HİTLER DÖNEMİNDE PROPAGANDA ARACI OLARAK RADYO Metin Kasım* ÖZET Radyo her ...

12 Pages·2013·0.18 MB·Turkish

HİTLER DÖNEMİNDE PROPAGANDA ARACI OLARAK RADYO
Metin Kasım*
ÖZET
Radyo her mekanda kolaylıkla ulaşılabilir bir iletişim aracıdır; bu da onu diğer medya araçların-
dan daha önemli bir hale getirmektedir. Hitler ve propaganda bakanı Goebbels de radyonun öne-
mini çok iyi anlamış iki siyaset adamıdır. Bu liderler radyoyu kendi düşüncelerini halka kabul
ettirmek için bilinçli bir şekilde kullanmışlardır. Hitler savaş öncesi yaptığı radyo konuşmalarında
kendi düşüncelerini halka kabul ettirmeye çalışmış, savaş başladıktan sonra da halkı savaşın ge-
rekliliğine inandırmak için radyo yayınlarını kullanmıştır. Hatta genç erkekleri orduya katılmaya,
bayanları da erkeklerine destek olmaya ikna etmek için özel programlar yayınlanmıştır. Bu pro-
paganda yayınları oldukça etkili olmuştur.
Anahtar sözcükler: Radyo, yayın, propaganda.
RADIO AS A MEANS OF PROPAGANDA DURING HITLER ERA
ABSTRACT
Radio as a means of communication is easily accessible everywhere and this makes it more im-
portant than the other media. Hitler and his minister of propaganda Goebbels are two politicians
who well understood the importance of the radio. These leaders consciously used the radio to
impose their ideas to the public. Before the war Hitler tried to impose his ideas to the public in his
radio speeches. He also used the radio broadcasts after the war started to persuade the people to
the necessity of the war. Even special programs were broadcast to convince the young men to join
the army and the women to support them. Those propaganda broadcasts were quite effective.
Keywords: Radio, broadcasting, propaganda.
GİRİŞ Amerika’da yapılan araştırmalar, insanların
çoğunun, en kısa ve öz haberleri radyodan elde
Günümüzde kitle iletişim araçlarının çok ge- edebileceklerini düşündüklerini ortaya koy-
lişmiş olması, halen de gelişimini sürdürüyor maktadır. İnsanlar radyo dinlerken, gazete ya
olması iletişim imkanlarının da artmasını bera- da televizyonun aksine, işlerini bırakmak zo-
berinde getirmiştir. Karşılıklı konuşmayı sağ- runda kalmazlar, sadece sese kulak vermeleri
layan telefon kitle iletişim aracı olmazken, yeterli olur. Aynı zamanda radyo, zihinde gö-
radyonun çok sayıda insana aynı anda ulaşabi- rüntü yaratmanın en iyi yoludur. Çünkü dinle-
lir nitelikte olması, onu kitle iletişim aracı yiciler, duydukları seslerin kime ve hangi or-
haline getirmektedir. Bu araçların ulaştığı kit- tama ait olduğunu sürekli olarak zihinlerinde
lenin miktarı genellikle istasyonlarının yayın canlandırmaya çalışırlar. Radyo, aynı zamanda
gücüne bağlı olarak değişmektedir. Günümüz- kişisel bir ortamdır, çünkü dinleyiciler yayınla-
de radyo yayınlarının hedef kitleye ulaştırılma- rı doğrudan kendilerine hitap ediyormuş gibi
sında, antenden gönderim dışında, internet algılarlar (Chantler ve Haris 1997: 1-5).
ağlarından da yararlanılmaktadırlar. Radyo
alıcılarının cep telefonuna bile sığacak kadar Radyo yayınlarının haber verme, eğitme, pro-
küçülmesinin getirdiği taşıma kolaylığı evde, paganda, mal ve hizmetlerin tanıtımı, eğlen-
işte, otobüste, tramvayda ve benzeri her ortam- dirme, inandırma ve harekete geçirme gibi 5
da yayınlara ulaşılabilmesini ve dinlenebilme- temel işlevi vardır. Bu işlevlerin yerine getiril-
sini sağlamaktadır. Böyle bir kitle iletişim mesi sonucu dinleyicide bir tutum ve davranış
aracı, siyasetçiler, reklamcılar ve topluma ilete- değişikliği meydana gelir. Bu işlevlerden ilki
cek mesajı olanlar için son derece önem taşı- olan haber verme, kitle iletişim araçlarının
maktadır (Kasım 2009: 118-119). varlık nedeni olup, hepsinin ortak yönüdür.

* Yrd. Doç. Dr. Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi
Hitler Döneminde Propaganda Aracı Olarak Radyo (64-75)

(Aziz 2002: 55). Televizyonun henüz yaygın kalabilmelerinin bir nedeninin de propagandayı
olmadığı, gazetelerin baskı ve dağıtımının iyi kullanabilmeleri denilebilir.
yetersiz olduğu, okuma yazma oranlarının
düşük olduğu dönemlerde en etkili kitle ileti- Propaganda, propagandacının isteklerini ger-
şim aracı radyo olmuştur. Bu nedenle radyo, çekleştirmek üzere giriştiği bir iletişim şeklidir.
işitsel iletişim, siyaset ve propaganda tarihine Propaganda bilgilendirici ve ikna edici iletişim
adını “radyo savaşları”, “radyonun altın yılları” unsurlarını betimleyerek iletişimin özel bir türü
ya da “parazit savaşları” olarak yazdırmıştır olarak ayrılabilir (Jowet ve O’donnel 1999: 1).
(Kuruoğlu 2006: 8). Hitler’e göre “propaganda popüler olmalı ve
hitap ettiği zümrede en dar kafaların dahi anla-
Popagandanın tarihi dinsel mücadelede gerekli yabileceği bir seviyede bulunmalıdır. Bu şartlar
bir unsur olarak İncil’in ortaya çıktığı günlere altında propagandanın manevi seviyesi hitap
kadar geri gider (Jowet ve O’donnel 1999: edilen insan kalabalığı ne kadar büyük ise, o
203). Propaganda teriminin Avrupa’da yaygın kadar düşük olmalıdır. Propagandanın muhte-
kullanımı ilk kez Katolik Kilisesi’nin misyo- vası ilmi bakımdan ne kadar mütevazı ise kala-
nerlik çalışmaları sonucu olmuştur. 1622 yılın- balığa o kadar inilebilecek, başarı da o derece
da Papa XV. Gregory Roma’da “İmanın Pro- kesin olacaktır. Propaganda sanatı, içgüdü ile
pagandası” topluluğunu kurmuştur. Bu kurulun hareket eden büyük kitlelerin hayal hanesinde
görevi başka ülke kiliselerinden gelen raporları psikolojik bakımdan benimsenen bir biçim ve
ve propaganda yapan kuruluşların yapılarını kalbine giden yol bulma sanatıdır” (Hitler
araştırmaktır (Akarcalı 2003: 13). Propaganda 2001: 172-173).
