[Türkçe .pdf] Doğanbey Burnu (Seferihisar-İzmir) denizdibi termalsu kaynaklarının foraminifer ...

30 Pages·2017·3.06 MB·Turkish

MTA Dergisi (2018) 156: 89-118
MADEN TETK(cid:248)K VE ARAMA
DERG(cid:248)S(cid:248)
Türkçe Bask(cid:213) 2018 156 ISSN: 1304-334X
Maden Tet hkttpi:k//d evrgie.m Ata.groav.tmr a Dergisi .iMa.....EP.G.E.BD.O.DS.JJZGPB.N...................laul................eaildleiooaaaree................nnaamig. .....l..........tminzrv(cid:250)rr(cid:247).i...............ejajdatab............ua....lakia (cid:250)öaoa................ niiead(kAe ...........i.... eöK(cid:250)lnnrBsCs...............np n(cid:213)inskk.....d..........byi o bçn............... aat sös-hti .....e..........Tö ke kea-(cid:250)mAk(cid:213).............l..mkhlan...............vleepEiyaduga...............gaval.)rt...............i(cid:213) o olleyr............y....kl k(vilezBui................afl ,aslAm. ...........sn....iuazK orumzsi..............(cid:250)ukTViasa..........a....nzjafe’mni..............rA i(cid:213)küys(cid:247)uored..............dvlnnk d.............. (cid:213) t(Yryo(cid:213)a la..............eebbg u ea(nkA..............k(sbdkn ..............BAöii k(lAB(cid:213)a..............i(cid:213)r(nu oi)Gnn..............ylnimniSa B.............. gal lr(cid:247)tmK ..............Me(cid:213)t(eg Daa(e..............len(cid:213)AÖuoG..............(cid:213)(cid:250)Euml(cid:213)f l.............s kA isdyltE.............ee(cid:248)eLZilylDçi.............uerenaaarra.............nrnnaoaI............AFsiinmlr )z d............ehn,gakDlÇnis ............uu (cid:213)eerr(cid:213)Kv............di ePi (cid:247)e)(cid:250)............-jln(isnemf e............ noi ynT)((cid:213)(cid:213)KdSoa............r a (cid:247)n Y............ lnay)Mgeeyrhrü............Otkua(cid:213)a ............- m(cid:213)eo ariajnir............Yölk)(cid:248)krseeYd............Eokkzik z d...........mialu(cid:250) YvoCÜr...........tglsi, aRm(cid:213)a...........)sYe oaylnkee...........arüHa Il yCk...........(cid:250)(cid:248)jem (cid:213)Odi aiaLt...........lretÇçno(cid:213)rmt..........,)ainyEleiÖm..........) ooMber i(cid:213)nemTs..........,k (cid:213)(cid:213)EknhyS..........n vlderzalmu(cid:213)..........(cid:248)onüar iaaAary..........i Orlnepnkno..........K(cid:247)kjorerenns l..........n ieuKZkaait..........YamiaeEst e(cid:213)n..........Orik:ikrin ii l..........n,zvle -kunLyadni.......... Bi EÇ..........d naMmFÖej rk(ceei.........MMCFaenaE.........inro .Re-)t(cid:247).........pb Zönoiluea.oT ......... zBlrlieYAAl .........neirelkryTeyskoEma.........A ra Ait.........emttir(cid:213)IrCörolevzr.........EmreamnioeL(cid:249)ta.........(cid:213)onltsRa(cid:248)na.........o rfeIKn(cid:213)çalt..........Ge(cid:213)gMmas ,y neies..........vU:üMn dvl..........nÇy r(cid:248)i Sa k ..........IaeFdmG aieaNHA.......... oTNsTtr er..........gial (cid:191)Eooa..........niyi,Hrs lloZO..........öyl,n Okilea(cid:191)nN..........uuA(cid:248)o mlm ..........la, a rv Koai......... y, Ms (cid:248)aKvElik.........kt lçEeNibnes(cid:213) .........otyifEteöÖ i.........a eskReAenrortaev.........llr iyekak.........oRnieet(cid:213)pr) mZ,e.........tNilvrhnz e l .........l ia Dm, psÖz........Nia Akdeili amaN........K,-l Eeelmak........m i l okazeAA........Ldnkmvhiluot........Am(cid:247)slgrli i.......eeoae PaENZrtTern.......i(cid:213)vrHüiMa.......spndfnri ,lrrnuo.......i(cid:248)Üin ooarmuh(cid:213)i.......rdadtMkOK lln ......nef(cid:249) e,mjraAhnto......eRaKUi iea(cid:213)......a usmSB,nluak e jn......a (cid:250)KeiiYyKsM...... ia.N kSlr ,y ......