tc çukurova üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü alman dili eğitimi anabilim dalı etkin öğrenme model

215 Pages·2007·0.91 MB·Turkish

T. C.
ÇUKUROVA ÜN İVERS İTESİ
SOSYAL B İLİMLER ENST İTÜSÜ
ALMAN D İLİ EĞİTİMİ ANAB İLİM DALI

ETKİN ÖĞRENME MODEL İNİN İKİNCİ YABANCI D İL OLARAK
ALMANCANIN B İLİŞSEL, ED İMSEL VE DUYU ŞSAL Ö ĞRENİLMES İNE
ETKİSİ

Orhan HANBAY

DOKTORA TEZ İ

ADANA, 2007
T. C.
ÇUKUROVA ÜN İVERS İTESİ
SOSYAL B İLİMLER ENST İTÜSÜ
ALMAN D İLİ EĞİTİMİ ANAB İLİM DALI

ETKİN ÖĞRENME MODEL İNİN İKİNCİ YABANCI D İL OLARAK
ALMANCANIN B İLİŞSEL, ED İMSEL VE DUYU ŞSAL
ÖĞRENİLMES İNE ETK İSİ

Orhan HANBAY

Danışman: Yrd. Doç. Dr. Ergün SER İNDAĞ

DOKTORA TEZ İ

ADANA, 2007
Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğüne,

Bu çalışma, jürimiz tarafından ALMAN DİLİ EĞİTİMİ Anabilim Dalında
DOKTORA TEZİ olarak kabul edilmiştir.

Başkan: Yrd. Doç. Dr. Ergün SERİNDAĞ
(Danışman)

Üye: Prof. Dr. Tahir BALCI

Üye: Yrd. Doç. Dr. H. Osman ASLAN

Üye: Yrd. Doç. Dr. Rana YILDIRIM

Üye: Yrd. Doç. Dr. Faik KANATLI

ONAY
Yukarıdaki imzaların, adı geçen öğretim elemanlarına ait olduklarını onaylarım.
...../..../.....

Prof. Dr. Nihat KÜÇÜKSAVA Ş
Enstitü Müdürü

Not: Bu tezde kullan ılan özgün ve ba şka kaynaktan yap ılan bildiri şlerin,
çizelge, şekil ve foto ğraflar ın kaynak gösterilmeden kullan ımı, 5846 Say ılı
Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’ndaki hükümlere tabidir.
ii

ÖZET

ETKİN ÖĞRENME MODEL İNİN İKİNCİ YABANCI D İL OLARAK
ALMANCANIN B İLİŞSEL, ED İMSEL VE DUYU ŞSAL
ÖĞRENİLMES İNE ETK İSİ

Orhan HANBAY

Doktora Tezi, Alman Dili Eğitimi Anabilim Dalı
Danışman: Yrd. Doç. Dr. Ergün SERİNDAĞ
Ekim, 2007, 199 sayfa

Bu çal ışmanın amac ı, etkin ö ğrenme modelinin ikinci yabanc ı
dil olarak Almancan ın bili şsel, edimsel ve duyu şsal ö ğrenilmesine
etkisini belirlemektir. Bu amaçla öntest-sontest kontrol gruplu
model kullan ılmıştır. Çal ışma, 2006-2007 e ğitim-ö ğretim y ılında
Adıyaman Merkez Fatih Anadolu Lisesi 10. s ınıf öğrencileriyle yedi
ay süreyle yürütülmü ştür.

Kuramsal bölümde yabanc ı dil ö ğretimini etkileyen ö ğrenme
kuramlar ına, dilbilimsel yakla şımlara, yabanc ı dil ö ğretim
yöntemlerine ve ikinci yabanc ı dil kavram ına de ğinildikten sonra,
etkin ö ğrenme modeline ili şkin aç ıklamalar ın ard ından ikinci
yabancı dil olarak Almanca dersinin etkin ö ğrenme modeline göre
ne şekilde tasarlanmas ı gerekti ği ele al ınmıştır.

Görgül bölümde, veriler Almanca bili şsel alan öntest–sontesti,
edimsel alanda okuma ve yazma becerilerine ili şkin sontestleri ve
duyuşsal tutum ölçe ği ön uygulama ve son uygulamalar ı ile elde
edilmi ştir. Bu verilerin yan ında dersi yürüten ö ğretmenin
gözlemlerinden elde etti ği bilgilere de yer verilmi ştir.
iii

Verilerin çözümlenmesinde grup içi öntest-sontestlerin
karşılaştırılmasında eşli (paired samples) t-testi uygulanm ıştır.
Gruplar aras ı puanlar ın kar şılaştırılmasında ise, ba ğımsız gruplar
(independent samples) t-testi kullan ılmıştır.

