tarih dergisi sayı 20

15 Pages·2011·4.24 MB·Turkish

by  Efe 09

'XVI
EY1CE
ANADOLU'DA SELÇUKLU KERVANSARAYLAIU
,If. Kemal Üzergln
ı.
ARAŞTıRMALARA KISA BIR BAKıŞ
Selçuklu Türkleri'nin vardığı medeni seviyeyien beliğ bir şe­
kilde gösteren hususlardan biri olan kervansaraylar üzerinde ya
pılan çalışmaların kısa ve sınırlı bir geçmişi vardır.
Bu konuda şimdiye kadar yapılan araştırmalar iki ~urupla
so.
çe~m: kit_heıi. tnplanabilir. Bir gurubu Anadolu'da genel ölçüde ilmi gezi (ar
keoloji, epigrafya v.b.) yapanlardan selçuklu hanlarına dair not
toplayanlar teşkil eder. Bu gurupdaki xvııı. ve XiX. yüzyıl sey
yahlarının bazılarında bulunan notlar kısa ve kifayelsiıdir. An'
cak Fr. Sarre (Reise in Kleniasien, Berlin 1896), Ci. Huart (Epi
graplde arabe d'Asie Mineure, Paris 1895; Kania, La "ille des deroi
ches laumeurs, Paris 1897) ve H. Roll (Kleiııosiolisclıe Denkmdler
aus Pisidien, Pamplıylien, Kappadakien und Lykierı, Leipzig 1908)
hanlar üzerinde daha etraflıca durmuşlardır. Diğer gurubu sıri
selçuklu kervansarayları ile meşgul olanlardır. E. Naurnann'uı
selçuklu yapılarını topluca elealan makalesi (Seld.clıukisclıe 80u'
denkmiiier in Kleirıasien, Süddeutsche Bauzeitung, 1896)'ni hir ke
nara bırakırsak, bu konuda ilk müslakil çalışmayı yapan merhum
H. Edhem [Eldem] Bey'dir (Die seldschukischen Hane in Anatoller
Osmaniseher L1oyd, 22 Fcbruar 1918, daha sonra TOEM vb.).
Onu takiben K. Müller, sadece önceki yayınlardan faydalanarak
ozamana kadar tanınmış olan kervansaraylardan topluca bah
settl(Die Karaıoanserai im Vorderen Orienı, Berlin 1920).
192) yılından sonra selçuklu hanları konusunda faydalı araş­
tırmalar yaparı üç kişiyi görüyoruz. Bunların birincisi R. M. Ri
efslahl tTurkist» Architecture in Sau!f.ues/em Ane!rlia, Cambridge
(Mass.) 1~31; yayınlanmayan notları New York Üniv.·deki arşi­
vinde), diğerleri A. Gabriel [Les Anliquiit!s turoues d'Arıa/alie,
Syria 10 (1929); Monuments turcs d'Ana!alie, 1-1/, Paris 1931 Ve
141 M. K. ÖZERG!;II
SELÇUKLU KERVANSARAYLARI 143
1931; Voyages arcMologiques dans la Turquie Orientale, (-II, Pa
251·259; Ahin yakının "o Esldb-ı keh! külligtsi, Yıllık araştırma­
ris 19-10) ile H. H. vo:ı der Oste:ı (Şikago Oniv. bildirilerinde
lar dergisi, ii (1958), 77·91). Fr. Taeschner ise, Anadolu'da aynı
ve Anatolische IVege, Eranos XLIX (Göteborg 1951), 6l-!H)'dir.
konuda yaptığı uzun bir gezinia (bk. E. Diez-O, Aslanapa, Türk
Ay.n sıralarda G. de jerphanion (Les eglises rupesires de Cappa
sanatı, 311) sonuçlarını, umumi mahiyetteki bir makalesi (Die Ent
doce,Paris1925;Mi/onges c{ArcMologieAnatolienne, Beyrouth 1928),
uicklung des Wegene!zes und de. Verkelırs im türkisehen Ana/ali
B. Pacc (Ricerclıe ne/la regione di Conia, Adalia e Scalonova,
en, Anadolu araştırmaları, 112 (1959), 169·193) hariç, henüz ya
Amuarlo... Oriente, vı·Vii (1923·24), 313 vd.) ve ı. H. Uzunçarşılı
yınlamamıştır.
(Kitabeler, HI, Istanbul 1927 ve 1929) yayınladıkları eserlerinde
selçuklu hanlarındanda bahsetmişlerdir. Bu kataloZa dair
Daha sonra yapılan bölge araştırmalarında selçuklu hanlarına 1959 sonlarında kabul edilen "Anadolu S.lçuklulaTl çakında
geniş ölçüde yer verilmeye başlandı: S. F. Erten, Antalya ınld­ Anadolu yo/lc,," konulu doktora tezimde, bütün yayınlardan Iay
yeli tarihi, Istanbul 1940 (buradan alınarak Turistik Antalya, An dılanarak, selçuklu kervansaraylanmn bir kataloğunu meydana
kara 1952); K. Bittel, Kleinasialisclıe Studien, Istanbul 1942; F. getirrneğe çalışmış Ve tezimde kullanmıştım. Daha sonraki yıllarda
Seyman-İ. Tongur, Konya eski eser/er klaoueu, Konya 1941; A. yapılan araştırmalarla bu katalok bir hayli genişledi. Dr. K. Erd
Gôkoğ lu, Paphlagonia, gayri menkul eski eserler ve arkeolojisi, rnann'm konuyu en geniş şekilde ele alan eseri (Das anat. Kara
Kastamonu 1952. Ilk defa Dr. O. Turan, selçuklu çığı kaynakla vanscray...) yayınlanınca, onun daha bir çok handan habersiz
rında adı geçen kervansarayları da toplayarak, bunların mahiyet kalmış olduğu görüldü. Gerçekten burada, şimdiki haliyle veri
ve I~nksiyonlarını etrallı bir şekilde ele aldı (Splçuk keroansaraqları, len kataloğda onunkinden fazla olarak 35 selçuklu hanından baş­
Belleten, X'39 (Temmuz 1946), 471·496). ka, üzerinde inceleme yapılması gereken 19 han ile, selçuklu çağ ı
Selçuklu kervansarayları en titiz ve çalışkan araştmcısım yolu üzerinde bulunup araştırılması elzem olan, "han" ilc ilgili
Prof. Dr. K. Erdmann'ın şahsında buldu. Onun 1953 yazından ad taşıyan 23 iskün yeri vardır. Bunların da incelenmesi gerekli
beri yaptığı çalışmalar tekamül ve tekemmül etti (Beobaclı/ungen idi. Kataloğun burada bu haliyle, yani yerlerinde araştırma ve
au! einer Reise in Zentralanatolien im }uli /953, Archiiologischer inceleme yapamadan verisimin tek sebebi, gerekli maddi Imkanı bir
Arızelger 1954, 160-207; Nalizeli zum inneranatolischen Koraımnsa­ türlü temin edemeyişimdirı .
ray, Kurıst des Orients, ii (1955), 5·29; Das anatolische Karavan Selçuklu rnimatisinin devamı mahiyetinde olan Beylikler dev
sarcy des 13.}ulırhunderts, 1-/1, Berlin 1961). Bu arada E. Diez-O. ri eserlerinin de, "geç devir" kaydı ile, dahil edildiği bu kata
Aslanapa'mrı müşterek eserlerindeki (Türk sanatı, Istanbul 1955) loğda, bir kaçı hariç bütün hanlar, yukarıda anılan doktora tezimin
kısımlar ilc Ci. und G. Holzmeister-R. Fahrner'in eseri (Bi/der selçuklu yolları örgüsündeki yerlerine konularak, alfabe dizisinde
aus Anatolien, Hôhlen ımd Hane in Kappadokien, 1955) de kay verilmiştir. Ait oldugu yol kaydının yanında görülen parantez için
dedilmelidir. deki sayı,o hanın ilk hareket yerinden itibaren kaçıncı konak ol
Dr. R. O. Arık'ın sınırlı kaları notları (An~ara·Konya, Eski duğunu göstermektedir. Nitekim yazının sonuna eklenen haritada
şehir' Yazrlıkaya gezileri, Ankara 195» yanında, bazı selçuklu da, hanların bu sırası görülecektir. Hanlar arasındı verilmeye ça
hanları üzerinde çok istifadeli çalışmalar yapan T. Özgüç ve M. lışılan mesafe ölçülerinin (krn.) çoğu dı elbette takribidir. Ayrıca
Akok'un araştırmılarını anmak gereklidir (A~zıkara han, Yıllık bu yazıyı daha fazla genişletmernek üzere, bibliyografya olarak
araştırmalar dergisi,I (1956),93·105;Sarıhaıı, Belleten,XX/79 (Tem, çok kere sadece "Erdmanıı" gösterilmek suretiyle orada dı oları
1956), 379-383; Alaylıan, 6resun/lon ve Hızırilqas köşkü, Belleten, eserlerin tekrarından kaçınıimıştır.
