üç farklı kuşaktaki evli kadın ve erkeklerin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumları ile aile işlevleri

220 Pages·2017·5.11 MB·Turkish

Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Aile ve Tüketici Bilimleri

ÜÇ FARKLI KUŞAKTAKİ EVLİ KADIN VE ERKEKLERİN
TOPLUMSAL CİNSİYET ROLLERİNE İLİŞKİN TUTUMLARI İLE
AİLE İŞLEVLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİ

Bahar PAÇACIOĞLU

Doktora Tezi

Ankara, 2018

ÜÇ FARKLI KUŞAKTAKİ EVLİ KADIN VE ERKEKLERİN TOPLUMSAL CİNSİYET
ROLLERİNE İLİŞKİN TUTUMLARI İLE AİLE İŞLEVLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİ

Bahar PAÇACIOĞLU

Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Aile ve Tüketici Bilimleri

Doktora Tezi

Ankara, 2018

v

TEŞEKKÜR

Doktora hayatım boyunca ve tez çalışmam süresince bana her zaman yol gösteren,
düşünce ve önerileriyle beni yönlendiren tez danışmanım sayın Dr. Öğr. Üyesi Seval
GÜVEN’e çok teşekkür ederim.
Tezimi değerli görüşleriyle güçlendiren tez izleme komitesi üyesi hocalarım sayın Prof.
Dr. Arzu ŞENER ve Doç. Dr. Tuğça POYRAZ TACOĞLU’na teşekkür ederim.
Tez savunma sınavıma katılarak tezimin son aşamasında değerli desteklerini benden
esirgemeyen Doç. Dr. Aybala DEMİRCİ AKSOY ve Doç. Dr. Ateş BEYAZIT HAYTA’ya
teşekkür ederim.
Tezin istatistiksel yöntemlerinin belirlenmesi, örneklemin seçilmesi ve verilerin analizi
noktasında büyük katkıları olan sayın Doç. Dr. Nuri DOĞAN’a çok teşekkür ederim.
Aile Değerlendirme Ölçeği’nin Türkçe’ye uyarlamasını yapan ve kullanmam için izin
veren Prof. Dr. Işıl Bulut’a ve Toplumsal Cinsiyet Rolleri Tutum Ölçeğini geliştiren ve
kullanmam için izin veren Doç. Dr. Simge Zeyneloğlu’na teşekkür ederim.
Son olarak, beni her konuda destekleyen babam H. Ömer KINACI, annem Kudret
KINACI ve ablam Pınar KINACI’ya ve tanıştığımız ilk günden beri her zaman yanımda
olan sevgili eşim Mert PAÇACIOĞLU’na sonsuz teşekkür ederim.
vi

ÖZET

PAÇACIOĞLU, Bahar. Üç Farklı Kuşaktaki Evli Kadın ve Erkeklerin Toplumsal Cinsiyet
Rollerine İlişkin Tutumları ile Aile İşlevleri Arasındaki İlişki, Doktora Tezi, Ankara,
2018.