Anahtar Sözcükler: Etkin ö ğrenme, çok dillilik, ikinci yabanc ı
dil olarak Almanca, yap ılandırmac ılık, ileti şimsel yakla şım.
iv

ZUSAMMENFASSUNG

DIE WIRKUNG DES MODELLS “AKTIVES LERNEN” AUF DAS
KOGNITIVE, PRAGMATISCHE UND AFFEKTIVE LERNEN DES
DEUTSCHEN ALS ZWEITE FREMDSPRACHE

Orhan HANBAY

Dissertation, Das Fach Deutschdidaktik
Betreuer: Yrd. Doç. Dr. Ergün SER İNDAĞ
Oktober, 2007, 199 Seiten

Ziel dieser Arbeit ist, die Wirkung des Modells “aktives
Lernen” auf das kognitive, pragmatische und affektive Lernen des
Deutschen als zweite Fremdsprache festzustellen. Dazu ist ein
empirisches Modell mit Kontroll/Vor- und Nachtests verwendet. Die
Arbeit ist im Schuljahr 2006-2007 mit den Schülern aus 10. Klassen
der Fatih Anadolu Lisesi (Oberschule) Ad ıyaman durchgeführt.

Im theoretischen Teil wurden zuerst die Lerntheorien, die die
Fremdsprachendidaktik beeinflusst haben, die linguistische
Ansätze, die Fremdsprachenlernmethoden und der Begriff “Zweite
Fremdsprache” erläutert. Nach den Erläuterungen des Modells
“aktives Lernen”, wurde die Gestaltung des zweiten
Fremdsprachenunterricht (Deutsch) nach dem Modell “aktives
Lernen” behandelt.

Im empirischen Teil wurden die Daten aus kognitiven Vor-
und Nachtests, pragmatischen Lese- und Schreib-Vortests und
Nachtest, affektiven Vor- und Nachtests entnommen. Neben diesen
Daten wurden auch die Auskünfte der Beoachtungen des Lehrers,
der den Unterricht durchgeführt hat, in Hand genommen.
v

Bei der Datenanalyse wurden zwei t-Tests verwendet: Ein t-Test für
unabhängige Stichproben und ein t-Test für abhängige (gepaarte)
Stichproben.

Schlüsselwörter: Aktives Lernen, Mehrsprachigkeit, Deutsch als
zweite Fremdsprache, Konstruktivismus, Kommunikative Ansatz
vi

İÇİNDEKİLER

BİRİNCİ BÖLÜM

GİRİŞ ............................................................................... 1
1.1 Sorun........................................................................... 1
1.2 Amaç............................................................................ 6
1.2.1 Denenceler................................................................ 6
1.3 Ara ştırmanın Önemi...................................................... 7
1.4 Say ıltılar..................................................................... 9
1.5 S ınırlılıklar.................................................................. 9
1.6 Tan ımlar..................................................................... 9

İKİNCİ BÖLÜM

KURAMSAL AÇIKLAMALAR............................................... 11
2.1 Yabanc ı Dil Ö ğretimine İlişkin Aç ıklamalar...................... 11
2.1.1 Ö ğrenme Kuramlar ı.............................................. 12
2.1.1.1 Davran ışçılık............................................ 12
2.1.2.2 Bili şsel Ö ğrenme Kuramlar ı....................... 16
2.1.2.2.1 Bili şselcilik ............................... 16
2.1.2.2.2 Yap ılandırmacılık...................... 19
2.1.1.3 Davran ışçılık ile Bili şsel Yakla şımların
Karşılaştırılması..................................... 22
2.1.2 Dilbilimsel Kuramlar............................................ 25
2.1.2.1 Yap ısalcılık.............................................. 26
2.1.2.2 Üretici-Dönü şümsel Dilbilgisi..................... 30
2.1.2.3 Edimdilbilim............................................. 33
2.1.2.4 Ba ğımsal Dilbilgisi.................................... 34
2.1.3 Yabanc ı Dil Ö ğretim Yöntemleri............................ 36
2.1.3.1 Kulak-Dil Yöntemi.................................... 36
2.1.3.2 Yabanc ı Dil Ö ğretiminde Bili şsel Yakla şım.. 38
vii

