tc erciyes üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü felsefe ve din bilimleri ana bilim dalı din felsefesi bil

194 Pages·2016·1.35 MB·Turkish

T.C.
ERCİYES ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
FELSEFE VE DİN BİLİMLERİ ANA BİLİM DALI
DİN FELSEFESİ BİLİM DALI

KİERKEGAARD’A GÖRE ÖZNE-NESNE İLİŞKİSİ

Hazırlayan
Erol ÇETİN

Danışman
Prof. Dr. Ramazan ERTÜRK

Doktora Tezi

Mayıs 2016
KAYSERİ
T.C.
ERCİYES ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
FELSEFE VE DİN BİLİMLERİ ANA BİLİM DALI
DİN FELSEFESİ BİLİM DALI

KİERKEGAARD’A GÖRE ÖZNE-NESNE İLİŞKİSİ

(Doktora Tezi)

Hazırlayan
Erol ÇETİN

Danışman
Prof. Dr. Ramazan ERTÜRK

Mayıs 2016
KAYSERİ
i

BİLİMSEL ETİĞE UYGUNLUK

Bu çalışmadaki tüm bilgilerin, akademik ve etik kurallara uygun bir şekilde elde
edildiğini beyan ederim. Aynı zamanda bu kural ve davranışların gerektirdiği gibi, bu
çalışmanın özünde olmayan tüm materyal ve sonuçları tam olarak aktardığımı ve
referans gösterdiğimi belirtirim.

Erol ÇETİN

İmza:
ii

YÖNERGEYE UYGUNLUK ONAYI

“Kierkegaard’a Göre Özne- Nesne İlişkisi” adlı Doktora tezi, Erciyes Üniversitesi
Lisansüstü Tez Önerisi ve Tez Yazma Yönergesi’ne uygun olarak hazırlanmıştır.

Tezi Hazırlayan Danışman
Erol ÇETİN Prof. Dr. Ramazan ERTÜRK

Felsefe ve Din Bilimleri A.B.D. Başkanı
Prof. Dr. Abdulvahap TAŞTAN

iv

ÖNSÖZ

Varoluş felsefesinin en önemli simalarından birisi ve belki de en önemlisi olan
Søren Kierkegaard’ın hem eserlerini yazarken izlediği yol, hem de, insanlar üzerinde
derin izler bırakan hayatı, onu felsefe alanında önemli bir figür haline getirmiştir.
Kierkegaard’ın yazdıkları ve yaşadıkları arasında sıkı bir ilişki vardır. Buradan
hareketle, onun hayatının eserlerini, eserlerinin de hayatını şekillendirmiş olduğu
söylenebilir.
Kierkegaard, insan varoluşunu ilgilendiren iman, kaygı, ölüm, irade, umutsuzluk
gibi hususlarda kendine özgü görüşlere sahip olan bir düşünürdür. Günümüz dünyasında
Kierkegaard’ın varoluşa ve insana dair öne sürdüğü görüşlerin ele alınması ayrı bir
öneme sahiptir. Kierkegaard hem kişisel özellikleri, hem de ele aldığı konuların
derinliği ve zorluğundan ötürü kolayca anlaşılacak bir düşünür değildir. Onu ve ortaya
koyduğu görüşleri anlamaya çalışmak başlı başına güç bir işe girişmek demektir. Ancak
tüm güçlüklerine rağmen araştırmacılar tarafından Kierkegaard’ın insan hayatı üzerine
sunduğu derin dinî, ahlâkî ve felsefî tahlillerin değerlendirilmesine yönelik önemli
çalışmalar yapılmıştır.
Kierkegaard’ın düşünce dünyasının hakkıyla anlaşılması için onun özne, nesne
ve özne-nesne ilişkisine dair öne sürdüğü görüşlerin etraflıca ele alınması
gerekmektedir. Şu ana kadar Kierkegaard’a yönelik yapılmış olan çalışmalarda bu
hususları temele alan müstakil bir çalışma mevcut değildir. Bu bağlamda biz, içinde
bulunduğumuz çağda çok önemli bir felsefî sorun olarak karşımıza çıkan özne-nesne
ilişkisini ve bu ilişkinin tezahürlerini Kierkegaard’ın ortaya koyduğu görüşler
çerçevesinde müstakil bir çalışmada incelemeyi hedefledik.
Kierkegaard eserlerini Danca dilinde yazmış olduğu için bu araştırmada ele
alınan eserlerini Danca aslından ele almak ideal olanıydı. Ancak İngilizcenin diğer
alanlarda olduğu gibi bilimsel inceleme alanında da öne çıkması, Kierkegaard’ın
kitaplarının İngilizce tercümelerinin yetkinliği gibi özellikler de göz önünde
bulundurularak, çalışmamızda Kierkegaard’a ait olan eserlerin İngilizce tercümeleri
temel alınmıştır.
v