ilk kez 17. yüzyılda kullanılmış olmasına rağ-
men, kavramın ortaya çıkışı daha eskilere da- Propaganda tanımları ne şekilde yapılırsa ya-
yanır. İnsanın örgütlü toplumlarda yaşamaya pılsın amacına bakıldığında kişileri veya grup-
başlamasıyla birlikte liderler ve liderliğe öze- ları çeşitli tekniklerle etkilemek olduğu görül-
nenler kendilerine destek bulmak için propa- mektedir. Ayrıca propagandada göze çarpan,
ganda yöntemlerini kullanmışlardır. Bununla daha çok tek yönlü sistematik ve bilinçli çaba-
birlikte propagandanın siyasal hayatın içinde ları kapsamasıdır (Kalender 2000: 89). Propa-
ve devamlı ve temel nitelikli bir görünüm ka- gandada az şey söylemeli fakat bunu hiç dur-
zanması ve geniş kapsamlı örgütlü bir propa- madan tekrar etmelidir (Hitler 2001: 177) .
gandanın oluşması için gerekli koşullar, ancak
19. yüzyıldaki ulus devletleriyle birlikte ortaya Bu çalışmanın amacı, bir kitle iletişim aracı
çıkabildiği için esas itibariyle propaganda çağ- olan radyonun Hitler döneminde propaganda
daş sayılabilecek bir olgudur (Schram 1985: amacıyla nasıl kullanıldığını örnek ve kanıtlar-
270, aktaran Akarcalı 2003: 17). la ortaya koymaktır.
Propaganda terimi 20. yüzyılın başında, I. Araştırma yöntemi olarak “bilimsel gözlemi
Dünya Savaşı dönemindeki ikna taktiklerini merkeze alan betimleyici bir analiz” esas alın-
anlatmak için yaygın olarak kullanılmaya baş- mıştır. Örnek ve kanıtlara ulaşabilmek için de
lar ve daha sonra da totaliter rejimler tarafından hem Almanya’da hem de Türkiye’de literatür
kullanılır. Propagandanın nihai hedefi bireyle- taraması yapılmıştır.
rin propagandacının düşüncelerini bireylere
sanki kendi düşünceleriymiş gibi kabul ettir- Araştırma konusu Almanya’da radyo yayıncılı-
mek, benimsetmektir (Pratkins ve Aranson ğı ve Hitler dönemindeki radyo yayıncılığı ile
1999: 9). Zafere giden yolun sadece güç kul- sınırlandırılmıştır.
lanmaktan geçmediğinin farkında olan güçlü
1. RADYONUN ALMANYA’DAKİ
ülkeler propagandayı kullanmayı da ihmal
GELİŞİMİ
etmemişlerdir (Kuruoğlu 2006: 9). Propagan-
danın görevi; taraftar toplamaktır. Bir hareke-
1.1. Birinci Dünya Savaşı Öncesi ve Sonrası
tin taraftarı, onun amaçlarını kabul eden kim-
Dönem
sedir. Taraftar harekete propaganda ile yönelti-
lir (Hitler 2001: 535). Bu açıdan bakıldığında, 4 Nisan 1907’de yapılan bir panelde, Dresden
devletlerin güçlü olabilmelerinin ya da güçlü Elektronik Enstitüsü ile Nauen arasında (200
65
Selçuk İletişim, 6, 4, 2011
km) orta derecede iyi denebilecek düzeyde bir tarafından program hizmeti verilmeye başlar.
telefon görüşmesi gerçekleşmiştir. 1912 ve Bunlar da RRG (Reichs Rundfunk Gesellschaft
1913 yıllarında yüksek frekans makinesi ile ilk – Hükümet Yayın Şirketi) ve daha birçok farklı
telefon görüşme denemelerine başlanmıştır. kontrol mekanizmalarına bağlıdır. Yapı itibarı
1915 yılında Telefunken yüksek vakum borula- ile Alman radyosu daha 1926 yılında bir devlet
rını haberleşme alanında kullanmıştır. 1917 radyosu olarak nitelenebilir, sadece yayın içe-
yılında 20 Watt’lık anten gücü ile Almanya ve riğini devlet belirlememektedir ama bu da 1932
Türkiye arasında pürüzsüz bir bağlantı kurul- yılında değişir (Dussel 2004: 75).
muştur. I. Dünya savaşından sonra telgraf
ağının işlemiyor olması, kitle iletişim araçları- 3 Eylül 1926 yılında 3. Büyük Alman Yayıncı-
na çok acil biçimde ihtiyaç oluşturmuştur. 1919 lık Fuarı başlarken, 138 metre yüksekliğindeki
yılında basın duyuruları telgraf yolu ile 1921’ radyo kulesi de açılmıştır (Breitkopf 2007: 15).
de ise telefon yolu ile yapılmış fakat 1922’de 1 Mart 1926 yılında “Reichs Rundfunk GmbH2
Ekonomi Radyosunun açılması ile bunlara kurulmuştur. Bavyera’da bulunan “Deutsche
gerek kalmamıştır (Breitkopf 2007: 4). Bu Stunde” adlı radyo haricinde tüm radyolar artık
radyo üzerinden, posta çalışanlarının enstrü- RRG’ye (Reichs Rundfunk Gesellschaft) aittir
mantal müzik konserlerinin yayınlanması kab- (Breitkopf 2007: 27). Bu tarih itibarı ile Ber-
losuz yayıncılık alanında büyük heyecan uyan- lin’de 522.461 radyo kullanıcısı, Almanya
dırmış ve birçok şirket yayın lisansı almak için genelinde ise 1.205.310 kullanıcı bulunmakta-
başvuruda bulunmuştur (Breitkopf 2007: 7). dır. Radyodan elde edilen aylık abone ücretleri
ile 22 Ocak 1931’de Berlin’de Alman Radyo
1923 yılında “Drahtloser Dienst AG” haberleri Evi kurulur (Breitkopf 2007: 39-40).
yayınlamak üzere ve “Deutsche Stunde” mü-
zik yayınlarını yapmak üzere anlaşmışlar ve 1930’da Reichsverband Deutscher Rundfunk-
sonrasında Berlin’de ilk kez 29 Ekim 1923 teilnehmer kurulur, 31 Temmuz 1932’de Hit-
yılında radyo açılmıştır. Aynı tarihte ilk defa ler ilk radyo konuşmasını yapar. İlk defa 6
deneme olarak kısıtlamalı bir şekilde eğlenceli Temmuz 1932 tarihinde radyonun reorganizas-
radyo yayınları başlatılmıştır (Breitkopf 2007: yonu hakkında görüşmeler başlar. 15 Temmuz
9-10). 1932'de İçişleri Bakanlığı, radyodaki güçlerini
kaybetmek istemeyen eyalet başkanları ile
“Dikkat dikkat burası 400 metrelik dalgada uzlaşmaya oturur. Buna göre her türlü özel
Berlin Vox Haus yayın noktası. Baylar ve ba- sermaye radyodan çıkartılacak, radyo sadece
yanlar bugün sizlere kablosuz bir şekilde şarkı- eyaletlere ve hükümete ait olacaktır. 1932
larla birlikte eğlendirici radyo yayıncılığının Kasım’ına kadar kurallar, programın ana hatları
başladığını bildiriyoruz. Kullanım için izin gibi gerekli diğer değişiklikler de tamamlan-
alınması şarttır.” Almanya’da radyonun 29 mıştır. Alınan kararlar 18 Kasım’da yürürlüğe
Ekim 1923 tarihinde saat 20.00 de hizmet ver- girer. Bu kararlara göre:
meye başlaması, Alfred Braun’un bu sözleri ile
gerçekleşmiştir (Breitkopf 2007:1). Bu cümley- RRG ve bölgesel yayın şirketleri devlete geç-
le Almanya’da genel/kamu radyo yayını baş- miş, Radyo ve devlet denetmenleri tarafından
lamıştır. Ancak radyo yayını sadece Berlin‘de oluşan çok güçlü bir kontrol mekanizması
dinlenebilmektedir. Özel ama teknik bakımdan kurulmuş, radyo yayın şirketleri programı ken-
daha olgunlaşmamış bir eğlence olarak sene dileri hazırlamaya başlamış fakat programlar
sonuna kadar 1580 resmi kayıtlı radyo dinleyi- denetmenlerce program sorumluları tarafından
cisi tarafindan dinlenmiştir (Koch 2006:29-33). kontrol edilebilir hale gelmiştir (Dussel 2004:
77).
