görme engelli müzik öğretmenlerinin görme engelli öğrencilerin çalgı eğitimi dersi sürecine ilişkin g

12 Pages·2017·0.4 MB·Turkish

Şendurur, Y. (2016). Görme engelli müzik öğretmenlerinin görme engelli öğrencilerin çalgı eğitimi
dersi sürecine ilişkin görüşleri Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi,
16(İpekyolu Özel Sayısı), 2477-2488.
Geliş Tarihi: 06/06/2016 Kabul Tarihi: 21/11/2016
GÖRME ENGELLİ MÜZİK ÖĞRETMENLERİNİN GÖRME
ENGELLİ ÖĞRENCİLERİN ÇALGI EĞİTİMİ DERSİ
SÜRECİNE İLİŞKİN GÖRÜŞLERİ*

Yılmaz ŞENDURUR**

ÖZET
Bu araştırmanın amacı; görme engelli müzik öğretmenlerinin, görme engelli öğrencilerle çalgı
eğitimi dersi sürecinde karşılaştıkları zorlukları belirlemektir. Bu çalışma nitel bir araştırmadır.
Araştırmanın verileri, görüşme yöntemiyle elde edilmiştir. Araştırmanın çalışma grubu Mithat Enç
Görme Engelliler Okulu’nda daha önce çalışmış bir engelli müzik öğretmeni ile halen çalışmakta
olan bir engelli müzik öğretmeninden oluşmaktadır. Araştırmanın sonucunda elde edilen bulgulara
göre Mithat Enç Görme Engelliler Okulu’nda müzik salonunun yeterli donanıma sahip olduğu,
piyano, keman, org, bağlama, ud ve orff çalgılarının mevcut olduğu, görmemenin bu dersi
yürütmek için bir engel teşkil etmediği, asıl engelin çalgı eğitiminde kullanılacak, Braille yazı
sistemiyle yazılmış kaynakların noksanlığı olduğu anlaşılmaktadır. Öğretmenlerin ve öğrencilerin
kendi kaynaklarını kendileri yazmak yoluyla çalgı eğitimi derslerini yürüttükleri görülmüştür.
Anahtar Kelimeler: Görme engelli müzik öğretmenleri, Görme engelli müzik öğrencileri, Nitel
araştırma
ASPECT OF VISUALLY HANDICAPPED MUSIC TEACHERS
ABOUT VISUALLY HANDICAPPED MUSIC STUDENTS MUSIC
INSTRUMENT EDUCATION LECTURE PROCESS

ABSTRACT
The aim of this study is to determine the difficulties of the lecturing process while visually
handicapped music teachers teaching visually handicapped music students. This study is a
qualitative research study. Datas of this study are collected by interview method. Study group of
this study are visually handicapped music teachers who are still working and have been worked
before at Mithat Enç School for Visually Disabled People. It is realized from the results of this
study that, there are adequate equipments in music class which are piano, violin, keyboard,
bağlama, oud and orff instruments and beeing visually handicapped is not o problem to teach or
learn, the main problem is the sources which are written in Braille system. It is understood that,
visually handicapped music teachers and students have to write their own sources to carry out music
lectures
Key Words: Visually handicapped music teachers, Visually handicapped music students,
Qualitative research

* MÜZED Uluslararası 2. İpek Yolu Müzik Konferansı’nda bildiri olarak sunulmuştur.
** Prof. Dr., Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi, [email protected]
2477
Yılmaz ŞENDURUR
1. GİRİŞ
Bireyler ve toplumları biçimlendirme, yönlendirme, değiştirme ve geliştirmede en etkili
süreçlerin başında kuşkusuz eğitim gelmektedir. Ertürk (1972)’ye göre:
“Eğitim, bireyin davranışında, kendi yaşantısı yoluyla ve kasıtlı olarak istedik değişimleri
meydana getirme sürecidir. Bu davranış değişmesi bireyin önceden sahip olmadığı yeni
davranışları kazanması, önceden sahip olduğu davranışlardan istenmeyen davranışları
düzeltmesi veya kusurlarını gidermesidir. Kazanmış olduğu davranışları istenen yeterlilik
veya yetkinlik düzeyine çıkarması biçiminde olabilir. Çağdaş eğitim, bireylerin duygusal
ve devinişsel yönleri ile birer bütün halinde en ileri düzeyde yetiştirilmelerini amaçlar.
(s.75 )”
Çağdaş eğitim anlayışı, kişisel farklılıkları dikkate alan eğitim programlarını öngörür.
Eğitim engelli ve engelsiz tüm bireylerin temel hakkıdır. Anayasamızın 42. Maddesi
devletin durumları sebebiyle özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin, topluma yararlı
kılınmasını sağlayarak gerekli tedbirleri almasını öngörmektedir. Günümüzde uygar bir
toplum olmanın gereği, neredeyse özel eğitime verilen önem ile ölçülür hale gelmiştir.
