istanbul teknik üniversitesi fen bilimleri enstitüsü yüksek lisans tezi ekim 2012 19. yüzyıl amerikan

175 Pages·2012·38.71 MB·Turkish

by  Betul Atasoy

İ STANBUL TEKNİK ÜNİVERSİTESİ  FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

19. YÜZYIL AMERİKAN GEZİ METİNLERİNDE GEÇ OSMANLI
MİMARLIĞINA DA İR GÖZLEMLER

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Zehra Betül ATASOY

Mimarlık Anabilim Dalı

Mimarlık Tarihi Programı

Anabilim Dalı : Herhangi Mühendislik, Bilim

Programı : Herhangi Program

EKİM 2012

İSTANBUL TEKNİK ÜNİVERSİTESİ  FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
19. YÜZYIL AMERİKAN GEZİ METİNLERİNDE GEÇ OSMANLI
MİMARLIĞINA DAİR GÖZLEMLER
YÜKSEK LİSANS TEZİ
Zehra Betül ATASOY
(502091137)
Mimarlık Anabilim Dalı

Mimarlık Tarihi Programı

Tez Danışmanı: Prof. Dr. Turgut SANER
Anabilim Dalı : Herhangi Mühendislik, Bilim
Programı : Herhangi Program

EKİM 2012

İTÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü’nün 502091137 numaralı Yüksek Lisans Öğrencisi
Zehra Betül ATASOY, ilgili yönetmeliklerin belirlediği gerekli tüm şartları
yerine getirdikten sonra hazırladığı “19. YÜZYIL AMERİKAN GEZİ
METİNLERİNDE GEÇ OSMANLI MİMARLIĞINA DAİR
GÖZLEMLER” başlıklı tezini aşağıda imzaları olan jüri önünde başarı ile
sunmuştur.
Tez Danışmanı : Prof. Dr. Turgut SANER ..............................
İstanbul Teknik Üniversitesi

Jüri Üyeleri : Doç. Dr. Deniz MAZLUM .............................
İstanbul Teknik Üniversitesi
Doç. Dr. Ahmet ERSOY ..............................
Boğaziçi Üniversitesi

Teslim Tarihi : 10 Eylül 2012
Savunma Tarihi : 05 Ekim 2012
iii
iv
ÖNSÖZ
Bu çalışmaya aklımda sadece “seyahatname” kelimesiyle başladım. Bu süre zarfında
benim gibi kafası karışık bir tez öğrencisine yol gösterdiğinden dolayı sevgili
danışmanım Turgut Saner’e teşekkür borçluyum. Ayrıca ufuk açıcı yorumları ve
ilgilerinden dolayı Ahmet Ersoy ve Deniz Mazlum’a da ayrı ayrı teşekkür ediyorum.
Araştırma sürecimde edindiğim bilgileri, heyecanımı kırmadan, sabırla dinledikleri
ve yardımları için kardeşlerime ve tüm arkadaşlarıma minnettarım. Hayat boyu bu
heyecanın sürmesi dileğiyle…

Ekim 2012 Z. Betül Atasoy
Mimar

v
vi
İÇİNDEKİLER
Sayfa
ÖNSÖZ ........................................................................................ v 
İÇİNDEKİLER ............................................................................ vii 
ŞEKİL LİSTESİ ........................................................................... ix 
ÖZET .......................................................................................... xi 
SUMMARY ............................................................................... xiii 
1. GİRİŞ ....................................................................................... 1 
2. AMERİKAN SEYYAHLAR VE SEYAHAT KÜLTÜRÜ ................. 5 
3. 19. YÜZYIL OSMANLI YAŞAMI HAKKINDA YARGILAR ......... 9 
3.1 Modernleşme Üzerine Olumlu Gözlemler ......................................................... 9 
3.2 “Geri Kalmışlık” ile İlgili Notlar ...................................................................... 14 
3.3 Oryantalist İfadeler ........................................................................................... 17 
4. İLK İZLENİMLER VE KARŞILAŞTIRMALI ANLATIMLAR ....... 23
4.1 Kente Yaklaşım ve İlk İzlenimler .................................................................... 23 
4.2 Karşılaştırmalı Anlatımlar ................................................................................ 28 
5. GEÇ DÖNEM OSMANLI MİMARLIĞINA DAİR GÖZLEMLER ... 37 
5.1 Mesire Alanları ................................................................................................. 37 
5.1.1 Kağıthane düzenlemesi ve ortamı ............................................................. 37 
5.1.1.1 Kağıthane düzenlemesi ve ortamına dair gözlemler .......................... 39 
5.1.2 Göksu çayırı .............................................................................................. 44
5.1.2.1 Göksu çayırı’na dair gözlemler .......................................................... 45 
5.2 Yapılar .............................................................................................................. 53 
5.2.1 Saraylar ..................................................................................................... 53 
5.2.1.1 Hatice sultan sarayı ............................................................................ 53 
5.2.1.2 Eski çırağan sarayı ............................................................................. 55 
5.2.1.3 Dolmabahçe sarayı ............................................................................. 60 
5.2.1.4 Mecidiye köşkü .................................................................................. 66 
5.2.1.5 Beylerbeyi sarayı ................................................................................ 67 
5.2.1.6 Yeni çırağan sarayı ............................................................................. 71 
5.2.1.7 Yıldız sarayı ....................................................................................... 75 
5.2.2 Camiler ...................................................................................................... 81 
5.2.2.1 Nuruosmaniye camisi ......................................................................... 81 
5.2.2.2 Laleli camisi ....................................................................................... 84 
5.2.2.3 Selimiye camisi .................................................................................. 86 
5.2.2.4 Nusretiye camisi ................................................................................. 88 
5.2.2.5 Hırka-i Şerif camisi ............................................................................ 93 
5.2.2.6 Ortaköy camisi ................................................................................... 94 
5.2.2.7 Pertevniyal valide sultan camisi ......................................................... 97 
5.2.2.8 Hamidiye camisi ............................................................................... 100 
5.2.3 Çeşmeler .................................................................................................. 103 
5.2.3.1 III. ahmed çeşmesi ........................................................................... 103 
5.2.3.2 Tophane çeşmesi .............................................................................. 109 
vii
5.2.3.3 II. abdülhamid çeşmesi ..................................................................... 114 
5.2.4 Diğer ........................................................................................................ 116 
5.2.4.1 II. mahmud türbesi ........................................................................... 116 
5.2.4.2 Arkeoloji müzesi .............................................................................. 122 
6. SONUÇ ................................................................................. 127 
7. KAYNAKLAR ....................................................................... 135 
EKLER ..................................................................................... 145
ÖZGEÇMİŞ................................................................................155

viii