Hükümetler-Programları ve Genel Kurul Görüşmeler

584 Pages·2013·5.78 MB·Turkish

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ
Hükümetler-Programları
ve
Genel Kurul Görüşmeleri
Cilt 2
(22 Nisan 1950 – 20 Kasım 1961)
HAZIRLAYANLAR
Dr. İrfan NEZİROĞLU Dr. Tuncer YILMAZ
TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ
Hükümetler, Programları
ve
Genel Kurul Görüşmeleri
Cilt 2

(22 Mayıs 1950 – 20 Kasım 1961)
HAZIRLAYANLAR
Dr. İrfan NEZİROĞLU Dr. Tuncer YILMAZ
TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ BAŞKANLIĞI YAYINLARI
Hükümetler, Programları ve Genel Kurul Görüşmeleri
Cilt 2 – (22 Mayıs 1950 – 20 Kasım 1961)
Hazırlayanlar
Dr. İrfan NEZİROĞLU
TBMM Genel Sekreteri
Dr. Tuncer YILMAZ
TBMM Kütüphane ve Arşiv Hizmetleri Başkan Yardımcısı
Düzenleme
Gülşah ERDEM EFE
Grafik-Tasarım
Uğur SAÇI
(Basın, Yayın ve Halkla İlişkiler Başkanlığı – Grafiker)
Baskı
TBMM Basımevi
Ekim 2013
Sunuş
24 Nisan 1920’de Büyük Millet Meclisi tarafından seçilerek görevlendirilmiş olan “Mu-
vakkat İcra Encümenleri Heyeti’nden” Cumhuriyetin ilanına kadar geçen sürede, 5, 1923’den
bugüne kadar 61 hükümet görev yapmıştır. Hükümet Programları ve TBMM Genel Kurul
Görüşmeleri isimli bu kaynak eserde bugüne kadar görev yapan bütün Hükümetlerin Bakan-
lar Kurulu listeleri, hükümet programları ve programların Genel Kurul görüşmeleri ile güven
oylaması sonuçları yer almaktadır.
Programların yanı sıra Genel Kurul görüşmeleri ve oylama sonuçlarını da içermesi ba-
kımından ilk olan bu eser araştırmacılar için temel bir kaynak olacaktır. Hükümetlerin belli
alanlardaki politikaları üzerine karşılaştırmalı çalışma yapmak artık daha kolay olacaktır.
Bu eser aynı zamanda, yakın tarihimize ait olayların, ülke ve dünya gündemi hükümet
politikalarına, dolayısı ile parlamentoya nasıl yansıdığının en güzel ve özet sunumu niteliğin-
dedir.
Yasama ve parlamento tarihi literatürüne oldukça önemli katkı sağlayacağını umduğu-
muz “Tarihe Düşürülen Notlar” kitap serimizin 4’üncü eseri olarak 10 cilt halinde yayınlanan
bu eserin hazırlanmasında birincil kaynak olarak “TBMM Tutanak Dergisi” özgün basımları
ile referans alınmıştır. Tutanaklardaki bazı küçük dizgi ve sözcük hatalarının düzeltilmesi
dışında orijinal yapı korunmuştur.
Başbakanların görev yaptıkları dönemlere ait fotoğraflarının sağlanması konusunda
“Basın-Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü” Fotoğraf Koleksiyonundan yararlanılmıştır.
Kitabın içeriğinin tamamına yayınından kısa bir süre sonra TBMM web sayfasından
erişim mümkün olacaktır.
Yakın siyasi tarihimize ışık tutacak önemli bir kaynak niteliğindeki bu eserin pek çok
araştırmaya katkı sağlayacağına inanıyor, başta Genel Sekreterimiz Dr. İrfan Neziroğlu ile
Kütüphane ve Arşiv Hizmetleri Başkan Yardımcısı Dr. Tuncer Yılmaz olmak üzere hazırlan-
masında emeği geçen tüm personelimize teşekkür ediyorum.
(cid:38)(cid:72)(cid:80)(cid:76)(cid:79)(cid:3)(cid:100)(cid:248)(cid:100)(cid:40)(cid:46)
(cid:55)(cid:37)(cid:48)(cid:48)(cid:3)(cid:37)(cid:68)(cid:250)(cid:78)(cid:68)(cid:81)(cid:213)