Bu meşakkatli süreçte benden maddî ve manevî desteklerini esirgemeyen değerli
hocalarım Prof. Dr. Ramazan ERTÜRK ve Prof. Dr. Turan KOÇ’a, üzerimde büyük
emeği olan kıymetli hocam Dr. Mustafa KÖK’e, tezimi okuyarak değerli katkılarda
bulunan Doç. Dr. Yaşar TÜRKBEN, Doç. Dr. Hasan ÖZALP, Yrd. Doç. Dr. Cenan
KUVANCI, Yrd. Doç. Dr. Ahmet YILDIZ ve Yrd. Doç. Dr. Özcan AKDAĞ
hocalarıma en kalbî duygularımla teşekkürü bir borç bilirim. Anneme hürmet eder;
ayrıca bu zorlu süreçte her zaman yanımda olan eşim ve çocuklarıma da çok teşekkür
ederim. Son olarak bugünlere gelmemde maddî veya manevî olarak emeği geçmiş olan
tüm insanlara hassaten teşekkür ederim.

Erol ÇETİN
Kahramanmaraş, Mayıs 2016
vi

KİERKEGAARD’A GÖRE ÖZNE-NESNE İLİŞKİSİ
Erol ÇETİN
Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü
Doktora tezi, Mayıs 2016
Danışman: Prof. Dr. Ramazan ERTÜRK
ÖZET
“Kierkegaard’a Göre Özne-Nesne İlişkisi” adlı bu çalışmanın ana hedefi Kierkegaard’ın
özne-nesne ilişkisine yönelik görüş ve değerlendirmelerini felsefî bir bakış açısıyla ele
almaktır. Bu bağlamda giriş bölümünde incelememizin temelini oluşturan ana hususlar
hakkında hazırlayıcı bilgiler vererek bu hususların nasıl ele alındığına yönelik genel bir
çerçeve sunmaya çalıştık. Ayrıca bu bölümde Kierkegaard’ın Hayatı ve eserleri
hakkında bilgiler verdik.
Çalışmanın birinci bölümünde ilk olarak öznenin mahiyetini ele aldık. Bu bağlamda
düşünce tarihi, epistemoloji, ontoloji ve mantık alanında öznenin yerinin ne olduğuna
ilişkin genel bilgiler verdik. Buradan hareketle de Kierkegaard’ın özne, öznel hakikat,
öznellik-benlik ilişkisi ve öznelliğe yönelik tehdit oluşturan hususlar hakkında ileri
sürdüğü görüş ve değerlendirilmelerini ortaya koymaya çalıştık.
İkinci bölümde ise, öncelikle nesnenin mahiyeti konusuna eğildik. Daha sonra nesnenin
düşünce tarihi, epistemoloji, ontoloji ve mantık alanında nasıl bir yere sahip olduğu
hakkında açıklayıcı bilgiler sunduk. Bu bağlamda, Kierkegaard’ın nesne, nesnel hakikat
ve nesnellik-benlik ilişkisi hakkında ileri sürdüğü görüş ve düşünceleri incelemeye
çalıştık. Ayrıca, onun nesnel hakikat ve Hegel’ci düşünce sistemine yönelik eleştirilerini
de ele aldık.
Üçüncü bölümde ise özne-nesne ilişkisinin epistemik, varoluşsal, etik, estetik ve dinî
tezahürleri hakkında Kierkegaard’ın ileri sürdüğü görüşleri inceledik.
Anahtar Terimler: “Kierkegaard”, “Özne”, “Nesne”, “Din”, “Varoluş”, “Estetik”,
“Etik”, “Epistemoloji”, “Hakikat”, “Öznel Hakikat”, “Nesnel Hakikat”.
vii