Özel eğitime verilen önem, uygar bir toplum olmanın gereği olduğu gibi, eğitimde fırsat
eşitliğini sağlamak açısından da oldukça önemlidir (Şendurur, 2001). Birleşmiş Milletler
Genel Kurulu’nca belirlenen standart kurallarda, devletlerin engellilere bir bütün halinde
ve herkesle aynı haklara sahip olacak şekilde, ilk, orta ve yükseköğretim verilmesi
ilkesini kabul etmeleri ve engellilerin eğitimini, milli eğitim sistemlerinin ayrılmaz bir
parçası olmasını garanti altına almalarının gereği belirtilmektedir. Özel eğitime
gereksinimi olan bireylerin, eğitimleri ile ilgili düzenlemeler yapılması T.C.
Anayasası’nın 41, 50 ve 61. Maddeleri ile hükme bağlanmıştır. Ayrıca 1956 yılında
çıkarılmış 6660 sayılı yasa ile güzel sanatlarda yetenekli çocukların devlet tarafından
yetiştirilmeleri garanti altına alınmıştır (T.C. Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı,
1999). Eğitimde kalitenin sağlanabilmesi için öncelikle ilgili kişi ve/veya kurumların
beklentilerinin ortaya konması, yani kalite kavramı için en azından başlangıç ölçütlerinin
belirlenmiş ve zihinlerde bir dizi niteliğin oluşturulmuş olması gerekir (Baştürk & Yücel,
2004). Eğitim sürecinin her birey için aynı koşullarda gerçekleşmesi beklenemez.
Bireysel farklılıklar, bireylerdeki öğrenme sürecini etkilemektedir. Özellikle özel eğitime
ihtiyaç duyan bireylerin eğitimi daha önemli bir süreci kapsamaktadır. Çünkü normal
eğitim koşulları çoğu zaman bu bireyler için yeterli düzeyde olamamaktadır. Bu nedenle,
eğitimde fırsat eşitliği ilkesine göre, eşit koşullarda eğitim hakkına sahip olmaları
gereken özel eğitime muhtaç bireyler için söz konusu koşulların sağlanması gereklidir
(Pirgon & Babacan, 2013). Ortaokul sonrası engelli öğrenciler için hiçbir özel eğitim
tedbiri alınmamaktadır. Öğrenciler bulundukları yörelerde karma eğitim veren liselerde
öğrenimlerine devam etmektedirler. Liseyi tamamlayan öğrenciler ise isterlerse, merkezi
öğrenci yerleştirme sınavına katılarak yükseköğretim kurumlarında eğitimlerine
başlayabilmektedirler (T.C. Milli Eğitim Bakanlığı, 1991). Üniversitelerin müzik
öğretmeni yetiştiren müzik eğitimi anabilim dallarında eğitim gören öğrenciler de hiç bir
özel eğitim tedbiri alınmadan, tercih ettikleri üniversitelerde eğitim görmektedirler. Uçan
(1994)’a göre “Mesleki eğitim veren bu kurumlar, müziğe belirli bir düzeyde yetenekli
kişilere yönelik olup, mesleğin gerektirdiği müziksel davranışları ve birikimi
kazandırmayı amaçlar. (s. 27)” Bu alanda mezun olan öğrenciler müzik eğitimcisi olarak,
atandıkları kurumlarda görevlerine başlarlar. Uçan (2010), müzik eğitimcisini şöyle
tanımlamıştır:
2478
Görme engelli müzik öğretmenlerinin görme engelli öğrencilerin çalgı eğitimi…
“Müzik eğitimcisi kısaca müzik eğitimi ile uğraşan kimse demektir. İnsanları müzikle,
müzik yoluyla, müzik içinde, müzik ortamında, müzik alanında geliştirmeyi ve
yetiştirmeyi iş veya görev edinir. Bu işin veya görevin gereği olarak, insanların
davranışlarında kendi yaşantıları yoluyla bilinçli ve amaçlı davranış değişiklikleri
oluşturmayı sağlar. (s. 423)”
1.1.Görme engelli öğrencilerin üniversitelerdeki müzik eğitimi süreci
Görme engelli bireyler, görme engeli olmayan bireyler gibi, müzik eğitimi anabilim
dallarınca yapılan müzik yetenek sınavına tabi tutulurlar. Yetenek sınavında başarılı olan
bireyler, Üniversitelerin, müzik eğitimi anabilim dallarında öğrenim görmeye hak
kazanırlar. Bu bireyler, kaynaştırılmış eğitim sistemi içerisinde öğrenimlerini
sürdürürler. Bu eğitim süresince görme engelli bireyler, Braille yazı sistemini kullanırlar.