1926'nın sonunda ilk yayın sözleşmesi imzala-
nır. Buna göre postane her türlü teknik, eko- Hitler’in başbakan seçilmesi ve NSDAP’nin
nomik ve organizasyon ile alakalı görevleri 30.01.1933’te hükümeti devirmesi radyo için
üstlenir. İçişleri Bakanlığı diğer eyaletlerle de kökten değişiklik anlamına gelir. Bütün
beraber politik içerikli yayınlardan sorumlu radyo şirketlerinin hakları Goebbels’in başında
olur. Sonuç itibarı ile dokuz bölgesel ve iki bulunduğu Halkı Aydınlatma ve Propaganda
merkezi (Dradag ve Deutsche Welle) kurum Bakanlığı’na geçer. Goebbels’in amacı kökten
66
Hitler Döneminde Propaganda Aracı Olarak Radyo (64-75)

bir şekilde tüm halkı radyo aracılığı ile nasyo- kendisini tarihi bir figür olarak ön plana çı-
nal sosyalizm adına etkilemektir. Geliri düşük kartmaktadır. Bu tarihi figür hem kendisinin
ailelerin radyoları olmadığı için kitleye daha hem de halkının, I. Dünya savaşından kaynak-
rahat ulaşmak amacıyla ucuz radyo üretimine lanan öcünü alacaktır (Falkenberg 2005: 66).
başlanır. Bu kategoride ilk üretilen 301 adlı Hitler halkına onları sadece 1920’li yıllardan
model sadece 76 Reichsmark’a satılır. (Breit- beri süregelen ekonomik krizden kurtulmayı
kopf 2007: 65). değil kendisine itaat etmeleri şartı ile 1000 yıl
sürecek bir imparatorluğun da müjdesini ver-
30 Ocak 1933'e gelindiğinde NSDAP'nin (Nas- mektedir (Lenssen 2000: 200).
yonal Sosyalist Alman İşçi Partisi) Başkanı
Adolf Hitler, Almanya Başbakanlığına atan- 1936’da Berlin olimpiyatlarının radyodan ya-
mıştır. Aynı gün, Almanya'da Alman Radyo yınlanması radyo satışlarını arttırmıştır. Ucuz
yayıncılığının babası olarak bilinen Hans Bre- radyoların yanı sıra artık daha şık, daha iyi
dow, Posta Bakanlığı’ndaki Radyo Yayınları radyolar da üretilmektedir (Breitkopf 2007:
Denetmeni görevinden istifa etmiştir (Dussel 67). Savaşın başlamasıyla her şey değişir. Sa-
2004: 83). vaş için önemli olan radyoların üretimi, özel
amaçla kullanılan radyoların üretiminin önüne
01 Şubat ve 04 Mart 1933 tarihlerinde 45 seçim geçer. Yabancı radyoları dinleyenler ise ölüm
programı yapılır, ancak NSDAP'den başka cezasına çarptırılabilmektedir (Breitkopf 2007:
hiçbir parti mikrofonla buluşamaz. Seçim son- 69). 1938’de Viyana Radyo yayınları Almanya
rası kurulan Halkı Aydınlatma ve Propaganda radyo yayınlarına bağlanır. Bütün askeri hare-
Bakanlığına, Goebbels getirilir (Dussel 2004: katlar radyo tarafından aktarılır. 1 Ocak
83). Geriye sadece radyodaki eyalet etkisini 1939’da radyo yayınlarının adı “Großdeutscher
ortadan kaldırmak kalır. Bölgesel yayın şirket- Rundfunk” olarak değiştirilir (Dussel 2004:
leri RRG'deki hisselerini propaganda kuruluna 81).
ve böylece hükümete bırakmak zorunda kalır-
lar. 8 Temmuz 1933'te ise hissedarlar bölgesel 1938’te üretilen DKE 1938 radyo alıcıları sa-
radyo şirketlerindeki hisselerini RRG'ye devre- dece 35 Reichsmark’tır. Amaç sadece yerel
derler (Dussel 2004: 84-85). yayınların dinlenmesini sağlamak, yabancı
yayınların dinlenmesini engellemektir. Radyo
13 Mart 1933’de Halkı Bilgilendirme ve Pro- üzerinden halkı etkilemek o kadar önemlidir ki,
paganda İmparatorluk Bakanlığı (Reichs- radyo dinlemek milli bir görev haline getiril-
ministerium für Volksaufklärung und Propa- miştir. Bütün kitlesel organizasyonlarda birlik-
ganda, RMVP) kurulmuş ve Joseph Goebbels te radyoda lideri dinlemek, politik konuşmaları
daimi bakanlığa atanmıştır. 18.08.1933 takip etmek adeta bir zorunluluktur (Breitkopf
Volksempfänger 301 (halk alıcısı 301) tanıtıl- 2007: 66).
mıştır. 301 sayısı iktidarı ele geçirme tarihi
(30.01.1933) olarak hatırlatılmıştır. Radyo Yayın faaliyetine başladığı on sene içinde ol-
artık birçok evde bulunmaktadır ve radyo din- dukça tesirli bir radyo endüstrisi ortaya çıkmış-
lemek de artık ayrıcalıklı sınıflara mahsus tır. Müzik yayınlarının yanında, siyasi, kültürel
değildir. Yabancı yayınlar ise dinlenememek- ve spor haberlerine geniş yer verilmiştir. Rad-
tedir (Dussel 2004: 77). yoyu Nasyonal sosyalistler iktidar aracı olarak
kullanmışlardır. Başlangıçta radyoya karşı
Hitler’in iktidara geldiği 1933 yılında, liderin olumsuz bir tavır takınan propaganda şefi Jo-
yaptığı 50 konuşma radyodan halka yayınlanır, seph Goebbels, milli mesele için faydalı oldu-
tüm halk da onun konuşmalarını büyük bir ğunu anlayınca, fikrini değiştirmiş, siyasi pro-
heyecan ve merakla bekler (Falkenberg 2005: paganda için radyoyu kullanmıştır. Radyo
63). Hitler konuşurken inanılmaz tonlara çıka- dinlemek artık herkesin özeli olmaktan çıkmış
bilmektedir: Bilinçli olarak çok sessiz konu- ve yeni imparatorluk kurulurken tüm Almanlar
şurken birden konuşma bağırma ile bitebilmek- siyasi devlet sorumluluğunu üstüne almıştır.
