tc erciyes üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü temel islam bilimleri anabilim dalı tefsir bilim dalı rus

197 Pages·2015·1.76 MB·Turkish

i

T.C.
ERCİYES ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
TEMEL İSLAM BİLİMLERİ ANABİLİM DALI
TEFSİR BİLİM DALI

RUSÇA KUR’AN ÇEVİRİLERİNE
KARŞILAŞTIRMALI BİR BAKIŞ

Hazırlayan
Faima İSRAFİLOVA

Danışman
Prof. Dr. İbrahim GÖRENER

Doktora Tezi

Nisan–2015
KAYSERİ
ii

T.C.
ERCİYES ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
TEMEL İSLAM BİLİMLERİ ANABİLİM DALI
TEFSİR BİLİM DALI

RUSÇA KUR’AN ÇEVİRİLERİNE
KARŞILAŞTIRMALI BİR BAKIŞ

(Doktora Tezi)

Hazırlayan
Faima İSRAFİLOVA

Danışman
Prof. Dr. İbrahim GÖRENER

Nisan–2015
KAYSERİ
i

BİLİMSEL ETİĞE UYGUNLUK

Bu çalışmadaki tüm bilgilerin, akademik ve etik kurallara uygun bir şekilde elde
edildiğini beyan ederim. Aynı zamanda bu kural ve davranışların gerektirdiği gibi, bu
çalışmanın özünde olmayan tüm materyal ve sonuçları tam olarak aktardığımı ve
referans gösterdiğimi belirtirim.

Faima İSRAFİLOVA
ii

YÖNERGEYE UYGUNLUK

“Rusça Kur’an Çevirilerine Karşılaştırmalı Bir Bakış” adlı doktora tezi Erciyes
Üniversitesi Lisansüstü Tez Önerisi ve Tez Yazma Yönergesi’ne uygun olarak
hazırlanmıştır.

Tezi Hazırlayan Danışman
Faima İSRAFİLOVA Prof. Dr. İbrahim GÖRENER

Temel İslâm Bilimleri Anabilim Dalı Başkanı
Prof. Dr. Temel YEŞİLYURT

iv

ÖNSÖZ
Tercüme, dil ve kültürleri ile farklı olan insanların anlaşma ve tanışmasını sağlamayı
amaç edinir. O, bu amacı gerçekleştirirken de birçok problemle karşılaşılır. Dillerin
farklı olması, ayrı dili konuşan insanlar arasına bir haberleşme, anlaşma ve iletişim
engeli ördüğü gibi, bir dil üzere vahyedildiğine inanılan Allah’ın mesajının herkes
tarafından anlaşılması konusunu da zorlaştırmaktadır. Mütercim farklı lisanları konuşan
insanların birbirlerini anlamayı sağlayan bir görevi yanında, insan ve Allah arasındaki
anlaşmayı sağlayan bir amacı da üzerine almıştır. Çalışmamızda bu amaç icra olunurken
Kur’an-ı Kerim mütercimlerinin karşısına çıkacak olan problemlerin ne derece zor
olduğunu vurgulamak ve bu problemlerin çözüm yollarını göstermek istedik.
Tezimiz giriş dışında iki bölümden oluşmaktadır. Girişte Tercüme kelimesini ele aldık.
Kur’an’ın tercüme tarihini genel olarak ele alarak, kelimenin yapısı ve menşei, lügat ve
ıstılah anlamı, tefsir, te’vil gibi kelimelerle ilişkisi vb. konuları izah etmeye çalıştık.
Kur’an’ın “harfi tercüme” ile çevrilemeyeceğini, buna karşılık “tefsiri tercüme”
yöntemiyle çevirebileceğini; Kur’an’ın tercümesinin gerekli olduğunu hem akli hem
nakli delilleriyle göstererek, gerek Doğu’da, gerekse Batı’da, Kur’an’ın belli başlı
dillerdeki tercümelerini özetle vermeye çalıştık.
Birinci bölümde Rus oryantalizm tarihini, Rus oryantalist hareketinin başlangıcı, Sovyet
ve Son dönemlere ayırarak her dönemin Kur’an araştırmalarını ve sebeplerini bu
devirde gerçekleşen olaylarla bütünlük içerisinde ele almaya çalıştık. İlk dönemden
günümüze kadar yapılan tüm Kur’an çalışmalarını tespit ettik ve onların üzerinde
durarak, Kur’an-ı Kerim hakkındaki temel görüş ve yaklaşımlarını ortaya koymaya
çalıştık.
İkinci bölümde ise Rus müsteşriklerin Kur’an-ı Kerim tercümelerindeki hatalarının
sebeplerine değindik. Rusça’ya yapılmış Kur’an çevirilerinde tercüme problemleri ile
ilgili Kur’an meallerini karşılaştırarak belli başlıklarda örnekler vermeye çalıştık.
Sonuç olarak tercümenin sanatların en zor ve en asili olduğu kanaatine vardık. Bu sanat,
problemleri en karmaşık olan bir sanattır ve mütercim de, Allah’ın insanoğlu arasına
farklı dillerden ördüğü, anlaşmaya engel duvarları saydamlaştırmaya çalışan bir
tanıştırıcı, bir buluşturucu ve bir kültür aktarıcısıdır.
v