XXI/81(Ocak 1957), 139·148; Üç selçuklu ti.idesi: Dolay han, Ke
sik köprü kervonsorayı veHan camii, Belleten,XXII/86(Nisan1958), • Buıad_, baa. 198:1 [ ,lütünde bu.ı hanlera i'örmem imkanını ...tl.yan K.~
'.yoll_n Genci Mi:idôrlütün@te;ıekkürltrimi bilditmeyi bir borç bilirim.
144 M. K. OZERG1N SELÇUKLU KERVANSARAYLARI '145
ll. 38 50x49.S0 lll. ölçüsünde. Ortasında Sx37 m. ölçüsünde küçük bir
avlu vardır. Harap.
SELÇUKLU KERVANSARAYLARI KATALOCiu (Anadolu)
i ~- -Erdmann. ar. llS (IC. or. 4); ı. H. Konyah, Alan!Ja, tııtanbul 19t6. 337-371.
.. . m.
(I) Ağlasun ham, Antalya - Isparta yolunda (6). Bucak' Alayhanı «Alaiye hanı) (Alayın h.). Kayseri-Aksa
tan 28-30 km., Ağlasun köyü içinde. Isparta'ya 27 km. Yaşlıla­ ray yolunda (5). Sm han'dan 57 km. kadar, Nevşehir'in 35 km.
rın bildirdiğine göre, burada bulunan büyük bir harun taşları sö .'batısındaki Alay köyü yanında. Kitübesiz, Adına göre, Sullan ı.
külerek çeşitli inşaatlarda kullanılmış olup, şimdi mevcut değil­ Alaeddtn Keykubad'rn (1219-1236) eseri olmalıdır. Bu güzel ha
dir. Hanm bulunduğu mevkie bugü.1 bile "Han·ardı" denmek nın holü 28 50x41.50 rn., avlusu41.S0x39 ın. ölçüsünde. Çok harap.
tedir. Bu meydanda haftalık pazar kurulurmuş. '. Erdı:n'HID, o~. 2'~ (lA, 2b. Dr. 1).
S. F. Erten. Antillga (Ji1'ydi /c'uih/. liıtanbul 1940. iS. (n Altun·ap.ı ham (ıbn Bibi : Karvansaray-ı Allun-apa; Sel
(2) Akbaş hanı (ıbn Bibi : Karvansaray-ı ~aymaz?; Dibi "çuk h.). Kenya-Beyşehir yolunda (2). Konya'dan 22 km.vde, Altun
delik h.). Aksaray - Konya yolunda (7). Katrancı ham'ndan 16 hapa mevkiinde. Kitabesiz. Sipehsalür Şemseddin Altun-apa tara-
km. kadar, Sasa dağı (1500 m.) 'mn kuzeyindeki Akbaş mevki ·fmdan, 598/1201-2 yılından ô.ıce yaptırılmışlır. Dikdörtgen planlı,
inde. Kitabesiz. Harap. Holü 17.50 x 18 m. ölçüsünde. Avlusu · hol ü 17x24 rn., avlusu t7x23 nı. ölçüsünde. Çok harap.
yıkılmış. Selçuklu kaynaklarında adı geçen ve yeri bu cıvara dü .Erdmann, nr. ·1 (LA. ltı."ur, 1). '
şen 'ı Kayrnaz kervansarayı to, ., Girtve-i Kayrnaz" ve "I\'ienzil-i (8) Altun-apa hanı (Arkıt, Arkıd, Argıt h.), Konya-Çay yo-
Kaymaz " burası olmalıdır. · lurıda 17). i1g-ın'dan 19km., Arkıthanı'nda. Kltabesiz. S98,/120t-2 yı-
Erdmeuu, nr. 7 (lA. Ib, nr, ) ; ıbn Btbl, LV. 825: Anonim. Tevô,ih-; sı-ı · hndarı biraz ônce ve Sipehsalôr Şernseddtn Altu.ı-apa tarafından
S~ı;uk. Dır. F. N. Uzluk. Ankar. 1952. 61; Mevlana, FiM mtJjih. tre. M.O. Ta ·yaplırılmıştır. Osmanlı devrinde tamir ve değişiklik görmüş. Holü
rıkibya, Istanbul 195.ı. 72.
· 16.50x26 rn., avlusu 16.S0xI8.50 m. ölçüsünde.
(i) Akhan. Aksaray - Konya yolunda (2). Aksaray'dan 22
Erdmaea, Dr. 2 (lA, la, er, 2).
km. batıda, aym adlı yaylada. Kitübesiz. Holü 25x:25 rn., avlusu
. "(ğı' Atabey hinı.· Slnop-A'ıktra yolunda (3). Kastamonu'nun
30x30 m. ölçüsünde. Çok harap. Dr. Erdmarın, " Kılıç-arslan ham
güneydoğ'usundaki Akkaya bucağına bağlı Elmayakası köyü civa
(ıbn Bibi) " olduğunu tahmin ediyor.
rında. ve Karadere çayı kenarında. Gökçeağaç ham'ndan '-, 100
Erdmenn, nr, 60 (ilA. nr. ı).
.km. Kitabesiz, Geç devir eseri. Han, 21xl4 m. ölçüsünde, 6 taş­
(4) Akhan (Boz h.). Eğridir - Denizli yolunda (5). Çardak
ayaklı ve tonoz ôrtülü, Çok harap:
ham'ndan 65 krn., Denizli'nin 7 km. kadar kuzeydoğusunda Gon
calı yakınında. Iki kitôbesine göre " han ", [Vali SeyfeddinJ ~a­ A. Gökotlu, Paphlagollia, Kaatamoad ~o.~2. :H9.
ra-sunkur b. 'Abdulliıh tarafından yaplırılmış olup, holii 30 Re (10) Bardakçı bam. Çay-Seyyitgazi yolunda (2). Seyyitgazi'
ceb 651/25 Eylül 1253·de, avlusu ise i Cuıniida II. 65(2 ?)/ 19 nin 22.km. güneydoğusundaki Bardakçı kasabasında. Osmanlı
Temmuz 12S4-de tamamlanmıştır. Holü 16x17 m., avlusu 25x25 devrinde tadile uğramış olup, şimdi cami olarak kuııamlıyor:'
m. ölçüsündedir. Erdmaee, or. 69 (118. nr. LL.
Erclmann, nr. 19 tlA. 28. ne, 11 i; F.A. Akça. Lao:likya, Deniali 1937. 62~ (11) Bor hanı. Ürgüp-Erekli yolunda (6). Bor'un hemen dı­
68; afD, mÜell.. Kü,ük Denteli t(lT/h;, Deni:z:li 1945, 26·31. şmda, ana yol üzerinde. Kitôbesiz. 14.50x19 m. .ölçüsünde ve 6
(5) Alar.ı hanı, Antalya-Alanya yolunda (4) Antalya'dan taş-ayaklı idi. Avlusus. Şimdi mevcut değil.
105 km., Alara çayı sol kenarında, Okurcalar köyü yakınında. Erdmenn. nr, 46 (lB, 1. ar. 6).