tedir. Hitler konuşmaları ile hem içerik hem de Bunun için ilk önce geniş kapsamlı yetkilerle
tonlama olarak dinleyicilerin iç dünyalarına ve donanmış bir kurum ve yeterli sayıda hesaplı
duygularına seslenmektedir. Konuşmalarında radyo cihazı/alıcı gerekmiştir. Ayrıca nasyonal
67
Selçuk İletişim, 6, 4, 2011
sosyalizm ruhuna uygun bir program düzenle- 1934'e gelindiğinde müzik yayınları çoğaltılmış
mek gerekmiştir. Yine de müzikten vazgeçil- ve sözel yayınlar azaltılmıştır. Radyoda sadece
memiştir. Yabancı yayınları dinlemek Alman müziği çalınmış, Yahudi ve yabancı
31.08.1939’a kadar tasvip edilmezken yasak da olan herşey programdan çıkartılmıştır. Başka
konulmamıştır. 1 Eylül 1939’da bu durum bir problem 1920'lerden itibaren tüm dünyaya
değişmiştir: Olağan Radyo Tedbirleri Yasa- yayılan "Jazz" müziği olmuştur. 12 Ekim
sı’nda “Her kim kasıtlı olarak yabancı yayınla- 1935'te Hadamowsky tüm siyahi jazz yayınla-
rın haberlerini yayarsa hapisle cezalandırılacak. rını Alman radyosu genelinde yasaklamış,
Ağır durumlarda ölüm cezası uygulanacak” (Dussel ve Lersch 1999: 134) bunun yerine ise
denilmiştir (Dussel 2004: 77). Alman dans ve müziklerini zorunlu kılmıştır.
Bu dönemde Alman dans ve müziğini sevdir-
Hitler ve yandaşları radyonun geniş kitlelere mek için bir çok dans ve müzik yarışmaları
ulaşılması açısından çok önemli olduğunu düzenlenmiştir (Dussel 2004: 97).
biliyorlardı. Partilerin radyoda reklam yapma-
ları yasak olduğu için, buna bir çözüm getir- Almanya için tam anlamıyla bir propaganda
mek gerekiyordu. Bu nedenle bakanların ko- yapmadan kurtuluş yoktur. II. Dünya Sava-
nuşmaları veya haber değerlendirmeleri bu şı‘ndan bir gün önce bu açık açık belli olmuş-
yasak kapsamı içerisine sokulmamıştır (Diller tur. Yapılan tüm ön hazırlığa rağmen Alman-
1980: 65). Dolayısı ile bu probleme de çözüm ya'da savaş heyecanı yaşanmamış. Südet krizi
bulunmuştur. sırasında da İngiltere Başbakanı Chamberlain
Münih'te barış sözcüsü olarak alkışlanmıştır.
1933-1939 yılları arasında Almanya’da özel Hitler bu durumda hayal kırıklığına uğrayarak
radyo alıcılarının sayısı dört misli artmıştır. böyle bir Alman halkı ile savaşı yönetemeye-
Radyo yabancı fikirleri etkilemenin en önemli ceğini söylemiştir (Thamer 1994: 598). 10
araçlarından birisidir. Diğer uluslar Naziler Kasım 1938'de Hitler, Alman basınından ve
tarafından yürütülen propagandaya engel ola- radyosundan savaşın psikolojik ön hazırlığının
bilmektedir ancak radyo yayınlarına engel yapılmasını ve bazı şeylerin güzellikle olmu-
olmaları çok zordur (Akarcalı 2003: 116). yorsa zor kullanarak çözülmesi gerektiğinin
halka anlatılmasını talep etmiştir (Dussel 2004:
1.2. Savaş Öncesi Radyo Programları 99).
Radyoda yayınlanan "1 mayıs programı" dra- 1.3. İkinci Dünya Savaşı Döneminde Radyo
maturjik olarak eksiksiz bir şekilde hazırlan-
mıştır ama sadece 1 saatlik bir müzik diliminin Bu dönemdeki radyo yayıncılığı Hitler döne-
haricinde sabah 08:50‘den gece 01:00‘e kadar mindeki bakış açıları ve farklı uygulamalar
sadece sözel yayınlardan oluşmaktadır. Kesin- ortaya konularak anlatılacaktır.
tisiz olarak açıklamalar, haberler ve oyunlar
yayınlanmakta ve hepsinin mesajı Almanya'nın Alman propagandasının amacı Almanya’yı
büyüklüğünü dinleyicilere göstermek, iyice kuvvetli bir millet olarak göstermesidir. Bu
kafalarına işlemektir (Pohle 1995: 283). Eugen propagandanın esası Almanya’nın rakiplerinin
Hadamowsky 1935'te yaptığı açıklamada rad- zayıf taraflarını açığa vurmak, Almanya’nın
yonun görevini şöyle açıklamaktadır: “Eğlen- dünyadaki haksızlıkları kaldırmaya memur
celi programlarla dinleyiciyi rahatlatmak, nas- edildiğini ve bunun için de lazım olan ırksal,
yonal sosyalizmin sanatsal anlamda ve bir teknik ve kültürel vasıflara her milletten fazla
dünya görüşü olarak yapılandırılması” dır sahip bulunduğunu ispat etmek şeklinde tespit
(Dussel 2004: 94). Bu amaçla yaptıklarını da edilmiştir (Özsoy 1998: 58).
şöyle anlatmaktadır: "Biz radyoya olağanüstü
bir politik etkileme dalgasıyla başladık. Her Savaş zamanlarında radyo yayıncılığı çok
türlü şekli ile ajitasyon ve propaganda. 10 Şu- önemli bir hale gelmiş ve Avrupa devletleri
bat - 04 Mart 1933 tarihleri arası her akşam tarafından politik çatışmalar için sıkça kullanı-
tüm Alman radyolarında başbakanın konuşma- larak II. Dünya Savaşı’nın çıkmasına neden
ları yayınlandı" (Hadamowsky 1934: 76). olunmuştur. Propaganda savaş sırasında komü-
nizm ve faşizmin yükselişinde de önemli bir rol
68
Hitler Döneminde Propaganda Aracı Olarak Radyo (64-75)

oynamış ve yeni bir bilimsel seviyeye ulaşmış- doğan bebeklerin haberleri askerlere buradan
tır (Jowet ve O’donnel 1999: 203). verilmektedir (Neumann 1993: 104-114).
Sözel yayınlarda sürekli askerlere bağlı bulun-
Savaş yıllarında radyo, sadece saldırgan ülkeler dukları ülkeyi korumak için savaştıkları, büyük
tarafından kullanılmamıştır. Saldırıya uğrayan bir fetih için savaşmadıkları işlenmektedir.
