tc istanbul üniversitesi sağlık bilimleri enstitüsü danışman prof. dr. arzu razak özdinçler fizik tedavi

104 Pages·2008·1.15 MB·Turkish

T.C.

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ

SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

( YÜKSEK LİSANS TEZİ )
GERİATRİK HASTALARDA DÜŞME RİSK
FAKTÖRLERİNİN GÜNLÜK YAŞAM AKTİVİTELERİ VE
YAŞAM KALİTESİNE ETKİSİ
SELİN UZ
DANIŞMAN
PROF. DR. ARZU RAZAK ÖZDİNÇLER
FİZİK TEDAVİ VE RAHABİLİTASYON
YÜKSEKOKULU/FİZYOTERAPİ REHABİLİTASYON
PROGRAMI
İSTANBUL-2008
ii
TEZ ONAYI
iii
BEYAN

Bu tez çalışmasının kendi çalışmam olduğunu, tezin planlanmasından yazımına
kadar bütün safhalarda etik dışı davranışımın olmadığını, bu tezdeki bütün bilgileri
akademik ve etik kurallar içinde elde ettiğimi, bu tez çalışmayla elde edilmeyen bütün
bilgi ve yorumlara kaynak gösterdiğimi ve bu kaynakları da kaynaklar listesine
aldığımı, yine bu tezin çalışılması ve yazımı sırasında patent ve telif haklarını ihlal edici
bir davranışımın olmadığı beyan ederim.
iv

Sevgili Ailem ’e ithaf ediyorum...
v
TEŞEKKÜR
İlk olarak, desteğini benden hiçbir zaman esirgemeyen, tüm meslek eğitimim
boyunca bana her konuda bilgi ve tecrübeleriyle yol gösteren, ilgi ve sevgisini daima
hissettiğim danışman hocam Sayın Prof. Dr. Arzu Razak Özdinçler’e
Tezimi yaptığım süre boyunca benden yardımlarını ve ilgilerini esirgemeyen,
her türlü olanağı sağlayan hocalarım Sayın Prof. Dr. Deniz Suna Erdinçler ve Sayın
Prof. Dr. Tanju Beğer’e,
Mesleki bilgi ve tecrübesiyle bana yol gösteren, desteğini hissederek güç
aldığım değerli hocam Sayın Prof. Dr. Serap İnal’a,
Lisans ve yüksek lisans eğitimime büyük katkıları olan değerli hocam Sayın
Prof. Dr. H. Nilgün Gürses’e,
Samimiyeti, adaleti ve sabrıyla tüm meslek eğitimim boyunca örnek aldığım ve
yakın ilgisiyle her konuda güç aldığım değerli hocam Sayın Yrd. Doç. Dr. İpek Yeldan
‘a,
Değerli bilgileriye meslek eğitimimiz boyunca bizlere ışık tutan değerli
hocalarım Sayın Prof. Dr. Aydan Oral ve Sayın Prof. Dr. Ayşe Yalıman’a,
Lisans ve yüksek lisans eğitimim boyunca sıcacık dostluğuyla daima yanımda
olan, birlikte üzülüp sevindiğim yol arkadaşım sevgili Fzt. Gonca Candan’a, ve
yardımını ve sıcacık sevgisini tez dönemimde de benden esirgemeyen sevgili arkadaşım
Fzt. Nadide Bilgin’e,
Yüksek lisans eğitimim boyunca samimiyetlerini her zaman hissettiğim, tez
hazırlama aşamalarımda her türlü yardımlarını benden esirgemeyen sevgili arkadaşlarım
Uzm. Fzt. Ayşe Neriman Yılmaz ve Uzm. Fzt. Ayşe Zengin’e, birlikte geçirdiğimiz
uzun dönemde destekleri ve ilgileri için Uzm. Fzt. F. Şule Badıllı Demirbaş’a, Uzm.
Fzt. E.Elçin Dereli’ye, Uzm. Fzt. Aycan Çakmak’a, Uzm. Fzt. Tuğba Kuru’ya ve Uzm.
Fzt. Özge Kocaacar’a,
Lisans ve yüksek lisans eğitimim boyunca güler yüzleriyle bana her zaman
yardımcı olan, Fatma Yalçın’a, Sibel Vursavaş’a, Latife Karabulut’a, Erdem Özkan’a,
Emine Koç’a,
vi