2.1.3.3 Yabanc ı Dil Ö ğretiminde İleti şimsel Yakla şım
............................................................. 39
2.1.4 İkinci Yabanc ı Dil Kavram ı................................... 40
2.1.4.1 Çok Dillilik.............................................. 40
2.1.4.2 İkinci Yabanc ı Dil Dersi............................ 41
2.1.4.3 İkinci Yabanc ı Dil Olarak Almancan ın Durumu
............................................................. 44
2.1.4.4 Bili şsel Ö ğrenme Kuramlar ının İkinci Yabanc ı
Dil Dersine Yans ımalar ı........................... 45
2.2 Etkin Ö ğrenme Modeline İlişkin Aç ıklamalar.................... 47
2.2.1 Etkin Ö ğrenme Modelinin Gereklili ği...................... 48
2.2.2 Etkin Ö ğrenme Nedir?.......................................... 49
2.2.3 Etkin Ö ğrenmeye Olan İlginin Nedenleri................ 52
2.2.4 Etkin Ö ğrenmenin Temel Dü şünceleri.................... 56
2.2.5 Etkin Ö ğrenmede Ö ğrencinin Rolü......................... 59
2.2.6 Etkin Ö ğrenmede Ö ğretmenin Rolü ....................... 60
2.2.7 Etkin Ö ğrenmenin İlişkili Oldu ğu Yönelimler........... 62
2.2.7.1 Etkin Ö ğrenme ve Çoklu Zeka Kuram ı......... 62
2.2.7.2 Etkin Ö ğrenme ve Ö ğrenme Stilleri............ 65
2.2.7.3 Etkin Ö ğrenme ve İşbirli ğine Dayal ı Öğrenme
.............................................................. 67
2.2.7.4 Etkin Ö ğrenme ve Dü şünme Becerisi.......... 68
2.2.7.5 Etkin Ö ğrenme ve Beyne Dayal ı Öğrenme (BDÖ)
............................................................. 70
2.2.7.6 Etkin Ö ğrenme ve Probleme Dayal ı Öğrenme
(PDÖ).................................................... 71
2.2.8 Ö ğrencileri Etkin Ö ğrenmeye Haz ırlama................ 72
2.2.9 Etkin Ö ğrenme Modeliyle Geleneksel Ö ğretimin
Karşılaştırılması ................................................ 73
2.3 Etkin Ö ğrenme Temelli İkinci Yabanc ı Dil Olarak Almanca
Dersinin Tasarlanmas ı................................................. 76
2.3.1 Dersin Genel Niteli ği........................................... 76
viii

2.3.2 Dersin Hedefleri.................................................. 77
2.3.2.1 Bili şsel Hedefler....................................... 77
2.3.2.2 Edimsel Hedefler..................................... 77
2.3.2.3 Duyu şsal Hedefler.................................... 78
2.3.3 Ö ğretim Stratejileri, Yöntemleri ve Teknikleri ile Bunlar ın
Uygulama Olanaklar ı........................................... 79
2.3.3.1 Ö ğretim Stratejileri 79
2.3.3.1.1 Sunu ş Yoluyla Ö ğretim Stratejisi 79
2.3.3.1.2 Bulu ş Yoluyla Ö ğretim Stratejisi. 80
2.3.3.1.3 Ara ştırma Yoluyla Ö ğretme Stratejisi
................................................ 80
2.3.3.2 Ö ğretim Yöntemleri................................... 81
2.3.3.2.1 Anlat ım Yöntemi ....................... 82
2.3.3.2.2 Tart ışma Yöntemi...................... 82
2.3.3.2.3 Örnek Olay Yöntemi.................. 83
2.3.3.2.4 Gösterip Yapt ırma Yöntemi........ 83
2.3.3.2.5 Sorun Çözme Yöntemi ............... 84
2.3.3.2.6 Proje Yöntemi........................... 85
2.3.2.3 Ö ğretim Teknikleri.................................... 86
2.3.2.3.1 Beyin F ırtınası Tekni ği.............. 86
2.3.2.3.2 Gösteri Tekni ği......................... 87
2.3.2.3.3 Soru-Yan ıt Tekni ği.................... 87
2.3.2.3.4 Drama Tekni ği.......................... 88
2.3.2.3.5 Benzetim Tekni ği...................... 88
2.3.2.3.6 Grup Tart ışması Tekni ği............ 89
2.3.4 E ğitim Durumlar ı (Öğrenme ve Ö ğretme Etkinlikleri) 90
2.3.4.1 Dersin Etkinlik Alanlar ı............................. 90
2.3.4.1.1 Dinleme................................... 90
2.3.4.1.2 Okuma..................................... 91
2.3.4.1.3 Konu şma................................. 92
2.3.4.1.4 Yazma..................................... 92
2.3.4.1.5 Dilbilgisi Çal ışması................... 93