(cid:213)aos tiGe(cid:192)i (cid:247)f......y(cid:247)AUvTrinMEiB(cid:249)r tn......roi omi:(cid:213)(cid:248)(cid:213)o......e(cid:213)(cid:213)eÜayG-VcÜk r......AmL(cid:248)nlrurmskP......r ElmaNae a ......SLdVÜi(cid:213)reUUtRHöü......lazmllknNsi ......da(cid:213)(cid:248)OaeeKzltl......iERaZ KGl-NB......kare ismfri (cid:213)eAI......,mNeNvnai (cid:213)AnoEB......i E(AlAvn......K (cid:250)vVveyeliIti......mUa OiRifeRi k......DleZ e lSmksnB......e(cid:249)neCv al...... V aA(cid:246)GiR(cid:249)A lrW ......sirFtrAes v eb.....,nTameiAAa(cid:213)üp..... t AaEBren i....ogvrBRei(cid:247))kvNe....irrsnR e sR....sa em lldhGerreea,....vnvauaitnu .... iüenaL klhrTM....vedyi me üb er....a Tfd Dttav a(cid:248)....e oaSoirozeuekÖA.... lt.hmeo y...ltHv(cid:248) riKi ertnFo..uN ynsaB Napizllm ..eh pldnei K..etA(cid:213)nsangaoaS . uaaev(cid:248)arEAy Aua.tnahürlvAÇZ tk.BsEralasYza(cid:213)s.lil esrakleni.kinsi-DyNuEYasRI i.e .ofzp AAbtY .lBy ço zm liTRk.iaDE-GDAAl(cid:248)a k.olnKKaoZTOrÖZö.a(cid:248)rM.o .UnU(cid:213)P(cid:248)Km r N ry.nAOynATONKKlDKt. IylMöa.Yd(cid:248)IbadaDNÜu.D(cid:246)RRÇRSIEASmön.(cid:213)pliaLsE.ranAAARKnCEÜLLt.(cid:249)(cid:213)nYEEk(cid:213)s.relINdlt. ,aNHK(cid:246)UU(cid:213)a ARARRAÇmZme.m it.rlM rom. (cid:213)mal.i///////////////ç,p.en siu.(cid:213)AAAAAAAAAAAAAAAtlr e.k(cid:213)evaus.il.rrrrrrrrrrrrrrrrantbele.aaaaaaaaaaaaaaaaaur.i ark.(cid:250)(cid:250)(cid:250)(cid:250)(cid:250)(cid:250)(cid:250)(cid:250)(cid:250)(cid:250)(cid:250)(cid:250)(cid:250)(cid:250)(cid:250)lf(cid:213)n(cid:247) .nomattttttttttttttt o. u(cid:213)(cid:213)(cid:213)(cid:213)(cid:213)(cid:213)(cid:213)(cid:213)(cid:213)(cid:213)(cid:213)(cid:213)(cid:213)(cid:213)(cid:213) . j krrrrrrrrrrrrrrr n.kEiln .mmmmmmmmmmmmmmmuka s.iaR .rrla .aaaaaaaaaaaaaaalb e .Ynea . çu .MMMMMMMMMMMMMMMttn .Itrkl .a(cid:213)Lga .ilaaaaaaaaaaaaaaa .(cid:250)ssmuM .kkkkkkkkkkkkkkk(cid:213) .yil .aaaaaaaaaaaaaaaaba .oA .lllllllllllllllsri .neeeeeeeeeeeeeeer .(cid:213)Z .-sssssssssssssssi .miiiiiiiiiiiiiii, i 21112222111 686369041452158 3999957371151931
Doğanbey Burnu (Seferihisar-İzmir) denizdibi termalsu kaynaklarının foraminifer, ostrakod ve mollusk
topluluğuna etkisi
The effect of submarine thermal springs of Doğanbey Cape (Seferihisar - İzmir) on foraminifer,
ostracod and mollusc assemblages
Engin MERİÇa, İpek F. BARUTb, Atike NAZİKc, Niyazi AVŞARd, M. Baki YOKEŞe, Mustafa ERYILMAZf,
Fulya YÜCESOY-ERYILMAZg, Erol KAMh, Bora SONUVARi ve Feyza DİNÇERj
aModa Hüseyin Bey Sokak No: 15/4, 34710 Kadıköy, İstanbul. orcid.org/0000-0002-5975-3678
bİstanbul Üniversitesi, Deniz Bilimleri ve İşletmeciliği Enstitüsü 34134 Vefa, İstanbul. orcid 0000-0002-4255-0268
cÇukurova Üniversitesi, Mühendislik- Mimarlık Fakültesi Jeoloji Mühendisliği Bölümü, 01330, Balcalı, Adana. orcid.org/0000-0001-7996-7430
dÇukurova Üniversitesi, Mühendislik- Mimarlık Fakültesi Jeoloji Mühendisliği Bölümü, 01330, Balcalı, Adana.