Braille yazı sistemi, Fransız alfabesi esas alınarak geliştirilmiştir. Ancak, dil yapıları ve
alfabeleri farklı olan ülkeler de, bu yazı sisteminden faydalanarak kendilerine özgü birer
Braille yazı alfabesi oluşturmuş ve kullanmışlardır. Bu yazı sistemine esas teşkil eden 6
nokta, 1829 yılında Louis Braille isimli bir Fransız tarafından bulunmuştur. Braille yazı
sistemi olan 6 noktanın çeşitli pozisyonları, normal mürekkep yazıda kullanılan bir
işarete karşılık getirilmek suretiyle 63 tane sembol elde edilmiştir. Bu sembollerin
tamamı sistemin en verimli şekilde kullanılması için değerlendirilmiştir (Milli Eğitim
Bakanlığı, 1991). Ülkemizde 1925 yılından beri Braille yazı sistemi kullanılmaktadır. İlk
yıllarda sadece Türkçe ve Matematik dersleri için kullanılan bu sistem, daha sonra diğer
dersler için de geliştirilerek tüm eğitim alanlarının kullanımına sunulmuştur. Bu sistemin
başlangıcından günümüze kadar geçirmiş olduğu gelişim sürecinin sonunda,
yazılamayan hiçbir nota ve müzik işareti kalmamıştır (Milli Eğitim Bakanlığı, 1991).
Son yıllarda yapılan araştırmalar göre, müzik eğitimi anabilim dallarında öğrenim gören
görme engelli öğrencilerin, günümüzde kendi kaynağını kendi yaratmak durumunda
olduğu görülmüştür. Üniversitelerde eğitim gören görme engelli öğrenciler öğrencilerin
çeşitli ve çok yönlü ihtiyaçları vardır. Üniversite kütüphaneleri, görme engelli
öğrencilerin de bilgi gereksinimini sağlamak için uygun bir koleksiyon geliştirmek ve
çeşitli hizmetler sağlamak durumundadır (Aydın, 2011). Üniversitelerin müzik eğitimi
anabilim dallarında öğrenim gören görme engelli öğrencilerin, üniversite
kütüphanelerinde çalgı eğitimi dersleri için hazırlanmış gerekli kitap ve materyallerin
yokluğu onların eğitim süreçlerini daha da güçleştirmektedir. Müzik eğitimi süresince
görme engelli öğrenciler için özel eğitim tedbirleri alınmadığından, öğrenci, eğitimini
sürdürmek için kendi kaynağını, öğretmen ve arkadaşlarının özverili yardımları ile
yaratmak zorunda bırakılmıştır (Şendurur, 2001). 1925 yılından beri ülkemizde
kullanılmaya başlanan Braille yazı sistemiyle, 8 yıllık temel eğitimde, diğer ders
kitaplarının yanı sıra müzik dersi için de çeşitli kitaplar basılmıştır. Ancak kaynaştırılmış
eğitim sisteminde(ortaokul, lise, üniversite) öğrenim gören görme engelli öğrenciler için,
gerekli müzik kitaplarının yanı sıra çalgı eğitimi için de Braille sistemiyle kitap ve
metotlar üretilmediği anlaşılmıştır. Görme engelli öğrenciler, müzik eğitimi anabilim
dalında öğrenim gören engelsiz öğrencilerle aynı koşulda öğrenim görmeye hak kazanır,
aynı çalışma mekanlarını paylaşır ve aynı müfredatla eğitim görürler. Fakat gören
öğrenciler ders kitaplarına ve metotlarına kolayca sahip olurken, görme engelli öğrenciler
ders kitaplarını ve metotları kendileri yazarak yaratmak zorunda kalmışlardır. Bu durum
görme engelli öğrencilerin kendi kaynaklarını yaratabilmek için harcadığı büyük
zamanın yanı sıra, başkalarına bağlı kalarak öğrencilik yaşamlarını sürdürmeyi de
2479
Yılmaz ŞENDURUR
beraberinde getirmektedir. Oysa başkalarına bağımlı kalmadan yaşamlarını ve
öğrenimlerini sürdürebilmeleri onların da tüm insanlar gibi en temel hakkıdır.
