Nienawiść wyznaniowa tłumów za rządów Zygmunta III-go

212 Pages·1902·9.376 MB·Polish

by  Wacław Sobieski

O)
in
in
(O
co
^ ^
^
.^^

Nienawi wyznaniowa
TUMÓW
"
rzqdów Zygmunta
za III-go
skreli
Wacaw
Dr. Sobieski.
„Mniejsza o to, co mi si podoba,
Wpatruj si w to, co si stao".
Lelewel.
\VARSZAAVA.
NAKADEM STEFANA DEMBEGO
MARSZAKOWSKA, 72.
igo2.
Ho3Bo.ieHO Uensypoio
BaiiuaBa, IG anpkiH 1901 rcTa.
<^
LP^P^" Q
q.> JUN
Tadeuszowi Korzonowi

PRZEDI>10W/^.
adna moe karta dziejów naszych nie budzi
—
takiego zaciekawienia jak dugoletnie panowanie
«króla Jezuitów*, Zygmunta III. Wszak za jego
to czasów podobno zaszy w spoeczestwie naszym
epokowe przeobraenia przeomy, które tak po-
i
tnie zaway miay na szali jego przyszej doli...
Pod wraeniem tycli doniosych przemian, do-
konywujcych si za jego rzdów zwala si zwykle
—
na tego «nieugitego króla dogmatów* stosy za-
rzutów lub pochwa. Ukoronowanej jednostce przy-
pisuje si zasug czy win przeobraenia, które do-
konao si w tysicach dusz... On jeden winien...
On forytowa ludzi tylko protegowanych przez Je-
zuitów, on tylko gnbi wszelk swobod myli, on
sam jeden, ten polski Filip II...
Czasem na szczcie dodaje mu si jeszcze so-
juszników w jego pracy misjonarskiej. Szuka si
jednak tych wspódziaaczy gównie za granic
i wszystko znowu skada si na barki obcych or-
Kieuawi wyznaniowa. 1
ganizacji. Papiee 2 Hozyuszem, nuncjusze, a prze-
dewszystkim falangaJezuitów, oto sprawcy. Wszyst-
ko zrobia sprysta akcja zagranicy, a samo spo-
eczestwo spokojnie pozwalao dokonywa na wa-
snej skórze wszelkich operacji i eksperymentów...
Ale moe reakcja katolicka miaa w samej
Polsce jakie samorodne róda? ]\Ioe jej róda
nie pyne.y tylko z Woch i Hiszpanji? Moepo za
temi zewntrznemi wpywami opieraa si na ja-
kich swojskich, rodzinnych podwalinach?
Tych to doszuka si chcemy w niniejszej roz-
prawie. Nie bdziemy odkrywali zwiastunów re-
akcji katolickiej w onie samego polskiego ducho-
wiestwa. Nie, signiemy gdzieindziej,—w g>^«a-
mego spoeczestwa, do warstw jak najniszych
najuboszych, aby tam w najgbszych odmtach
i
dopatrz3'sipierwszychpodmuchówkontrareformacji
polskiej.
Takie a nie inne szlaki dla badania naszego
wskazuje nam wiadomo, e religja, która jest
wtkiem naszej pracy, to przedewszystkim rzecz
e
mas, nie jednostek, o wierze nie rozstrzygaj
dyplomatyczne noty indywiduów, ale lud i tum...
Porywaj nas równie w tym kierunku bada
najnowsze powiewy w historjografji europejskiej,
ka
które w gromadnych psychicznych zmianach
si dopatrywa powodów podstawowych czynni-
i
ków dziejów ludzkoci. Nie «ywoty» jednostek,
ale dzieje mas i ich psychologji zajmowa zaczyna-
j coraz bardziej uwag nowszych dziejopisarzów.
Wyraz tym nowym toeretycznym przekonaniom da-