eHanımefenedi sokak No:160/9 34384 Şişli İstanbul. orcid.org/0000-0002-9440-4561
fMersin Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, 33343 Çiftlikköy, Mersin. orcid 0000-0002-3342-768x
gMersin Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, 33343 Çiftlikköy, Mersin. orcid 0000-0003-3714-6903
hYıldız Teknik Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Fizik Bölümü,34220 Esenler, İstanbul. orcid.org/0000-0001-5850-5464
iTramola Uluslararası Deniz Araştırma Hizmetleri İnş. Müh. ve Tic. Ltd. Şti., 35250 Konak, İzmir. orcid.org/0000-0001-9894-3709
jNevşehir Üniversitesi, Mühendislik-Mimarlık Fakültesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü 50300 Nevşehir. orcid.org/0000-0001-6105-4369
Araştırma Makalesi
Anahtar Kelimeler: ÖZ
Doğanbey Burnu
Bu çalışma, Kuşadası Körfezi’nin kuzey ucunu oluşturan Doğanbey Burnu’nun kıyı alanındaki farklı
(İzmir), deniziçi sıcaksu
noktalarda bulunan deniziçi sıcak su çıkışlarının, yakın çevrede yaşamını sürdüren çeşitli mikro ve
kaynakları, bentik
foraminifer, molusk, makrofauna toplulukları üzerindeki etkisini araştırmak amacıyla yapılmıştır. Doğanbey Burnu’nun
ostrakod. güneydoğusunda farklı derinliklerde 15 noktadan kepçe ile genç çökel örnekleri alınıp, bunların içermiş
olduğu bentik foraminifer, ostrakod ve mollusk faunası değerlendirilmiştir. Bentik foraminiferler
35 cins, 61 tür, ostrakodlar 16 cins 20 tür, gastropodlar 14 cins ve 18 tür, bivalvler ise 14 cins ve
15 tür olarak bulunmuştur.. Ayrıca çalışma alanında, Ege kıyılarında sıkça rastlanılan foraminifer
kavkılarındaki renklenme, şekil bozukluğu ile göçmen bentik foraminiferlerin varlığı tespit edilmiştir.
Çalışılan bölgede tanımlanan foraminifer, ostrakod ve mollusk faunası tipik Ege faunasına paralellik
sunmaktadır. Tipik Ege bentik foraminifer topluluğu içindeki Amphistegina lobifera Larsen bireylerinin
yaşadığı ekolojik koşullarının bolluk dağılımı üzerinde etkisi bilinmektedir. Bölge için Amphistegina
lobifera Larsen’nın ideal yaşam aralığı 18.00-32.00 m derinlik ve yaklaşık 19-20oC sıcaklık olarak
belirlenmiştir. Bir diğer özellik olarak CTD cihazı ile yapılan ölçümlerde iletkenlik değerlerinin sıcak
su kaynağına yaklaştıkça arttığı ancak birey sayısının azaldığı tespit edilmiştir. Sediment örneklerinde
kimyasal analizler X-Işını Floresans Analiz Spektrometresi (WDXRF) ile yapılmıştır. Sediment
örneklerinde ağır metallerden Cr, Mn, Co, Ni, Cu, Zn ve Pb değerlerine bakılmış, bu değerlerin.
DB1-DB6 arası örneklerde ve DB15 de Cr>Ni>Mn, DB8-DB11 arası örnekler ile DB13 ve DB14 de
Mn>Cr>Ni, DB7 ve DB12 de Cr>Mn>Ni, olduğu tespit edilmiştir. Radyoaktif elementlerden U ve Th
DB9, DB10 ve DB11 de yüksek değerdedir. Eser elementlerden Sr değeri DB7-DB11 arası örneklerde
Geliş Tarihi: 30.03.2017 yüksektir. Sedimentlerin kimyasal ve radyoaktif özelliklerinin bentik foraminifer kavkılarında etkisi
Kabul Tarihi: 28.09.2017 gözlenirken ostrakod ve mollusk kavkılarında herhangi bir etki belirlenmemiştir.
Keywords: ABSTRACT
Doğanbey Cape
The aim of this study was to fi gure out the effects of the submarine hot water springs located on the
(İzmir), submarine hot
coast of Doğanbey Cape (north of Kuşadası Bay) on various micro- and macrofaunal assemblages
water springs, benthic
living around these springs. Young sediment samples were collected from different depths at 15
foraminifers, molluscs,
ostracods. stations. The benthic foraminifer, ostracod and mollusc faunas were investigated. 35 genera and
* Başvurulacak yazar: İpek F. BARUT, [email protected]; [email protected]
http://dx.doi.org/10.19076/mta.363316
89
MTA Dergisi (2018) 156: 89-118
61 species of benthic foraminifers, 16 genera and 20 species of ostracods and 14 genera and 15
species of molluscs were identifi ed. Typical Aeegan foraminifer fauna was found to be dominant.
Besides, individuals with colored tests or abnormal morphology, as well as alien species, which are
frequently observed on the Aegean coasts were also observed in the study area. The foraminifer,
ostracod and mollusc species also constituted typical Aegean fauna. It is known that the ecological
conditions experienced of the Amphistegina lobifera Larsen individuals in typical Aegean benthic
foraminifer assemblage have an effect on the abundance distribution. Ideal conditions for Amphis-
tegina lobifera Larsen was found to be 18.00-32.00 m depth range and 19-20oC temperatures. CTD
conductivity values gradually increased near to the hot water spring but a decrease in the number
of individuals were observed. Chemical analyzes in sediment samples were performed with X-Ray
Fluorescence Analysis Spectrometer (WDXRF). Heavy metal ingredients (Cr, Mn, Co, Ni, Cu, Zn
and Pb) of the sediments were evaluated, concentrations were recorded as Cr>Ni>Mn in samples
DB1-DB6 and also in DB15; Mn>Cr>Ni in DB8-DB11 and DB13-DB14; Cr>Mn>Ni in DB7 and
in DB12. The radioactive elements U and Th were found to be high in DB9, DB10 and DB11. The
chemical and radioactive properties of the sediments were observed to affect the tests of benthic
foraminifers, where as no such effect was found on ostracod and mollusc tests.
