MİHALOĞLU ALİ BEY'İN áAZAVÁT

173 Pages·2010·1.66 MB·Turkish

T.C.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ
EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
TÜRKÇE EĞİTİMİ ANA BİLİM DALI
TÜRKÇE ÖĞRETMENLİĞİ BİLİM DALI

MİHALOĞLU ALİ BEY’İN áAZAVÁT- NÁMESİ’NİN
(864–1795. Beyitler)
TELMİH ve KISSALARI ÜZERİNE BİR İNCELEME

Ali ÜZÜMCÜ
YÜKSEK LİSANS TEZİ

Danışman
Prof. Dr. Gönül AYAN

Konya–2010

i

İÇİNDEKİLER
Bilimsel Etik Sayfası…...……………………………………………………………iv
Tez Kabul Formu……………………………………………………………………...v
Ön Söz …………..…………………………………………………………………...vi
Özet …………………………………………………………………………………vii
Summary ……………………………………………………………………….......viii
Kısaltmalar ve Simgeler Sayfası …………………………………………………….ix
Giriş………………………………………………………………………………….. 1
BİRİNCİ BÖLÜM- MİHALOĞLU ALİ BEY GAZAVAT-NÂMESİ’NDEKİ
KISSALAR VE TELMİHLER……………………………………………………6
1.1. Mihaloğlu Ali Bey Gazavat-nâmesi’ndeki Kıssalar……………………………..6
1.1.1 Eshab-ı Fil…………………………………………………………………6
1.1.2. Hz. İsa……………………………………………………………………8
1.1.3. Hz. Musa…………………………………………………………………11
1.1.4. Hz. Süleyman…………………………………………………………….13
1.1.5. Hz. Yahya………………………………………………………………...15
1.1.6. Hz. Yakup- Hz. Yusuf- Mısır-Züleyha…………………………………..15
1.1.7. Hz. Zekeriya……………………………………………………………...17
1.2. Mihaloğlu Ali Bey Gazavat-nâmesi’ndeki Telmihler…………………………..19
1.2.1. Hz. Ali……………………………………………………………………19
1.2.2. Aristo……………………………………………………………………22
ii

1.2.3. Ayâz Ve Mahmut Hikâyesi……………………………………………..22
1.2.4. Bezm-i Elest……………………………………………………………..23
1.2.5. Bokrat……………………………………………………………………23
1.2.6. Büt-i Âzer……………………………………………………………….23
1.2.7. Cem(Şid) ………………………………………………………………..24
1.2.8. Ferhâd u Şirin…………………………………………………………….25
1.2.9. Gül İle Bülbül Hikâyesi………………………………………………….26
1.2.10. Hallâc-ı Mansur………………………………………………………...27
1.2.11. Hatem…………………………………………………………………...28
1.2.12. Hz. Hızır………………………………………………………………...28
1.2.13. Hz.Hüseyin……………………………………………..………………31
1.2.14. Hüsrev ü Şirin…………………………………………………………..31
1.2.15. İskender………………………………………………………………...33
1.2.16. Kaf Dağı………………………………………………………………...34
1.2.17. Keykubad………………………………………………………………35
1.2.18. Kur’an- Kerim Ayetleri………………………………………………...36
1.2.19. Lât Menat……………………………………………………………….36
1.2.20. Leylâ Ve Mecnûn……………………………………………………….37
1.2.21. Lokman…………………………………………………………………38
1.2.22. Mânî…………………………………………………………………….39
1.2.23. Hz. Muhammed………………………………………………………...40
1.2.24. Neriman………………………………………………………………...43
1.2.25. Rüstem …………………………………………………………………43
1.2.26. Şem’ ve Şem' ü Pervane………………………………………………...44
iii

1.2.27. Vâmık u Azrâ…………………………………………………………...47

İKİNCİ BÖLÜM - MİHALOĞLU ALİ BEY GAZAVAT-NÂMESİ’NİN
GÜNÜMÜZ TÜRKÇESİNE AKTARILMASI
2.1. Mihaloğlu Ali Bey Gazavat-nâmesi’nin Günümüz Türkçesine
Aktarılması….……………………………………………………………………….48
Sonuç……………………………………………………………………………….158
Kaynakça…………………………………………………………………………...159
Özgeçmiş…………………………………………………………………………...161
iv

