İslamda Sır ve Gizli Cemiyetler: Türkiye, İran ve Orta Asya, 19.-20. Yüzyıllar Masonluk, Carboneria ve Sufi Tarikatlar

236 Pages·2011·11.034 MB·Turkish

by  Thierry Zarcone

THIERRY ZARCONE
İSLAM’DA SIR
GİZLİ CEMİYETLER
Türkiye, İran ve Orta Asya, 19.-20. Yüzyıllar
Masonluk, Carboncria vc Sufi Tarikatlar
Çevirmenler
.Ali Bcrkıay (l. Kısım) ve Berna Akkıy.ıl 01. Kısım)
KABAlCI YAYIMCIUK
Thicrry Zarconc
Sccret et Sadeleş Secıetes cn İskan-Turquc,
İran et Asic Centrale ATX'-XX' siecles
Franc-Mciçonncnc. Carboneria el Confrcries soııfies
© Arche Milano, 2002
İslam’da Sır ve Gizli Cemiyetler,
Türkiye, İran ve Orta Asya 19.-20. Yüzyıllar
Masonluk, Carboneria ve Sufi Tarikatlar
© Kabala Yayıncılık, İstanbul, 2008
Birinci Baskı: Kasını 2011
Kapak Düzeni: Gökçen Yanlı
Yanma Hazırlanın: Kemal Kırar
4
4
KABALCI YAYINCILIK
Eren Sokak No. 18/1 Beşiktaş 34340 İstanbul
Tel.: [phone] Faks: (0212^ 2 3n o20 >
yayincvi@kabakı.cmn ir www kabak iyayinevi.com
internetten satış: www kabak ı conı ıı
KÜTÜ’HANI: BİLGİ KARİ I
Catalogıng-m rublu.ıtu»n Data t('ll’)
Zarconc. 3 hıcııy
İslam'da Sıı vc (.»izli t cmıyeılcı
1. Gizli Cemiyetler 2. Masonluk 3. Bektaşilik 4 İttihat Tcıakkı
ISBN 978 ö75 097 186 1
Baskı: Ezgi Matbaası [phone]
Sanayi Cad. Alıay Sok. No. 14 Çobançcşnıc Ycnibosna-lstanbul
Thierry V. Zarcone Paris’teki Ulusal Bilimsel Araştırma
Merkezinde (CNRS) araştırma direktörüdür (Toplum, Dinler ve
Laiklik Grubu). Kyoto (2005-2006) ve Fribourg (2007) üniver­
sitelerinde misafir öğretim görevlisi olarak ders veren Zarcone,
İslam araştırmaları ve Tûrk-lran bölgesi düşünce sistemleri ta­
rihi alanında uzmandır. Osmanlı İmparatorluğu, Türkiye, Orta
Asya ve Doğu Türkistan’da sııfizm tarihi gibi konularda sayısız
makalesi bulunan yazar, modern Türk ve Orta Asya tarihine
ilişkin çeşitli kitaplara da imza atmıştır. Zarconc ayrıca Din vc
İnanç Özgürlüğü Uzmanları Istişari Paneli üyesidir (Demokra­
tik Kurumlar vc İnsan Haklan Ofisi, OSCE, Varşova). Mvs(iqucs,
philosophes etfranes-maçons cn Işkını (Paris: Maisonncııvc, 1993)
başlıklı kitabı Prix Sainıour of ıhc Acadeınie des Sciences Mo-
rales et Politiqucs ödülünü kazanmıştır. Yakın tarihli çalışma­
ları şunlardır: Secrct et Socictfs saıCtcs cn Işkını (Milano: Arche,
2002), La Turquic moderne cl l'islam (Paris: Flamınarion, 2004)
ve La Turquic Dc l’Eınpirc otlaman a İn Rcpublujuc d’Aiaturk (Pa­
ris: Gallimard, 2005). Yazar, Art hur Buchlcr vc Ekrem İşınla
birlikte Journal of (he Hisiory of Sııfism (Paris: Jcan Maisonncııvc)
dergisinin editörlüğünü yapmaktadır.
Anneme ve Babama
jllari ‘nnimmi. Tam karşılığı: Bilmece sormak, söylemek,
bulmaca gibi konuşmak. Birisinin birçok kişiyle, ama içlerinden
sadece birisi tarafından anlaşılmak üzere konuştuğu bir durumu
ifade eder...
(Leonardo Sciascia, Occlıio eli c(ijjrn, Milano, Adclphi, 1990,
s. 77; Fr. Çeviri, ffil ele dıCvrc, Paris, Fayard, 1984).
Sovlcmd: islcwn de srıiv lcwmc::
. .
Çuııkıı sırdır ııwlwnı-ı harnıivcr.
Vicdani
İÇİNDEKİLER
Birinci Kısım
Giriş............................................................................................................
I. İslam Dünyasında Masonluk..............................................................................]
İlk Osmanlı Masonları...........................................................................................17
Siyasi Masonluk.......................................................................................................19
Iran Dünyasında Masonluk vc Reformculuk..............................................23
Bir "Müslüman Masonluğu"................................................................................27
11. Gizli Örgütlenme İçin Model Seçimi............................................................33
Masonik Toplumcullaşın a....................................................................................33
Carboneria Etkileri vc Rus Gizli Cemiyetleri............................................37