1. Giriş Örneklerin alınmış olduğu su derinliği 0.20-31.80
m, dip su sıcaklığı 19.95-23.32°C ve dip tuzluluğu
Araştırma, Kuşadası Körfezi’nin kuzey ucunda ‰38.99-39.24 arasında değişmektedir (Çizelge 1).
Doğanbey Burnu olarak adlandırılan bölgenin Araştırmamızın konusunu oluşturan mikro ve makro
güney kıyılarındaki sıcak su çıkışlarının çevresinde fauna çeşitliliği Doğu Ege Denizi fauna özelliğini
yaşayan bentik foraminifer, ostrakod ve mollusk taşımaktadır. Bölgede sığ alanlarda yaşamın oldukça
faunası üzerinde bu deniziçi su kaynaklarının etkisini fakir olmasına karşın orta derin/derin bölgelerde ise
araştırmak amacıyla yapılmıştır. (Şekil 1, 2, 3). zengindir. Gözlenen mikro ve makro fauna Ege Denizi
Bu alandaki mikro ve makro fauna topluluklarının kıyılarında yapılmış olan diğer çalışmalarla benzerdir
içinde bulunduğu dip sedimentlerin fi ziksel, kimyasal (Avşar ve Meriç, 2001; Meriç ve Avşar, 2001; Meriç
ve radyoaktif koşulları altındaki nicelik ve nitelik vd., 2002a, b; 2003a, b; 2004; 2009a, b, c; 2010; 2011;
değişimi değerlendirilmiştir. 2012a, b; 2014; Avşar vd., 2009; Öztürk vd., 2014).
Şekil 1- Çalışma alanı ayrıntılı yer bulduru haritası.
90
MTA Dergisi (2018) 156: 89-118
Şekil 2- Örnekleme noktalarının uydu fotoğrafı üzerinde görünümü (Kırmızı ile renklendirilmiş noktalarda
sıcak su çıkışları bulunmaktadır).
Şekil 3- A- Doğanbey Burnu’nun hava fotoğrafı üzerinde sıcak su çıkış noktaları (daire)
ve su örneği alım istasyonları (üçgen); B- Sıcak su çıkışı olan kıyı alanı; C- Sıcak
su çıkışı olmayan kıyı alanı. (Hava fotoğrafı: http://erkmensenan.blogspot.com.
tr/2010/07/lebedos-urkmez.html).
91
MTA Dergisi (2018) 156: 89-118
Çizelge 1- Örnekleme noktalarının koordinat, derinlik, dip suyunun sıcaklık, tuzluluk ve iletkenlik değerleri.
Koordinatlar (WGS 84) Sıcaklık*
Örnek No: Derinlik (m) Tuzluluk* (‰) İletkenlik* (mS/cm)
(0C)
Kuzey Doğu
01 38° 1'57.29" 26°52'5.58" 3.70 22.949 39.224 56.359
02 38° 1'55.76" 26°52'4.97" 5.50 22.877 39.233 56.290
03 38° 1'54.30" 26°52'4.28" 7.00 22.647 39.231 56.026
04 38° 1'52.77" 26°52'3.30" 5.50 22.673 39.205 56.022
05 38° 1'51.60" 26°52'2.07" 7.50 22.834 39.199 56.199
06 38° 1'46.52" 26°52'10.57 15.85 19.950 39.235 52.987
07 38° 1'47.56" 26°52'8.39" 18.00 20.260 39.226 53.326
08 38° 1'48.98" 26°52'4.49" 19.00 19.887 39.205 52.881
09 38° 1'41.87" 26°52'2.78" 31.80 18.984 39.208 51.884
10 38° 1'43.56" 26°52'2.53" 27.70 19.830 39.177 52.789
11 38° 1'45.18" 26°52'2.20" 21.20 20.187 39.243 53.265
12 38° 1'59.06" 26°52'7.36" 1.00 --- --- ---
13 38° 1'52.30" 26°52'1.30" 0.30 --- --- ---
14 38° 1'52.30" 26°52'1.30" 0.30 23.323 38.990 56.486
15 38° 1'57.49" 26°52'9.52" 0.20 --- --- ---
* Sıcaklık, tuzluluk ve iletkenlik ölçümleri RBR XR-620 CTD cihazı ile yapılmıştır.
2. Kuşadası Körfezi Kuzey Deniz Alanının göre Teke Burnu ile Seferihisar arasındaki Sığacık
Oşinografi si ve Güncel Çökel Dağılımı Koyu’nda, falezli kayalık kıyı şeridinde, sahile dik
gelen irili ufaklı faylar gözlenmektedir. Doğanbey
Küçük Menderes Nehri ile Sığacık Koyu Koyu’nda, plajlar gelişmiştir. Koca Çay’ın ağzında
arasında bulunan deniz alanını kapsayan daha önceki 3 km genişliğinde bir delta yer alır. Bu deniz alanları,
çalışmalarda derinlik ve güncel sediment dağılım akarsuların taşıdığı karasal köken li çökellerle dolarak
haritaları yapılmıştır (Eryılmaz vd., 1998, Eryılmaz ve bugünkü alçak ovaları oluşturmuştur.