Önsöz
Anayasaya göre Türkiye Büyük Millet Meclisinin görevlerinden birisi de Bakanlar Kuru-
lunu ve bakanları denetlemektir. Bu denetime esas olacak metinlerden en önemlisi hiç şüphe-
siz hükümet programlarıdır.
Hükümet programı ya da Anayasada kullanılan ifadeyle “Bakanlar Kurulunun progra-
mı”, kuruluşundan en geç bir hafta içinde Başbakan veya bir bakan tarafından Türkiye Büyük
Millet Meclisinde okunur ve güvenoyuna başvurulur.
Programın okunmasından iki tam gün geçtikten sonra güvenoyu için görüşmeler başlar
ve görüşmelerin bitiminden bir tam gün geçtikten sonra oylama yapılır.
Bu eserin basıldığı tarih itibariyle 25.4.1920 tarihinden bugüne, Cumhuriyetin ilanına
kadar 5 İcra Vekilleri Heyeti dahil 66 hükümet kurulmuş, hükümet programı Türkiye Büyük
Millet Meclisinde okunmuş, Genel Kurulda program üzerinde görüşmeler yapılmış ve niha-
yet güvenoyu ile süreç tamamlanmıştır.
Hükümet programlarına çeşitli kaynaklardan ulaşmak mümkün ise de görüşme tuta-
naklarına ve güven oylaması sonuçlarına erişmek daha zor bir süreçtir. Elinizdeki eseri değer-
li kılan Bakanlar Kurulu listesi, bakanların görev tarihleri, koalisyon hükümeti ise koalisyon
protokolleri, hükümet programları, hükümet programlarının Genel Kurulda okunan hali,
hükümet programlarının TBMM Genel Kurulundaki görüşme tutanakları ve oylama sonuç-
larına toplu olarak ve kolayca erişilmesine imkân sağlamasıdır.
Kitabı Kütüphane ve Arşiv Hizmetleri Başkan Yardımcımız Dr. Tuncer Yılmaz ile birlikte
titiz bir çalışma sonucunda yayına hazırladık. Gülşah Erdem Efe ve Uğur saçı başta olmak
üzere emeği geçen herkese teşekkür ediyorum.
Eserin karşılaştırmalı yeni araştırmalara kaynaklık etmesini umuyorum.
(cid:39)(cid:85)(cid:17)(cid:3)(cid:248)(cid:85)(cid:73)(cid:68)(cid:81)(cid:3)(cid:49)(cid:40)(cid:61)(cid:248)(cid:53)(cid:50)(cid:246)(cid:47)(cid:56)
(cid:55)(cid:129)(cid:85)(cid:78)(cid:76)(cid:92)(cid:72)(cid:3)(cid:37)(cid:129)(cid:92)(cid:129)(cid:78)(cid:3)(cid:48)(cid:76)(cid:79)(cid:79)(cid:72)(cid:87)(cid:3)(cid:48)(cid:72)(cid:70)(cid:79)(cid:76)(cid:86)(cid:76)  
(cid:42)(cid:72)(cid:81)(cid:72)(cid:79)(cid:3)(cid:54)(cid:72)(cid:78)(cid:85)(cid:72)(cid:87)(cid:72)(cid:85)(cid:76)

İÇİNDEKİLER
SUNUŞ ...............................................................................................................................................................................iii
ÖNSÖZ ................................................................................................................................................................................v
19 I. Menderes Hükümeti (22.05.1950-09.03.1951) ...............................................................................................747
Bakanlar Kurulu ......................................................................................................................................................748
Hükümet Programının Okunması ...........................................................................................................................750
Hükümet Programının Görüşülmesi .......................................................................................................................762
Güvenoylaması .......................................................................................................................................................907
20 II. Menderes Hükümeti (09.03.1951-17.05.1954) .............................................................................................917
Bakanlar Kurulu ......................................................................................................................................................918
Hükümet Programının Okunması ..........................................................................................................................920
Hükümet Programının Görüşülmesi .......................................................................................................................930
Güvenoylaması .......................................................................................................................................................997
21 III. Menderes Hükümeti (17.05.1954-09.12.1955) ..........................................................................................1007
Bakanlar Kurulu ....................................................................................................................................................1008
Hükümet Programının Okunması .........................................................................................................................1010
Hükümet Programının Görüşülmesi .....................................................................................................................1030
Güvenoylaması .....................................................................................................................................................1078
22 IV. Menderes Hükümeti (09.12.1955-25.11.1957)...........................................................................................1085
Bakanlar Kurulu ....................................................................................................................................................1086
Hükümet Programının Okunması ........................................................................................................................1088
Hükümet Programının Görüşülmesi .....................................................................................................................1095
Güvenoylaması .....................................................................................................................................................1188
23 V. Menderes Hükümeti (25.11.1957-27.05.1960) ............................................................................................1197
Bakanlar Kurulu ....................................................................................................................................................1198
Hükümet Programının Okunması ve Görüşmeler ..................................................................................................1200
Güvenoylaması .....................................................................................................................................................1294
24 I. Gürsel Hükümeti (30.05.1960-05.01.1961) ...................................................................................................1303
Bakanlar Kurulu ....................................................................................................................................................1304
Hükümet Programının Okunması .........................................................................................................................1306
25 II. Gürsel Hükümeti (05.01.1961-20.11.1961) ..................................................................................................1317
Bakanlar Kurulu ....................................................................................................................................................1318

I. Menderes Hükümeti
22.05.1950-09.03.1951