SİSTEMİK İNFLAMATUAR YANIT SENDROMU SAPTANAN ACİL SERVİS HASTALARINDA KAN

87 Pages·2015·1.55 MB·Turkish

T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ
ACİL TIP ANABİLİM DALI

SİSTEMİK İNFLAMATUAR YANIT SENDROMU SAPTANAN
ACİL SERVİS HASTALARINDA KAN GAZI
KARBOKSİHEMOGLOBİN, METHEMOGLOBİN VE
LAKTAT DÜZEYLERİNİN KLİNİK ÖNEMİ

UZMANLIK TEZİ
DR. SELAHATTİN GÜRÜ

TEZ DANIŞMANI
DOÇ. DR. MEHMET AKİF KARAMERCAN

ANKARA
EKİM 2015
T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ
ACİL TIP ANABİLİM DALI

SİSTEMİK İNFLAMATUAR YANIT SENDROMU SAPTANAN
ACİL SERVİS HASTALARINDA KAN GAZI
KARBOKSİHEMOGLOBİN, METHEMOGLOBİN VE
LAKTAT DÜZEYLERİNİN KLİNİK ÖNEMİ

UZMANLIK TEZİ
DR. SELAHATTİN GÜRÜ

TEZ DANIŞMANI
DOÇ. DR. MEHMET AKİF KARAMERCAN

ANKARA
EKİM 2015
KABUL ONAY

i
ÖNSÖZ
Uzmanlık eğitimim süresince bana, tez danışmanlığının ve hocalığın çok
ötesinde, adeta “abilik” yapan, sayın Doç.Dr. Mehmet Akif Karamercan’a
teşekkürü ve ömrüm boyunca saygıyı borç bilirim.
Anabilim dalı öğretim üyelerimiz sayın Doç. Dr. Fikret Bildik’e, sayın Doç.
Dr. Ahmet Demircan’a, sayın Doç. Dr. Ayfer Keleş’e, ve sayın Doç. Dr. İsa
Kılıçaslan’a da ayrı ayrı teşekkürü birer borç bilirim.
Öte yandan birlikte çalışma fırsatı bulmaktan onur duyduğum, tüm eski ve
yeni asistan arkadaşlarıma da ayrı ayrı teşekkürü ve sevgiyi birer borç bilirim.
Her güzel vesileyle olduğu gibi bugün de, kendilerine minnet duygularımı
hatırladığım anneme, babama ve kardeşlerime de bir kez daha teşekkürü borç
bilirim. Biliyorum ki ne bu teşekkürler, ne de ömrüm boyunca göstereceğim vefa,
annemin ve babamın üzerimdeki haklarına karşılık olamayacak!
Gerek acil servis mesaim, gerekse bu tez çalışması sebebiyle, ortak
vakitlerimizden çokça çalmak zorunda kaldığım, karşılıksız sevginin en temiz
örnekleri, biricik kızlarım Ceren ve Gülce’ye de ayrıca teşekkür ederim. Şüphesiz
ki onların gülücükleri olmasa hiç bir mutluluğun ve başarının tadı olamaz.
Elbette en özel teşekkürü ve sevgiyi; zorlukları ve sıkıntıları o hayatımda
olduğu için hissetmediğim, güzelliklerin ve iyiliklerin kendisiyle anlam bulduğu,
hayatımdaki tüm sıfırların solundaki “1”e, kıymetli eşim Meltem’e borçluyum. O
zamanından ve enerjisinden fedakarlık etmese bu tez asla bitemezdi.
Dr. Selahattin Gürü
ii
İÇİNDEKİLER
KABUL ONAY ................................................................................................................... i
ÖNSÖZ ............................................................................................................................... ii
KISALTMALAR ............................................................................................................... iv
1.GİRİŞ ............................................................................................................................... 1
2.GENEL BİLGİLER ......................................................................................................... 2
2.1.Sistemik İnflamatuar Yanıt Sendromu (SIRS), Tanımlar ve Genel Bakış .................... 2
2.1.1.SIRS İnsidansı ve Mortalitesi ............................................................................ 4
2.1.2.SIRS Etyolojisi .................................................................................................. 5
2.1.3. SIRS patogenezi ................................................................................................ 6
2.2.Karboksihemoglobin ..................................................................................................... 7
2.2.1. HEM Oksijenaz-1 ve Endojen Karbon Monoksit ............................................. 8
2.2.2. Karboksihemoglobin Oranları ve Hastalıklarla İlişkisi .................................. 11
2.3.Methemoglobin ........................................................................................................... 12
2.3.1.Methemoglobinemi .......................................................................................... 13
2.3.2. Methemoglobin Oranları ve Hastalıklarla İlişkisi ........................................... 16
2.4.Laktat .......................................................................................................................... 17
2.4.1.Laktat Düzeyleri ve Hastalıklarla İlişkisi......................................................... 18
3.GEREÇ VE YÖNTEM .................................................................................................. 23
3.1. Araştırma Hastalarının Seçimi ................................................................................... 23
3.2. Veri Toplanması ........................................................................................................ 25
3.3. Hastaların Vital Bulgularının Ölçümü ....................................................................... 25
3.4.Hastaların Kan Gazı Analizleri ................................................................................... 26
3.5.Hastaların Tam Kan Sayımları Ve Periferik Yaymaları ............................................. 26
3.6. İstatistiksel Analiz ...................................................................................................... 26
4. BULGULAR ................................................................................................................. 28
5.TARTIŞMA ................................................................................................................... 45
6.SONUÇ .......................................................................................................................... 59
7.KAYNAKLAR .............................................................................................................. 60
8.ÖZET ............................................................................................................................. 72
9.SUMMARY ................................................................................................................... 74
10.EKLER ........................................................................................................................ 76
11.ÖZGEÇMİŞ ................................................................................................................. 77