Kitabesine göre "gan", Sultan ı. 'Aliı'eddfn .Keykubad tarafından (12) B5get ham. Ankara-Konya yolunda (4?). Sullan ham'
yaptırılmış ve 62911232 yılında tamamlanmıştır. Değişik tiptedir. mn lO km. kadar kuzeyinde Böget (Büket) mevkiinde. Kitabesiz,
146 M. K. OZERGIN
SELÇUKLU KERVANSARAYLARI 147
Han 16.30x 18.70 m. ölçüsünde. Çok harap.
Erdmaoo. ar, 71 (II B. Dr. 3). Ayaz b. 'Abdulliih el-Şihabl tarafından yaplırılmış ve 627 Rama
zanı (Temmuz-Ağustos 1230) 'nda lamomlanmışlır. Holü 25x29.50
(1~) Burma han, Seydişehir-Alanya yolunda (4). Ebu'I-Hasan
rn., avlusu 34.50x32 m. ölçüsünde.
hanı'nın ıs km. kadar güneyinde, Burmahan köyünde. Kitabesiz,
Erdmaaa. dr. 16 (lA, 28. dr. 7).
Çok harap.
S. F. Erten, Antalga f"ildg~ti tarıhı. lıtanbul 19-10. 78; Tur/dik Antalya. (19) Çavlı ham, Besni-Kayseri yolunda (6). Elbislan'ın ku
AD~'" 1932. 29. zeybatısında, Çavlı (Çokluhan?) köyünde, bir höyük eteğinde.
Kitabesi yok. Adından anlaşrldığrna göre, Elbislan valisi Emir
(14) Caca Beg hanı (Kesik-köprü h.). Kırşehir-Aksaray yo
Mübarizeddin Çavlı(XIII. yy. ilk yarısı) lara/ından yaplınlmış olma
lunda (2). Kırşehir'in 18 km. kadar güneyinde, Kızılırmak yakı­
lı. Büyük ölçüde (belkiKaratay ham kadar) bir han idi. Şimdi bir
nındaki Kesikköprü köyünde, Kitübesine göre "biin", [Kırşehir
kaç duvar parçası kalmışlır.
valisi Nüreddin) Cibrii'il b. Cece [= Caca Beg) tarafından yaptırıl­
mış ve 667 Muharrem (Eylül 1268)'inde tamamlanmışlır. Holü 16.50 Erdm.allıo, Of. sı (ilC, dr. 5) ; I./d," cın•. "Elbi.laD(M.H.YlDaIlıÇ)".
x24.5ll rn., avlusu 19x3~.50 m. ölçüsünde olup, kapalı kısım LO (20) Çekerek-suyu ham. Zile-Kırşehir yolunda (2). Zile'den
......60 km. güneyde, Çekerek suyu üzerindeki köprü yanında. Ki
taş-ayaklıdır.
tabesia, Muhtemelen Valide Sullan Melike Mah·peri Hatun tara
Erdmene, Dr. 21 (LA. 2., ar, 13); C. H. Tarım. Kı,.,~h1, tarihi üz.trlııae
araştırmalar, Kırşehir 1938. 201. fından, XIII. yüzyıl orlalarına doğru yaplınlmışlır. Holü 19x25 m.
avlusu 27x27.50 m. ölçüsünde. Harap.
(1~) Cibiee hanı (pegolotti: Gavazera sulla monlagna;osm,
ErdmaDD. nr. 13 (LA. 2., nr. ~).
kayn. : Zerun h., Keşiş h.). Erzurum-Sıvas yolunda (3). Cimin bu
cağı doğusunda bulunan Keşiş daklannın güneydokusundaki (21) Çınçınlı-sultan hanı (Cimcimli-sullan h., Saray-köyü h.,
Saray-özü h.], Zile-Kırşehir yolunda (3). Çekerek-suyu hanı'nın
Cimin boğaaı ("Cibice gedügi")'nda olmalı, tam yeri belli değil,
...... 15 km, güneyinde, Karamağara'nm ...... t6 km. kuzeyinde, Sa
Hakkında fazla bilgimiz yoktur.
Pe2'olotti. ftl".c4Iu1'a, 890; Taesebeer, Wtl ., Il, taf. as « Evliy. Çeıebi. rayözü cıvarında. Kitabesiz. Muhtemelen Valide Sultan Melike
374, 378 ; V, ~3). Mah·peri Halun larafından yaplırılmışlır. Gene bu Halun'a ait,
Karamakara camiindeki bir kitabe ile Çôteli'deki diğer kitabenin
(16) Çakallı hanı (Çakal h.), Samsun-Amasya yolunda (2).
tarihleri 637/1239·40 'dır. Holü .....:,23x26-7 m" avlusu ......'31x26 m,
Samsun'dan 35 km. güneyde, Çakalh köyü yanında. Kavak'ın 11
ölçüsünde ve çok harap. Yakınında bir ılıca vardır.
km. kuzeyinde. Kitübesiz. Osmanlı devrinde esaslı tamir ve tadil
Erdmana, Dr. 87 (lA. 2b, dr. U).
görmüş. Holü 22x32.50 m., avlusu 31x20 m. ölçüsünde.
Eedmene, nr. 22 (lA. 2e, er, ı4). (22) Çifte han. Konya-Toroslar yolunda (3). Ulukışla'nın ......
20 km. doğusunda. Çiftehan islasyonunun doğusunda. Buradaki
(17) Çamalak hanı. Zile-Kırşehir yolunda (4). Seyfe gölü'nün
ilıca'nın Selçuklular devrine inen eskiliğ! vardır, Bu bakımdan
kuzeydokusundaki Çamalak köyünde, Malya çölü (ıbn Btbt ı Şah­
doğusunda, Kırşehir'e İhti­ adının işaret ettiği üzere burada bir selçuklu ham da olmalıdır.
rii·i Mlllya) 'nün 45 km. Kitabesi yok.
Nilekim osmanlı kaynaklannda Çifte-han'ın eskiliğine işaret var,
yarların rivayeline göre, bu hanın taşları sökülerek Yozgal'a ta
Taesebeer, WeR" . i. 102, 104. taf. lt ve 1~: R. Remeu, Balneolojt, ı.t_nbul
şınmış ve Çaparıoğlu camii'nin inşaatında kullanılmıştır.
1942, 5(t.~7.
C. H. Tnım. K,,.,thl,. tariJıJ, Kırıebir 19-47, 9 Dot"': &10. müell., Kı,.,~hi,.
(23) Çiftlik hanı (Yıldız h., Arlova h., Temene h.), Tokat
larılı V~ cDI'ajga lüKali, K1rırhir 19.-0. 85.
-Sıvas yolunda (4), Tahtoba ham'ndan 15 krn., Çiftlik (Arlova)
(18) Çardak hanı (Han-abad h.). E!!,ridir-Oenizliyolunda (4).
köyünün 2 km. güneyinde. Kitabesis. Han 19x27 m. ölçüsünde ve
Pınar-başı hanı'ndan ......60 km. Acı görün balısında, Çardak kö
8 taş-ayaklıdır. Avlusuz, Harap,
yü yakınında. Kitabesine gör" "nbal", Kündeslabl Esedüddln
ErdmBon, Dr. ·H (LB. 1. ar. 4).
148 M. K. OZERGIN SELÇUKLU KERVANJARAYLARI 149
(241 Dazya hanı. Amasya-Tokat yolunda (3): Turhal'm -ku I"haklı'dan 20 km. Kitübeaine göre "ban", [Ebül-Mücahid] Yüsuf
'zeyindeki Dazya köyünde. Kitabesiz. Osmanlı devrinde, cami ol '.>.Ya'[<üb tarafindan yaptmlmiş ve 677/1278-79 yılında tarnamlan
mak üzere, ladil ve lamir edilmiştir. mıştır. Yanındaki medresede bulunan kirabeden mimarımn Oğul­
Erdmana, Dr. 77 (I1B, Dr. 9). beğ b. Muhammed olduğu anlaşılıyor. Holü 26x27 m. ölçüsünde
(25) Deve hanı. Seyyilgazi'de. Kirabesi yok. Geç devir ese ve 4-er sıralı 16 taş-ayaklıdır. 31x38 m. ölçüsündeklavlusu yıkılmış.
ri olm..lı. Avlusuz. Han 1550x1l3.50 m.ölçüsünde". Şimdi haraptır. Erdm.no, nr, 89 (lA. 2b.or.16).