1.2.Görme engelli müzik öğretmenlerinin görme engelli öğrencilerle çalgı eğitimi
dersi süreci
Üniversitelerin müzik eğitimi anabilim dallarından mezun olup mesleğe başlayan müzik
öğretmenleri, kaynaştırılmış eğitim yapan okullar ya da engelliler okullarında görev
yapabilirler. Bu araştırmada Mithat Enç Görme Engelliler Okulu’nda izlenen eğitim
programı, kaynaştırılmış eğitim yapan okullardaki eğitim programlarına paralellik
göstermektedir. Fakat görme engelliler okullarında kaynaştırılmış programa ilave olarak
ilkokul 2, 3 ve 4. sınıflarda aletli müzik dersi, ilkokul 3,4 ve 5. sınıflarda ise iş ve sanat
eğitimi dersi vardır. Bu ilave programlarda hedeflenen amaç, öğrencilerin müziğe olan
yetilerini ortaya çıkarmak, istekli ve yetenekli öğrencilerin gelecekte sanata yönelmeleri
için gerekli koşulları oluşturmaktır (Milli Eğitim Bakanlığı, Körler İlkokulu Öğretim
Programı, 1990). İlkokul çağı çocuklarında estetik duyguyu geliştirmede resim ve müzik
önemli araçlardandır. Ancak görme engelli çocuklarda renk, çizgi ve ışığı algılamak
mümkün olmadığından, resim dersi uygulaması mümkün olamamaktadır. Bu nedenle
görme engelliler okullarında resim dersinin bu yöndeki yararlarını da müzik dersinin
üstlenmesi düşünülüp, planlanmıştır. Bu sebeple görme engelliler okullarında müzik
dersi önemli bir yer tutmaktadır. Bu okullarda, eğitim programlarında yer alan aletli
müzik, sanat eğitimi ve müzik dersleri, müzik öğretmenleri tarafından yürütülmektedir.
Kaynaştırılmış eğitim sistemiyle eğitim veren okullardaki müzik dersi kaynaklarının
aynısı, görme engelliler okulları için de Braille yazı sistemiyle hazırlanmıştır.
Bu araştırmada çalgı eğitimi dersleri için hazırlanmış ders kitabı, metot veya çeşitli
kaynaklar olup olmadığını araştırmak, görme engelli müzik öğretmenlerinin, görme
engelli öğrencilerle, çalgı eğitim dersi sürecinde ne gibi zorluklarla karşılaştıklarına
ilişkin durum saptaması yapmak ve gelecekte kalıcı bir sistem oluşturmak için, görme
engeli müzik öğretmenlerinin görüşlerine başvurulmuş ve aşağıdaki soruların cevabı
aranmıştır;
1- Görme engelli öğrencilerinizin çalgı eğitimine hazır bulunuşluk düzeyleri
nasıldır?
2- Görme engelli öğrencileriniz için gerekli araç gereçle donatılmış müzik sınıfı
size göre yeterli düzeyde midir?
3- Görme engelli öğrencileriniz çalgı eğitimi dersine nasıl hazırlanmaktadır?
4- Görme engelli öğrencilerinize çalgı eğitimi dersi yaparken karşılaştığınız
zorluklar nelerdir?
5- Görme engelli öğrencilerinizin çalgı eğitim ders süreci sona erince, sizce ne
düzeyde çalgı çalabilmektedirler?
2.YÖNTEM
Bu çalışma nitel bir araştırmadır. Araştırmanın verileri, literatür incelemesi ve yarı
yapılandırılmış görüşme tekniği yolu ile elde edilmiştir. Araştırmanın çalışma grubu
Mithat Enç Görme Engelliler Okulu’nda daha önce çalışmış görme bir engelli müzik
öğretmeni ile halen çalışmakta olan bir görme engelli müzik öğretmeninden
oluşmaktadır.
2480
Görme engelli müzik öğretmenlerinin görme engelli öğrencilerin çalgı eğitimi…
2.1.Verilerin Toplanması ve Analizi
Bu araştırmada veriler yarı yapılandırılmış görüşme yöntemi kullanılarak elde edilmiştir.
Görüşme, Mithat Enç Görme Engelliler Okulu’nda daha önce çalışmış bir görme engelli
müzik öğretmeni ile halen çalışmakta olan bir görme engelli müzik öğretmeni ile
yapılmıştır. Görüşmeden elde edilen veriler betimsel analiz yöntemi ile analiz edilerek
yorumlanmıştır.
3. BULGULAR VE YORUMLAR
Yarı yapılandırılmış görüşmede sorulan sorular ve uzman öğretmenin verdiği yanıtlar
aşağıdaki gibidir;
Soru: Görme engelli öğrencilerinizin çalgı eğitimine hazır bulunuşluk düzeyleri nasıldır?
Cevaplar:
Müzik öğretmeni 1 (MÖ-1):16 yıldır bu okulda çalışmaktayım. Öğrencilerimin hepsi
Braille alfabesini biliyor. Nota da biliyorlar ve çoğunlukla çalgı eğitimine bu okulda
başlıyorlar. Daha önceden çalgı çalmayı bilen öğrenci sayısı oldukça sınırlıdır.
Müzik öğretmeni 2 (MÖ-2): Bu okulda 14 yıl çalıştım. Benim çalıştığım yıllarda 2
engelli müzik öğretmeni olarak görev yapıyorduk. Öğrencilerimin hepsi Braille
alfabesini biliyor. Nota okuma sorunları da yok. Ancak temel müzik dersi için yazılmış
kitaplar mevcut olmasına karşın, çalgı eğitimi için kitabımız yok. Çok öğrenci
yetiştirdim. Öğrencilerimin hepsi çalgı eğitimine burada başladı.
