayınlan
7
Volin’in Önsözü
Okur bu kitabı eline aldığında elbette öncelikle kitabın ne tür bir
çalışmanın ürünü olduğunu merak edecektir; kitap ciddi ve düriist bir
çözümleme mi, yoksa hayali ve güvenilmez bir uydurma mı? En azın
dan olaylar, gerçekler ve materyaller açısından yazara güvenebilir mi?
Yazar yeterince tarafsız mı, yoksa kendi fikirlerini savunmak ve kar-
şıtlannın fikirlerini çürütmek üzere gerçeklerle oynamış mı?
Bunlar önemsiz sorular değil.
Mahnovist hareketin belgelerini büyük bir özen ve ihtiyatla incele
mek oldukça önemlidir. Hareketin bazı nitelikleri dikkate alındığında,
okur bunun neden bu denli gerekli olduğunu anlayacaktır.
Mahnovşçina (Mahnovist hareket) her türlü gericiliğe karşı ola
ğanüstü bir mücadele yürüterek devrimi birçok kez felaketin eşiğin
den kurtarmış, müstesna bir güçle yayılmış ve devrimin kaderinde
muazzam ve inanılmaz zorlukta bir rol oynamıştır. Canlılık ve renkli
olaylar açısından oldukça zengin, fevkalade geniş, görkemli ve önem
li bir olay olmasıyla sadece Rusya’nın değil, diğer ülkelerin de ilgisini
üzerinde topladı. Mahnovşçina, devrimci çevrelerde olduğu kadar ge
rici çevrelerde de ateşli bir kin ve düşmanlıktan, şaşkınlık, güvensiz
lik ve şüpheden derin duygu ortaklığı ve hayranlığa kadar değişen çok
çeşitli duyguların oluşmasına yol açtı. Komünist Parti’nin ve “Sov
yet” iktidarının devrimi kendi tekeline alması, Mahnovşçina’yı, kısa
bir duraksamadan sonra Parti’yi ve merkezi iktidarı etkili bir dizi fi
ziksel ve moral darbelerle cezalandırdığı bir mücadeleye girişmek zo
runda bıraktı -gericiliğe karşı verdiği mücadele kadar acı bir mücade
leye--. Ve nihayet -hareketin kendisi kadar karmaşık, canlı ve güçlü
bir kişilik olan- Mahno’nun kendisi, kimilerinde şaşkınlık ve merak
uyandırarak, kimilerinin aptalca kızgınlıklarım veya düşüncesiz kor
kularını üzerine çekerek, kimilerinde amansız bir nefret yaratarak, ki
milerinde ise karşılık beklemeden kendini feda etme duygusunu uyan
dırarak bütün dikkatleri üzerinde topladı.
O nedenle Mahnovşçina’nın, yaşananlara ilişkin gerçek bilgiler
den ziyade sonuçlarından yola çıkan veya konuyu aydınlatacak bilgi
sini paylaşma dürtüsü ve gelecek tarihçilere eksiksiz malzeme sağla
ma hevesiyle esinlenen birden fazla “hikâyeci”ye sahip olması olduk
ça doğaldır. Bu “hikâyecilerin” bir kısmı, böylesi bir muhalif harekete
ve hareketin öne çıkan liderlerine iftira atıp hareketi ve liderlerini kü
çümsemekle, kendi konumlarını güçlendirip gerekçelendirmek üzere,
politik kaygılarla hareket ediyor. Bir kısmı kendilerini korkutan ve ra
hatsız eden olgulara saldırmayı kendilerine görev addediyor. Hareke
tin etrafında oluşan efsanelerden ve bu heyecan verici konudaki “ka
mu” ilgisinin canlılığından etkilenen bir diğer kısmı ise basitçe bir ro
man yazıp para kazanma umuduna sarılıyor. Nihayet başkaları da sı
radan bir gazetecilik çılgınlığına kapılıyor.
Bu nedenle, yalnızca sınırsız bir muğlaklık yaratmaya yarayan böy
le bir “malzeme”, okuyucunun gerçeğe ulaşmasını imkânsız kılıyor/1 >
Öte yandan Mahnovist hareket, amaçlarına rağmen, birtakım olay
lardan dolayı yalıtılmış bir atmosferde gelişmek zorunda kaldı.
Tamamen halkın en alt tabakasından uç verip, gösterişten, şöhret
ten, tahakküm ve şatafattan uzak, Rusya’nın ana merkezler dışındaki
varoşlarında ortaya çıkarak sınırlı bir bölgeye yayılmış olan Mahnovş
çina, bırakalım dünyanın diğer yerlerini, Rusya’nın bile pek çok ye
rinden yalıtıldığı için, kendi bölgesinin dışmda hemen hemen hiç bi
linmiyordu. Aklın hayalin almayacağı kadar zor savaş koşullan altın
da gelişen, dört bir yanı düşmanla çevrili halde, işçi srnıfr dışında hiç
bir dostu olmaksızın, yönetimdeki partinin acımasız, kanlı imha saldı
rılarına manız kalıp, boğulan bu hareket, en iyi ve en yetenekli savaş-
çılarimn en azından % 90’ım kaybetti. Bu nedenle, eylemlerini, slo-
ganlannı, düşüncelerim yazarak kaydetmeye, toparlamaya ve gelecek
kuşaklar için korumaya ne zamanı, ne olanağı hatta ne de ihtiyacı ol
madığı için ardında çok az somut iz ve eser bırakmıştır. Asıl gelişimi
kaydedilmedi. Hareketin belgeleri ne yaygın bir şekilde dağıtıldı ne
de korundu. Sonuç olarak hareketin asıl dinamiği ve gelişimi drşardan
bakanlann ve araştırmacılann gözünden saklanmrş oldu. Dolayısıyla
hareketin içindeki özü anlamak hiç de kolay değildir. Devrimci dö
nemlerin binlerce alçakgönüllü kahramanının sonsuza dek meçhul
kalmasr gibi, Mahnovist hareketin Ukraynalı işçilerinin kahramanca
dönemi de neredeyse tümüyle karanlıkta kalmıştır. Bugüne kadar bu
dönemin gerçeklerinin ve belgelerinin zenginliği tamamen gözlerden
gizlenmiştir. Ve eğer hareket içinde yer almış, hareketi adamakıllı ta
nıyan ve bu konudaki gerçekleri gün ışığına çıkarmaya yetkin olan in-
sanlann bir kısmı şans eseri sağ kalmasalardı, belki de her şey bugüne
kadar gizli kalacaktı.
Bu durum titiz okurlan ve tarihçileri oldukça zor ve özen gerekti
ren bir noktayla karşı karşıya bırakıyor: Oldukça farklı ve çelişkili o-
laylan, çalışmalan ve belgeleri, asıl verilerin yokluğunun yam sıra,
10