Erdmaen, nr. n IIB, ı. Dr. 1). IS2) Egret · ham. Çay-Kütahya yolu ıda (2). Afyon'dan 38
(26) Dibli hanı. Harput-Dlvriğl yolunda (3) olmalı. Prof. Dr. km., Eg-ret'de. Kitabesi yoktur. Geç devir eseri olmalı. Avlusur.
K. Erdmann'ın ıesbitine göre, Sıvas Müzesi'nde bulunan vilayet Han 14.50x22 m. ölçüsü ıde olup, 8 taş-ayaklı,
eserleri haritasırıda Divriği'nln doğusundaki Dumenca (?) yakınında Eedmaee, er,-&2 (LB. 1. Dr. 2).
1292 tarihli bir "Dibli han" işaretlenmiştir. Hakkında fazla bilgi (S31 Eli·kesik hana. Konya-Eğridir yolunda (3). Kavak ham"
yoktur. nın ....., LO km. kuzeybatısında, Başara-suyu vadisinde. Kitabesi
Erdm_Qo. Dr. 84 UIC. Dr. 7). yok. Holü l:lxl6 m., avlusır 13x8 m. ölçüsünde. Haraptır.
(27) Dokuzun hanı (Dokuzun- derbend h.). Konya-Çay yo Eedmaee, PI'". 5 (LA. la. er,S).
lunda (3). Konya'dan 24 km., Derbcnd mevkiinde. Kitabesine gÖ (U) Ertokuş hanı (Gelendost h., Selçuk h., Kudret h.), Kon
re "rıbat", Emir-i Igdişan !;iiid ıbrahim b. Eb] Bekr ıarafından ya-Eğridir yolunda (S). Kırel! hanı'ndan c-, 68 krn., Gelendosl ka
yaptınimış ve 607 Muharrem (Temmuz 1210)'inde tamamlanmıştır. sabası yakınında. Kitabeaine göre, [Atabeg Emir] Mübarizeddln
Mimarı 'O~miin b. 'Abdirralıman'dır. Holü 17.50x22.50 nı., avlusu Ertokuş tarafındau yaptırıImış ve 620/1223 yılında tamamlanmış­
17.S0x22 m.ölçü.ünde, Kap'lı kısm.da 2·ş« sıra halinde 8·laş.ayak tır. Holü 17x24.50 m., avlusu 20.~Ox28 m. ölçüsünde olup, kapa
var. Harap. lı kısımda 8 adet taş-ayak vardır.
Erdmaen. Dr. " (LA. la. DT. 4), Erdmeee, nr, LI (lA. 2a. nr. 8).
(28) Dolay hanı (Til h.). ürgüp'Ereğli yolunda (2). ürgüp' (3-\) Eshabıkebf ham. Besni-Kayseri yolunda (4). Afşin (EI
len ....., 30 krn., Derinkuyu'nun Til köyünde. Kitabeslz. Avlusu ta -susj'ln 5 km. batısında. Kirabesi yok. Burada mev~ııt külliyenin
mamen yıkılmış. Kapalı kısım ise 23x22 m. ölçüsünde. Çok hanisi olan Maraş valisi Nuşrateddin Hasarı b. İbrahlmfôlm. 632/
harap. • i234·35) leralından yaptmlmiş. Rıbal ( ~Iekkerm tarihi 612/
Erdeıenn, nr. 8 (lA, tb. nr. 2). 12IS·16. Caminin larihi 6JOI1232·33'dür. Han 27x34 m. ölçüsünde.
(29) Ebü'f-Hasan hanı (Bulhasan h.), Seydişehir-Alanya yolun Ortasında 8xl8 m.-lik bir avlu var.
da (3). Ortapayarn hanı'nın güneybatısında, Köprü-suyu'vadisin . Erdmaon, nr, ~9 (LC. Dr. rj): J,'dmALU. " Elbiıtao (M. H. Yın.n~;)tl,
deki Bulasan köyü yakınında. Kitabesl yok. Çok harap, (88) Evdir hanı (Eski h.). Antalya-Isparta yolunda (2). An
Erdmaan. Dr. 79 (ilC. ar, 2). ıalya'nın 18 km. kuzeybatısınd i, Uzunkuyu mevkiiade. Kitabesi
.rıe göre, Sultan ı. 'lzzeddııı K'ykavüs(607·61611210·1l19) tarafın­
(SO) Ebü'I-K'slm Abmed banı (Niksar h.), Niksar kasaba
dan yaptırılmışlır. Tarih kaydının birler hanesiokunamamakladır:
sında. Binası mevcut değil. Melik Gazi türbesi duvarındakiki.
Cumada ı. 61(?). Han revaklarla çevrili bir avludan ibarettir
tabesine göre bu "ban", Ebü'I-!):iisım A·.nıed b. 'Abdullah larafın­
(S5x70 m.). Harap
dın inşa ettirilmiş ve 621/i224 yılında lanıamlanmışlır.
Erdınaan.nr. 78 (lIB, Dr. li); ı. H. [U:r.uııçarJıhl. Kit6brl~T. I, l.tanbul 1927, Erdm&DD, nr. 55 (LC. ar, l).
65-67. (37, Ezlne-paaar ham (İne-pazar h., Çavuş h.), Amasya.
(SI) Ebü'l-~lücahid Yüsu! hanı (Çay h.'. Çay kasabasında, Tokat )'o!unda (2). Amasya'dan 35 krn., Ezine-pazar'da. Sadece
150 M. K. ÖZERCIN SELÇUKLU KERVANSARAYLARI 151
osmanlı devri lamir kiIA~$i var. Asıl harun Valide Sultan Meli· cut de~il.
ke M!h.peri Halun tarafından in~a ellirildi2'i tahmin ediliyor. Av E.rd......o. Iı•. 93 (lID. ii•• LO): ["Ii,.. Ç.I.bi. LV. 20. 28; T...."b..... W'6"
lusue. Mevcut hamn selçuklu kısmı 14.5Ox22 m. ölçüsünde. 1060/ II. Id . -LS.
Mu,n
1650 yılında J:I!ei Mebemmed Çavuş tarafından esaslı bir (.ıı) Haeı·ha(ıı hanı. Konya-Çay yolunda (<I). Konya'dan 25
şekilde lamir etfirilmişfir, -26 km.-de (Erdmann'a göre,?; kr,.: Dokuzun hanı). KitAbesiz.
Il'.
Erd_ "•• 45 U8. I, Ir. 5). Muahhar tamir ve tadiller görmüş. Aviulu idi. Harap.
i.
(SS) Caferyat hanı. Konya-Karaman yolunda (2). Konya'dan [.d....IıI1. ll•• (LA. 2... D•• iiI·
82km., K4zlm-kıırabekir (Kasaba, Gaferyatrde, lçkale (höyiil..)'nin Cu) Haıı (Cömiik h.1). Ori üp-Ererli yolunda (;). Ni~de'nin
güneydotu tarafında idi. t9S3-S4'de yıkıldı. Fazla bilgi elde edi 7 km. güneyinde han ve hamam (Kıepert). Şimdi mevcut del il.
