Table Of ContentO edukacji
BIBLIOTEKA WSPÓŁCZESNEJ MYŚLI SPOŁECZNEJ
Pod redakcją Lotara Rasińskiego
W serii ukazały się:
Ted Benton, lan Craib Filozofia nauk społecznych
Ernesto Laclau Emancypacje
Sławomir Krzychała (red.) Społeczne przestrzenie doświadczenia
Gilles Deleuze Foucault
Stephen Toulmin kosmopolis
Chantal Mouffe Paradoks demokracji
Nancy Fraser, Axel Honneth Redystrybucja czy uznanie?
Ira Katznelson Krzywe koło liberalizmu
Simon Critchley Nieustające żądanie
Gianni Vattimo Społeczeństwo przejrzyste
Gilles Deleuze Negocjacje
Ernesto Laclau, Chantal Mouffe Hegemonia I socjalistyczna strategia
Martha C. Nussbaum IN trosce o człowieczeństwo
Peter Sloterdijk Krytyka cynicznego rozumu
Elżbieta Matynia Demokracja performatywna
Ernesto Laclau Rozum populistyczny
Leszek Koczanowicz Polityka czasu
Jean-Luc Nancy Rozdzielona wspólnota
Hana Červinková, Bogusława D. Gołębniak (red.) Badania w działaniu
Pierre Rosanvallon Kontrdemokracja
Jeffrey C. Goldfarb Polityka rzeczy małych
Mark Murphy, Ted Fleming (red.) Habermas, teoria krytyczna i edukacja
Zygmunt Bauman O edukacji
W przygotowaniu:
Ulrich Beck, Elisabeth Beck-Gernsheim Chaos miłości
Cornélius Castoriadis „Socjalizm albo barbarzyństwo" i inne eseje
Richard Bernstein Odbudowa teorii społecznej i politycznej
Zygmunt Bauman
O edukacji
Rozmowy
z Riccardo Mazzeo
Przełożyła
Patrycja Poniatowska
WYDAWNICTWO NAUKOWE
Dolnośląskiej Szkoły Wyższej
Wydanie oryginalne:
Zygmunt Bauman, On Education. Conversations with Riccardo Mazzfo
Copyright © Zygmunt Bauman, Riccardo Mazzeo 2012
First published in 2012 by Polity Press
This edition is published by arrangement with Polity Press Ltd.,
Cambridge
Kolegium wydawnicze:
Piotr Dehnel, Bogusława Dorota Gołębniak, Wanda Krzemińska,
Zbigniew Kwieciński, Mieczysław Malewski (przewodniczący),
Piotr Mickiewicz, Mirosława Nowak-Dziemianowicz,
Małgorzata Sekułowicz
Redakcja
Marcin Starnawski
Korekta
Zofia Smyk
Projekt okładki
Adam Fyda
Copyright © for the Polish edition by Wydawnictwo Naukowe
Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, Wrocław 2012
ISBN 978-83-62302-53-6
Dolnośląska Szkoła Wyższa
ul. Wagonowa 9, 53-609 Wrocław
www.dsw.edu.pl
e-mail: [email protected]
Spis treści
Zamiast przedstawia (Zbigniew Kwieciński) 7
1 Między miksofilią a miksofobią 9
2 José Saramago: „Niektóre sposoby na bycie
szczęśliwym są po prostu obrzydliwe” 15
3 Gregory Bateson i jego trzeci poziom edukacji 18
4 Od umysłu zamkniętego
do „rewolucji permanentnej” 22
5 Stuletnie dęby i śmiesznie małe żołędzie 32
6 W poszukiwaniu prawdziwej
„rewolucji kulturalnej” 35
7 Deprawacja jest najsprytniejszą
strategią deprywacji 39
8 Tworzone przez lata, zniweczone w kilka chwil 48
9 Młodzi jako wysypisko
dla przemysłu konsumenckiego 62
10 Wysiłek na rzecz poprawy wzajemnego zrozumienia
jest zasobnym źródłem ludzkiej kreatywności 68
11 Bezrobotni mogą przecież zagrać w totka,
czyż nie? 73