Çalışmada; Y Kuşağı, X Kuşağı ve Bebek Patlaması Kuşağındaki evli kadın ve
erkeklerin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumları, aile işlevlerini değerlendirme
durumları ve aile işlevleri ile toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumları arasındaki ilişki
araştırılmıştır. Çalışmada; bireylerin toplumsal cinsiyet rollerine yönelik tutumlarını
belirlemek amacıyla Zeyneloğlu ve Terzioğlu (2011) tarafından geliştirilen Toplumsal
Cinsiyet Rolleri Tutum Ölçeği; aile işlevlerini değerlendirmek amacıyla Epstein, Baldwin
ve Bishop (1983) tarafından geliştirilen ve Türkçeye uyarlaması Bulut (1993) tarafından
yapılan Aile Değerlendirme Ölçeği (Family Assessment Device) ve bireylerin ailelerinde
rol ve sorumluluk dağılımı ile karar verme biçimini incelemeye yönelik araştırmacı
tarafından hazırlanan kapalı uçlu sorular kullanılmıştır. Araştırmadaki veriler, Ankara
ilinde ikamet eden 18-69 yaş arasındaki 600 evli kadın ve erkekten elde edilmiştir.
Araştırma sonuçlarına göre; araştırmaya katılanların %27,0’sini Y Kuşağı, %41,0’ini X
Kuşağı ve %32,0’sini Bebek Patlaması Kuşağındakiler oluşturmaktadır. Her üç kuşakta
da kadın ve erkeklerin sayısı birbirine eşittir. Y Kuşağı ve X Kuşağında “üniversite”;
Bebek Patlaması Kuşağında “ilköğretim ve daha az” öğrenim düzeyine sahip olanlar
önde gelmekte olup her üç kuşakta da erkeklerin öğrenim düzeyi kadınlardan yüksektir.
Araştırmada her üç kuşakta, her iki cinsiyette ve tüm öğrenim düzeylerinde de
bireylerin çoğunluğu "yemek yapma", "ev temizliği", "çamaşır ve bulaşık yıkama", “ütü”
ve “çocuk bakımı”nı “daha çok kadın”ların; “ev içindeki tamir işleri”ni ise “daha çok
erkek”lerin yaptığını belirtmişlerdir. “Para kazanma” ve “faturaların ödenmesi”ni Y
Kuşağı ve X Kuşağında eşiyle “birlikte”; Bebek Patlaması Kuşağında “daha çok
erkek”lerin yaptığını belirtenler önde gelmektedir. Her üç kuşakta da “gelirin
kullanımı”na eşiyle “birlikte”; “çocuk bakımı ve eğitimi”ne “daha çok kadın”ların karar
verdiğini bildirenler ağırlık kazanmaktadır. Toplumsal Cinsiyet Rolleri Tutum
Ölçeğinden elde edilen veriler incelendiğinde; Y Kuşağının; X Kuşağı ve Bebek
Patlaması Kuşağından; X Kuşağının ise Bebek Patlaması Kuşağından daha eşitlikçi
tutumlara sahip olduğu saptanmıştır (p<,01). Araştırmada X Kuşağı ile Bebek
Patlaması Kuşağındaki kadınların aynı kuşaktaki erkeklerden daha eşitlikçi tutumlara
vii

sahip olduğu belirlenmiştir (p<,01). Her üç kuşakta da öğrenim düzeyi yükseldikçe
eşitlikçi tutumlara sahip olanların oranı artmaktadır (p<,01). Aile Değerlendirme
Ölçeğinden elde edilen veriler incelendiğinde; “problem çözme”, “gereken ilgiyi
gösterme”, “duygusal tepki verebilme” ve “davranış kontrolü” konularında X Kuşağı ile
Bebek Patlaması Kuşağının Y Kuşağından; “iletişim” konusunda Bebek Patlaması
Kuşağının; Y Kuşağı ile X Kuşağından; “roller” konusunda ise Y Kuşağının; X Kuşağı
ile Bebek Patlaması Kuşağından daha sağlıklı işlevlere sahip olduğu saptanmıştır
(p<,01). Her üç kuşakta da “iletişim” ve “roller” konusunda erkekler kadınlardan daha
sağlıklı işlevlere sahiptir. Gerek Y Kuşağı gerek X Kuşağı gerekse Bebek Patlaması
Kuşağında öğrenim düzeyi yükseldikçe sağlıklı aile işlevlerine sahip olanların oranı
artmaktadır. Araştırmaya katılanların toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumları ile aile
işlevlerini değerlendirme durumları arasındaki ilişki incelendiğinde ise her üç kuşakta
ve her iki cinsiyette de toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin eşitlikçi tutumlar arttıkça
sağlıklı aile işlevlerine sahip olanların oranının artığı bulunmuştur.

Anahtar Sözcükler
Aile, aile işlevleri, kuşak, toplumsal cinsiyet rolleri