Iemedi. Burada ladilat (örmüş bir selçuklu camii vardır. Dr. Rıza Remen'm kayddtitine göre!, Ni2de'nin Gömükhan kö
IMfl E,lilıa.d. li,.r.l. yünde ,ilah sular ve selçuklu devrinden kalma bir kaphea var
(3511 Gedik banı. Sıvas-Kaysert yolunda (3). Selçuklu kay mış, Kendisi bu mevkii tesbit edemediti gibi, biz de bulamadık.
naklaranda "ınenzil" adı ile, osmanlı kaynaklannda ise "han" Kiepert'in iıarel eUiti ile aynı olabilir.
olarak zikredilir. Tam yer! belli de!~ildir. Dr.Taeschner'e göre bu E.cIma 110 UIIA. iie, 1211 R. R._•• s.ı..eo/.jl. lat DI 1~f,2. 607.
mevkiŞarkı,ı. cıvannda (Sıvas'dan 77 kın.)'dır. Dr.Erdmaıın bu Ci (t6) Han. Konya-Karaman yolunda (3). 'Iisira'dansonra, Ka
varda hir bayırda bir yıkıııtı tesbit etrnişfir, Bence Hanlı istas4 raköprü'nün SO m. iletisinde idi. Yükseltilen yolun topraklan aL
yoııu yore!si (Sıvas'dan SO-5S km.-Ie!rde!) olabilir. Çüııki bu kı­ tmda kalmış, Belki geç devir eseri. Fazla bilri toplayamadım.
sımda yol arızalı (-gedük)'dır. ı~ [,liiliH. s;'....I.
Erdaa•••••. 68 (ilA•••• ii': T.....Iı.... "'1..J. 182. u.(. 23. (tIJ) Han (Han camii). Eski Malatya-Kayseri yolunda " ).
(roı Gıybeddin Keyhüaru balll (E~ridir h., Ta, h., Dün' Kayııeri suru dışında, Tata! yolu üzerinde 'LOO m. ilerde. Kilibe·
da"-beg medr.). Etridir·de. Gelendost'tan 48 km. 701{1301-2 tari4 siz. Sonralan cğmie çevrilmiş ve minire eklenmiş olan bu han
26.6Qx3L.20 m. ölçıisiinde. Kapısı mihraba çevrtlmişfir, Avlusuı.
hini la,ıyan HAmid-o~lu Dündar Ikg medresesinde bulunan ki
IAbesine göre bu "~In", Sultan II. t.ıyiıeddin KeYbüsrev tarafın­ EnI....IID•••• 60 (18. t.•'. 1).
dan yaphrılmı, ve 635.'1237438 yılında tamamlanrmşhr. Medrese (4i) H;tnbatları Itenanurayı. Harput-Oivriti yolunda (2).
nin han'dan mı çevrilditi, yoksa kilabenin başke yerden mi geli Başvartenik bucatına batlı Rabat Ve! Gôkçeköy'leri arasındaki
rildit i iizerinde durulmalıdır. Dr. Erdmann'ın bu kitabeyi hiçe "Hanbat la,," denilen yerde eski bir kervansarayın varlı~ı bildi
sayarak ham yok addetmesi yerinde de~ildir. rilmekte ise de, hakkında (azla bilgi verilmemiştir.
E.d........ Gr. iii uua. ••. 11: I. H. U.II.~••t'I" Klt66.l,... II. '.tn bu! O. K. At.... T......ll-Den l,.. "'''''I"uı. 1.lnbul 18-«>. 41.
r.
ım. 2'2S-2!ll: S. [.tn . A..t<ıt,.. ""'gdl t<lr/W. 'ii. (ta) Han'kSy barıı. Besni-Kayeerl yolunda (7). Pazarviran'ın
(41) G4kçu taç ham, Sinop·Ankara yolunda (2). Gökırmak'­ 15.16 km. tam giineyinde, Hanköy'de (Bu köyde Av,ar boyu otu
ın sol sahilindeki GÖkçeat .lç kasabası içinde. Sinop'tan 161 km. rur). Hanın ge!ni~ avlusu yıkılmı,. Kapalı kısım, uzun dikdortgen
de. KilAbesiz. Geç devir eseri. 13x9 m. ölçüsünde, 4 la~-ayaklı plAnlı. Çok harap.
ve tonce örtülü. Çok harap. 8u...,.. si,•••t ed•• Prof. D•. f. Sa......·d•• •ö,,; bil. l.
A. GÖkotlıl. P..pJo1..pıı/a. K••ı.....oo.. 1~2. M3-357. ('9) Hekimin hanı {Taş h.). Eski Malatya-Sıvas yolunda (2).
(&21 GlUba,1 hanı (Ba, h.• Sıtudiken h., Pürünos h.). Diyar Eski Malaıya'dan 70 km. kuzeyde, Hekimhan·da. Dört adet (2
bekir-Malatya yolunda (2). Erg_ni'den 50 km. Gölcük'ün giiney arapça, ı ermeoice, Ilsüryanice) kitabeaine gore "9an", EbüSa;lim b.
doğu beşmda. KitAbcAi yok. ısal-de çok harap idi. Şimdi mev- Ebl'l-Hesan el-Şammiiı el-HekIm el·Maıatl tarafından yaptınımı,
152 M. K. OZ~RGlN SELÇUKl.U KERVANSARAYLARl 1-13
olup, holü 615 (süryani tak. : 1530 Teşrin ı.; ermeni tak. : 667; ham'nın eşi. Iney köyü'nün yeri tesbit edilemedi (Krşe 4. EK'de
.
miladı : 1218Eylül) yılında, avlusu Sultan i. 'A'ii'edd; Keyl,ubiiç!. "Eynehan''). '
i
devrinde (1219·1236) tamamlanmıştır. O ımanlılar zamanında;'a}>rı' "1059 Haziran,nd.a Afyon· Mozeıi müdürü S. Göacrr'de:J.öZıü bili'i.
bir kitabenin kaydı üzere, Vezjr MeQemmed Paşa tarafından ve (;5) isbklı ham. Konya-Çay yolunda (8a). İshaklı kasabasın­
1071 Muharrem (Eylül 1660)'inde tamir ettirilmiştir. Bu tamirin da. Akşehir'den 28 km. Dr. Erdmann'agöre, şimdi burada bulu
mimarı Hasarı Aj!'a'dır. Holü'19x29m.,avlusu 29x30 m.'ölçüsünde. nan Sahib-ata hanı'nın yerinde eski bir hanın izlerinin bulunduğu
ErdrnaDo. Dr. IS (lA. 2., br. 1(1). . - anlaşılmaktadır. Elimizde şimdilik lazla bilgi yoktur.
(50) Hoea-mes'üd kervansarayı ( ıbn Bibi : Karvansaray-ı Erdmaan, ee. 16 (lA, 2., nr. 8).
IJr;;ce Mes'üd, Aj!'zıkara h.). Kayseri-Aksaray yolunda (8). Öresin (56) Kadın ham. Konya- Çay yolunda (5). Kadınhanı'nda;
ham'ndan 6 krn., Ağzıkara köyünde. Aksaray'ın 15 km. kuzeyde Konya'dan 55 km. Kitübesine göre, Ra~iye (Ru~h'e ?) Hatün ~ı.
~usunda.lki tane kitabesine göre, Heace Mes'üd b. 'Abdullah la Mahmud tarafından yaptırılmış ve 620;1223 yılinda tamamlanmıştır.
ranndan yaptırıimış ve holü Sultan i.cA'a'eddb Keyı,ub;;ç! devrin Holü 22.50x28 50 ~. ölçüsünde. Avlusu yıkılmıştır.
de (12l9-12J6l, avlusu ise 10 Şaban 637/6 Mart 1240-da tamam Eedmaec, Dr. 10 (lA, 2•. nr. 2): G. Tot.yl.lgır. Sa;,ü{i lKa.:lın/un,), Kon
Ianrmştır. Holü 26x30 m. (4-er sıralı 20 taş-ayaklı), avlusu 40x37 ya 1937. 12.
m. ölçüsünde. Avlusunda mescidi vardır. (67) Kagı ham. Sıvas'Kayseri yolunda (7). Sultan ham'ndan
Eedmeun, dr. 21 (LA. 2b. er, "). 30 km. güneyde. Kayseri'nin 19 km. kuzeyinde, yolun sağında.
(Si) Iblbs. hanı. Tokat-Sıvas yolunda (2). Tokat'ın 12 km. Kitabesie. Osmanlı devrinde tamir ve ıadil görmüştür. Yıkıntı ha
güneybatısında, İbibsa köyü civarında. Mah-peri Hatun ham'na lindedir.
JO km. Kitabesiz. .Holü 16x24 m., avlusu 25x16 m. ôlçüsünde. . Erdmanıı, nr. 72 (ııS, Dr. ol).