Müzik öğretmenlerinin verdikleri cevaplarda, öğrencilerin hepsinin Braille alfabesini
bildikleri, nota okuma sorunları olmadığı, öğrencilerin tamamına yakın kısmının çalgı
eğitimine bu okulda başladığı, daha önceden çalgı bilenlerin sayısının sınırlı olduğu ve
çalgı eğitimi için kitap ya da metot olmadığı belirtilmiştir.
Soru: Görme engelli öğrencileriniz için gerekli araç gereçle donatılmış müzik sınıfı size
göre yeterli düzeyde midir?
Cevaplar:
MÖ-1: Oldukça donanımlı müzik salonumuz var. Burada piyano, keman, org, bağlama,
ud ve orff çalgıları mevcuttur. Müzik salonumuz elden geçirildi, çok güzel, ders yapmak
için koşullar çok uygun. Ayrıca öğrenciler bu salonu ders olmadığı zamanlarda da gelip
kullanıyorlar. Herkes kendi çalgısını çalışıyor.
MÖ-2: Müzik salonumuzu çok beğeniyorum. Her şey var. Piyano, keman, ud, bağlama,
orff çalgıları gibi; daha ne olsun. Yeter ki öğrencilerimiz bunu iyi değerlendirsin. Ben
ders işlerken çok rahat ediyorum. Çalgı sıkıntımız yok.
Müzik öğretmenlerimizin verdikleri cevaplardan da anlaşılacağı gibi, donanımlı bir
müzik salonuna sahip oldukları ve bu konuda sıkıntı yaşamadıkları görülmektedir.
Soru: Görme engelli öğrencileriniz çalgı eğitimi dersine nasıl hazırlanmaktadır?
MÖ-1: Üniversitede okurken alan çalgım piyano idi. Notalarımı sakladım. Bu şekilde
öğrencilerime çalışacakları parçaları veriyorum. Braille alfabesini bildikleri için bunu
okuyarak çalışıyorlar. Ama bunu bütün çalgılar için söyleyemem. Ben kendim yazıp,
sonra öğrencilere yazdırıyorum.
2481
Yılmaz ŞENDURUR
MÖ-2: Üniversitede alan çalgım kemandı. Notalarımın hemen hemen hepsini muhafaza
ettim. Bazıları çok kullanılmaktan zarar gördü. Ud için de notalarım var. Diğer çalgılar
için önce kendim yazıp sonra öğrencilere yazdırıyorum. Öğrencilerim bunlara çalışarak
geliyor.
Müzik öğretmenleri, üniversitede kendi alanları ile ilgili notaları muhafaza ettiklerini, bu
kaynaklardan yararlandıklarını ancak alanlarının dışındaki çalgılar için kendi
kaynaklarını kendileri yaratma yoluna gittiklerini belirtmişlerdir.
Soru: Görme engelli öğrencilerinize çalgı eğitimi dersi yaparken karşılaştığınız
zorluklar nelerdir?
MÖ-1: Müzik salonumuzda çalgılarımızın olması yetmiyor. Çünkü nota yok. Birebir
ders yapamıyoruz. Sınıf çalgı dersi yapıyoruz. Genellikle 6 ile 10 kişi arasında oluyor.
Önceden dersler seçmeliydi. Öğrenciler de daha istekliydi. Şimdi dersler zorunlu oldu.
Herkesin ilgisi ve yeteneği farklı. Daha önce bu dersler 6 saatti. Sonra 5 ve 4 derken şimdi
3 saat oldu. Yani söyle söyleyebilirim; şimdiki durumlarda 5. Sınıflarda haftada 2 saat,
6,7 ve 8. Sınıflarda haftada 3 saat oldu. Bütün çalgılar için metot olsa çok iyi olur ve bu
ders saatleri çok da etkili kullanılır. Öğrenci başarısı artar.
MÖ-2: Ben bu okulda 1995-2000 yılları arasında çalışırken, çalgı eğitimi dersi haftada
5-6 saatti. 2000-2002 yılları arası 4 saat oldu. Şimdi sanıyorum 3 saate inmiş. Çünkü şu
an orada çalışmadığım için emin değilim. Ben bu derslerde genellikle keman ve ud
ağırlıklı çalıştım. Üniversite yıllarında edindiğim notalardan yararlandım. Öğrencilerime
yazdırdım. Çalgı eğitimi verirken çok fazla zorluk çekmedim. Elle temas, örnek çalma
ve teknikleri nasıl çalışacağını anlatarak öğretiyorum. Bu zamana kadar 25 keman
öğrencisi yetiştirdim. Bazıları güzel sanatlara ve üniversitelere girdiler, bazıları da
ortaokuldan sonra bıraktılar.