ülkeler de, saldırgan ülkeler kadar güçlü teknik Aynı yayında halk ise, cephedeki inanılmaz
donanımlara sahip olmasalar da bağımsızlıkla- kahramanlık öykülerini dinlemektedir (Falken-
rını kazanabilmek için radyo yayınlarını kul- berg 2005: 87).
lanmışlardır. Bu ülkeler, bağımsızlıklarını
kazandıktan sonra da halkın moralini yüksek Savaş tek ve büyük bir aileyi oluşturmak için
tutmak ve onlara ülkenin yeniden inşa edilmesi verilmektedir (Heide 1999: 139). Yayınlar
sırasında moral destek sağlamak için bu önemli Propaganda Bakanlığı’nın ve ordunun kontro-
kitle iletişim aracından yararlanmışlardır (Ku- lüne bağlıdır (Diller 1980: 341). Yayınlarda
ruoğlu 2006: 9). “kazanacağız” “kazanıyoruz” gibi zafer ye-
minleri verilmektedir. Şarkılar ise savaşın ger-
Hitler propagandayı her yönüyle ciddiye alan, çeğini yansıtmamakta ya da gerçekler süslene-
iç ve dış siyasette bunu usta bir şekilde kulla- rek verilmektedir. “Güçlü küçük asker karısı”
nan sayılı liderlerden biri olmuştur. Başarılı bir veya “Bundan dünya batmaz ya” gibi şarkılarla
propaganda yöntemiyle Alman kamuoyunu halkın morali yüksek tutulmaya çalışılmaktadır
arkasına almış, Mein Kampf adlı kitabında (Falkenberg 2005: 88).
kendi uyguladığı propagandanın tüm ayrıntıla-
rını açıklamış, böylece yalnız Alman halkını 1939 ve 1940 yıllarında gerek program içerik-
harekete geçirmeyi değil, bazı Avrupa ulusları- leri gerekse propaganda anlamında hiçbir prob-
nı da etkilemeyi başarmıştır (Bektaş 2002: lem yaşanmamakta, her şey istenildiği gibi
153). yürümektedir. Alman askerleri zafer üstüne
zafer kazanmakta ve radyo bunu halka bildir-
II. Dünya Savaşı radyo üzerinden kasıtlı olarak mektedir (Dussel 2004: 101). Goebbels 1941'de
yanlış verilen bir haberle başlamıştır. Bir SS yayıncılık anlamında yeni bir yapılanmaya
(nazi koruyucu bölüğü) başkanı ve 4 SS askeri gidilmesine karar verir: Radyo yayınları daha
31 Ağustos 1939’da Gleiwitz radyosuna sivil eğlenceli olmalıdır. Bunun için Hans Hinkel
olarak girer ve radyo personeli bağlanarak görevlendirilir ve başarılı olur (Dussel 2004:
bodrum katına kapatılır. Havaya atılan bir kaç 105). Goebbels 1942 yılında radyo yönetimin-
el atıştan sonra Almanca ve Polonyaca olarak de de değişiklikler yapar. Haber kaynağı olma
radyodan yapılan duyurular ile savaş resmen tekelini ellerinde tutabilmek için yabancı kay-
başlar (Falkenberg 2005: 79). Yapılan haberle- naklı radyoları dinleme yasağı getirir: Sadece
re göre radyo Polonya’lıların eline geçmiş, dinleyenler değil, dinleyip edindikleri bilgileri
Polonya Almanya sınırlarını ihlal etmiştir. üçüncü şahıslara aktaranlar da cezalandırıla-
Hitler yaptığı bir açıklama ile savaş açma se- caklardır. Hadamowsky şu sözlerle bu duru-
bebini şöyle açıklamaktadır: “Bu akıllara zarar mun gerekçesini açıklamaktadır: "Halkın hayatı
olaya bir son vermek için zor kullanmaya karşı için savaş veriyorsak, hiç kimsenin düşman
zor kullanma ile cevap vermekten başka çarem yayınlarını dinlemeye ve başkalarına aktarma-
kalmadı. Alman ordusu Alman halkının gururu ya hakkı yoktur” (Klinger 1983: 58). 1940
ve hakları için büyük bir kararlılıkla savaşını yılının ilk yarısında bu sebepten 2400 kişi
sonuna kadar verecektir. Tüm askerlerden, tutuklanmıştır. Cezalar idama kadar çıkarıldıy-
Alman askerliğinin geleneklerine göre sorum- sa da yabancı kaynaklı radyoların dinlenmesi
luluklarını sonuna kadar yerine getirmelerini tam olarak engellenememiştir (Dussel 2004:
bekliyorum...” (Diller 1980: 301). 109).

Savaş yıllarında yapılan “İstek Konserleri” 1941‘de Rusya ile başlayan savaş başarı ile
özellikle askerlere moral kaynağı olsun diye yürütülen propagandayı etkilemiştir. Rusya ile
yayınlanmaktadır. Amaç ev ile cephe arasında zaten savaşmak istemeyen halk, savaşın uza-
bir bağlantı kurmaktır. Askerlerin isteklerinin masından rahatsız olmuş ve gerginlik başlamış-
yanı sıra, mektuplardan paragraflar ve yeni tır (Dussel 2004: 117). 1943 yılında Staling-
69
Selçuk İletişim, 6, 4, 2011
rad'ın 6. Ordu tarafından kapitülasyona uğra- radyo; yetiştirmeli, eğlendirmeli ve mobilize
tılması da Almanya'yı olumsuz etkilemiş, hal- etmelidir. Radyo programları da dönemin pro-
kın Alman haberlerine olan güvenlerini sars- paganda stratejilerini içermektedir. Hükümetin
maya başlamıştır. Halk arasında propagandaya istekleri doğrultusunda bir program hazırlamak
karşı önyargılar oluşmaya başlamış, doğruların için sansür girişimlerinin yanı sıra bilinçli bir
söylenmediği ya da kısmen iletildiği söylentile- personel politikası da uygulanmıştır. Bu, hü-
ri yayılmaya başlamıştır (Dussel 2004: 118). kümetin güçlenmesinde, hedeflerine ulaşma-
Bu kadar geniş kapsamlı ve kontrollü bir kitle sında ve emniyet açısından çok önemlidir
iletişim sistemiyle dahi başka kaynaklara ait (Marßolek ve Saldern 1998: 47).
bilgi ve yorumların halkın arasına sızması
engellenememiştir. Burada en önemli unsur 1945’ten sonraki dönemde propaganda Doğu
şüphesiz yabancı kaynaklı radyolardır. ile Batı arasındaki ideolojik mücadelede temel
silah haline gelmiştir. Soğuk savaşın bitimiyle
Rusya’ya karşı açılan savaşın hemen kazanıla- birlikte propaganda uluslararası sahnedeki
maması savaşa başka bir gidişat vermiştir. oyununu oynamaya devam etmektedir fakat
Başta elde edilen zaferlerin yerini 1941’den günümüzde kullanılan biçimiyle politik, dinsel
sonra mağlubiyet almaya başlamıştır. Bu tarih- ve ekonomik ideolojilerin eskisinden çok daha
lerden sonra Almanya radyosunda düşmanı karmaşık bir birleşimidir (Jowet ve O’donnel
halka sürekli negatif gösteren yayınlar yer 1999: 203).
almıştır. Örneğin, “Yalancılar Lordu” adlı şarkı
ile Churchill’e atıfta bulunulmuştur (Falken- 2. RADYO’DA HİTLER UYGULAMASI
berg 2005:112). 1942 yılına gelindiğinde ittifak VE NASYONAL SOSYALİZM’DE
devletlerinin uçakları, Almanya’nın büyük RADYO YAYINCILIĞI
çoğunluğunu bombalayabilecek durumdadır.