Aydın, 2001; Eryılmaz ve Yücesoy-Eryılmaz, 2001,
2014; Eryılmaz vd., 2014) (Şekil 1). Bu çalışmalara Önceki çalışmalara göre Sığacık Koyu ve
göre Doğanbey Koyu’nda maksimum derinlik Doğanbey Burnu arasında yer alan deniz dibi
yaklaşık 75.00 m’dir (Şekil 4-5). Doğanbey Koyu’nun topoğrafyası açıklara doğru % 2-6 arasında eğimle
en önemli akarsuyu Karakoç ve Çamalan dereleri ile derinleşir. Kıyıdan 600.00–800.00 m açıklarında
Koca Çay’dır (Şekil 1). Kuşadası Körfezi’ne dökülen 20.00 m su derinliğine ulaşılır. Batimetrik derinlik
yaklaşık 30 km mesafedeki Küçük Menderes Nehri konturları -10.00, -20.00, -50.00 ve -100.00 m olarak
bölgedeki en önemli akarsudur. Yağış azlığı nedeni ile kıyıya paralel devam eder. Doğanbey Burnu ve Sünger
yaz mevsimi boyunca sadece Küçük Menderes Nehri Burnu’nda bu konturlar birbirlerine iyice yaklaşır,
akışını sürdürür. derinlikler buralarda ani olarak artar. Bu bölgedeki
ortalama eğim %4’dür (Şekil 4, 5) (Eryılmaz, 1996
Yine aynı çalışmalara göre bölge Akdeniz ikliminin ve 2003; Eryılmaz vd., 1998; Eryılmaz ve Yücesoy-
etkisi altındadır. Ortalama yıllık toplam yağış miktarı Eryılmaz, 2001, 2014). Deniz tabanı oldukça düzgün
659.5 mm’dir. Bölgenin hâkim rüzgârları kuzey ve bir yüzey görünümlüdür.
kuzeybatı yönlüdür. Yıllık ortalama rüzgâr hızı 5.0
knot (9.3 km/sa) dur. İnceleme sahası, hafi f rüzgârlı Eryılmaz ve Aydın (2001) çalışmasında, dip
bir bölgedir (Meteoroloji Bülteni, 1984; Eryılmaz vd., çökellerinin özelliklerini belirlemek amacıyla
1998; Eryılmaz ve Aydın, 2001; Eryılmaz ve Yücesoy- Doğanbey Koyu deniz tabanından 48 adet güncel
Eryılmaz, 2001, 2014; Eryılmaz vd., 2014). Erol çökel örnekleri alınmıştır. Çalışma sahasında,
(1991, 1997), Eryılmaz (1996), Eryılmaz vd. (1998)’e standart istasyonlarda mevsimsel olarak, yüzeyden
92
MTA Dergisi (2018) 156: 89-118
Şekil 4- Doğanbey Koyu batimetri haritası (derinlikler m’dir).
Şekil 5- Doğanbey Koyu’nun 3 boyutlu batimetrisi ve morfolojik görünümü (derinlikler m’dir).
93
MTA Dergisi (2018) 156: 89-118
deniz tabanına kadar olan su kolonunda, CTD cihazı m’de ‰38.30 ve kış mevsiminde yüzeyde ‰38.42;
kullanılarak sıcaklık ve tuzluluk değerleri ölçülerek -150.00 m’de ‰38.43 olarak ölçülmüştür (Şekil 6b)
bu alan haritalanmıştır. Ayrıca 1 istasyonda yüzey, (Eryılmaz ve Yücesoy-Eryılmaz, 2001, 2014; Meriç
20.00 m derinlikte ve deniz tabanında kısa süreli vd., 2009b; 2010, Yokeş vd., 2014).
mevsimsel akıntı ölçümleri yapılmıştır. Deniz tabanı
yüzeyinden alınan güncel çökel örneklerine, elek ve Eryılmaz ve Yücesoy-Eryılmaz (2001, 2014)
ıslak analiz yöntemleri uygulanmış ve sonuçlar üçgen çalışmaları kapsamında DK-01 (-21.00 m) ve
diyagramında sınıfl andırılmıştır (Folk, 1974). Çökeller DK-02 (-36.00 m) no’lu iki istasyonda (Şekil 7)
tane büyüklüğüne göre sınıfl andırılıp, sonuçlar kısa süreli mevsimsel akıntı ölçümleri yapılmıştır
batimetri haritası ile birlikte değerlendirilerek, (Şekil 8). Elde edilen akıntı verileri ile bölgede genel
bölgenin 1:30.000 ölçekli çökel dağılım haritası
hazırlanmıştır.