111. Sır................................................................................................................................49
Sır vc Esrar.................................................................................................................-B)
Beklaşılcrın Sırrından Masoıılaını Sırrına....................................................6(1
Meslek Sırlan ve Söze Dokıılenırycıı Sn ....................................................71
Eıuûvvct ve Müslüman I oncakıı ....................................................................71
Masonluk vc Bektaşîlikle İlgili "İfşaat"...........................................................7-1
IV. Carbonaro-Masonık Model.............................................................................85
Tûrkive: hıilıal ve Terakki Ccmivel .............................................................85
Tören Usullerinin Basitleşin ilmesi................................................................93
Orta Asya, lııılıaı ve Terakki Ccınıyclı'nııı Takipçileri ...............................95
Iran. Mccma'a-ı Adcmıyyci ve CânTi-yı Adciıııyyet ............................ 100
Sır. Yemin. Parolalar vc Hiyerarşi ............................................................... 105
İSLAM'DA SIR VE GİZLİ CEMİYETLER
V. Simge Yolu.....................................................................................................109
Masonluğun îslami Algılanış Biçimleri...................................................m
Ferâmuşhâne.................................................................................................123
Tarikaı-ı Salâhiyye.......................................................................................135
idare ve Yapı..................................................................................................139
Salâh-ı Hal Sınıfı:..........................................................................................140
Kabul vc Törenler........................................................................................147
Bir İslam Masonluğu mu? .........................................................................159
Encümen-i Uhuvvet: Kardeşlik Cemiyeti ..............................................164
Sonuç...............................................................................................................
ikinci Kısım
1. İslam Dünyasında Fransız Farmasonluk Öncesi
Kardeşlik Cemiyetleri, Farmasonluk vc Tarikatlar ......................181
1703’te İstanbul’da Fransız Farmasonluk Öncesi
Bakûs Kardeşlik Cemiyeti (Ordrc Bachiquc)........................................182
Batıkların Gözünde Sufi Tarikatları: “Doğulu Farmasonluk’'............188
Doğu’da Bir Sufi Tarikatı Olarak Görülen Farmasonluk ..................198
Tarikat Terimi vc Türkiye'deki Farmasonluk Kimliği Hakkında
20 Yüzyılın Ortasındaki Tartışma ...........................................................204
Kaynakça.......................................................................................................212
Genel Dizin ...................................................................................................232
Görsel Dizin ..................................................................................................236
BİRİNCİ KISIM
İSLAM'DA SIR VE GIZLI CEMİYETLER
^^
TEŞEKKÜRLER
Araştırmalarım sırasında değerli yardımlarını benden esirgeme­
yen birçok dostuma ve araştırmacıya: ilk metni okuyarak yaptıkları
düzeltme önerilerinden vc bana verdikleri tavsiyelerden ötürü Cal­
ilerine Pingucı ve Claudine Carrere’e. Jcan-l’icrre Brach. Tanık Bilici
vc Jcan-Marie Mercicr’yc; uyanları vc gıınumıız İran'ındaki sulilık
hakkında yeni çıkacak kitabından yararlanmama olanak tanıdığı için
Matıhijs van den Bosa teşekkür ederim. Ayrıca Pr.mcıs I agel. Jcan-
Pierre Lauranl vc Pierre Mullırr'yc de şükranlarımı bıldnmek isterim.
Bir teşekkür dc Grand Önem de Eıjııcv. Türkiye Buyuk Locası
(Nuru Ziya SokakL İslam Ansiklopedisi (İstanbul) ve Soeıctc Asıatı-
cjuc (Paris) kütüphaneler ine...
7 İnci ı V