En önemli hedeflerin başında radyo yayın evle- 1930’da Reichsverband Deutscher Rundfunk-
ri gelmektedir. Bu tarihten sonra Almanya’da teilnehmer kurulmuş, 31 Temmuz 1932’de de
radyo dinlemek iyice zorlaşmıştır (Falkenberg Hitler buradan ilk radyo konuşmasını yapmış-
2005: 148). tır. 1933’de program denetimleri tamamen
hükümet partisine geçirilmiştir. 1933 ve 1934
Propaganda nasyonal sosyalizm zamanında yıllarında yayın grupları birleştirilmiş, günde
hem kendi tanımına ihanet etmiş hem de kav- sadece bir kaç saat bölgesel yayın yapılmıştır.
ram olarak bir darlaşma yaşamıştır. 17. yüzyıl- Diğer saatlerde Almanya genelinde aynı prog-
da katolik kilisenin misyonerlik girişimleri ile ramlar yayınlanmıştır (Dussel 2004: 81).
ortaya çıkan kavram, Fransız devriminde poli-
tik bir anlam üstlenmiş ve 20.yüzyılın başların- Naziler en büyük başarısına radyo sayesinde
dan itibaren reklam ile eş anlamlı kullanılmış- ulaşmışlar ve bu araç resmi propagandanın en
tır. Nasyonal sosyalizm zamanının şifrelerini temel aracı olarak yaygın bir şekilde kullanıl-
oluşturan resimler zamanla kitle ayaklanmala- mıştır. Nazi hükümeti döneminde ucuz ve tek
rına, lider (Hitler) konuşmalarına ve Sportpa- kanallı radyolar üretilip lokanta, fabrika ve
last’ta “Tam bir savaş istiyor musunuz” şeklin- çoğu kamusal alanlara yerleştirilerek bu yayın-
de halka seslenen Goebbels’e ve en sonunda ların zorunlu olarak insanlara dinletilmesi rad-
halkın her birimine seslenen politik ve ideolo- yonun önemi açıkça ortaya koymaktadır. Savaş
jik nasyonal sosyalizm mesajlarını oturma boyunca radyo bekçileri ismi verilen kişiler de
odasına getiren radyoya sebep olmuştur insanların doğru radyoyu dinleyip dinlemedik-
(Marßolek ve Saldern 1998: 45). lerini kontrol etmişlerdir. Bu dönemde radyo
denizaşırı yapılan propaganda faaliyetlerinde
Nasyonal sosyalizm devletinde radyo, bir pro- en temel araç durumundadır ve Hitler Avrupa
paganda stratejisi olarak halkın düşüncelerini ülkelerindeki Almanca konuşan insanlara doğ-
kontrol etme ve devletin bilgi kaynağını koru- rudan ulaşmak için radyoyu kullanmaktadır.
ması açısından çok önemli bir yer teşkil etmiş- Avusturya halkı 1933’teki radyo savaşının
tir. Nasyonal Sosyalizm Hükümeti, çok geniş acısını çekenlerdendir. Bu dönemde Hitler
kapsamlı yönetim isteklerini radyo ile de uygu- Avusturya halkını kendi hükümetlerini yıkma-
lamaya çalışmıştır. Bu hükümet görüşüne göre ları için tahrik etmiştir. Radyo, 1936’da yapılan
70
Hitler Döneminde Propaganda Aracı Olarak Radyo (64-75)

Saar halkoylamasını kazanmak için Almanları ve kültürel görüşlerinin büyük gücü tüm hal-
destekleyerek ve Nazi karşıtı lider Max kımıza ulaşsın. Radyo için çalışmak demek;
Brawn’a iftira ederek yoğun bir şekilde kulla- parti için çalışmak, lider için çalışmak demek.
nılmıştır. Bu amaçla kendilerine karşıt fikirde Radyo evinde veya dışarıda, biz savaşçılar
olan bölgelere çok sayıda ucuz ve tek kanallı topluluğuyuz ve Nasyonal Sosyalizm için hiz-
radyo cihazı dağıtılmıştır. Oylamadan bir gün met veriyoruz (Heide 1994: 76). Radyo yayın
önce Alman radyolarında Max Brawn’ın kaçtı- yöneticisi Eugen Hadamowsky 1935’te yaptığı
ğı, Onun bir düzenbaz olduğu yönünde yayın- bu konuşma ile tüm radyo çalışanlarına görev-
lar yapılmıştır (Jowet ve O’donnel 1999: 224). lerini bildirmektedir. Radyo çalışanlarının
mesleklerini kayıtsız şartsız Nasyonal Sosya-
1938’de Viyana Radyo yayınları Almanya lizm için propaganda hizmeti yaparak yerine
radyo yayınlarına bağlanmıştır. Bütün askeri getirmeleri gerekmektedir. Bu doğrultuda bir-
harekatlar radyo tarafından aktarılmıştır. 1 çok kişinin işlerine son verilirken radyodaki
Ocak 1939’da radyo yayınlarının adı “Großde- farklı pozisyonlar da parti yanlılarına verilmek-
utscher Rundfunk” olarak değiştirilmiştir tedir (Hüttenberger 1977: 417-422).
2. Dünya Savaşı’nda radyo büyük kitlelere Yayın içeriğini yakından incelemek hükümetin
ulaşır duruma gelmiştir ve radyo diğer ülkelere radyo yayıncılığında ne derece propaganda
yönelik propaganda için de kullanılmıştır. Sa- yaptığını belirlemek açısından ve rejimin, poli-
vaşan iki kampın üyeleri mesajın kaynağını tik, ekonomik, kültürel ve ideolojik arzularının
ortaya koymadan uzak mesafelere ulaşma ola- incelenmesi açısından çok faydalı olacaktır.
nağı veren yeni iletişim aracı radyoyu yoğun Eğlence programları, hedef kitle programları,
biçimde kullanmışlar ve bu kanalla beyaz, bayan ve gençlik radyoları bu bölümde daha
siyah ve gri propaganda yapmışlardır. Bu yakından incelenecektir.
amaçla kurulan korsan radyo istasyonları düş-
mana hem doğru hem de uydurma haberleri Nasyonal sosyalistler 1932’de yapılan radyo
ulaştırmış ve özel yorumcular kullanarak ya- reformu ile sadece radyonun personeline mü-
yınların sanki düşman ülkelerden yapıldığı dahele etme hakkına değil ayrıca yayın içeriği-
kanaati uyandırılmıştır (Bektaş 2002: 164). ne de müdahale etme hakkına sahip olmuşlardır
(Leonhardt, Joachim-Felix (Hg.), 1997).