Eryılmaz ve Yücesoy-Eryılmaz (2001, 2014)
çalışmalarına göre Doğanbey Koyu’nda mevsimsel en
düşük, ortalama ve en yüksek sıcaklıkların derinliğe
bağlı olarak değişimleri şu şekildedir: ilkbaharda
yüzeyde 16.99-17.00°C, -50.00 m’de 15.70-16.27°C;
yaz mevsiminde yüzeyde 17.80-25.55°C, -50.00 m
derinlikte 16.77-17.26°C; sonbaharda yüzeyde 21.26-
22.27°C, -50.00 m derinlikte 17.52-19.88°C ve kış
mevsiminde ise yüzeyde 14.90-15.20°C, -50.00 m
derinlikte 14.93-15.20°C’dir (Şekil 6a).
Bölgede mevsimsel en düşük, ortalama ve en
yüksek tuzluluk değerlerinin derinliğe göre değişim-
leri; ilkbaharda yüzeyde ‰38.98; -150.00 m’de
‰39.03, yaz mevsiminde yüzeyde ‰39.26, -150.00
Şekil 7- Doğanbey Koyu’nda mevsimsel akıntı ölçümü yapan
m’de ‰39.16, sonbaharda yüzeyde ‰38.66; -150.00 istasyonların bulduru haritası.
(a) (b)
Şekil 6- Doğanbey Koyu, mevsimsel ortalama sıcaklık (a) ve mevsimsel ortalama tuzluluk değerleri (b).
94
MTA Dergisi (2018) 156: 89-118
Şekil 8- Doğanbey Koyu’nda mevsimsel akıntı hız ve yönleri.
bir akıntı sisteminden söz etmek mümkün değildir. enerjili kıyı kesiminde yer alırken, derin ve kıyıdan
Kış mevsiminde, genel akıntı sistemi batıdan doğuya uzak bölgelerde kohezyonlu malzeme birikir.
dönmekte ve çok yavaş hareket etmektedir. Bu kütlesel
hareket Kuşadası Körfezi’nin kuzey kıyılarında yön Eryılmaz ve Aydın (2001), Eryılmaz ve Yücesoy-
Eryılmaz (2014) çalışmalarına göre çalışma alanında
değiştirerek kıyı akıntılarına dönüşür. Sığacık Koyu ve
yer alan çökeller kaya, çakıl, kum, silt, kil ve çamur
Doğanbey Koyu’nda da bu tip kıyı akıntıları gözlenir.
olarak altı tipten oluşur. Kumlu malzemeler, çakıllı
Zaman zaman devamlı ve kuvvetli esen güneyli
kum, kum ve siltli kumdur. Kum birimi yaklaşık -7.00
rüzgârların etkisi ile yüzey akıntıları, saat ibresinin
m’ye kadar devam etmektedir. Siltli kum yaklaşık
ters yönünde akıntılar gelişir. Yaz mevsiminde yüzey
-20.00 m derinliğe kadar gözlenmektedir. -20.00 m ile
tabakada tuzluluğun artması ve yüzey ile dip arasında
-50.00 m derinlikler arasında mercek şeklinde kumlu
sıcaklık farkları nedeniyle oluşan yoğunluk farkları,
çamur, kumlu silt ve silt arasında yer alır. Kumlu silt
kıyıya yakın deniz alanlarında yerel akıntılara sebep
-100.00 m derinliğe kadar devam eder. Siltli malzeme
olmaktadır. Ayrıca, bölgede batıdan doğuya doğru
ise -200.00 m derinliğe kadar ulaşmaktadır. Ayrıca,
öğleden sonra esen İmbat Rüzgârları da kıyılar
çamurlu sedimentler ise -100.00 m ile -150.00 m
boyunca yerel akıntılara neden olur (Şekil 8).
arasında dar bir alanda gözlemlenmektedir. Bölgede
yer alan tüm bu çökeller kıyı şekline uyumlu olarak
Eryılmaz ve Aydın (2001), Eryılmaz ve Yücesoy-
sahile paralel bantlar şeklinde bulunur. Bu bölgede
Eryılmaz (2014) çalışmalarının kapsamında, kıyı ve dip
genellikle tane boyutu dağılımı kıyıdan derine doğru
çökelleri, yerel akıntıların, dalgaların dereler vasıtası
kaba taneliden ince taneliye geçiş yapmakta ve ince
ile denize taşıdığı iri ve ince taneli sedimentlerden
kıyı şeridine paralel olarak birbirine geçiş yapan
oluşmuştur. Karadan taşınan ve dalgaların kıyılardan
bantlar oluşturmaktadır (Şekil 9). Doğanbey Koyu’na
kopardığı malzemeler dalga ve akıntıların etkisi ile dökülen Kocaçay ağzında bir delta (yelpaze) oluşmuş
deniz içinde tekrar aşınmaya uğrayarak küçülür. ve deltanın kıyısında ince kum çökelmiştir. Uzun
Bölgede, kıyıdan açığa doğru çökel tane boylarının mesafelerde çok az eğimli bir yatakta akan Küçük
küçüldüğü de görülür (Şekil 9). Doğanbey Koyu Menderes Nehri denize ancak silt ve kil boyutunda
çökel dağılımı, köken olarak litojen ağırlıktadır ve karasal kökenli malzeme taşır. Bunların, nehirlerin
genelde düşük kohezyonlu siltli malzeme hâkimdir. taşkın zamanlarında açıktaki deniz dibine kadar
Kaba taneli ve kırıntılı kohezyonsuz malzeme yüksek taşındığı saptanmıştır.