MÖ-1 ders saatlerinin zorunlu olması ve grup çalgı dersi yapmasının işini zorlaştırdığını,
derslerin seçmeli olması durumunda daha az sayıda öğrenci ile çalışacağını ve derslerin
daha verimli geçebileceğini ifade etmiştir. Çalgılar için yazılmış notalar ve metotların
olmayışının, çalgı derslerini yürütme aşamasında öğretmenleri zorladığı anlaşılmıştır.
MÖ-2 çalgı eğitimi dersinde genellikle keman ve ud çalgılarına ağırlık verdiğini, bu
çalgılar için üniversite yıllarında edindiği notaları muhafaza ettiğini ve bu kaynaklardan
yararlandığını, çalgı öğretiminde ise elle dokunma, örnek seslendirme ve çalgı eğitimi
tekniklerini açıklama yöntemlerini kullandığını ve bir sorun yaşamadığını ifade etmiştir.
Soru: Görme engelli öğrencilerinizin çalgı eğitim ders süreci sona erince, sizce ne
düzeyde çalgı çalabilmektedirler?
MÖ-1: Daha çok piyano ağırlıklı çalıştım. Bu zamana kadar 30’un üzerinde piyano
öğrencisi yetiştirdim. Güzel sanatlara ve üniversitelere öğrenciler hazırladım. Fakat ne
düzeyde yetiştikleri tartışılır. Çok ileri düzeye taşıdığımı söyleyemem. Eğitimimiz sınırlı
düzeyde kalıyor. Diğer çalgılar daha vasat düzeyde diyebilirim. Mesela; org ve bağlama
gibi enstrümanları kulaktan çalmak istiyorlar. Türkü, şarkı ve marşlardan daha çok
hoşlanıyorlar. Nota ile çalgısında ilerleyen öğrenci sayısı az oluyor.
MÖ-2: Daha çok keman ve ud ağırlıklı çalıştım. Bu çalgılarda öğrencilerim iyi düzeye
geldiler. Güzel sanatlara ve üniversitelere öğrenciler hazırladım. Ancak bu alanda sanat
eğitimi dersleri adı altında yürütülen çalgı dersleri için yazılmış metotlar olsaydı belki
daha bir düzeye gelirlerdi. Bu dersler ile ilgili metotlar yazılmalı, programlar yapılmalı,
2482
Görme engelli müzik öğretmenlerinin görme engelli öğrencilerin çalgı eğitimi…
gerekli ekipmanlar okulda bulundurulmalı ve öğrenciler kendileri bu metotlara
kütüphanelerde rahatça ulaşabilmeli. Konya Selçuk Üniversitesi “goodfeel” programı
aldı. Ama olmadı. Bu sistemi çalıştıramadılar. “Parkes” programı alınırsa onunla
karakterler kullanılabilir, notalar internetten indirilebilir. Öğrenciler için sadece klasik
müzik notaları değil, türkü şarkı ve marşlar da basılmalı. Böylelikle öğrenciler çalgıyı
daha çok severler ve daha başarılı olabilirler. Çünkü bu müzikleri çok seviyorlar.
MÖ-1 daha çok piyano alanından MÖ-2 ise keman ve ud alanından 30 civarı öğrenci
yetiştirdiklerini söylemişlerdir. Her ikisi de güzel sanatlar ve üniversitelere öğrenci
hazırladıklarını ve öğrenci düzeylerinin gelişiminde materyal eksikliğinin önemli rol
oynadığını belirtmişlerdir.
4. SONUÇ VE TARTIŞMA
Görme engelli müzik öğretmenleri çalgı eğitimi dersi sürecinde Braille alfabesini
kullandıklarını ve öğrencilerinin Braille alfabesini bildiklerini ifade etmişlerdir. Genç
yaşlarda Braille alfabesini öğrenirken aynı zamanda notaları öğrenmek önemlidir.
Braille öğretmeni, öğrenci ve müzik öğretmeni koordineli çalışmalıdır (Smaligo, 1998)
Müzik öğretmenleri, genel Braille alfabesinin yanı sıra müzik alfabesinin tümünü
eksiksiz bilmelerini beklemediklerini ve yanlış çalışılan notaları derste düzelttiklerini
belirtmişlerdir. Braille ile yazılmış müzik notaları okumak basit bir süreç değildir. Görme
engelli öğrenci ilk önce notayı elle okuyup daha sonra hafızasına alıp çalmak zorundadır
(Deloris, 1961). Bu süreç oldukça sıkıntılı bir süreçtir. Görme engelli müzik
öğretmenleri, öğrencilerin bir kısmının bu süreçten kaçındıklarını nota ile klasik batı
müziği öğrenerek ilerleme yerine, daha basit parçaları kulaktan öğrenmeyi talep
ettiklerini belirtmişlerdir.