Radyo, Goebbels tarafından kitleleri etkileme
açısından en modern ve en önemli araç olarak 1934 yılında tüm yayın kurumları merkezi bir
tanımlanmıştır. Alman radyosu 1950’li yılların sisteme tabi tutulmuştur. Nasyonal Sosyalizm
sonlarına kadar devlet propagandasında çok Radyosu 10 bölgesel radyodan, 1938’de savaş-
önemli bir rol almıştır (wikipedia.org, 19.05. tan sonra 12 bölgesel radyodan, bir “Almanya
2010). radyosundan” ve bir de yurt dışı için hazırlanan
“Deutsche Kurzwellensender” adlı radyodan
Nasyonal Sosyalizmde devletin gücünü kul- oluşmaktadır. Radyo içeriğinin temel ilkelerini
lanmak ve istediklerini yerine getirmek için, RMVP (Halkı Aydınlatma ve Propaganda
radyoda çalışanlara yaptırımlar uygulanmakta- Bakanlığı) belirlemektedir. Yayın içeriğinde
dır. Gerekli görüldüğünde insanların fiziksel zaman zaman farklılıklar olmaktadır. Bir pro-
varlığına da son verilebilmektedir. Üstelik bu paganda aracı olarak radyonun asli görevinde
durum, politika ve ırkçılık anlayışına göre (Nasyonal Sosyalizm ideolojisini ve politikası-
kanunlaştırılmıştır (Marßolek ve Saldern 1998: nı dinleyicilere aktarmak) hiçbir zaman deği-
48). şiklik olmamıştır. Radyo “Halk’tan, Halk için
Halk Radyosu” parolası ile halk ve Nasyonal
Nasyonal sosyalizmin radyocuları da kendileri- Sosyalizm sevgisini Alman halkının içine iyice
ni propagandanın bekçileri olarak görmektedir- yerleştirme güdüsü ile işlenmektedir (Kurt
ler (wikipedia.org. “Wir sind die SA der Pro- 1933: 397).
paganda”, 20.05.2010) “Biz radyocular, öncü-
leriz. Kendimizi propagandanın bekçisi olarak Weimar Cumhuriyeti’nin devrilmesinden he-
hissediyoruz. Caddeleri boşaltıyor ve tüm evle- men sonra, ideolojik ve politik içerikleri ver-
re ulaşıyoruz ki, Nasyonal Sosyalizm’in politik mek için Nasyonal Sosyalizm etkinliklerinin
71
Selçuk İletişim, 6, 4, 2011
politik içerikli konuşmaları propaganda olarak için, yerleri ayrı bir önem taşımaktadır (Ger-
yayınlanmaya başlanmıştır. Bunun üzerine hard 1942: 150).
dinleyiciden gelen tepkilerle, bu tür girişimlerle
dinleyicilerin radyoya bağlanamayacağı anla- Nasyonal Sosyalizm dönemi bayan radyosu,
şılmıştır. Goebbels’in Mayıs 1933’te getirdiği Nasyonal Sosyalizm cinsiyet politikası, iş ha-
düzenleme ile ayda sadece iki adet politik içe- yatı politikası, ırkçılık ve toparlanma politikası
rikli konuşmaya izin verilmiştir. 1933 ve 1934 açısından bir transistor görevi taşımaktadır.
yıllarında yayın içeriğinde değişiklikler yapıl- Kuhlmann, Nasyonal Sosyalizm bayan radyo-
mış ve müzik yayınları çoğaltılmıştır. Yapılan culuğunun amacını şöyle tanımlamaktadır:
müzik yayınlarında yine “Halk için sanat” “Halk politikasında, sağlığında ve birliğinde
anlayışı yatmaktadır. Nasyonal Sosyalistler için öncülük yapmak. Ekonomik açıdan Hitler’in
kitlenin çoğunluğunu radyoya bağlamak ve dört yıllık kalkınma politikasına göre öncülük
böylece propaganda yapabilmek çok önemlidir yapmak, genel ekonomik kalkınma adına öncü-
(Marßolek ve Saldern 1998: 99-100). lük yapmak ya da savaş sonrasında savaş eko-
nomisinin elverdiği koşullarda kalkınmaya
Yüzdesel olarak 1935-1937 yılları arasında öncülük yapmak (Kuhlmann 1942: 72).
müzik oranında artış gözlemlenmiştir. 1938
yılından itibaren 40’lı yılların ortalarına kadar Bayan radyosunda ev ekonomisi, çocuk yetiş-
müzik yayınları yerini sözel yayınlara bırak- tirme, evlilik sorunları, yemek pişirme gibi
mıştır, yayın içeriğini politik olaylar oluştur- program içeriklerinin temelinde politik ve
muştur (Wolfram 1983: 45). ideolojik mesajlar yatmaktadır. Bu tür yayınla-
rın amacı ayrıca halkın alışveriş alışkanlıklarını
Savaş zamanı program ana başlıkları savaşın da yine nasyonal sosyalizmin Autarkie
gidişatına göre değişiklikler göstermiştir. 1940 (www.geschichtsatlas.de: 19.01.2010) politika-
yılında tüm radyolarda tek tip yayın kuralı sı için etkilemektir. Böylece bayanların mev-
getirilmiş, böylece radyolarda daha sıkı kontrol simsel milli ürünleri sarfetmeleri ve olmayan
ve yönetim sağlanabilmiştir ki, bu Nasyonal ürünlerden (yağ vs. gibi) kaçınmaları amaç-
Sosyalizm için çok önemlidir. 1941’e gelindi- lanmaktadır. Bu tür kampanyalar ile dolaylı
ğinde yayın 13 saat müzik ve 8 saat sözel yayın olarak çok fazla propaganda yapılmıştır. Bunun
olmak üzere günde 21 saatten oluşmaktadır. haricinde evlilik, çocuk yetiştirme ile alakalı
1942 yılında savaş sebebiyle dinleyicilerin konular özel sorunlar olarak değil, devlete ve
daha fazla bilgiye ihtiyaç duydukları bir dö- halka karşı sorumluluklar olarak, Alman Hal-
nemdir ve radyo bu dönemde sözel yayınlarını kı’nın yaşam savaşı olarak dile getirilmiştir
kaldırmıştır. Savaşın son aylarında radyo ya- (Marßolek ve Saldern 1998: 113-114).
yıncıları oldukça zorlanmıştır. Gün geçtikçe
yayın yapan radyo sayısı azalmıştır. 8 Mayıs 2.2. Nasyonal Sosyalizmde Genç Erkeklere
1945’te Flensburg Radyosu Nasyonal Sosya- Yönelik Radyo Yayıncılığı
lizm radyoculuk döneminin son haberini ver-
miştir; Berlin kapitülasyona uğramıştır 1924 yılından itibaren var olan Gençlik Radyo-
(Marßolek ve Saldern 1998: 104-105). su 20 Nisan 1933 tarihinden sonra HJ-Funk
(Hitler Jugend Funk - Hitler Gençlik Radyosu)
2.1. Nasyonal Sosyalizmde Bayanlara Yöne- olarak yayınlarına devam etmiştir. Hitler genç-
lik Radyo Yayıncılığı liği propagandası yapmak için radyonun diğer
radyolara göre öncelikleri vardır. Her radyo
Bayanlara yönelik radyo yayınları bayanlardan evinin bir gençlik radyosu birimi ve her birim
beklenen toplumsal rolü ve birlik için gereken başkanının altı olan bir Hitler Gençlik Lideri –
sorumlulukları yerine getirmeleri için bir pro- aynı zamanda HJ Radyosu ve BDM (Bund
paganda aracı olarak kullanılmıştır. Direkt Deutscher Mädchen-Alman Kızlar Birliği)
propaganda yerine radyo yayıncılığına ait özel Radyosu‘nun da sorumlusu- vardır (Pohle
yöntemler kullanılmıştır (Kate 1994: 589). 1995: 312).