Çok harap.
(SS) Kalolar haru. Eski Malatya - Kayseri yolunda (2). Eski
~.. Erdmano, nr, 61 (ilA. ne, 4). . . '- Malatya'dan ....., 60 krn., Darende nin 25-30 km. doğusunda, Tohma
•.• (S2) İbn-rahat hanı (İbn Bibi : Karvansarüy-ı lşlahiin; , suyu vadisindeki Kalolar köyünde. Kitabesia. Avlusuz. Han 13xl8
Rıbal'l Kemaleddln h. Riı!,at ; H. Mustavli : Rıb;;l-ı tJ'ace AQ ·m. ölçü,ünde ve 10 taş-ayaklı. Harap.
.rned ;Rıbat-ı Pasar-i RaQat)• .Erzurum-Sıvas yolunda (5) ve Za . Erdınaon, nr, 017 (lB, 1. nr. 71
ra'dan sonra. Tam yeri belli değil, Hanın ilk bôrıisi iSI~Qiini
(59) Kamereddin hanı (Derbend-ağzr h.}. Besni-Kayseri yo
.0.1up, gene aynı çağda H"ace Kemaleddin Ahmed b. Rahat
lunda (2). Besni'den 60·65 km., Derbendağzı mevkiinde. Kitabesiz.
tarafından ellirilmişli·~. Hakkında
tamir fazla bilgimiz yoktur. .
Adından anlaşıldrğına göre, bu büyük han Elbistan valisi Emir
tba Bibi. LV, 152: H. Muııt_vIi. Na~hat.at·qulfib. Dır. G. i. Straoge. Ley~
den HıtS, 1&1 (Burad..rı Kıitib Çelebi. CihilnllÜma. 428); İ. H. [Uı~nça;IIIı).R. Karnan-ddln taralından yaptırıimış olmalıdır. Şimdi çok harap. .
-Nafiz. Sıva. "lı", 'ıt.nbul 1928, 1ı.") v,d. . ErdmanD, ur, SS (iLC. or. 6): Ziya GÜou . flbi.l:rn,Ist.anbul 1933, 8; J.!dm
(53) Incir'hanı. Antaly..-lsparta yolunda (5). Bucak'rn, kuze 011•• ·'Elhi.ıu (M. H. Yınaoç)".
'yinde Incir köyü yakınında. Iki tane kitabesine göre "nan", Sul (60) Kamereddin hanı (Abü'l-Fida". !jan Karnar al-d]n). Do
tan If. Gıyiış,ddin Keyhüsrev taralından yapnrılmış ve-636/1238 j!'anşehir-Adlydmaıı arasında. Tam yeri belli değil. Tucak-dere
39 yılında tamainlanmıştır. Holü;{0.50x42.50 m:ölçüsünde ve 4:er sı­ boj!'azı'nın (Buz dağlar, Tucak-Lllubaba 2567 m.) Adıyaman tara
ralı 24 taş-ayaklı. Avlusu kısmen yıkılmış olup, 38x35m. ölçüsünde. lındaki aj!'zında. Muhtemele:ı Elbistan valisi Emir Kamereddin ta
Erdmano. or. 29 (lA, 2b, nr. 6). rafından 'yaptırılmıştır. Hakkında lazla bilgi yoktur. Yakınında
(M) Iney'köyü hını. Süleyman Gôncer'In verdij!'i bilgiye gö bir yeradı : Haa deresi (Göksu')'a dökülür).
re, Küta'ıya-Denizli yolunda ve b ey köyü içinde. Kitabesiz, E~ret Ab::i'I.fidil• okltubt.ıfOf' LLo~baf' ol-baıa,.. Mıııır 1825. LV. j5.
154 M. K. OZERGIN SELÇUKLU KERVANSARAYLARI 155
(61) Kamereddin ham, Konya-Toroslar yolunda (2). Ulukış­ nı'nın ....... 10 km. güneyinde, Kargı suyu yanında, Kesik bel'de.
la'nın ....... 15km. güneybatısında, Burna köyü yakınında. Ereğli'den Kitabesiz. Kare pliinlı (51x49 m.) olup, kapalı kısım 151(49 m. öl·
....... 35 km. batıda. Kitabesiz. Dikdörtgen planlı. Şimdi çok harap. çüsünde ve 8 taş-ayaklıdır.
EretlitrleD.!ınan .öZıü bilgi (Eylül 1960). Erdm.aD. ar. 57 (LC. ar. 3).
(62) Kara-sunkur hanı. Denizli'nin kuzeybatısında, 8-9 km. (6i) Katrancı banı. Aksaray-Konya yolunda (6). Obruk'tan
deki Hacıeyüplü köyünde, hangi esere ait olduğu kesinlikle belli 14. km.-de, Kalrancı köyü yaylasında. Kitabesi yok. Han şimdi
olmayarı bir kitabe bulunmuştur. [Vali Seyfeddin) !:Cara-sun~ur mevcut değil.
b. 'Abdullah tarafından 633/1235-36 yılında yaptırılan bu binanın [,dm.an. Dr. 66 (ilA. Dr. 7).
birhan olduğunu tahmin ediyorum. (68) Kavak hanı [Başara-suyu h., Yolcu h.). Konya-Eğridir
F. A. Akça: LAodikya. Deelell ]937, 69·70; aya. mücil.• Küçük DınbU to yolunda (2). Başara-suyu vadisinde, Kavak köyünün güneybatısın.
r/hI, D••izli 1945, 21.22. da. Kitiibesiz. Geç devir eseri. Bu küçük ölçüdeki (9X12 m.) han,
(6B) Kara-sunkur banı (Yeni h.), Denizli'de. Yerinde şimdi muahhar tamirieric asli karakterini kaybetmiştir.
Vakıf hanı vardır. Bir parçası mevcut ve hatalı kopyası Evliya Erdm.on. ar. 102 (illA, or. ').
Çelebi'de olan kitabeslne göre, [Viili Seyfeddin) !:Cara-sun~ur b.
(6U) Kervansaray. Zile-Kırşehir yolunda (5). C. H. Tarım'ın
'Abdullah tarafından yaptınImış ve 647/1249-50'de tamamlanmıştır. kaydettlğine göre Kırşehir'in lO km. kuzeydoğusunda bir han ka
Daha sonra osmanlı devrinde, Denizli hakimi Ca'fer Alta tarafın­
lıntısı vardır. Fakat henüz Ineelenmemiştir. Aynı bölgedeki sıra­
dan esaslı bir şekilde tamir edilmiştir (xvu. yy.).
tepelere de "Kervansaray silsilesi" (1667 m.) adı verilmektedir.
Evli,. Çelebi. rx, 194-195: i. H. U•••~r.IIı, Ki/aru/er. II, Isıaab.1 1929,
C. H. T.nm. K.,.,eJıi,. Idr/hi. 2. bs., Kırıchir 19ı7. 9 aot ".
19.&: M. F. Utur~M. M. Koman, Sf/fak 6ugülcJ"lndf,. C.lıı/üCıcfin Karatası. KOD"
,. 1910, 71. (iO) Kılıç·arslan banı. Aksaray'da. Kitabesi yok. 1896·da
dış duvarları durmakta idi, şimdi mevcut değil. Büyük bir han
(64) Karatay hanı (Pegolotti : Gavazera deli' Amiraglio).
olduğu anlaşılıyor.
Eski Malatya-Kayseri yolunda (3). Elbaşı'nın 4 km. güneyindeki
Karadayı köyünde. Kayseri'ye 50 km. Iki kiliıbeye göre, holün Erdm•••••r, 98 (110••r, 11): Evli,. Çelebi. III. 191.
inşaatı Sultan ı. 'Aliı'eddln Keykub d devri (1219-1236) sonların­ (71) Kıreli ham, Konya-Eğridir yolunda (4). Kıreli'nin .......5
da, avlu ise 638/1240·41 yılında tamamlanmıştır. Kiliıbelerde adı km. kuzeyinde, Pınarcı mevkiinde. Kiliibesiz. Holü 20x2O m., av
geçmemekle beraber, Atabeg Emir Celiıleddin Karatay tarafından lusu 25x25 m. ölçüsünde. Çok harap.
yapnrıldığım biliyoruz. Bu muhteşem hanın holü 28x38 m., avlusu Erdeıaee, Dr. dt (lIA. Df. 2).