iii
KISALTMALAR
A.B.D.: Amerika Birleşik Devletleri
ACCP: American College Of Chest Physicians
AMP: Adenozin monofosfat
ATP: Adenozin trifosfat
cGMP: Siklik guanozin monofosfat
CO: Karbonmonoksit
COHb: Karboksihemoglobin
COX: Siklooksijenaz
eCO: Ekshale karbonmonoksit
EDTA: Etilen diamin tetra asetik asit
fCOHb: Karboksihemoglobin fraksiyonu
Fe2+ : Artı 2 değerlikli demir iyonu
Fe3+ : Artı 3 değerlikli demir iyonu
fMetHb: Methemoglobin fraksiyonu
GM-CSF: Granülosit monosit koloni stimülan faktör
GÜTF: Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi
iv
HbM: Hemoglobin M
HO: HEM oksijenaz
IL-1β: İnterlökin-1 beta
iNOS: İndüklenebilir nitrik oksit sentaz
kg: Kilogram
L: Litre
LDH: Laktat dehidrogenaz
maks: Maksimum
MetHb: Methemoglobin
min: Minimum
mmHg: Milimetreciva
mmol: Milimol
MIP-1β: Makrofaj inflamatuar protein 1 beta
MODS: Multipl Organ Dysfunction Syndrome
n: Sayı
NADH: Nikotinamid adenin dinükleotid
NADPH: Nikotinamid adenin dinükleotid fosfat
v
NO: Nitrikoksit
p38 MAPK: Mitogen-activated protein kinase
PaCO2: Parsiyel karbondioksit basıncı
PFK: Fosfofruktokinaz
ppm: Parts per million
S: Standart sapma
SCCM: Society Of Critical Care Medicine
SIR: Sistemik İnflamatuar Yanıt
SIRS: Sistemik İnflamatuar Yanıt Sendromu
SOFA: Sequential Organ Failure Assessment
SPSS: Statistical Package For Social Sciences
TNFα: Tümör nekroz faktör alfa
TÜBİTAK: Türkiye Bilimsel Ve Teknolojik Araştırma Kurumu
°C: Celcius
°F: Fahrenheit
µL: Mikrolitre
: Ortalama
vi
1.GİRİŞ
Sistemik inflamatuar yanıt sendromu (SIRS) tüm hekimlerin karşısına
sıklıkla çıktığı gibi acil servislerde de sık görülen bir tanıdır. Çok çeşitli sebeplere
dayanan SIRS, şiddetli bir inflamatuar sürecin sonucudur. Bu sürecin yol açtığı
hastanede yatış ve mortalite oranlarını düşürmek adına; acil servis hekimleri
önemli bir noktada yer alırlar. Erken tanı ile hızlı ve etkin bir tedavinin
başlatılması çoğu zaman acil servislerde gerçekleşmektedir. Öte yandan acil
servislerde çok sık kullanılan kan gazı analizleri, birçok hastalığın tanısında ve
resüsitatif işlemler ile diğer birçok tedavinin takibinde, çok değerli veriler
vermektedir (1). Dakikalar içinde sonucu alınabilen bir kan gazı analizi, çok kısıtlı
sürelerde önemli kararlar alan ve uygulayan acil servis hekimlerine yol
göstermektedir. Bu hızlı tanı yöntemi özellikle hücresel düzeyde solunumla ilgili
oksijen ve karbondioksit basınçları ile kandaki asit-baz yükünü ölçer (2). Bunların
yanı sıra içerdiği çeşitli parametreler, hastalıklara daha hızlı tanı ve takip
yöntemlerinin arandığı araştırmalara konu olmaktadır.
Bu araştırmada başvuru anındaki vital bulguları ve kan değerleri ile acil
serviste SIRS tanısı konan hastalarda; yine acil serviste yapılan bir kan gazı
analizi ile elde edilen, karboksihemoglobin (COHb), methemoglobin (MetHb) ve
laktat değerlerinin, hastanede kalış süresi ve bir aylık mortaliteyi belirlemede ki
klinik değerliliğini belirlemek amaçlanmıştır.