Bayanların çoğu erkeklerden daha fazla radyo
dinlediği ve daha çabuk etki altında kaldıkları Hitler gençlik radyosunun amacı şöyle tanım-
lanmaktadır: “HJ (Hitler Jugend Funk) Radyo-
72
Hitler Döneminde Propaganda Aracı Olarak Radyo (64-75)

su Nasyonal Sosyalizm dünya görüşünü genç- rin dikkatini çekmeye ve merak uyandırmaya
lerin kalbine ve ruhuna işlemeyi amaçlamakta- çalışmaktadır. HJ Radyosu’nun bir kolu olan
dır. Bizim yayınlarımız bizim yandaşlarımızı BDM Radyosu da aynı şekilde propaganda
ve kişinin kendisini, orada burada tesadüfen HJ amaçlı kullanılmakta ve yaklaşık olarak aynı
Radyosu dinleyen sizleri çok güçlü bir şekilde konular işlenmektedir (Marßolek ve Saldern
Nasyonal Sosyalizm Dünya görüşü ile yetişti- 1998: 120-124).
rir” (Noethlichs, 1935: 213).
Dönemin hukuk danışmanı Jutta Rgdiger BDM
Bu amaca göre radyonun işlediği konular da Radyosu’nun görevlerini şöyle sıralamaktadır:
önceden belirlenmektedir: Bunlar HJ (Hitler “Erkekler politik askerler, kızlar da güçlü ba-
Jugend Funk) ile ilgili haberler, düzenlemeler, yanlar olarak yetiştirilecek ve politik askerlerin
bildirimler, reklam ve enformasyon, etkinlikler, yandaşları olacaklardır. Daha sonra evlerinde
ırkçılık, spor, el işleri, şiir, edebiyat ve tarihsel eş ve anne olarak Nasyonal Sosyalizm anlayı-
olaylardan oluşmaktadır (Christel 1938: 73). şına göre yaşayacak ve gururun, metanetin yeni
HJ radyosunun HJ an der Arbeit (HJ iş başın- kuşaklarını yetiştireceklerdir. Bu yüzden bi-
da), Jungvolk hör zu! (Genç halk dinle), HJ linçli bir şekilde politik bayanlar yetiştirmek
Sport (HJ spor) gibi belirli seri yayınları bu- istiyoruz. Bu demek değildir ki; ileride parla-
lunmaktadır (Hermann 1935: 48). 1934-1935 mentoda tartışacak bayanlar yetiştiriyoruz,
yıllarından sonra gençlik radyolarının sayısı Alman halkının yaşam mücadelesini bilen ve
artmıştır. Yayın saatleri de HJ Radyosu’nun buna göre hareket eden genç kızlar ve bayanlar
önemini vurgulamaktadır. Öğle kuşağı 15.00- yetiştiriyoruz” (Klönne ve Dritten 1990: 83).
16.00 haricinde 17.00-18.00 ve 18.00-19.00
yayın kuşakları da HJ radyosuna verilebilmek- Gençlik radyosu sadece harika bir Nasyonal
tedir ki, bu zamanlar en fazla dinleyiciye ulaşı- Sosyalizm gençlik propaganda aracı değil,
lan zamanlardır. Gençlerin birçoğunun çalışı- cinsiyete yönelik seslenişi ile de ilerideki ku-
yor olması sebebiyle yayınlar bu saatlere kay- şaklara rollerini şimdiden dikte etmesi ve Nas-
dırılabilmektedir. Bu, bayan radyosunda hiçbir yonal Sosyalist bir toplumun temelinin hazır-
zaman geçerli bir sebep olmamıştır. En iyi lanması açısından çok önemli bir araçtır
saatler olarak ayrılan pazar günleri ve akşam (Marßolek ve Saldern 1998: 125).
saatleri de gençlik radyosu için ayrılabilmekte-
dir. Nasyonal Sosyalizm döneminde radyo ile bir
“Halk Birliği” kavramı oluşturulmaya çalışıl-
HJ bir gençlik radyosudur ve sadece erkek mıştır. Halk radyosu adı altında Nasyonal Sos-
gençlere seslenmektedir ve onlara Nasyonal yalizm dönemi radyo personeli tarafından,
Sosyalizm devletindeki çok önemli yerlerini radyoyu geliştirmeye yönelik düzenlenen tüm
aşılamaya çalışmaktadır. Bu amaçla yapılan etkinlikler ve yarışmaların hepsi asılsız çıkmış-
yayınlar Morgenfeier der HJ (Hitler Gençliği- tır. Yapılan tüm etkinlikler propaganda amacı
nin Sabah Eğlencesi) ve Stunde der Jungen taşımış ve halk için yayın yapıyor mesajını
Nation (Genç Ulusun Saati) başlıklı yayınlar vermiştir. Nasyonal Sosyalizm radyocuları
çok önemlidir. Programın asıl amacı Nasyonal çeşitli hikayelerle ve göz boyamalarla dinleyi-
Sosyalizm bilincinin oluşturulmasıdır. Yayın- cinin bilinç altına hitap etmeyi başarmıştır.
lardaki konular buna bağlı olarak Almanlık, Nasyonal Sosyalizm radyonun bir medya aracı
Kahramanlar, İdealler, Alman askerleri, Sanat olduğu gerçeğini çok iyi gizlemiş, simulasyon-
ve Nasyonal Sosyalizm Devleti’nin Zaferleri” dan bir haber olan halka yaşanan, yayınlanan
gibi konuları kapsamaktadır. “Dünyadaki her her şeyi gerçek hayatın kendisi gibi vermeyi
büyük şey sadakat sonucu olmuştur” “Sorum- başarmıştır (Marßolek ve Saldern 1998: 125).
luluklarını yerine getirmeye çalış ve içinde ne
olduğunu bil” “Büyük savaşta Alman askerle- Savaşın ilerleyen dönemlerinde radyo dinleme
rinin gezintileri” gibi başlıklar radyoda verilen alışkanlıklarında değişimler olmuştur: Sosyal
mesajlardan bazılarıdır. gerçeklikte savaşı yaşamak, savaşı radyoda
yaşamaya benzemediğinden birçok insan, sava-
“Genç Ulusun Saati” adlı yayında Lider Hitler, şın da hayatlarına girmesiyle normal hayata
halk ve memleket konularında özellikle gençle- geri dönmek istemiştir. Bu anlamda savaş,
73