Görme engelli müzik öğretmenlerinin her ikisi de çalgı eğitimi dersi için kullandıkları
müzik salonunun yeterli donanıma sahip olduğunu ve piyano, keman, org, bağlama, org,
orff çalgılarının mevcut olduğunu belirtmişlerdir. Çalgı eğitimi derslerinin dışında müzik
salonunu çalgı eğitimi dersine hazırlık aşamasında da kullandıklarını belirtmişlerdir.
MÖ-1, alan çalgısı piyano olduğu için daha çok bu alanda 30 civarı öğrenci yetiştirdiğini
ve bu öğrencileri güzel sanatlar ve üniversitelere yönlendirdiğini söylemiştir. MÖ-2 ise,
alan çalgısı keman olduğu için 25 civarında keman öğrencisi yetiştirdiğini ve bu
öğrencileri güzel sanatlar ve üniversitelere yönlendirdiğini belirtmiştir. Bunun yanı sıra,
ud alanında da öğrenci yetiştirdiğini ve diğer çalgılarda daha az eğitim verdiğini ifade
etmiştir. Görme engelli iki müzik öğretmeni de üniversite yıllarında kendileri yazarak
elde ettikleri notaları kullandıklarını, okullarında çalgı metotlarının mevcut olduğu
kütüphanenin olmadığını belirtmişlerdir.
Bu konuyla ilgili en büyük eksikliklerden biri, öğrencilerin ihtiyaçlarına ve taleplerine
cevap vermek üzere mevcut Braille matbaalarda Braille notalarla yazılmış eserlerin
basılmamasıdır (Köseler, 2006). Müzik eğitiminde kullanılacak her türlü ses ve çalgı için
Braille sistemi ile yazılacak notalarına arşivlenerek metotlaşmaya gidilmesi ve gelecek
diğer öğrenciler için kaynak olması en önemli ihtiyaçlardan biridir (Pirgon & Babacan,
2013).
Müzik öğretmenleri, öğrencilerin okul şarkıları, marş ve türküleri çalmaya ilgi
duyduklarını, bu alanda Braille sistemi ile yazılmış metotlar olmadığını, notaları Braille
sistemi ile önce kendilerinin yazdıklarını, daha sonra öğrencilerine yazdırdıklarını
2483
Yılmaz ŞENDURUR
belirtmişlerdir. Bu husus, büyük zaman kaybına neden olduğu için bu konu hakkındaki
eksikliklerin giderilmesi gerektiğini belirtmişlerdir.
Bilindiği gibi, görme engelliler okullarında, görme engelli olmayan müzik öğretmenleri
de çalışmaktadır. Ülkemizde görme engelliler okullarına müzik öğretmeni yetiştiren ve
bu alana yönelik özel eğitim veren kurum veya kuruluşlar bulunmamaktadır. Müzik
öğretmenlerine, görme engelli öğrencileri eğitebilecek eğitim verilememektedir. Fakat
bu durum ülkemize has bir durum değildir. Çok gelişmiş ülkelerde dahi böyle eksiklikler
görülebilmektedir. Örneğin; gelişmiş bir ülke olan Amerika da bile 300 üyeye sahip
Florida Müzik Öğretmenleri Birliği’nin sadece 4 üyesi görme engelli öğrencilere eğitim
verebilecek yeterliliğe sahiptir (Shepherd & Simons, 1970).
5. ÖNERİLER
 Görme engelli müzik öğretmenlerinin öğrenci velileri ile işbirliği içinde olması
yararlı olabilir.
 Braille öğretmeninin, öğrencinin ve müzik öğretmeninin işbirliği içinde olması
yararlı olabilir.
 Görme engelliler okullarında sanat eğitimi kapsamında işlenen çalgı derslerine
katılan öğrenci sayının daha aza indirgenmesi konusu tartışılabilir.
 Görme engelli müzik öğretmenleri, aralarında iletişim ağı kurarak bilgi ve
kaynak paylaşımı yapabilirler.
 Görme engelli öğretmen ve öğrenciler için sesli metotlar üretilmesi yönünde
girişimlerde bulunulması faydalı olabilir.
 Okulların ve ulusal halk kütüphanelerinin müzikle alakalı bölümlerinde, görme
engelliler için yazılmış ve tüm çalgıları kapsayan metotlar edinilmesi yoluna
gidilebilir.
KAYNAKÇA
Aydın, E. A. (2011). Görme Engelli Üniversite Öğrencilerinin Bilgiye Erişim Sorunları.
Ankara: Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Baştürk, M., & Yücel, F. (2004). Eğitimde Yeni Yönelimler ve Öğretmen Adaylarının
Kaliteli Eğitimden Beklentileri. XII. Eğitim Bilimleri Kongresi (s. 515-527).
Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Deloris, C. (1961). Music Instructions for Visualy Handicapped. Music Educators
Journal , 48 (2), 98-100.
Ertürk, S. (1972). Eğitimde Program Geliştirme (Cilt 4). Ankara: Yelken Yayınları.