Bu çalışmanın konu seçiminden bitimine kadar bu safhada değerli yardımlarını
gördüğüm tez danışmanım Prof. Dr. İbrahim Görener’e ve Rusça metinlerin
tercümesinde yardımlarını esirgemeyen ve tezimin bu şekli almasında maddi ve manevi
katkısı olan eşim Renat İsrafilov’a teşekkür ederim.
Faima İSRAFİLOVA,
Nisan 2015, KAYSERİ
vi

RUSÇA KUR’AN ÇEVİRİLERİNE KARŞILAŞTIRMALI BİR BAKIŞ

Faima İSRAFİLOVA

Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü
Doktora Tezi, Nisan 2015
Danışman: Prof. Dr. İbrahim GÖRENER

ÖZET
Kur’an-ı Kerim, Müslümanlara göre tüm insanlara gönderilmiş en son ilâhî mesajdır.
Bu sebeple Kur’an-ı Kerim’in muhatabı sadece Araplar olmadığı gibi, yalnızca bir
dönemin insanları da değildir; onun muhatabı bütün zamanlardaki ve mekânlardaki
bütün insanlardır. İşte bunun için Kur’an-ı Kerim o insanların diline çevrilmesi
gerektiği düşüncesindeyiz.
Çalışmamızda, tercüme kelimesini ele aldık, kelimenin yapısı, sözlük ve ıstılah
manalarını vererek, tercümeye yakın kelimelerle konuyu anlatmaya çalıştık. Kur’an’ın
belli başlı dillerdeki çalışmaları özetleyerek, Rusya’da ilk dönemden günümüze kadar
Rus Oryantalizm tarihinin gelişim sürecini ele alarak bu dönemlerde yapılan Kur’an
çalışmalarını erişebildiğimiz kadarıyla tespit ettik ve onların üzerinde durarak, Kur’an-ı
Kerim hakkındaki temel görüş ve yaklaşımlarını ortaya koymaya çalıştık. Daha sonra
Rusça’ya yapılmış Kur’an çevirilerinde dini Terimler ve İsimler ile ilgili hataları Rusça
Kur’an meallerini karşılaştırarak belli başlıklar altında örnekler vermeye çalıştık.
Rusça Kur’an tercümelerindeki hataların en önemli sebeplerinden biri mütercimler
Gayr-ı Müslim olduğundan, kendi dinlerini üstün, İslâm’ı da basit bir din olarak
göstermekten kaynaklanmıştır. Bazı mütercimler de kendi anadillerini, dilbilgisi
kurallar çerçevesinde doğru olarak kullanamadıklarından, çarpık cümleler, karışık ve
anlaşılmaz ibareler ortaya koyup, kelime hataları, cümle düşüklüğü, zaman uyuşmazlığı
gibi, bu tür tercümelerde sık sık görülen hatalar olmuştur. Kur’an tercümelerini
doğrudan Arapça kaynaktan değil de başka dillerdeki Kur’an çevirilerinden yapmaları
da önemli hata sebebi olmuştur. Esas alınan tercümede yapılmış olan hataları aynen
tekrar ettikleri gibi yeni hatalara da yol açmışlardır.
Anahtar Kelimeler: İslâm, Kur’an, Oryantalist, Rusça Tercüme
vii