95
MTA Dergisi (2018) 156: 89-118
Şekil 9- Doğanbey Koyu’nun güncel sediment dağılım haritası.
3. Malzeme ve Yöntem (U) arasındaki elementlerin nitel ve nicel analizleri
yapılan bu sistemde, X0 ışını tüpü, çeşitli özelliklerde
Doğanbey Burnu’nun güneydoğusunda 16.08.2015 kristaller (LiF220, PX10, GeIII-C, PE 202-C), iki adet
tarihinde farklı derinlikte 15 noktadan 11 litre hacimli algılayıcı, çeşitli boyut ve özelliklerde kolimatörler
zemin örnekleyicisi kepçe ile genç çökel örnekleri ve bir bilgisayar programı kullanılarak analiz
alınıp, foraminifer, ostrakod ve mollusk topluluğu gerçekleştirilmiştir. TDS, litredeki toplam rezidü
açısından değerlendirilmek üzere incelenmiştir. miktarı (mg/L) (Total Dissolved Solid)’ dır.
Ayrıca eş zamanlı olarak deniz suyu fi ziksel özellikleri
(sıcaklık, tuzluluk) RBR XR-620 CTD cihazı vasıtası Sediment örneklerinin sayıma hazırlanması
ile her bir zemin örneği istasyonunda ölçülmüştür. sırasında, malzeme önce 200 mesh boyutunda
Sediment örneklerinde foraminifer ve ostrakod olacak şekilde öğütüldükten sonra kurutulmuştur.
analizleri Babin (1980) ve Bignot (1985)’a göre Desikatörde muhafaza edilen örnek 12 gr tartılıp, 3 gr
yapılmıştır. 10’ar gr olarak tartılan kuru örneklerin wax ile karıştırıldıktan sonra 40 mm çaplı kalıp içine
üzerine %10’luk HO eklenerek 24 saat bekletilmiş yerleştirilip ve 35 ton basınç kullanılarak pellet haline
2 2
ve bunu takiben 0.063 mm’lik elekte tazyikli su ile getirilmiştir. Berthold Lb 770 Low Level 10 Channal
yıkanmış, 50oC’lik etüvde kurutulduktan sonra 2.00, Proportional Counter cihazı kullanılarak Toplam
1.00, 0.500, 0.250, 0.125 mm’lik eleklerde elenmiştir. Alfa SM 7110C, Toplam Beta analizleri ASTM D
Bu örnekler binoküler mikroskopta incelenerek 1890-05 metoduyla yapılmıştır. Örnekten 500 ml su
içermiş olduğu foraminifer, ostrakod ve mollusklar alınarak 250 ml’si alfa çöktürme, 250 ml’si EPA 900.0
ayırtlanmıştır. yöntemiyle çalışılmıştır (MDAα: 0.007 Bq/L, MDAβ:
0.008 Bq/L).
ÇNAEM’de dalgaboyu dağılımlı X-Işını Floresans
Analiz Spektrometresi (WDXRF) ile sediment Anormal gelişmiş foraminiferlerin fotoğraf
örneklerinde elementel kimyasal analiz ölçümleri çekimi ve renkli foraminifer kavkılarının mikroprob
(ppm ve ppb olarak) yapılmıştır. Bor (B) ile uranyum analizleri Gebze Teknik Üniversitesi Malzeme Bilimi
96
MTA Dergisi (2018) 156: 89-118
ve Mühendisliği Bölümü’nde Philips XL 305 FEG laevigata d’Orbigny, Q. lamarckiana d’Orbigny, Q.
cihazı kullanılarak yapılmıştır. Elektron mikroprob seminula (Linné), Miliolinella labiosa (d’Orbigny),
kantitatif analizleri bilgisayar kontrollü Jeol-733 Pseudotriloculina laevigata (Heron-allen ve Earland),
elektron mikroprob cihazı ve on line ZAFM kantitatif P. oblonga (Montagu), P. rotunda (d’Orbigny),
analiz programı kullanılarak sonuçlandırılmıştır. P. sidebottomi (Martinotti), Triloculina marioni
Schlumberger, Sigmoilinita costata (Schlumberger),
4. Bulgular S. edwardsi (Schlumberger), Peneroplis pertusus
(Forskal), P. planatus (Fichtel ve Moll), Cyclorbiculina
4.1. Mikro ve Makro Fauna
compressa (d’Orbigny), Sorites orbiculus Ehrenberg,
Eponides concameratus (Williamson), Neoeponides
4.1.1. Bentik Foraminifer Cins ve Türlerinin Dağılımı
bradyi le Calvez, Neoconorbina terquemi (Rzehak),
Rosalina bradyi Cushman, R. fl oridensis (Cushman),
Bölgede gözlenen bentik foraminifer topluluğu
R. globularis d’Orbigny, Discorbinella bertheloti
bu yönden tipik Ege Denizi faunal özelliğini
(d’Orbigny), Cibicides advenum (d’Orbigny),
taşımaktadır (Avşar ve Meriç, 2001; Meriç ve
Lobatula lobatula (Walker ve Jacob), Cyclocibicides
Avşar, 2001; Meriç vd., 2002a, b; 2003a, b; 2004;
vermiculatus (d’Orbigny), Planorbulina
2009a, b, c; 2010, 2011, 2012a, b; 2014). Alınan
mediterranensis d’Orbigny, Cibicidella variabilis
15 örnekten 13’ünde foraminifer çeşitliliği farklı
(d’Orbigny), Asterigerinata mamilla (Williamson),
olup, Akdeniz’de gözlenen bazı cins ve türlere de
rastlanılmıştır. Bunlar Lagenammina fusiformis Amphistegina lessonii d’Orbigny, A. lobifera Larsen,
(Williamson), Iridia diaphana Heron-Allen ve Nonion depressulum (Walker ve Jacob), Ammonia
Earland, Spiroplectinella sagittula (d’Orbigny), compacta Hofker, A. parkinsoniana (d’Orbigny), A.