1
2.GENEL BİLGİLER
2.1.Sistemik İnflamatuar Yanıt Sendromu (SIRS), Tanımlar ve Genel Bakış
“Sistemik inflamatuar yanıt sendromu” (SIRS) vücudun, karşılaştığı bir
olumsuzluğa verdiği klinik yanıt olarak düşünülmüş ve tanımlanmıştır. İlk olarak
1992 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nde, (A.B.D.) American College of
Chest Physicians-ACCP (göğüs hastalıkları klinisyenlerinin oluşturduğu bir
çalışma grubu) ve Society of Critical Care Medicine-SCCM (yoğun bakım
hekimlerinden oluşan bir çalışma grubu)’nin birlikte ortaya koyduğu bir tanımdır.
Bu tanıma göre aşağıdaki dört durumdan en az ikisinin bulunduğu hastalarda, altta
yatan bir infeksiyöz patogenezin varlığı olup olmadığına bakılmaksızın, SIRS
tanısı konulur (3):
 Vücut sıcaklığının 38°C’den yüksek (100.4°F) veya 36°C’den düşük
(96.8°F) olması
 Kalp hızının dakikada 90’ın üzerinde olması
 Solunum hızının dakikada 20’nin üzerinde veya arteriyel parsiyel
karbondioksit basıncının (PaCO ) 32 mmHg’nın altında olması
2
 Normal sayım değerlerinin dışında lökosit sayımının olması
(>12,000/µL veya < 4,000/µL veya >%10 immatür bant formları)
“Bakteriyemi” ise kan dolaşımında bakteri varlığıdır ki, SIRS tanısı
koymak için bakteriyeminin olması da şart değildir. ACCP/SCCM çalışma grubu
tarafından, SIRS tanımıyla birlikte “sepsis”, “sepsise bağlı hipotansiyon”,
“şiddetli sepsis”, “septik şok” ve “çoklu organ yetmezliği sendromu” (Multiple
2