46x46 m. ölçüsünde olup, 3025 metrekarelik bir sahayı kaplar. (i2) Kırkgöz hanı (Çıbuk h.). Antalya-Isparta yolunda (3).
Avlusunda meseidi vardır. Kapalı kısım 24 taş-ayaklı, Harap. Evdir ham'ndan 14 km. kuzeyde, Çubuk boğa7.1 yakıninda. Kilii·
Eedeıeee, nr, 82 (LA. 2b. or. 9). besine göre bu "rıbat", Sultan II. Gıyaşeddin KeYhüsrev (1236'
(65) Karatay banları. Konya şehrinde. Biri "Buğday pazarı 1246) tarafından yaptırılmıştır. Tarih kısmı okunamamaktadır.
yakınında", dilter beşi "Sultan kapısı'nda". Şimdi mevcut değil, Holü çok küçük (15x49 m.), avlusu büyük (51x49 m.)'dür.
Atabeg Celiıleddln Karatay'ın medresesine iiit vaktiyede adları Erd....., .r. M (IC• •r; 2).
geçen bu harılar, vakfiye tarihi olan 25 Cumiıda: ı. 651/23 Tem (73) Kızıl-ören hanı (Kızıl-viran h., Yazı-önü h.), Konya-Bey
muz 1253-den önce yapılmışlardır. şehir yolunda (4). Konya'dan 43-44 km.vde, KIZII'ören köyü yakı­
M. F, Utur·M. M. KamaD, S./raJc bügüJcI.'-lnd.n C.ld/ü,[iin Kdralag. Kon nında. Kuru-çeşme hanı'ndan 9 km. batıda. Boıuk kiliibesine gö
y. 1910. 79. re, Sultan i. Gıyıi eddin KeYbün ev devri (1204·1210)'nde Emir
(33) Kargı banı. Seydişehir-Alanya yolunda (7). Mut-beli ha- (!:Cutlub ?) tarafından yaptırılmış ve 603 Muharremi'nde (Ağustos
156 M. K. OZERGIOII
SELÇUKLU KERVANSARAYLARI '157
1206) tamamlanmıştır. Holü küçük (17.50,,25 m.), avlusu büyük (25x
24.50)'tür. -vas-Kayseri yolunda (4). Gedik ham'ndan sonra, tamyeribellideğil.
Erdma"\n, nr. 9 (lA, 2a, nr. 1); A. l\·albaodo§'lu. Korı!io-St1!ıı,h;,. .golanlo Hakkında fazla bilgimiz yoktur. Yolun ilerisindeki Şahruh-kôprü­
iki Sı/çuk Jr.~1lf. Tarih Haıioe.i. 1111 (Hazır.o 1931). 58.1·5;0. . - sühanı da olabilir.
.(H) -Kozak ham. Karaman-Silifke yolunda (2). Karaman'ın ıbo 8ibi,ıv, 106.
34 km. güneyinde. Geç devir eseri. 19.50x10 m. ölçüsünde, 3 taş­ (SI) Latif hanı (ıbn Bibi : Kaıvansaray-ı Lallf; Pegololli :
ayaklı, tonoz e-ıeın, Çok harap. Gavazera di Casa jacorni). Sıvas-Kayseri yolunda (l). Sıvas ile
If60 Eyliilü'ode ziyaftt. Gedik arasında bulunan bu hanın tam yeri belli değildir. Taesch
.. .Ii6) Köpra,köy ham (Çeşnigir-köprüsü h.). Kırşehir-Ankara ner'e göre Eski Apardı yakınında (Sıvas'tan 30-35 krn.) olmalı.
yolunda (2). Kızılırmak kenarında ve Çaşnigir köprüsü yakınında, Erdrnana ise Talhacak mevkiinde bir han kalıntısı tesbit etmiştir,
Kırşehir'den 88 km. Kİtabesi yok. Şimdi mevcut değil. . Fazla bilgimiz yoktur.
Eedmenn, nr, 66 UlA, ar. 6). . Eedmane, or. 701 {IIB. nr. (\): ıbo Hibt, tl.Etlaniil'ü·l-coıa'içy! (Tıpk,basım).
Ankara 19.'>6, 590; Tau ::ho:u. W~2" ı, la!. 23; II, 75.
(;~) Köprü·köyü ham. Erzurum'un doğusunda. Erzurum'dan
58 kın. ilerdeki Çoban köprüsü cıvarında, Çobandedc yakınında. ( 21 Mah-per! hatun hanı (Halun lı., Ulu h., Pazar h.),
Amasya-Tokal yolunda (4). Pazar ka abasının 1 km. doğusunda,
Kiliıbesiz. Geç devir eseri.·Haraplır. Çoban köprüsü ile beraber
yapılmış olabilir. Yeşilırmak'a yakın, Iki adet kitabesine göre "!ıan", Valide Sul
. Erdmenn, nr. 101 (illA. Dr. al. . ıan Melike Malı-per] Ijalün ıarafından yaptırılmış ve 636/1238-39
_yılında tamamlanmıştır. Holü 19.50x28 m. (LO taş-ayaklı), avlusu
(i7J Köprü-suyu ham, Antalya-Alanya yolunda (2). Antalya
33)(34 m. ölçüsünde.
dan 45 km.-de, Kiepert'e göre Köprü sııyu sağ sahilinde, Aspen
dos (Belkıs) harabclerine yakın olması la7.lm. Şimdi mevcut de Erdmene, Dr. 33 (LA. 2b. nr. ~3).
ğiL. Bu mevkideki köprü selçuklu devri eseri. Dr. Erdmann'ın gerçek (BS) Makıt hanı. Ela"ğ'ın Keban ilçesine bağ h Denizli kö
saydığı bu hanın varlığı henüz kesinlikle ortaya konamamıştır. yünde. Kcban'ın 15 km. kuzeybalısında, Arapkir ve Ağın yollan
. Erdmann, nr, 67 (ilA. ar. 8): Krı: S. f. Erten, AntalY2 tJ/1ıi:Jell lariM. 1.- ayrımında. Kitübesi var, fakat henüz okunmamıştır. Büyük ve
tanıbul 1910. 76; Tur/dik Antalya, ADkara.19S2. 118. . güzel kapılı (porfal P) olup, içi taş-ayaklıdır. Hakkında fazla bil
yo'uıda Afşin
-:», '(iR) Kuru han. Besni-Kayseri (5). (Efsus)'liu;' gimiz yoktur.
mankalesi arasında, Tanis'In 5 km. kuzeyinde, Karakolkale'den ön 1931 .oab.harında .özıü bi1ı-i.
ce. Kitabesi yok. 13,,1650 m. ölçüsünde ve 6 taş-ayaklı. Avlusuz, (S~) Mama-hatun ke"ans>uyı (Pegolottl ı Gav.ızera [uori
ı::~dmann. nr. 40 (LB. I, Dr. 9). - d'Arzerone). Erzurum-Sıvas yolunda ('1). Erzurum'dan 98 krn.vde,
• (79) ·.Kuru-çeşme hanı (Han-önü h.). Konya-Beyşehir yolunda Tercan'da. Kitabesiz. XILI. yüzyıl eseri olmalıdır. Burada mescid,
,(3). Konya'dan 34-5 km.-deki Han-öaü mevkiinde. Altun-apa ha han, hamam ve türbeden müteşekkil bir külliye vardır. Hepsi
m'ndan 13 km. Çok bozuk kitabesine gör~ bu "rıbal" Sultan ı. Gı­ kimliği bilinmeyen "Mama-halun" a nisbet ediliyor. Ormanlı dev
yaşeddin K'yi}üsrev devri (1204-1210)'nde adı okunamıyan bir rinde tamir görmüştür.