ACCORDING TO KIERKEGAARD SUBJECT-OBJECT RELATIONSHIP
Erol ÇETİN
Erciyes University, Institute for Social Sciences
PhD Dissertation, May 2016
Supervisor: Prof. Dr. Ramazan ERTÜRK
ABSTRACT
The main purpose of this study, which is called “According to Kierkegaard Subject-
Object Relationship” is to take into consideration Kierkegaard’s opinion and
evaluations about subject and object relationship in a philosophical perspective. So, in
the introduction part, we have tried to give a general frame about how these subjects are
handled by giving general knowledge about main subjects that form the base of our
study. Also in this part, we gave information about Kierkegaard’s life and his works.
In the first part of the study, primarily we tackled the nature of the subject. In this
context, we gave general information about the subject’s status in terms of historical,
epistemic, ontological and logical. Hence, we have tried to demonstrate the opinions
and evaluations about the Kierkegaard’s subject, subjective truth, subjectivity-
personality relationship and points threating to subjectivity.
In the second part, first of all we gave some thought to the nature of the object. After
that, we have given general information about object’s historical, epistemic, ontological
and logical status. In this context, we have tried to analyze the views and opinions of
Kierkegaard’s relating the object, objective truth, objectivity-personality relationship.
In the third part of the dissertation, we examined the Kierkegaard’s opinions about
subject-object relation’s epistemic, existential, ethic, esthetic and religious manifests.
Key Words: “Kierkegaard”, “Subject”, “Object”, “Religion”, “Existence”, “Aesthetic”,
“Ethic”, “Epistemology”, “Truth”, “Subjective Truth”, “Objective Truth”.
viii

İÇİNDEKİLER
KİERKEGAARD’A GÖRE ÖZNE-NESNE İLİŞKİSİ
BİLİMSEL ETİĞE UYGUNLUK ............................................................................................ i
YÖNERGEYE UYGUNLUK ONAYI .................................................................................... ii
KABUL ONAYI .................................................................................................................... iii
ÖNSÖZ .................................................................................................................................. iv
ÖZET ................................................................................................................................... vi
ABSTRACT ......................................................................................................................... vii
GİRİŞ .................................................................................................................................... 1
A- PROBLEME GENEL BİR BAKIŞ ............................................................................... 8
B- KONUNUN ELE ALINIŞI ........................................................................................... 9
C- KİERKEGAARD’IN HAYATI ...................................................................................10
D- KİERKEGAARD’IN ESERLERİ ................................................................................12
BİRİNCİ BÖLÜM
KİERKEGAARD'A GÖRE ÖZNE
1. ÖZNENİN MAHİYETİ ...............................................................................................18
2. DÜŞÜNCE TARİHİ, EPİSTEMOLOJİ, ONTOLOJİ VE MANTIKTA ÖZNENİN
YERİNE GENEL BİR BAKIŞ.……………. ......................................................................... 22
2.1. Düşünce Tarihinde Özne .......................................................................................22
2.2. Epistemolojide Özne ..................................................................................................... 24
2.3. Ontolojide Özne ............................................................................................................ 27
2.4. Mantıkta Özne ............................................................................................................... 29
3. KİERKEGAARD’A GÖRE ÖZNE VE ÖZNEL ............................................................... 32
4. ÖZNEL HAKİKAT .....................................................................................................37
4.1. Öznel Hakikatin Mahiyeti ................................................................................................ 37
4.2. Kierkegaard’a Göre Öznel Hakikat.................................................................................. 39
5. KİERKEGAARD’A GÖRE ÖZNELLİK-BENLİK İLİŞKİSİ ......................................... 50
6. KİERKEGAARD’A GÖRE ÖZNELLİĞİ TEHDİT EDEN ETKENLER ...................... 59
6.1. Çağ ...........................................................................................................................60