Eggerelloides advenus (Cushman), E. scabrus tepida Cushman, Elphidium advenum (Cushman), E.
(Williamson), Textularia bocki Höglund, Vertebralina complanatum (d’Orbigny), E. crispum (Linné) olarak
striata d’Orbigny, Nubecularia lucifuga Defrance, gösterilebilir (Çizelge 2)
Adelosina cliarensis (Heron-Allen ve Earland),
A. duthiersi Schlumberger, A. mediterranensis (le Çalışma bölgesi için dikkati çeken durum,
Calvez J ve Y.), A. partschi (d’Orbigny), A. pulchella Ege Denizi’nde Kuşadası Körfezi ve Karaburun
d’Orbigny, Spiroloculina excavata d’Orbigny, S. Yarımadası KB’sında bilinen ve/veya var olduğu
ornata d’Orbigny, Siphonaperta aspera (d’Orbigny), düşünülen sıcak su kaynakları çevresinde bol olarak
Cycloforina contorta (d’Orbigny), C. villafranca (le gözlenen Amphistegina lobifera Larsen bireylerinin
Calvez J. ve Y.), Lachlanella undulata (d’Orbigny), yaygın bir şekilde bulunduğu 3. bölge özelliğini
L. variolata (d’Orbigny), Massilina secans taşımasıdır. Alınan örneklerden 7, 8, 9, 10 ve 11 no’lu
(d’Orbigny), Quinqueloculina bidentata d’Orbigny, olanlarda adı geçen foraminiferin aşırı bolluğu (25
Q. disparilis d’Orbigny, Q. jugosa Cushman, Q. bireyden fazla) bölge için dikkat çekici bir özelliktir.
Çizelge 2- Bentik foraminifer cins ve türlerinin örneklere göre dağılımı.
Foraminifera 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 13 14
Lagenammina fusiformis + +
İridia diaphana + +
Spiroplectinella sagittula + +
Eggerelloides advenus +
Eggerelloides scabrus + + +
Textularia bocki + + + + +
Vertebralina striata + + + + +
Nubecularia lucifuga + + + +
Adelosina cliarensis + + +
Adelosina duthiersi +
Adelosina mediterranensis + +
Adelosina partschi +
Adelosina pulchella + +
97
MTA Dergisi (2018) 156: 89-118
Çizelge 2- devamı.
Foraminifera 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 13 14
Spiroloculina excavata + +
Spiroloculina ornata + + + +
Siphonaperta aspera + + +
Cycloforina contorta +
Cycloforina villafranca +
Lachlanella undulata +
Lachlanella variolata +
Massilina secans +
Quinqueloculina bidentata +
Quinqueloculina disparilis + + +
Quinqueloculina jugosa +
Quinqueloculina laevigata +
Quinqueloculina lamarckiana + + +
Quinqueloculina seminula +
Miliolinella labiosa +
Pseudotriloculina laevigata +
Pseudotriloculina oblonga +
Pseudotriloculina rotunda + + + +
Pseudotriloculina sidebottomi +
Triloculina marioni + + + + +
Sigmoilinita costata + + + +
Sigmoilinita edwardsi +
Peneroplis pertusus + + + +
Peneroplis planatus + + + + +
Cyclorbiculina compressa +
Sorites orbiculus + +
Eponides concameratus + + +
Neoeponides bradyi + + +
Neoconorbina terquemi +
Rosalina bradyi + + + +
Rosalina fl oridensis + + +
Rosalina globularis +
Discorbinella bertheloti + +
Cibicides advenum +
Lobatula lobatula + + + + +
Cyclocibicides vermiculatus + +
Planorbulina mediterranensis + + + + + +
Cibicidella variabilis + + + +
Asterigerinata mamilla +
Amphistegina lessonii +
Amphistegina lobifera + + + + + + + +
Nonion depressulum + +
Ammonia compacta + + +
Ammonia parkinsoniana + + + + + +
Ammonia tepida + +
Elphidium advenum + + + +
Elphidium complanatum + + +
Elphidium crispum + + + + + +
98