T.C.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ
Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü

BİLİMSEL ETİK SAYFASI

Bu tezin proje safhasından sonuçlanmasına kadarki bütün süreçlerde bilimsel etiğe
ve akademik kurallara özenle riayet edildiğini, tez içindeki bütün bilgilerin etik
davranış ve akademik kurallar çerçevesinde elde edilerek sunulduğunu, ayrıca tez
yazım kurallarına uygun olarak hazırlanan bu çalışmada başkalarının eserlerinden
yararlanılması durumunda bilimsel kurallara uygun olarak atıf yapıldığını bildiririm.

Ali ÜZÜMCÜ
v
vi

ÖN SÖZ
Gaza veya gazavat din uğruna yapılan savaş veya savaşlar anlamına gelir. Türk
edebiyatında bu gibi eserlere “gaza-name” yahut “gazavat-name” adı verilmiştir.
Gaza-namelerde, düşmanla yapılan tek bir savaş, gazavat-namelerde ise, savaşlar
veya akınlar silsilesi tasvir edilir. Gazavat-namelerde sadece zafer anlatılmaz, savaşa
hazırlık ve savaş sırasındaki olaylar da anlatılır. İncelediğimiz eser hem Türk Dili
Tarihi hem de Türk Kültür Tarihi bakımından önemli bir belge özelliği taşımaktadır.
Türkçe öğretiminin, Türk Dili Tarihi ve Türk kültüründen ayrı
düşünülemeyeceği göz önüne alarak; Suzi Çelebi’nin Mihaloğlu Ali Bey’in Gazavat-
nâme’sinin 864-1795. beyitleri günümüz Türkçesine aktarıldı. Metin Türkçeye
aktarılırken kapsamlı bir sözlük çalışması yapıldı. Metinde geçen özel isim ve
kıssalar ayrıntılı olarak açıklandı. Metinden örnek beyitlerle telmih ve kıssalar
açıklandı.
Agâh Sırrı Levend’in yayınlanmış eseri ele alınarak yapılan incelemede
beyitleri günümüz Türkçesine aktarırken kelime ve imla farklılıklarından dolayı
çelişkiye düşülmemeye gayret edildi.
Bu metin ile Türk dilinin ve Türk Kültür Tarihinin gurur ve ibret verici
olaylarla dolu, o günlere ışık tutan, olağanüstü bir döneminin örneği ortaya
konulmaya çalışıldı.
Çalışmam sırasında desteklerini esirgemeyen Fahri ÜZÜMCÜ, Funda Yüksel,
Prof. Dr. Hüseyin Ayan ve çalışmamı yönetip yönlendiren danışman hocam Sayın
Prof. Dr. Gönül’ a teşekkür ederim.
Konya 2010 Ali ÜZÜMCÜ
vii

ÖZET
Sûzî Çelebi’nin Mihaloğlu Ali Bey’in Gazavat-namesi üzerinde Agâh Sırrı
Levend’in transkripsiyonlu metnini hazırladığı eser esas alındı. Metin günümüz
Türkçesine aktarıldı. Metin Türkçeye aktarılırken kapsamlı bir sözlük
çalışmasının ardından metinde geçen özel isim ve kıssalar fişlenerek bunların
ayrıntılı olarak açıklanması örnek beyitlerle yapıldı.
Sûzî Çelebi, Gazavat-nâme’de, Fatih ve Sultan II. Bayezid devri akıncı
beylerinden Mihaloğlu Ali Bey’in savaşlarını ve aşk macerasını kendi
izlenimlerini ve başkalarından işittiklerini hikâye ederek anlatmaktadır. Sûzî
Çelebi eserini, Eserde Mihaloğlu Ali Bey’in savaşları anlatılmaktadır. Gazavat-
nâme, diğer mesnevilerde olduğu gibi tevhit ve münacatla başlamaktadır.
Arada gazellere de yer verilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Gazavat-nâme, Mihaloğlu Ali Bey’in Gazavat-namesi,
Sûzî Çelebi, Mihaloğlu Ali Bey