Köseler, H. (2006). Görme Özürlüler İçin Müzik Eğitimi. Şubat 7, 2016 tarihinde
http://www.altinokta.org.tr/yazarlar/Halil_Koseler_gorme_ozurluler_icin_m
uzik_egitimi.doc adresinden alındı
Milli Eğitim Bakanlığı. (1991). Braille Müzik İşaretleri Sistemi Kılavuzu. İstanbul: Milli
Eğitim Basımevi.
Milli Eğitim Bakanlığı. (1990). Körler İlkokulu Öğretim Programı. Ankara: Milli Eğitim
Basımevi.
Milli Eğitim Bakanlığı, .. (1991). Braille Kabartma Yazı Kılavuzu. İstanbul: Milli Eğitim
Basımevi.
2484
Görme engelli müzik öğretmenlerinin görme engelli öğrencilerin çalgı eğitimi…
Pirgon, Y., & Babacan, E. (2013). Görme Engelli Öğrencilerin Piyano Eğitimi Üzerine
Durum Çalışması. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi , 29,
191-206.
Shepherd, L., & Simons, G. (1970). Music Training for the Visually Handicapped. Music
Educators Journal , 56 (6), 80-81.
Smaligo, M. (1998). Resources for Helping Blind Music Students. Music Educators
Journal , 85 (2), 23-26.
Şendurur, Y. (2001). Görme Engelli Bireylerin Müzik Eğitimi. Toplumsal Düşünce
Dergisi , 2 (2), 45-48.
T.C. Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı. (1999). Çağdaş Toplum Yaşam ve
Özürlüler. Ankara: I. Özürlüler Şurası.
T.C. Milli Eğitim Bakanlığı. (1991). I. Özel Eğitim Konseyi.
Uçan, A. (2010). Cumhuriyetin Kuruluşunda Günümüze Müzik Eğitimcisi Yetiştiren
Yükseköğretim Kurumlarında Yapılanmalar: Durum, Sorunlar ve Çözümler.
5. Üniveriste Kurultayı, (s. 421-454). Ankara.
Uçan, A. (1994). Müzik Eğitimi Temel Kavramlar-İlkeler-Yaklaşımlar. Ankara: Müzik
Ansiklopedisi Yayınları.

2485
Yılmaz ŞENDURUR
EXTENDED ABSTRACT
1. Introduction
Modern education mentality predicts curriculums which considers individual differences.
Education is a substantive right of both handicapped and unhandicapped people. The 42.
Article of our concstitution predicts to take measures for handicapped peoples educations
to make them usefull for society. Nowadays, beeing civilized society is measured by
placing importance to special education. Placing importance to special education is
necessary to be a civilized society and also important to provide equal opportunity in
education (Şendurur, 2001). Therefore, according to principle of equal opportunity in
education, people who are destitute to special education must have equal and suitable
circumstance like unhandicapped people (Pirgon & Babacan, 2013).
Visually handicapped students also go in for a music ability examination like visually
unhandicapped students which are done by music schools. Students which succeed in
music ability exam have right to receive education in music schools. This students study
in public education systems. Visually handicapped students use Braille writing system
during their education. Studies which have done at late year’s shows us visually
handicapped students have to create their own lecture resources. Visually handicapped
students have different and sophisticated needs for their education. University libraries
must provide various services for visually handicapped students information
requirements (Aydın, 2011). The lack of music education materials in university libraries
makes visually handicapped students music education process more harder Visually
handicapped students have rights like unhandicapped students like studying under same
circumstances, sharing same studying environments and studying the same curriculum.
But while unhandicapped students are reaching easily to textbooks and methods, visually
handicapped students have to create their own textbooks and methods by writing with the
help of Braille writing system. This situation cause a time loss and necessity to live
dependent on others in their all education life for visually handicapped students. In fact,
it is a basic right like all other people to live your life by not depending on others.
The main problem about the difficulties of the lecturing process is while visually
handicapped music teachers teaching visually handicapped music students, there are no
print office which is printing music notes and methods written in Braille alphabet
(Köseler, 2006). The most important necessity about this topic is archiving. Visually
handicapped music teachers and visually handicapped music students should archive all
notes which are written in Braille alphabet and make them methods in the future to be a
resource for visually handicapped music teachers and visually handicapped music
students (Pirgon & Babacan, 2013).
In this study visually handicapped music teachers explain some facts about their visually
handicapped music students. Visually handicapped music students take interest in
playing school songs, marches and folk songs. Visually handicapped music students have
hearsay knowledge acquired by listening this music. Because of this they do not want to
study and write another songs notes and waste their time.
Visually handicapped music teachers are familiar to all this problems, but known as,
visually unhandicapped teachers are also working at Schools for Visually Disabled
People and they have no experience before starting to work at School for Visually
2486