şahıs tarafından yaptırıimış ve 604/1207·8 yılında (?) tarnamlan- P~2'olotti. A/ucatoM. 890: Evliya Çelebi. ıı. 202. ai",: T.~.:hner. W.g,
. mıştır. Holü 17.50".27 m., avlusu 17.50,,23 nı. ölçüsünde. Harap. Il. 1ı Dot 1,ta!38·~o:A.ş.8,yıu.Ersaru-n, Jstaabul 1939. 231 :S. K. Yetkin, .Ma·
mohaıun tÜrb~.i. Yıllık araştırmalar der,ii.i, J(195'), 75.91
Erdmane, Dr. 3 (lA. ıa. dr. S); A. Nalbanrlotlu. Konga.B~gl~n.J,. gDlanrla
(3-\1 Misli hanı. Ürgüp-Ereğli yolunda (3). i;ii5de'nin kuze
.!/Ci S~lç.~k harıı. Tarih Hazinui. 1111 (Hu irao !95l), 234-:)70.
yi.ıde uzanan Misli ovası kenarındaki Misli yakınında (Kiıpert
(SO) La.ıa kervansarayı (ıbn Blbl : Karvansaray-ı La!a). Sı-
Kuzeydoğusunda, Zerst han). Kitabesi yok. Şimdi mevcut deiril.
Erdmane, or. 83 (ILC. nj-, Bl.
158 M. K. OZERGIN SELÇUKLU KERVANSARAYLA.U 159
(sııı) Muııar hanı (regolotli : Mughis.r). Erzurum-Sıvas yo Geç devir eseri. 14.5Ox17 m. ölçüsünde, çift sıralı 6 taş-ayaklı,
lunda (4) ve Erzincan'dan sonra. Tam yeri ~1Ii d~tiı. Klepert'e p.ı.ralel uç toncz ortU/u.
giire burası Erzincan-Akıar Ovası arasında bir köyolup, burada E.d 103 ii11A. LL•• :!i); Li$) EJlili.da "iJ••et.
bir han da vardır. L~) Paşa hanı. Tokat-Sıvas yolunda (1). Swes'sn .... 15 km.
H. Ki.pert. OH, P.,oioltl. _J.,..ı..lln/ın m"ero.., Mo..ubuidıı, de, kU1'e)'dot usunda Tavra suyu kenarında. Kitibesiz. Holü 12.5Ox22
K. P••u .Abd.der Wu.eo.etı.ftııı Sıl b.rliıı, 1881, 907,DOl i. m., evlasu 17.50xI7.50 m. ölçusünde. Haraphr.
(87) Mubllseddin hanı. Zile kasabası içinde. Tam yeri belli E.dlll'DD. D•• 25 iLA. ıa. 1Ir. U).
deki!. Binası mevcut def il. Kırık yarısı kayıp olan kitabestne gore, (9-\) Pazar hilnı. Antalya·Denizli yolunda (2). Acıpayam'ın
bu "bin" Mu~li,eddin tarafından yaptırılmış ve 625/1228 yılında 10-12 km. kueeydoğueundakl Kara·hoyük köyünde (eski adı : Pa
tamamlanmıştır. zar hanı) (Antalya-Acipayam: 186 km.). Seyyahlarce kaydedilen
i. H. {UEIllıça,.ı1IJ. KltAlHI.r, I, l.t.Bb•.! 1927. 87. ve mevkiin ihtiyarlarının bildirditi buhan, şimdi mevcut det ildir.
(881 Mut·beli hanı. Seydişehir·Alanya yolunda (6). Eynil A. Vehbi. AC'p02g4"'. lıla.bol 1911i7.
ovasının güney yönünde, Kesik daki yolunda, Mut beli'nde. Kit!~ ~) Pazareık hanı. Alanya·Anamur )'olunda (3). Gazipa~a'­
beste. Çok berep. nın Pazarcık köyünde imiş, Şimdi mevcut değ il. Dr. Erdınano'ın
E.o......... •••80 (UC•••• si. selçuklu devrinden sonra yapılmış hanlar arasında saydıA" bu
(&li, Obrulc: banı. Aksaray-Konya yolunda (5). Okla ham'n hanın varlıkı açıkca ortaya konamamıştır. Silinti hanı (nr. 113)
dan 10-12 km.• Obruk mevkiinde. KilAbesiz. XIII. yuzyıl ortala olabilir.
haa.·•••
rında inşa edilmiş olabilir. Holü 26x37 m., avlusu 37x37 m. ölçu EnI 109 (illA. D•• Il); BIı. Kôp JII bibt
sünde. Kapalı kısımda 4ı~r sıralı 24 taş-ayak vardır. Har_phr. ii.' Pcnlnc hanı (ıbn Blbl ve Aksarayı : RıbiH Pervane},
Erd St (LA. 2b• ••• 11). Kayseri.Aksaray yolunda (2). Tam yeri belli detil. Kayseri ile
(901 Qld .l buı (ıbn Blbl : Karvi,nJaray-1 Sullan f:(ı1lç.arslh Damsa-çayı vAdisi (bk. Sarı han) arasında olmalı. Hakkında lazla
? ). Aksaray-Konya yolunda (4).Sultan hanı'ndan 25 km., Obruk bilgimiz yoklur.
'11. 10-12 km-de. KitAbesiz. Sultan II. Kılıç-arslan'ın (1l56-ıı92) IbD SiM. IV. 89: Aber'ri. MiJ.ıJ...ı,.., /U+tıhU,.. Aııb.a ULU. 127.
olabilir. Holü .... 2Ox28 m. ölçüsünde, avlu'lu yıkılmış. Çok harap. 11/81 Penine Süleyman hanı (Durakan h., Durak h.}, Boya
E.dm.IID. "'. 82lIJA• ••• alı Ibıı Bibl. IV. 26!. 269. bat-veebköprü arasında. Gökırmak kenarındaki Durağan kasaba
(91) Ortapayam hanı (Kireçli h.). Seydişehir-Alanya yolun sında. Boyaba!'a 36 km., Vezirköprü'ye 55 km. KitAbesine ~öre,
da (2). Seydişehrin bahsındaki Gömböş (Kembüs) ovasında, Gôy "ban", Pervane Emineddın (?, Mu'rneddin] Suleymin b. cAIi ta
nem koyunun 5 km. dofusundaki Orl_payam köyünde. Kit!besiz. rafından yaptırılmış ve 664 Zulhicce (1266 EylUl)'sinde tamarn
Uzun dikdörtgen plAnlı U5x89 m.). Avluıııı yıkılmlJ. Çok harap. lanmıştır. MimArı Gevherbaş b. 'Abdullib'dır. Holü 18.5Ox23.50 m.,
E.daa•••••. M (18. I• ••. 2). avlusu 27x39 m. ölçüsunde_Çok harap.
um Oreıin hanı (Oresun h., Delik h.). Kayseri-Aksaray yo E.d....D•• ••• ~ (lA.. 2&• ••• 12).
(Hi Pınotr-ba,ı hanı. Eğridir-Demali yolunda (3). Uluborlu'
lundil (7). Alay bem'ndan 13 km., aynı adlı köy yakınında. Kiıl·
nun 10·15 km. batısında, Dombay ovasında (Dadil ?). Kiti besi
besiz. Holü la.5Ox26 m. ölçusunde olup, 2-1 taş-ayakhdtr, Avlu
yok. Bir vakfiyeye ıore, Atabeg EmIr Mübarizeddln Ertokuş ta
suz. Çok harap.
rafından 1220yılı cıvarında yaptırıImış olmalıdır. Hohi 18.5Ox24.50
E.d••ıııı. LL•• ~, 08. 2•••. ı).
m. ölçüsünde. Daha büyük olan avıusu şimdi yıkılmış.
(93) Pamultçu banı. Kenya-Seydişehir yolunda (2). Konya'
E.dIllDDD. D•• 12 (LA. 1•• D•• ").
dan 15 km. güneybatıda, Pamukçu köyü yakınında. KiıAbesiz.
(100) Pınar·pazarı haDI(Ekridir b.). Etridir·Denizliyolunda(2).