A COMPARATIVE PERSPECTIVE OF TRANSLATIONS OF
QURAN IN RUSSIAN

Faima İSRAFİLOVA

Erciyes University, Social Sciences Institute
PhD Thesis, April 2015
Supervisor: Prof. Dr. İbrahim GÖRENER

ABSTRACT
Quran is the last divine message sent to the whole humanity in the world. It leads the
people who are dependent on it to safety and bliss for now and after death, it is the
source of mercy and grace for the whole humanity, and the address is not for Arabic
people but for all the people all around the world. Its addressee is all people at the whole
space and time. In that case other people must understand Quran as the Arabic people
understand the Quran. Today’s and tomorrow’s people must know the Quran as the
people who lived at that time understand the Quran. This is why the Quran must be
translated for all people.
We handled the word translation in our work. We tried to explain this issue with close
words to translate and with giving word structures, lexical and technical terms. We
determined all Quran researching this time by summarizing The Quran at principal
languages and by handling the development process of Russia and by insisting them,
and we tried to find out basic arguments and approaches about the Quran. After that we
tried to exemplify the mistakes of religious terms and names of related wrong
translations, with comparedto the Russian Quran translation in the Quran in the Russian
Translation.
The most important reason of the mistake made in the Russian Quran translations
because of translator s religion which are non-Muslims showing their religion is
outstanding but Islamic is simple. There has been frequent errors occurring in these kind
of translations because of the reason of some translators that can’t make use of their
own mother language correctly, in as part of grammar rules, Presence the wrong
sentences and complicated and inapprehensible words, word errors, sentence fragments,
conflict of time etc... Another important common mistake made by translators is,
because translators translate from other translations of the Quran. This kind of mistake
is made because the translated version is translated wrong so this opens a door to a
chain of mistakes because of the first wrong translated version.
Key Words: İslam, Quran, Orientalism, Russıan Translation
viii

İÇİNDEKİLER
RUSÇA KUR’AN ÇEVİRİLERİNE KARŞILAŞTIRMALI BİR BAKIŞ

BİLİMSEL ETİĞE UYGUNLUK ..................................................................................... i
YÖNERGEYE UYGUNLUK ........................................................................................... ii
KABUL VE ONAY .......................................................................................................... iii
ÖNSÖZ ............................................................................................................................ iv
ÖZET................................................................................................................................ vi
ABSTRACT .................................................................................................................... vii
İÇİNDEKİLER .............................................................................................................. viii
KISALTMALAR ............................................................................................................ xii
GİRİŞ ................................................................................................................................ 1
1. TERCÜME KELİMESİNİN YAPISI VE ANLAMI ................................................ 1
1.1. Tercüme ................................................................................................................ 1
1.2. Şartları .................................................................................................................. 1
1.3. Tercüme Çeşitleri ................................................................................................. 2
1.3.1. Harfi Tercüme ............................................................................................... 2
1.3.2. Tefsiri Tercüme ............................................................................................. 3
2. TERCÜMEYE ANLAMCA YAKIN KELİMELER ................................................ 4
2.1. Tefsir .................................................................................................................... 4
2.2. Tevil ....................................................................................................................... 5
2.3. Hermenötik ........................................................................................................... 6
2.4. Semantik ............................................................................................................... 7
2.5. Meal ....................................................................................................................... 8
3. KUR’AN’IN TERCÜMESİNE DUYULAN İHTİYAÇ ........................................... 9
3.1. Kur’an’ın Tercümesinin Gerekli Olduğunu Gösteren Deliller ..................... 10
3.1.1. Aklî Deliller .................................................................................................. 10
3.1.1.1. Kur’an’ın (Arapça Konuşmayan Milletlere de) Tebliği İçin
Tercüme Gereklidir .......................................................................................... 10