12 Niepełnosprawność, odchylenie od normy,
mniejszość jako problem polityczny 82
13 Oburzenie i zgrupowania polityczne
w formie rojowisk 89
14 Wybrakowani konsumenci i pola minowe
po horyzont 95
15 Richard Sennett na temat różnicy 109
16 Od „kapitalisty” u Lacana do „konsumpcjonizmu”
u Baumana 121
17 Zižek i Morin o monoteizmie 130
18 Magdalenka Prousta a konsumpcjonizm 135
19 O paliwach, iskrach i pożarach 139
20 O glokalizacji wchodzącej w dorosłość 145
Zamiast przedsłowia
„Nieczęsto zdarza się, że los wyrzutka przypada całe
mu pokoleniu” — powiada profesor Zygmunt Bauman
w rozmowach z Riccardo Mazzeo, a przecież „jakości
społeczeństwa i spójności wspólnoty nie da się oszaco
wać za pomocą statystyki, a jedynie oceniając kondycję
najsłabszych grup populacji”. Młode pokolenie zna dziś
tylko jeden świat: nieograniczonego konsumpcjonizmu,
a zarazem ogromnych i narastających różnic, niemoż
ności ziszczenia oczekiwań, braku jakiegokolwiek zako
rzenienia i stałych uniwersalnych wzorów.
Jest to pokolenie oszukane, porzucone na śmietniku
historii przez tych nielicznych, którzy pławią się w owym
świecie nieograniczonej konsumpcji jako jego wygrani,
zdobywcy, władcy, posiadacze, strażnicy i kaznodzie
je wyzbyci z sumienia i odpowiedzialności. Co można
zrobić dla tego pokolenia i z nim, by je upełnomocnić,
włączyć w twórcze czynienie historii, pomóc mu prze
ciwstawić się losowi zbiorowego wyrzutka, zgotowanemu
mu przez tych zombie.
Zygmunt Bauman - genialny mędrzec, sam kilkakrot
nie i wielorako tragicznie wyrzucony - w tych przepięk
nie prowadzonych i zapisanych rozmowach z Riccardo
Mazzeo znajduje na to odpowiedź, wskazując na szko
łę i edukację, która może być solidarnym wspieraniem
dzieci i młodzieży w nie tylko dogłębnym i krytycznym
zrozumieniu współczesnego świata, ale w pozyskiwaniu
zdolności do przekraczania narzucanych schematów
i zachęcania do odważnego ich przekraczania.
8 Zamiast przedstawia
Jest to lektura niebywale głębokich, trudnych, za
trważających i smutnych refleksji nad kryzysem współ
czesnego rozumu zbiorowego i utraty sumienia przez
sterników państw narodowych i wspólnot ponadnaro
dowych, refleksji NASZEGO - miejmy na to wciąż na
dzieję - Zygmunta Baumana. Zarazem jest to lektura
otwierająca szeroko oczy, rodząca bunt, wzywająca do
wspólnych działań, do szybkich i głębokich solidarnych
zmian skoncentrowanych na odzyskaniu przez wszyst
kich myślących dorosłych ich rozumu wychowawczego,
któryjakoś w tej konsumpcyjnej krzątaninie nam zmar
niał.
Dla osamotnionych pedagogów, wychowawców na
turalnych i zawodowych, dla wszystkich troskających
się o los naszego młodego pokolenia odartego z szans
i obietnic, te rozmowy Zygmunta Baumana są wielkim
darem przenikliwego do bólu i łez oświetlania stanu na
szej współczesności, ale zarazem prześwietlania dróg
wydobycia się z owego‘wysypiska dziejów poprzez od
mienioną edukację.
Dziękujemy, Panie Profesorze!