Manevi desteğiyle beni cesaretlendiren, sevgisini, ilgisini ve sabrını benden
hiçbir zaman esirgemeyen Alim Tunçay’a,
Beni yetiştiren, hayatım boyunca attığım her adımda bana destek olan,
sevgilerini ve emeklerini benden hiçbir zaman esirgemeyen canım annem ve babama,
sevgilerinden güç aldığım canım kardeşlerim Sinan ve Sinem’e
Sonsuz teşekkür ediyorum…
vii
İÇİNDEKİLER
TEZ ONAYI..................................................................................................................İİ
BEYAN........................................................................................................................İİİ
TEŞEKKÜR..................................................................................................................V
İÇİNDEKİLER...........................................................................................................Vİİ
TABLOLAR LİSTESİ.................................................................................................İX
SEMBOLLER / KISALTMALAR LİSTESİ................................................................Xİ
ÖZET..........................................................................................................................Xİİ
ABSTRACT..............................................................................................................Xİİİ
1. GİRİŞ VE AMAÇ......................................................................................................1
2. GENEL BİLGİLER...................................................................................................3
2.1. YAŞLILIK............................................................................................................3
2.2. YAŞLANMAYLA BİRLİKTE MEYDANA GELEN NORMAL
DEĞİŞİKLİKLER........................................................................................................5
2.3. DÜŞME.................................................................................................................8
2.3.1. YAŞLILARDA DÜŞME İNSİDANSI.............................................................8
2.3.2. DÜŞMEYE SEBEBİYET VEREN DURUMLAR...........................................9
2.3.3. DÜŞME RİSK FAKTÖRLERİ.........................................................................9
2.3.4. DÜŞMENİN SONUÇLARI :.........................................................................18
2.3.5. DÜŞMENİN DEĞERLENDİRİLMESİ:........................................................20
2.4. YAŞAM KALİTESİ VE GÜNLÜK YAŞAM AKTİVİTELERİNDEKİ
BAĞIMSIZLIK DÜZEYİ..........................................................................................25
3. GEREÇ VE YÖNTEM............................................................................................26
3.1. OLGULAR:.........................................................................................................26
3.2. DEĞERLENDİRME ÖLÇÜMLERİ:..................................................................27
3.2.1. GERİATRİK HASTA DEĞERLENDİRME FORMU:..................................28
3.2.2. MENTAL DURUMUN DEĞERLENDİRİLMESİ:......................................28
3.2.2.1. Standardize Mini Mental Test (SMMT) :...................................................28
3.2.3. DENGENİN DEĞERLENDİRİLMESİ:.........................................................29
3.2.3.1. Berg Denge Skalası (BDS):.......................................................................29
3.2.3.2. Tek ayak üzerinde durma testi (statik denge):............................................30
viii
3.2.3.3. Süreli Kalk ve Yürü Testi (Timed Up and Go testi-TUG) (dinamik denge):
................................................................................................................................30
3.2.4. YÜRÜMENİN DEĞERLENDİRİLMESİ:.....................................................31
3.2.4.1. 10 metre yürüme testi ve adım sayısı:........................................................31
3.2.5. DÜŞME KORKUSUNUN DEĞERLENDİRİLMESİ:...................................31
3.2.5.1. Tinetti’ nin Düşmenin Etkisi Ölçeği (Tinnetti’s Falls Efficacy Scale-FES):
................................................................................................................................31
3.2.5.2. Vizüel Analog Skala (VAS):......................................................................32
3.2.6. YAŞAM KALİTESİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ:.....................................32
3.2.6.1. Kısa Form – 12 (The Medical Outcomes Study 12-Item Short Form Health
Survey) (SF-12):.....................................................................................................32
3.2.7. GÜNLÜK YAŞAM AKTİVİTELERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ:..........33
3.2.7.1. Barthel Günlük Yaşam Aktiviteleri (GYA) İndexi:...................................33
3.3. İSTATiSTiKSEL ANALİZ.................................................................................34
4. BULGULAR............................................................................................................35
4.1. TANIMLAYICI BULGULAR............................................................................35
4.2. DÜŞME VE DÜŞME İLE İLGİLİ ÖZELLİKLER.............................................40