Zbigniew Kwieciński
1
Między miksofilią a miksofobią
Riccardo Mazzeo Chciaibym rozpocząć rozmowę od
przypomnienia ci pewnego dnia sprzed dwóch lat, kiedy
to po raz pierwszy zgodziłeś się porozmawiać ze mną
o edukacji. Był to poniekąd prezent od ciebie dla czte
rech tysięcy ludzi, którzy w listopadzie 2009 roku przy
byli do Rimini na nasz kongres zatytułowany „Jakość
inkluzji szkolnej”. Sam nie mogłeś uczestniczyć w kon
gresie, bo nie chciałeś choćby na chwilę zostawićjaniny,
twojej żony, która była wtedy ciężko chora. Mimo to zgo
dziłeś się, abym odwiedził cię z kamerzystą i nakręcił
cenny film z twoim dwudziestodwuminutowym wykła
dem.
Mówiłeś o kryzysie we współczesnej edukacji, kryzy
sie bardzo szczególnym jako że prawdopodobnie po raz
pierwszy w nowoczesnej historii zdajemy sobie sprawę,
że zarówno różnice między istotami ludzkimi, jak i brak
uniwersalnych wzorców, są zjawiskami trwałymi. Współ
życie z cudzoziemcami czy natykanie się na obcych to
oczywiście nic nowego, jednak w przeszłości wierzono, że
„obcy” wcześniej czy później zatracą swoją „inność”, że
zasymilują się i zaakceptują wartości, które uważaliśmy
za uniwersalne, a które faktycznie były po prostu naszy
mi wartościami. Obecnie jednak wszystko się zmieniło:
ludzie, którzy przenoszą się do innego kraju, nie pragną
już upodobnić się do jego mieszkańców, ci zaś nie myślą
już o asymilowaniu przybyszów.
Cóż zatem dzieje się w miastach takich jak Londyn,
gdzie żyje prawie sto osiemdziesiąt diaspor, a każda
10 O edukacji
z nich mówi innym językiem oraz kultywuje inne trady
cje i kultury? Tolerancja to już niestosowne hasło, gdyż
stała się ona po prostu innym obliczem dyskryminacji.
Teraz stoimy przed większym wyzwaniem: zamiast wzy
wać do tolerancji musimy stworzyć poczucie solidarno
ści.
Zjawisko to wywołuje we współczesnych miastach
dwie przeciwstawne reakcje: miksofobię, czyli typowy
strach przed kontaktami z cudzoziemcami, oraz mikso-
filię - upodobanie do życia w zróżnicowanym i stymulu
jącym środowisku. Obie te ścierające się tendencje mają
mniej więcej taką samą siłę: czasem przeważa pierw
sza, a czasem druga. Nie jesteśmy w stanie orzec, która
z nich ostatecznie zatriumfuje, ale w naszym zglobali-
zowanym świecie, oplecionym siecią wzajemnych powią
zań i zależności, to wszystko, co dzieje się na ulicach,
w szkołach podstawowych i średnich, w przestrzeniach
publicznych, gdzie spotykamy innych ludzi, jest niezwy
kle ważne nie tylko dla przyszłości miejsc, w których ży-
jemy, ale także dla przyszłości całego świata.
Jak wiesz, już od ponad dwudziestu pięciu lat pracu
jemy nad upowszechnieniem inkluzji szkolnej w przeko
naniu, że kształcenie wszystkich dzieci razem, włączając
w to dzieci o specjalnych potrzebach, jest najlepszym
sposobem na wdrożenie ich w miksofilię. Byliśmy w sta
nie podjąć to wyzwanie między innymi dlatego, że Wło
chy, jako jedyne państwo na świecie, od prawie trzy
dziestu lat prowadzą politykę pełnej inkluzji. Jednakże
z jednej strony inkluzja nigdy nie była praktykowana
w pełni, z drugiej zaś niektórzy włoscy politycy stara
ją się zdyskredytować szkolnictwo publiczne, w którym
„komunistyczni nauczyciele przekazują naszym dzie
ciom idee przeciwne wartościom wpojonym nam przez
naszych rodziców”, jak to ujął Berlusconi.