4.3. KLİNİK ÖLÇÜMLER........................................................................................41
4.4. DÜŞME İLE İLİŞKİLİ FAKTÖRLER................................................................42
4.5. DÜŞMEDE ETKİLİ OLAN DEĞİŞKENLER....................................................50
4.6. DÜŞMEDE ETKİLİ OLAN FAKTÖRLERİN YAŞAM KALİTESİ VE GÜNLÜK
YAŞAM AKTİVİTELERİ İLE İLİŞKİSİ..................................................................51
4.7. DÜŞME RİSK FAKTÖRLERİNİN YAŞAM KALİTESİ VE GÜNLÜK YAŞAM
AKTİVİTELERİNE ETKİSİ......................................................................................55
5. TARTIŞMA.............................................................................................................58
KAYNAKLAR............................................................................................................71
FORMLAR..................................................................................................................76
ETİK KURUL KARARI..............................................................................................89
ÖZGEÇMİŞ.................................................................................................................90
ix
TABLOLAR LİSTESİ
Tablo 2-1. Düşme riskine katkıda bulunan bazı bozukluklar.........................................10
Tablo 2-2. Düşme risk faktörleri...................................................................................11
Tablo 2-3. Denge ve yürüme bozukluklarını değerlendirmek için kullanılan testler.....23
Tablo 4-1.Çalışmaya katılan yaşlılara ilişkin genel tanımlayıcı özellikler.....................35
Tablo 4-2.Yaşlılarda sağlık sorunlarının dağılımı.........................................................37
Tablo 4-3. Yaşlıların hekim istemi ile kullandıkları ilaçlara göre dağılımları...............38
Tablo 4-4. Yaşlıların sigara ve alkol kullanma durumu.................................................38
Tablo 4-5. Yaşlıların düşme durumlarının cinsiyete göre dağılımı................................40
Tablo 4-6. Yaşlıların değerlendirme sonuç değerleri....................................................41
Tablo 4-7. Demografik özelliklerin düşme ile ilişkisi...................................................42
Tablo 4-8. Sigara ve alkol kullanma durumunun düşme ile ilişkisi...............................43
Tablo 4-9. Sağlık sorunlarının düşme ile ilişkisi...........................................................44
Tablo 4-10. Kullanılan ilaç çeşitlerinin düşme ile ilişkisi..............................................46
Tablo 4-11. Denge testleri skorlarının düşme ile ilişkisi...............................................47
Tablo 4-12. Yürüme testi skorlarının düşme ile ilişkisi.................................................48
Tablo 4-13. Düşme korkusu skorlarının düşme ile ilişkisi.............................................48
Tablo 4-14. SF-12 Yaşam kalitesi ölçeği skorlarının düşme ile ilişkisi.........................49
Tablo 4-15. Düşme ile ilişkili değişkenlerin lojistik regresyon analiz sonuçları ( n=105)
......................................................................................................................................50
Tablo 4-16. Cinsiyet ile yaşam kalitesi ve günlük yaşam aktiviteleri arasındaki ilişki..51
Tablo 4-17. Stroke hikayesi ile yaşam kalitesi ve günlük yaşam aktiviteleri arasındaki
ilişki..............................................................................................................................51
Tablo 4-18. Görme problemi varlığı ile yaşam kalitesi ve günlük yaşam aktiviteleri
arasındaki ilişki.............................................................................................................52
Tablo 4-19. Katarak varlığı ile yaşam kalitesi ve günlük yaşam aktiviteleri arasındaki
ilişki..............................................................................................................................52
Tablo 4-20. Denge testleri ile yaşam kalitesi ve günlük yaşam aktiviteleri arasındaki
ilişki..............................................................................................................................53
Tablo 4-21. Yürüme ve adım sayısı ile yaşam kalitesi ve günlük yaşam aktiviteleri
arasındaki ilişki.............................................................................................................54
x
Tablo 4-22. Düşme korkusu ile yaşam kalitesi ve günlük yaşam aktiviteleri arasındaki
ilişki..............................................................................................................................54
Tablo 4-23. Düşme risk faktörlerinin yaşam kalitesi ölçeği SF-12' nin fiziksel
komponentine etkisine ilişkin çoklu regresyon analizi sonuçları...................................55
Tablo 4-24. Düşme risk faktörlerinin yaşam kalitesi ölçeği SF-12' nin mental
komponentine etkisine ilişkin çoklu regresyon analizi sonuçları..................................56
Tablo 4-25. Düşme risk faktörlerinin günlük yaşam aktivitelerine etkisine ilişkin çoklu
regresyon analizi sonuçları............................................................................................57